ӦТВЫЛЫСЬ, КЫПЫДА

Март пом. Луннас ёнакодь нин тёпкис-вияліс войтва, а рыт кежлас кынтыштӧма, сэзьдӧма, енэжын зарвидзӧны югыд кодзувъяс да тӧлысь джын.

Мария Васильевна эновтіс фермасӧ рытсёр нин, кор лысьтысьӧм бӧрын примитіс йӧв, нӧшта кытшовтіс картасӧ, син пырыс нуӧдіс быд мӧскӧс да сёрнитыштіс быд дояркакӧд. Петтӧдзыс прӧверитіс, кочегарыс места вылас-ӧ да войся скӧтникыс воис эз нин. Ставыс кӧ ладнӧ-а. Петӧм бӧрас ещӧ на видзӧдліс фермасӧ, мӧдіс гортланьыс. А гортас сылӧн куим челядь, скӧтыс идравтӧм. Квайт час асылын петаліс гортсьыс. Асывнас фермаас жӧ ноксис, луннас райкомӧ ветліс, бӧрӧ-водзӧ верст вит лоӧ, дай райкомас манитчыштіс. Сэсся ӧд сылы быд паныдасьысь тӧдса, быдӧн дорӧ сувтыштлы да кӧть кык кыв шу. Мария Васильевна Третьякова абу сэтшӧм, медым паныдасьыськӧд шыасьтӧг овны. Ӧні сыкӧд, асланыс Машакӧд, 27-ӧд съездвывса делегатыдкӧд быдӧнлы окота варовитыштны, юасьыштны ӧттор-мӧдтор.

Гӧгӧрвоӧ найӧс Мария Васильевна, ас сиктса войтырсӧ. Кыдзи нӧ оз юасьны, ӧд съезд вылас буретш на йылысь и сёрниыс муніс. Ыджыд сёрни муніс, кыдзи бурмӧдны олӧмсӧ прӧстӧй йӧзлысь, кыдзи видзны налысь шуда олӧмсӧ да мирнӧй уджсӧ лёк вынъясысь — атомнӧй войнаысь.

Лӧсьыд рытыс. Нимкодясьӧ сьӧлӧмыс Мария Васильевналӧн. Коді нӧ абу рад тулыс воӧмыдлы? Медся гажа кад ӧд сійӧ, олӧм ловзян кад. Сылас лым, вежӧдасны лудъяс. Петасны картаысь вӧля вылӧ, веж кӧрым вылӧ сылӧн тайтӧясыс. Но радлункӧд тшӧтш тулысыс вайӧ и тӧжд. Сылас лымйыс и сы мында няйт лоӧ ферма гӧгӧрын! Ковмас бара келавны няйтӧд и дояркаяслы, и мӧсъясыслы, и машинаяслы да тракторъяслы.

Третьякова коймӧд созыв нин партия райкомса и совхоз парткомса член, лыддьӧ и асьсӧ мыйкӧ мында мыжаӧн, мый сылӧн лысьтысьысь аньясыс тулыс и ар собӧны ферма дорӧ ыджыд резинӧвӧй сапӧгъясӧн. А ӧд налы, нёль час асылын чеччысьяслы, шонді петӧмсянь шонді лэччытӧдз уджалысьяслы, буретш «медся моднӧй туплияснас ветлыны». Мария Васильевна эскӧ, мый сідзи и лоӧ: кутасны сылӧн том пӧдругаясыс — и Галина Сажина, и Галина Чередова, и Галина Модянова, и Галина Юхнина да и олӧмаджыкъяс ветлыны фермаӧ мича туплиӧн. Тайӧ гожӧм кежлас пыртӧма нин планӧ туй вӧчны — и Елин сикт, и фермаӧ нуӧдан туй асфальтируйтны.

