ЮГЫДЛАНЬ
І.
Кольны кутӧма гожӧмлӧн дырйыс. Ывлавыв вежсис: дзоридзьяс косьмӧмаӧсь, мича паськӧмыс пуыслӧн кок улӧ киссьӧ, небыда вольсалӧ туй эжсӧ. Кушмӧма, гӧгӧр лӧньӧма вӧрын. Ичӧтик кайяс дзольгӧмысь ланьтӧмаӧсь, кольӧмаӧсь найӧ ас кежас войвывса вӧр-васӧ мичаа вӧтавны весьт кузя гажа гожся кадсӧ. Шочиника дзуртыштлас кос пу, быттьӧ ланьтӧдӧ нораа сьылӧмнас жуглясьысь вӧр пусӧ. Зэв дышапырысь сён кузя визувтӧ ёль.
Паськыд эрд вылын, ыджыд сісь мыр йылын пукалӧ Вань. Жугыля видзӧдӧ ывлавыв вежсьӧмсӧ. Сьӧкыд удж бӧрын шойччӧдӧ коссӧ. Уна мӧвпъяс ветлӧны Ваньӧ юрын. Мӧвпалӧ аслас гӧль олӧм йылысь: мыйла озырлӧн челядьяс немтор вӧчтӧг лӧсьыда олӧны, мыйла сійӧс, ас уджӧн кынӧмпӧт перйысьӧс ӧтдортӧны.
Гӧгӧрбок видлаліс тайӧ мӧвпъяссӧ. Сӧмын некыдзи оз вермы аддзыны ассьыс мыжлунсӧ.
Лёк йӧз эз сетны Ваньӧлы помавны велӧдчӧмсӧ. Эз тырмы сылӧн шудыс мукӧд челядь моз гажаа, кокньыда колльӧдны челядьдырся олӧмсӧ. Локтісны войвывсянь ярмӧм еджыд кырнышъяс. Уна мортӧс сюйисны юӧ. Мукӧдсӧ пу йылӧ ӧшӧмӧн косьтісны. Ваньӧлӧн батьыс тшӧтш на костӧ сюрис. Сьӧд парма чурк йылӧ том, бур каднас сісьмыны коли. Дас арӧссянь Ваньӧ мамкӧд колисны ас кежаныс, йирны курыд олӧм. Коньӧрлы Ваньӧлы томысянь лои лысьӧмсӧ жугӧдны сьӧкыд уджъяснад. Синвасорӧн, пӧсь лэдзӧмӧн ичӧтысянь перйыны аслыс кынӧмпӧт.
ІІ.
Праздник. Том ныв-зон акань моз вӧччӧмаӧсь, веж шыльыд луд вылын ворсӧны кругӧн. Небыд тӧв шӧвк вӧньяссӧ коссьыныс качӧдлӧ вылӧ, мича шӧвк чышъянъясыс зарниӧн пӧртмасьӧны гож водзын. Эжва выв пыжъясӧн тырӧма. Мича гӧлӧсъяс юргӧны, йӧлӧга паськыда разӧдӧ том йӧзлысь сьылӧмсӧ, быттьӧ пармасӧ йӧлӧгаыс кӧсйӧ неуна гажӧдыштны.
Ставыс гажаа колльӧны праздниктӧ, сӧмын ӧтнасӧн Ваньӧ жугыля пукалӧ, дзебсясьӧ ылӧджык йӧз серамысь. Роташ кодь паськӧмнад быдӧн ӧтдортӧны коньӧрӧс, Ваньӧс. Лӧз сера дӧрӧма, сійӧс нӧшта помся йитлӧма быдсяма дӧмаснас. Нёль вӧрта гач вылас пидзӧсӧдзыс гартӧма нямӧд, омӧлик кыс кӧма. Дзебсигмоз котӧртіс вӧрӧ. Пуксьӧ лапъя пожӧм улӧ. Парма пальӧдӧ шогсӧ Ваньӧлысь. Кайяслӧн гажаа сьылӧмыс сьӧлӧмас йиджӧ. Оз ӧд и пуксьывны, дугдывтӧг жбыръялӧны, быдсяма ладнас гӧлӧссӧ вежлалӧны, вӧр-пусӧ гажаа дзольгӧмнас пальӧдӧны. Кос вужъяяс увті, пуяс костті югъялӧ шонді водзын пармаса ёль. Мыччысьӧмаӧсь лыс чиръя мыльк йывсянь кодзувкотъяс. Кыскӧны быдсяма ёгсӧ асланыс чомйӧ.
