КОМИ ГИЖЫСЬЯСЛӦН УДЖЫС
Лӧсьӧдам пролетариат мӧвпъяс нога литература.
Коми гижысьяс ӧтувтчӧмлӧн медыджыд могыс — лӧсьӧдны пролетариат сяма да мӧвпъяса художествоа литература. Миян кӧ эськӧ вӧлі асланым, коми пролетариат, дерт, тайӧ могтӧ кокниджык вӧлі нуӧдны. Сӧмын коми пролетариатыд абу. Миянлы выннымӧс (гижысьясӧс) лоӧ босьтны крестьяна пӧвстысь дай гижны литературасӧ крестьяналы.
Кӧть и абу коми пролетариатыд, оз на позь шуны — коми гижысьясыд асланыс идеология боксянь оз вермыны лоны пролетариат нога гижысьясӧн. Пролетариат нога гижысьӧн вермасны лоны тшӧтш крестьяна пӧвстысь да интеллигенция пӧвстысь петӧм гижысьяс, быттьӧ найӧ кӧ спутю гӧгӧрвоӧны пролетариатлысь идеологиясӧ.
Крестьяна пӧвстысь петӧм гижысьясыд, дерт, унаысь дай дыр оз вермыны пыркнитчыны крестьяна сяма мӧвпъясысь, ещӧ кӧ нин найӧ пыр олӧны крестьяна пӧвстас. Крестьяна пӧвстса гижысьяс асланыс гижӧдъясын сюйӧны висьталӧмъяс, мӧвпъяс, кодъяс абу дзик лючкиӧсь пролетариат идеология серти. Татшӧм гижысьяссӧ КАПП оз тойышт ас бердсьыс. Найӧс колӧ вочасӧн, лунысь лунӧ, критика пыр да велӧдӧмӧн кыскыны пролетариат идеологияӧдз, отсавны налы гӧгӧрвоны пролетариатлысь туйсӧ да кӧсйӧмсӧ.
КАПП аслас уджӧн вель ёна воськовтіс водзӧ пролетариатлы колана мӧвпъясӧн литература тэчӧм боксянь.
Мый лои вӧчӧма КАПП-лӧн.
Коми гижысьяс ӧтувтчӧмлӧн котыртчан уджыс выльысь гижасьӧм нуӧдӧм бӧрын (таво тулыснас вӧлі) лои помалӧма. Сыӧдз котыртчӧм боксянь КАПП нуӧдіс со кутшӧм уджъяс: 1) зілис котыртны став коми гижысьсӧ, пыдди кӧ пуктӧ сійӧ ӧтувтчӧмлысь могъяссӧ; 2) отсаліс петны да сӧвмыны выль гижысьяслы; 3) зілис лӧсьӧдны коми художествоа гижӧд печатайтанін.
Тайӧ здук кежлӧ пӧшти став коми гижысьсӧ лои котыртӧма КАПП-ын, — ӧні сэні 29 морт. Гижны босьтчысьясӧс ӧтувтӧма Сыктывдінкарын литературнӧй кружокъясӧ. Сиктъясын лӧсьӧдавны кружокъяс ми эгӧ на вермӧ.
Войдӧр, КАПП лӧсьӧдтӧдз коми гижысьяс петлісны интеллигенция пӧвстысь (учительяс, студентъяс), ӧні петӧны унджыкыс крестьяна пӧвстысь, медся ёна селькоръяс пиысь. Тадзи лои, дерт, КАПП лӧсьӧдӧм вӧсна да ас уджнас, ас могъяснас крестьянаӧс тӧдмӧдӧмла.
КАПП-лы медводдза кадъяснас котыртчӧм бӧрын позьӧ вӧлі печатайтны художествоа гижӧдъяс сӧмын ӧти лист бокӧ „Коми Сиктын“. Сэсся „Ордымын“ лои литература юкӧд. Литература юкӧдыс „Ордымын“ петӧ кык во чӧж нин. Сэтчӧ лои печатайтӧма вель уна гижӧд коми гижысьяслысь, медся ёна том гижны босьтчысьяслысь. Выль восянь (локтан октябр тӧлыссянь) „Ордым“ лоӧ куш литература журналӧн. Ми чайтам, сійӧ журналыс КАПП-лы художествоа гижӧд печатайтны тайӧ вояс кежлас тырмылас.
Миян уджын уна на эм нелючкиыс.