А ӧні фермасянь сиктӧ нуӧдан туйыс кынмыштӧма, чарзьӧма, корскакылӧ галошиа гын кӧм улас. Фермасянь гортӧдзыс Мария Васильевналы абу и ёна ылын, километрыс оз ло. Но пока мунан гортад, удитан и лунся радлунъяссӧ, и тӧжд-дойяссӧ вежӧр пырыд нуӧдны.

Фермаыс со коли бӧрӧ. Ӧшиньясыс сылӧн югвидзӧны. Лысьтысьысьяс мунісны гортас шойччыны. Войся скӧтникъяс налӧн, Носков Василий Егорович да Чередов Валентин Сергеевич — тӧлка йӧз, сьӧлӧмтӧ дойдавтӧг позьӧ налы фермасӧ кольны вой кежлас. Вот сӧмын ӧні, тулысъявылыс, вайсьыны заводитісны мӧсъясыс. Нетельыс уна фермаын, сизимдас гӧгӧр лоӧ. Найӧ сьӧкыда вайсьӧны. Ветфельдшерлы да зоотехниклы колӧ пыр дасьӧн лоны, лун кӧть вой. Зоотехник Сычева Галина Александровна да ветфельдшер

Ушаков Александр Андреевич любӧй кадӧ дасьӧсь сетны отсӧгсӧ.

Куканясьӧмкӧд тшӧтш содны кутіс и йӧв. Январнас кӧ 7 килограмм лысьтылісны, ӧні нин дасӧдз содіс дай ещӧ на кутас содны. Но гожӧмнас, кор пемӧсъясыс пӧскӧтина вылын, йӧлыс весиг чиныштӧ. А сы вӧсна тайӧ, мый йирсьӧдчанінъясыс оз тырмыны. 214 мӧскыдлы ӧд уна веж туруныд колӧ. Во кык на ковмас пастукъяслы мучитчыны, новлӧдлыны стадасӧ Визин берегсянь вывлань, Чипанов сиктлань, да бӧрӧ-водзӧ. Мелиораторъяс эськӧ и вӧчисны нин видзсӧ, да кор на ещӧ сійӧ выльӧн вӧчӧмыд эжсялас бура да турунзяс? А ӧні ковмас на веж кӧрымсӧ вайны ферма дорас да сэні вердчыны. Бур, мый комплекснӧй бригадаӧн веськӧдлысь Носков Василий Васильевич, коммунистическӧй уджвывса ударник, коммунист, оз вунӧдлы скӧт йылысь, да веж кӧрымсӧ вайӧ тырмымӧн.

Заводитан думайтны да помыс думъясыдлы абу. Зумыштчылас и нюмъёвтлас Мария Васильевна. А эсчаньын со Визин сиктлӧн югыд биясыс да енэжас яръюгыд кодзувъясыс сідзи и вайӧны сылы тӧд вылас хрусталь люстраясын ӧзйысь бияссӧ Съездъяслӧн кремлёвскӧй дворецысь да Москваса театръясысь, залъясысь. И думъясыс бара на нулісны Елин сикт кузя восьлалысь нывбабаӧс Рӧдинанымлӧн столицаӧ, став страна пасьта нималысь йӧз пӧвстӧ. Со сійӧ пукалӧ уна-уна йӧз пӧвстас, кывзӧ став сьӧлӧмнас М. С. Горбачев ёртлысь речсӧ. Со сійӧ ыджыд залыскӧд ӧтув сьылӧ «Интернационал». А со найӧ, коми делегация, В. И. Ленин кабинетынӧсь, Грановитӧй палатаынӧсь, алмазнӧй фондынӧсь, Верховнӧй Сӧвет Президиум залын, Георгиевскӧй залын, Большой театрын, «Россия» гостиницаын...

