СО ДИВӦ, РУЧ ШЕДӦМА

Енэжын кодзувъясыс зарни моз жӧ дзирдалӧны. Тӧлысьыс пельса кодь швачвидзӧ.

Татшӧм мича, гажа асывводзын Чив Микол мӧдӧдчис вӧрӧ песла. Быттьӧ тӧв шувнитіс, ӧти час джынйӧн и воис пес чукӧр дінӧ. Сӧвтіс пестӧ ассьыс джуджыда, кыдз шулывласны, «багатырскӧй додь», тэчис. Вӧлӧс вердыштіс, ачыс кӧч моз чеччаліс-шонтысис. Бергӧдчис да мӧдӧдчис гортлань. Вӧв шочиника кытчӧсюрӧ сувтыштавлӧ... Чив Микол вӧв вылӧ зэв ёна скӧрмӧ. Мукӧддырйиыс и чорыда ёрччыштас. Друг Микол сувтіс дай туй бокӧ кутіс зэв ёна видзӧдны. Аслыс вомгорулас шуалӧ: кутшӧмкӧ таті звер ветлӧма. Час жӧ вӧлӧс сувтӧдла. Кок туйяс кузя Микол мӧдӧдчис водзӧ. Гудйышталӧ кок туйсӧ беддьӧн. Некыдзи оз вермы гӧгӧрвоны кутшӧм звер. Бӧрас казяліс: тӧдӧмӧн войланьӧ руч котӧртӧма. Мокасьтӧс тайӧс кыдзкӧ колӧ кыйны — шуӧ Микол. Бергӧдчис да ньӧжйӧникӧн бӧр муніс. Швичнитіс вӧвлы, мӧдӧдчис водзӧ.

Воис гортӧ... Зіля вӧвсӧ лэдзис, кыв ни джын некодлы эз шу, мӧдӧдчис Вис дядь дінӧ. Вис дядь мудзӧма да куйлӧ паччӧрын, быттьӧ порсь руксӧ... Тэрыб вомнас, пыригкостіыс и Миколлы шуӧ:

— Но, мый нин, кутшӧм буртор висьталан?

— Тэ талун вӧрсьыд, Вис дядь, нинӧм эн аддзыв? — юалӧ Чив Микол.

— Эг. Пон кок туйяс тай эмӧсь-а...

— Ме думысь кӧ пес туй вывті руч ветлӧма... Колӧ эськӧ сійӧс кыдзкӧ кыйны. Капкантӧ, гортад кӧ, меным, Виссарион дядь, лоас сетлыны.

— Капканыд эськӧ гортын да, ог тӧд... Бур пыдди сетан, а вермас ӧд омӧльтор тэкӧд лоны. Пон кӧ капканад пырас, сэки мый вӧчан? Юрнад ӧд он мын. Мӧстӧ нуасны. Ме тшӧтш мыжма...

— Кывзы, Вис дядь, ме босьта, ме и мынтыся, мыйкӧ кӧ лоӧ.

— Но, но. Мун инӧ петав да кумысь босьт.

Микол петіс, босьтіс капкантӧ да зэв ӧдйӧ котӧртіс гортас. Кадыс рытъя веськыдаӧ нин воӧма. Керкаясысь би нин тыдалӧ, кӧнсюрӧ кылӧ том йӧзлӧн ворсӧмыс да сьылӧмыс. Чив Микол ёна кутіс мӧвпавны, кыдз эськӧ кыйны ручӧс. Кыськӧ сійӧ кывлӧма: петук яй дінӧ пӧ ручыд ёна ылалӧ, а налӧн гортас вӧлі зэв мича сорса гӧрд петук. Войнад Микулыд петуклысь юрсӧ и керыштас. Мед гортас оз казявны, дзебас.

Миколлӧн мамыс асывводз чеччас, видзӧдӧ да петукыд абу.

— Кытчӧ ті, лёк вуж, воштінныд петуксӧ... Онӧ кӧ вайӧ, юръяснытӧ и орйӧдла.

