КЫЗЬ ВИТ ШАЙТ
— Тэ юалан, кысь ме петі. Ок, вокӧ, бур мортӧ!.. Менам петан вужйыс кыскысьӧ пыдісянь, ме петі му дорысь. Сідз нин ме водзын нуӧдӧмаӧсь олӧмнысӧ менам айӧ, мамӧ, пӧльяс и пӧчьяс. Сідзи со вужъялӧмаӧсь и менам вокъясӧ, менам чойясӧ. Менам дедӧлы зэв сьӧкыда овсьылӧма. Кӧкъямысдас десятин вӧр сійӧ бырӧдӧма нэм вылас. Сюрс ветымын кымын мыр бергӧдӧма. „Сюя пӧ, вокӧ, — висьтавлӧ вӧлі дедӧ, кор слӧй да кад сылы волас, — сюя пӧ потштӧ мыр вуж улас да, беровтігам тринь чеччас“. Висьтавліс, — уна пӧ мыръяс лайкӧдлі. Ачым пӧ, дерт, медъёна лайкӧдчи. Ӧтпыр, вокӧ-пиӧ, потш помыс пӧ мыні да, ок, зонмӧ-ӧ, ёна жӧ лайкнитіс менӧ. Немтор пӧ. Пинь куим-нёль чарлаалысьыс чеччӧма!
Айӧлы, вокӧ, кыдзкӧ абу жӧ водзӧ туй письтылӧма. Пӧльӧлысь мусӧ десятин вит кымын мольӧдӧма да кӧдзӧма. Мукӧдсӧ ставсӧ „бур войтыр“ ӧктӧмаӧсь. Дасьтӧ ӧд босьтысьыд аддзысяс. Мукӧдсӧ пон уськӧдӧмторйысь оз бӧр кут; ньылас и сійӧ. Эз, эз, сідзи нинӧм миян водзӧ вешйы. Ме? Ме ӧд мый?! Шедӧм морт нин. Водзӧ, буракӧ, ылӧ ӧтнам ог нин во. Квайт во тай пур вылын кӧч моз чеччалі гожӧмбыд. Нажӧтка неуна локтӧ — олышта тай на. Вай юышт, вокӧй! Каля чукарӧлы кӧсъя мичаторъяс ньӧбыштны. Мыйкӧ, горт пондась век на тай юр менам тӧждысьӧ. Кыдзи нӧ, бабӧйӧ, вокӧ, быдӧнысь на дона. Челядьӧ эськӧ каньпиян моз нявзӧны да медмуса на!.. век на ас. Ас карӧм ӧд, бокӧ он коль. Юышт, вокӧ!.. Талун ӧд ме вои на шайт кызь вит. Шуасны: роч да, мый да, сюсь да, синма да пеля, грамӧтей... Вай висьтав, вокӧй, мый тӧдӧ сійӧ грамӧтанас?.. тӧдӧ тай!.. Гезным дас пудъя тюк ваӧ вӧйи. Лун нёль сбитчим. Горзӧны, шызьӧны, пальӧдӧны, гашкӧ, став муувса олысяяссӧ комын верс сайысь. Рочыд кык гоз ӧчки вӧйтіс пур колас пыр. Кытчӧдз ме иг шыӧдчы, немтор налӧн из артмы. Тӧдан-ӧ, пиӧ, ме нин вӧтӧда ветымына арлыдӧс. Аддзан-ӧ? А видзӧдлы киясӧ вылӧ. Ён на, пиӧ, ме, ён на, вокӧ. Таво на ӧтнам Эжва шӧрысь пур плита ӧтнам куті. Тӧд, вокӧ, кымын кер вӧлі!? Комын! Мый кутшӧм сӧмын ӧти комын?! Кык комын! Ветымын. Сизимдас вӧлі, сизимдас. Ог брит, вокӧ, ме ог, мед енмыс колӧкӧ паличӧн гӧбнитас ассьыс сьӧд кытшыль мыгӧра воксӧ! Час, инлы... Тэ ӧд, буракӧсь, кыскыллан жӧ... Тэ ӧд он на тӧд, пиӧ! иг на висьтав ставсӧ!..
Ёртӧ пескыльтіс шара палич кыза чигарки. Дзӧран чунь помъясӧн би шедӧдіс. Чиркнитіс, ӧзтіс. Тшыныс бӧр петігас ныр рузьяс пырыс сюрӧн петіс, нырагезйӧн гартовтчигмоз.