Тайӧ ӧд мойдын кодь ставыс. Шензьӧмыд босьтӧ и нимкодьыд, и миян страна вӧсна гордостьыд. Кымын странаысь-государствоысь воӧмны гӧстьяс, чествуйтӧны съездвывса делегатъясӧс да тшӧтш и сійӧс, коми сиктысь воӧм аньӧс, Мария Васильевна Третьяковаӧс. Со ӧд мый ыджда шудыс сылӧн!

А быд делегат выступлениеын, шуам кӧть, сійӧ жӧ ткачиха Плетневалӧн, школа-интернатса директор Якубовалӧн, партия Московскӧй горкомса первой секретарь Ельцинлӧн да мукӧдлӧн выступлениеясас кыліс кӧсйысьӧм водзӧ ещӧ бурмӧдны олӧмсӧ, уджавны ёнджыка, ӧддзӧдчыны, кыпӧдны удж производительность, дорйыны мир да видзны вӧр-ва. Найӧ ӧд сетісны съездлы кывсӧ тшӧтш и коми ань Третьякова нимсянь да Елин фермаын уджалысь пӧдругаяс нимсяньыс.

«Тырвыйӧ могмӧдны странаӧс сёян-юанӧн» — шуӧма съезд вылын. Видз-му овмӧсын уджалысьяслӧн могыс 1,8 пӧв содтыны йӧв да яй, нянь да градвыв пуктас. Тайӧ абу кокни, но и абу позьтӧмтор. М. С. Горбачев аслас докладын зэв бура висьталіс могъяссӧ и найӧс олӧмӧ пӧртан туйяссӧ. Быд морт кӧ, быд коллектив кӧ став сьӧлӧмсяньыс кутас вӧчны ассьыс уджсӧ, лоӧ тыртӧма и вит вося план, и 2000-ӧд воӧдз кӧсйӧмъяссӧ.

Буретш та йылысь и кутас висьтавны Мария Васильевна ас сиктса войтырыслы, гаражса механизаторъяслы. Талун фермаас Третьякова дорӧ пыраліс 25-ӧд съездвывса делегат, сиктса механизатор Майбуров Иван Петрович. Вайи пӧ тіян фермаӧ силос, нарошнӧ пыри Машалысь юавны: вермас оз аски волыны гаражӧ механизаторъяс ордӧ. Кӧсйӧны пӧ аддзысьлыны тэкӧд.

Корӧны кӧ, кыдзи он вермы? Мунас, дерт, Мария Васильевна. Сӧмын вот артмас-ӧ йӧзыскӧд сёрниыс?..

— ...Миянкӧд орчча жырйын гостиницаын Якутияысь дояр оліс, — казьтыштіс механизаторъяс ордын Мария Васильевна быттьӧкӧ пырмунігмоз, — найӧ квайт тысяча килограмм лысьтӧны быд мӧслысь. Но ӧд сійӧ шуӧ 16 мӧс сӧмын группасьыс, сэсся и кӧрымъясыс абу миян кодьӧсь. Кызь килограмм пӧ турун пызьсӧ сетам. А миян ӧти килоыс на абу быд лун. Тайӧ ӧд и тіянлы, механизаторъяслы, укӧрба кӧрымтӧ этша на вӧчанныд...

Комын мужикысь унджык гаражын, на пӧвстысь дас ӧкмысыс коммунистическӧя уджалысь ударник. Кывзӧны Машаӧс, и быдӧн, дерт, ас кежас думайтӧ: прав мортыс, стӧча сёрнитӧ.

— Ме чайта и миян фермаын эмӧсь резервъяс, позьӧ и унджык на лысьтыны йӧвтӧ. Бур опытсӧ йӧзыслысь унджык колӧ босьтны, — водзӧ сёрнитӧ Мария Васильевна. — Думайтам бригаднӧй пӧдрад вылӧ регыд вуджны... Ставсӧ ӧд вӧчӧ морт, а морт вӧснаыс кӧ ёнджыка кутасны тӧждысьны совхозса веськӧдлысьяс... Ме ог норась, миянлы зэв нин уна вӧчӧ совхозыс, но кипом уджыд тырмымӧн на жӧ. Пасибӧ, оланінъяснад став дояркасӧ могмӧдіс совхозыд.