Микол лэптіс юрсӧ да зэв ӧдйӧ шуис:

— Мый нӧ лоис, мамӧ?

— Кытчӧ тэ, мокасьт, воштін петуксӧ? Ваян, он?..

— Мамӧ, талун войнас петукыд ёна горзіс, тӧдӧмӧн сійӧс дедыд виис.

Ачыс зэв ӧдйӧ пасьтасис, босьтіс капкан, петук туша да муніс вӧрӧ. Воис тӧрытъя кок туйяс дорӧ. Кок туйяс тӧкӧтьӧ лымйӧн тырыштӧмаӧсь. Кытчӧджык капкантӧ пуктыны, Микол первойысьтӧ да оз на тӧд. Дерт, и татчӧ сійӧ матӧ эз во! Октіс капкансӧ, мед оз тыдав, лымнас тыртіс. Капкан бокас пуктіс петуктӧ. Ассьыс кок туйсӧ мичаа шыльӧдіс-мольӧдіс, быттьӧ некод абу и ветлӧма. Мед аддзас капкансӧ, пуктіс пас. Мӧдӧдчис гортӧ. Ачыс мӧвпалӧ. — «Аски нӧ вола ог татчӧ? Вермас ӧд сюрны. Петук яйыд, ме чайта, ручтӧ ылӧдас, дай кадыс ӧд буретш зэв лӧсьыд — кӧдзыд. А, кӧть мый ло, аски ог кай... Татшӧм регыдӧн, тӧдӧмӧн, оз шед. Аскомысь кайла».

Тайӧ кадыс Миколлы кузькодь кажитчис. Сьӧлӧм тіпкӧ... Виччысьнысӧ оз вермы. Воис и аскомысь. Чив Микол асывводзнас водз, муртса на кыаыс кыпӧдчӧ, мӧдӧдчис вӧрӧ. Кокньыдика усьыштӧма лым. Микол ёна полӧ: сюрис кӧ ручыд, вермис ӧд тыртны. Воисны кок туйясыд. Микол кежис. Мӧдӧдчис капкан дінӧ. Гӧгӧрбок чорыда видзӧдӧ. Тыдовтчис черӧн вӧчан пас. Капкан местаӧ нин матыстчӧ. Друг мыйкӧ капкан дінад вӧрзис. Микол шай-паймуніс.

— Сё трустыд, пон кӧ и кӧласьӧма-а.

Воис капкан бердӧдз. Видзӧ-ӧ, шедӧма кутшӧмкӧ сьӧдов звер, быттьӧ сьӧд сатин югнитіс. Микол мӧвпыштіс: шулывлӧны тай пӧрысь йӧз, эм пӧ чернобурӧй руч. Дерт, кӧнкӧ сійӧ и эм. Ачыс зэв ёна повзис, тіралӧ быдӧн. Зымнитіс юрас ручлы зырйӧн. Мездіс, пуктіс пельпом вылӧ да чеччалігтырйи мӧдӧдчис гортӧ.

Эз и быттьӧ тӧдлы туйсӧ. Пырис керкаӧ. Джодж шӧрӧ руч швачнитіс. Гортсаясыс зэв ёна дивуйтчӧны: нэмыс кыйсьывлытӧм мортлы пӧ руч сюрӧма, да ӧд нӧшта дона сорт. Кывлӧма сійӧс Вис дядь да котӧрӧн локтіс Микол ордӧ. Пыригкостіыс и шуӧ: ог нин пасъясь... Кӧн нӧ Миколыс?

— Тан, тан, Вис дядь, шуӧ Микол.

Вис дядь тэрыба шуалӧ: сё дивӧ, кутшӧм мортлы руч шедӧма.

Микол серамбанӧн шуӧ: да, Вис дядь, сюри... Капкантӧ сетлӧмысь тэнӧ нэм ог вунӧд. Пыр бурӧн кута казьтывны.