— „Видзӧда-а, рочыд да ёртъясӧ сӧмын бергалӧны да кодзувкотъяс моз пуӧны ӧти местӧын. — „Эй, говору, босьтӧ менӧ ортсасьнытӧ, кыдзкӧ дашкӧ слӧймас“... Ас вомув шензя коркӧ ныждӧм, некытчӧ туйтӧм чер лэптылі нёль сыв содта ва улысь, а тайӧ бур киысь ог жӧ лэдз. — „Лок, лок ортсав“! — тарзьӧны ставныс чиракъяс моз. Матыстчи да юала рочыслысь — ина-ӧ дон пуктас. Кӧсйысис кызь вит шайт да вежовлунъя шойччӧг. Шуа: „вайлӧ, вокъясӧй, лэдзлӧ инӧ пыжнытӧ ва вылас да петалам берегӧ. „Легач“-тӧ ин вунӧдӧ. Пуртӧ, шуа, нуӧдӧ кӧть ставныд, сӧмын пыжнытӧ мен кольлӧ. Мый инӧ тайӧ: ина али пӧрйӧдла ме найӧс? Полӧны пыж кольӧмысь. Пышйӧда пӧ. — „Лозӧс и черӧс коля, поланныд кӧ! Лэдзӧ, лэдзӧ вайӧ пыжнытӧ!“ Роч мортӧ кык терйӧ кокнас пыксис да видзӧдӧ... — Но, кӧсӧйӧ, видзӧд инӧ, видзӧд“! а аслам сьӧлӧмӧ сувтса чеччӧ. Ме ӧд сэтшӧм морт: кор босьтча мыйкӧ кӧ керны, биӧн нуа да сота, ваысь ӧдйӧ кусӧда. Лэдз менӧ сэки сӧмын, ин нин кут. Артмас инӧ, мед оз. Артмыны кӧ колӧ, артмас. Сэні и помыс. Нинӧм дыр горзыны. Петі пыжӧн берег дорӧ да видзӧда: ӧти из абу. Котыртлі вылӧджык. Квайт из тув дасаӧсь кыски моздорын. Легачӧ^Кызіник бечёвка/^ абу кузь ни, абу дженьыд. Изъясӧс кӧртоллі легачам ӧткузя коластъясӧн. Каті ме ӧдйӧнкойда гез тюк вӧйӧм весьтасӧ. Петі ю шӧрӧ да и лэдзалі ассьым зверъясӧс. Шуа: кывтӧ инӧ, вайӧ, корсьӧ, мед рочыдлӧн кызь вит шайтыс тадзи жӧ кылалас ме зептӧ... Мый нӧ эськӧ тэ, пиӧ, ме местӧын сэк вермин мӧд помдась тӧждысьны? Ӧти морт ӧти юрӧн кык помдась оз вермы сёрнитны, а кык удж нуӧдны вермас. Веськыднас сынӧ, а шуйганас бӧжалӧ пӧ тай, — шуласны.
Легачӧ вӧйи да и кыйис гез тюктӧ. Веськӧдчи ме ӧдйӧнджык бӧр берегӧ и кыски сійӧс ва кывтігмоз. Быд сьӧкыдтор, мый вӧйӧ ваӧ, кокняммӧ. Позьӧ сэки сё пуд кыскыны дас пуд пыдди. Сійӧ ӧд тэ тӧдан жӧ, бур пиӧй!? Вай ю, ю!.. Сигнал сеті ме белӧй платукӧн. Вай ю!.. да сэсся ин дивит. Дашкӧ дӧзмӧді тэнӧ ме, тӧдтӧм морт. Колӧ тай, тыдалӧ, мен петны татчӧ. Муыс ӧд паськыд эськӧ да, дашкӧ, бур пиӧй, аддзысьлам на коркӧ. Ин дивит...“
Паракодысь мукӧдыс вӧлі петӧмаӧсь нин. Крежъя берегас кодъяскӧ тай окасьӧны вӧлі-а. Ёртӧ менам сувтіс да мӧдӧдчис ӧдзӧслань. Мунӧ да, бӧрсяньыс быттьӧ пожӧмысь ёнджыка на сулалӧ кок вылас.