— Маша, Москва йывсьыд унджык висьтав, — корӧ отделениеса управляющӧй Носков Василий Алексеевич. — Съезд материалъястӧ ми ставӧн газетъясысь лыддим и телевизор пыр видзӧдім. А прӧст кадад ті мыйджык вӧчинныд? Мый медъёна кажитчис Москваас?

— Москваад ме первойысь на вӧлі да ставыс мем зэв интереснӧ, — вочавидзис Мария Васильевна. — Дворецъясыс и театръясыс — ставыс кажитчис. А главнӧйыс — йӧзыс. Сэтшӧм нин нималана йӧз пӧвстын мойвиис олыштны да найӧс кывзыштны. Партийнӧй руководительяс, учёнӧйяс, шахтёръяс, артистъяс, космонавтъяс... Валентина Терешковакӧд аддзысьлім, ветлім сы дорӧ Мир доръян комитет керкаас. Сэн Иосиф Кобзон миянлы сьыліс. А сідзсӧ быд рыт театръястіыд новлӧдлісны, стадионад праздник вылад ветлім. Быдсяма бурсӧ аддзылі. Пасибӧ, дӧверитінныд да... Кута уджавны ещӧ на бурджыка...

Мария Васильевна Третьяковалӧн тайӧ абу прӧстӧ кывъяс. Тайӧ сылӧн быттьӧ клятва. Ичӧтсяньыс велалӧма асьсӧ жалиттӧг уджавны. Сэтшӧм сійӧ морт, сэтшӧм сійӧ ань.

— Мария Васильевнаӧс ме тӧда дыр нин, техникум помалӧмсяньыс. Уджаліс дояркаӧн, осеменаторӧн, ӧні 4-ӧд фермаса бригадир. Тӧдӧ ассьыс уджсӧ, ас дорас и йӧз дорас зэв требовательнӧй, — висьталӧ Мария Васильевна йылысь отделениеса управляющӧй В. А. Носков. А отделениеса агроном Анна Павловна Модянова содтӧ:

— Уджсӧ котыртны сяммӧ.

А партия райкомын шуӧны:

— Третьякова миян — зэв бур сьӧлӧма морт и зэв пыдди пуктана коммунист.

...Чужис Третьякова (нывдырся овыс Лушкова) Куратово сиктса ичӧтик Мельниковчи грездын. Машалы вӧлӧма квайт арӧс, кор кувсьӧма мамыс. Куим чоя-вока быдмӧмаӧсь пӧрысь мам дорас. Заречьеса школаӧдз квайт кымын верст лоӧ. Быд лун сэтчӧ котравны Машук абу и вевъялӧма. Пӧрысь бабыслы ӧд и пестӧ вӧчны колӧ отсавны и скӧт бӧрсяыд видзӧдны. Сійӧ кадсӧ казьтылігӧн Мария Васильевналӧн тайкӧ синваыс оз пет.

— А вокӧй кувлі...

Кӧкъямыс класс помалӧм бӧрын Маша велӧдчӧма вося курсъяс вылын Ижмаса сельхозшколаын да кык во уджалӧма ветеринарӧн рӧднӧй сиктас. Сэсся помалӧма видз-му овмӧс техникум.

Визинса Елинскӧй фермаӧ веськаліс верӧс сайӧ петӧм бӧрас нин. Аддзысисны лабутнӧй Третьяков Васякӧд турпоходын. Тӧдмасисны, ӧтувтісны олӧмсӧ. Коді тӧдӧ тайӧ том гозъясӧ, шуӧны нимкодьпырысь: чӧдъя-озъя пӧ, ёна жӧ мича да авъя гозъя!