Коми художествоа литератураыд, воддза серти кӧть и вель ёна тувччис водзӧ, ёна на жеб. Гижны босьтчысьяслӧн гижӧдъясныс вывті на омӧль, ёна на улынӧсь збыльысь художествоа литератураысь. Ӧткымын гижны босьтчысьяс ассьыныс бур сямлуннысӧ петкӧдлісны нин, да водзӧсӧ оз мунны, гижӧд артмӧдан боксяньыс ӧтилаын тойтӧны. Бур гижысьяс зэв ньӧжйӧ петӧны.
Миян пӧвстын эмӧсь лэптысьысьяс, лишнӧй ошйысьысьяс асланыс уджӧн, гижӧдӧн. Найӧ оз зэв ышавны велӧдчӧм колан уджӧ, лӧгасьӧны колана критикаысь. Тайӧторйыд зэв омӧль, некытчӧ туйтӧм. Ми кӧ кутам ас йылысь вывті уна думайтны, огӧ пыдди пуктӧй пыр ӧтарӧ велӧдчан могнымӧс, сэки этша нин бур литература лӧсьӧдан сямлуннымӧс вермам бурмӧдны.
Ӧткымын гижысьяс мукӧддырйи, олӧм бергӧдӧм удж сьӧкыдлун вӧснаыс, жугыльмылӧны, воштылӧны надеясӧ бур выль олӧм тэчӧмын. Медся ёна жугыльмылӧмыс тӧдчӧ том гижысьяслӧн нывбабаяслысь олӧмсӧ да уджсӧ кокньӧдӧм боксянь вермасьӧмын. Уна гижысь радейтӧ гижӧд пыр нывъясӧс сьӧктӧдны, сэсся шогсьыны, чорыда сакны асьнысӧ да ассьыныс олӧмсӧ, медбӧрын вӧйтны юӧ джуджыд кыр йывсянь.
Ми огӧ на кужӧ бӧрйыны асланым гижӧдъясын сюрӧссӧ, коді эськӧ колӧ ёнджыка.
Унджык бур гижысьыс эновтчывлӧны дыр кежлӧ гижӧмысь. Мӧда-мӧднымкӧд огӧ волысьлӧй, „ош моз гуасьӧмӧн олам“, кыдзи гижис Илля Вась ӧти юӧрын.
Уна на миян гырысь уджъяс.
Водзӧ кежлӧ КАПП водзын сулалӧны зэв гырысь уджъяс. Медколана уджыс — велӧдчӧм. Миянлы колӧ лӧсьӧдны сэтшӧм гижысьясӧс, кодъяс эськӧ асланыс гижӧдъясӧн збыльысь кыскисны став коми крестьянасӧ социализм стрӧитан уджӧ, велӧдісны крестьянасӧ сійӧ уджас. Колӧ сӧвмӧдны дай паськӧдны коми литературатӧ.
Пыр ӧтарӧ зільны петкӧдны крестьяна пӧвстысь выль гижысьясӧс, отсавны налы бурмӧдны гижӧдъяссӧ, паськӧдны вежӧрсӧ. Быд коми гижысьлы колӧ збыльысь чорыда нуӧдны тайӧ уджсӧ. Колӧ топыдджыка йитчыны коми гижысьяслы мӧда-мӧдныскӧд, гижавны, висьтавны ас удж йывсьыс, ас олӧм йывсьыс.
Миян коми-пермякъяс гижысьяскӧд ӧтсяма могъяс. Сёрниногыс пӧшти ӧткодь. Сідзкӧ, КАПП-лы пермякъяс гижысьяскӧд колӧ кутны ён йитӧд быд боксянь.
Ёнджыка водзӧ кежлӧ ковмас КАПП-лы критика удж вылӧ босьтчыны. Критикаыс мед отсаліс бурмыны коми гижысьлы, отсаліс гӧгӧрвоны пролетариатлысь идеологиясӧ. Колӧ ёнджыка коми гижысьяслысь уджсӧ сюйны йӧз пытшкӧ, тӧдмӧдны коми уджалысь йӧзӧс коми художествоа литератураӧн.
Ёна гырысь уджъяс эмӧсь водзӧ кежлӧ КАПП водзын. Ми чайтам, сійӧ уджъяссӧ ещӧ ёнджыка котыртчӧмӧн ми, коми гижысьяс, вермам нуӧдны. Ми ас уджӧн, мича гижӧдӧн коми йӧзлы отсалам югдӧдчыны, нуам найӧс, коммунист партия чуйдӧдӧмӧн, выль, кокни, долыд олӧмлань.