Моль кодь синъяснас Ваньӧ дзоргӧ пожӧм нӧрысӧ. Сылы син вылас усьӧма кутшӧмкӧ йӧз. Дзебсясигтырйи матӧджык локтіс, ляпкӧдчис понӧль улӧ, кутіс тӧдмавны: кодъяс, мый сэні вӧчӧны. Велӧдысь тай вӧлӧма школьникъясыскӧд. Висьталӧ челядьлы: вӧр-пу олӧм йылысь. Шуда челядь сэні нимкодя кывзӧны. Ваньӧ матыстчис, кывзӧ. Сылы зэв кажитчис велӧдысьлӧн сёрниыс.
Челядь казялісны сійӧс. Ставныс сералігтырйи горӧдісны:
— Но, зонмӧ, Прокӧ Ваньӧыд, корысьыд, кысянькӧ усьӧма.
Кӧсйис эськӧ Ваньӧ пышйыны наысь. Велӧдысьыд чорыда горӧдіс челядь вылӧ, татшӧм сёрниысь челядьӧс ёна видіс. Матыстчис Ваньӧ дінӧ, малыштіс сылысь юрсӧ, небыда шуис:
— Эн пов, бур пи. Ме некодлы ог лэдз тэнӧ ӧбӧдитны. Лок пуксьы ме дінӧ. Висьтав, кодлӧн тэ лоан.
Ваньӧ быттьӧ аслас мам дінӧ локтіс. Висьталіс ставсӧ: ассьыс томысянь батьтӧгыс быдмӧмсӧ, пессьӧмсӧ. Кыдзи сійӧс, гӧль морттӧ, ӧтдортӧны. Аслас синваыс висьталігчӧжыс тюрӧбӧн киссьӧ. Вежӧра кажитчис велӧдысьлы Ваньӧ, да шуис:
— Меным тэ, бур пи, сьӧлӧм вылӧ воин. Тэныд ме кута отсавны петны бур туй вылӧ. Аски жӧ, кӧсъян кӧ, тэнӧ ме гижӧда комсомолӧ. Сэні тэныд зэв лӧсьыд лоӧ. Оз бара сэні ӧтдортны некодӧс. Кутан ёртъясыдкӧд сэні тшӧтш велӧдчыны.
Ёна кажитчис Ваньӧлы велӧдысьыд. Окота лои комсомолӧ пырны.
— Аски жӧ пыра комсомолӧ. — Нимкодя сэсся котӧртіс Ваньӧ.
ІІІ.
Ваньӧ комсомолеч нин. Ёна бура сійӧ босьтчис уджавны комсомол пӧвстын. Ӧні сійӧ абу нин воддза кодь вӧй, оз дзебсясь йӧз серамысь. Комсомол ячейка ёна отсаліс сюсьмыны Ваньӧлы. Тані сійӧ унатор гӧгӧрвоис. Воссис быттьӧ сылӧн синводзыс. Сы тӧдлытӧг нинӧмтор вӧлі оз коль. Скодъяс вылад котӧртас медводдза морт. Пельяссӧ торгӧдӧмӧн пыр кывзӧ агрономлысь висьталӧм видз-му бердын уджалӧм йылысь. Зэв долыда ӧні овсьӧ Ваньӧлы.
— Вӧлисти тай оландырыд воссис. Ӧні жӧ колӧ лӧсьӧдны сиктӧ видз-му бердын уджалан артель.
Аскинас сёрнитісны агрономкӧд ӧтувйӧн видз-му уджалан артель восьтӧм йылысь, сэтчӧ став гӧль йӧзсӧ сиктысь котыртӧм йылысь. Ваньӧыд зэв кажитчис агрономлы:
— Тэ кодь кӧ эськӧ сиктад став йӧзыс вӧлі, важӧн нин вермим овмӧстӧ кыпӧдны. Лӧсьӧдам артельтӧ, тэнӧ юралысьӧ сэтчӧ бӧръям, — шуӧ агроном.
Нимкодя пызйыштіс-муніс Ваньӧ гортас.
Час-мӧд мысти Ваньӧ ныргорӧн узьӧ да вӧтасьӧ зэв мича вӧт. Быттьӧкӧ кайӧма му вылӧ тракторӧн гӧрны ӧтувъя му. Му вывті зэв сюся рӧдтӧ, пластайтӧ-гӧрӧ тракторыс. Ваньӧ ачыс веськӧдлӧ машинанас. Долыда синъяснас весьталӧ гӧрӧма мусӧ.