Верӧсыс Мария Васильевналӧн, Василий Михайлович, механизатор, пыр жӧ медводдзаяс лыдын. Ӧні, тулыснас, сійӧ вит час асылын трактор вылас нин, торф кыскалӧ. Туй усьтӧдзыс пӧ колӧ унджык удобрение нуны муяс вылӧ.

Удж радейтысь гозъялӧн и оланіныс бур, керка-картасӧ дзимгӧма-тэчӧма, и тӧв оз пӧльышт сараяс, непӧштӧ лымчир либӧ зэр. А керка пытшкыс карса квартираысь оз торъяв. Бур мебель, ковёръяс. И сӧстӧм. Кильчӧ помӧдзыс джоджъясыс краситӧма. И парӧвӧй отоплениетӧ вӧчӧмны киподтуя йӧзыд. Улыс судтаас, кухнясяньыс ломтӧны, труба пыр шоныдыс кайӧ вылі судтаас узьланінас да челядь жыръяс.

Бур кыв окота шуны и челядь йывсьыс. Авъя ай-мамыдлӧн и челядьыс авъяӧсь. Первой классын велӧдчысь Миша вӧчӧ гортса уджсӧ. Нёльӧд классын велӧдчысь Марина сэн жӧ лыддьӧ Андерсенлысь мойдъяс. Сӧмын кык арӧса Вовик котралӧ, ворсӧдчӧ бабыскӧд Анна Егоровнакӧд.

Бокысянь видзӧдан да веж петкӧдлан семья. Мӧс и кукань, порсь и ыж видзӧны. Оз дышӧдчыны мукӧдъяс моз. Ӧд унаӧн ӧні сиктад эновтчисны мӧскысь, йӧвсӧ кыйӧдӧны магазинысь. Дивӧ кодьӧсь кажитчӧны татшӧм йӧзыс Мария Васильевналы да сылӧн пӧдругаясыслы. Дышӧдчысьясыс жӧ и завидьтӧны скӧт дорын уджалысьяслы. Майбыръяс, ыджыд удждон босьтӧны дай магазиныд нарошнӧ налы медбур тӧварсӧ фермаӧдзыс быд тӧлысь вайӧ.

— А вайӧны и эм, пасибӧ! Медмичасӧ ньӧбам да новлам! — радлӧны фермаса лысьтысьысьяс.

— Мед завидьтӧны, ми со телевизор видзӧдам да чай юам югъялысь самӧварысь! — шыасьӧ мелі нюма варов нывбаба. Висьтасис, ме пӧ Бессонова Александра Александровна, звеньевӧй, фермаса партгрупорг. Тайӧ югыд самӧварсӧ пӧ козьналіс фермаыслы совхозыс Выль во кежлӧ.

— А магнитофон кӧ заводитам, вермам на и сьылыштны да йӧктыштны! — шмонитӧ Нина Ивановна Горинова, первой класса лысьтысьысь мастер. Сыкӧд орччӧн пукалӧ Юлия Афанасьевна Носкова. А чайсӧ ставлы кисьталӧ Юлия Афанасьевналӧн нылыс, шань синъяса Галина Чередова.

Тайӧ мӧд сменаса дояркаяс лысьтысьны заводитчытӧдз чукӧртчӧмны гӧрд пельӧсӧ шойччыштны да варовитыштны.

Менам пырӧм бӧрын нывбабаяс ещӧ варовмисны.

— Куратовоса инӧ тэ? Миян ӧд тані фермаас унджыкыс жӧ куратовосаяс: Горинова, Носковаяс, Супрядкин, кочегар миян, Лушков, йӧв кыскалысь, Маша бригадирным Куратовоысь жӧ вӧвлі...

— А газетсьыд эн лыддьӧй, гижӧмаӧсь: Усть-Цильмаса «Пижемскӧй» совхозын пӧ кукъяс кӧдзыдінын чужӧмсяньыс быдтӧны. И оз пӧ висьны, и бура тшӧгӧны, — шыася ме варов аньяс дорӧ. Мем пыр и воча кыв сетісны:

— Сэтшӧм дивӧыд миян абу на, но, гашкӧ, и лоӧ. Передӧвӧй опыттӧ тай ёна тшӧктӧны корсьны.

А ме кывлі, телевизор пыр петкӧдлӧмаӧсь, быттьӧнӧсь пӧ мӧсъяссӧ роботъяс нин лысьтӧны кӧнкӧ Ленинградскӧй областьын, — дивуйтчӧ-шензьӧ Горинова, коді уджалӧ скӧт дорын кызь саяс во да тӧдӧ и ки помысь лысьтысьӧм, и ки помысь вердчӧм-юктӧдчӧм.

— А мый озыс, ӧні тай быдсяма машинаястӧ думайтӧны да вӧчӧны, — дзик пыр вомалӧ олӧмаджык пӧдругасӧ кыввора Бессонова. А Юлия Афанасьевна, коді кызь нёль во нин скӧт дорын и аддзыліс быдторсӧ жӧ, сьӧлӧмсяньыс жалитыштіс мӧсъяссӧ, кодъясӧс лысьтӧны роботъяс.

— Мӧсъясыд ӧд найӧ кага кодьӧсь жӧ, радейтӧны мелуйтӧмтӧ, — шыасьӧ сійӧ да ышловзьӧмӧн содтӧ: — Роботыс ӧд сійӧ мелі кывтӧ оз шу ни боксӧ оз малышт.

Оз кӧ войнаястӧ панны и кнопкаясӧн на пондам уджавны. Вот кокньыд лоӧ! — эскӧдӧ Бессонова, а мукӧдыс гогйӧдлӧны юрнаныс: да пӧ, сідз пӧ.

— А Маша муніс съезд вылад да миян лилия сідз пондіс дзордзавны, — водзӧ висьталӧны нывбабаяс, — мед кӧть, мися, дырджык дзордзалас, Маша воигкежлӧ оз на лёзды...

— Нывбаба праздниктӧ Машатӧг пасйим, тані, асланым гӧрд пельӧсын. Маша пӧсылка мӧдӧдӧма Москвасьыс — кампет-печенье да апельсин. Сэсся Почётнӧй грамота совхоз сетіс. Бура пасйимӧ. Маша сӧмын эз вӧв миянкӧд...

«Маша, миян Маша», — сӧмын и кылӧ дояркаяслӧн сёрниысь. Тӧдчӧ, пыдди пуктӧны, радейтӧны бригадирнысӧ.

— Мария Васильевна оз жӧ кулитчы, мый вермӧ ошкӧ жӧ лысьтысьысь пӧдругаяссӧ. Висьталӧ на йылысь:

— Абу, дерт, некод андел, быдӧнлӧн аслас этш и норов, но уджсӧ тӧдӧны, тшӧктӧм оз ков. Зільӧсь зэв. Тӧлысьнас кыкысь санитарнӧй лун вӧчлам, ёна и пелькӧдчам да чиститчам.

— Миян Елинскӧй ферма Горьковскӧй комплекскӧд ордйысьӧ, век на водзынӧсь вӧлім, — дояркаяс шуӧны, — огӧ сетӧй первенствосӧ. Опытнӧйджыкъяс, олӧмаджыкъяс — Н. Горинова, Ю. Носкова, А. Бессонова сдайтісны первой класс вылӧ. Безносова Ида томджык на, второй класс вылӧ сдайтіс. А томъясыс миян, комсомолкаяс, нёль Галина ордйысьӧны совхозысь мукӧд фермаса том дояркаяскӧд. Вымпелыс миян Елинскӧй фермаын жӧ. То Сажина Галя ордын, то Модянова Галя ордын.

Дояркаясыд оз кольччыны олӧмсьыс. «Трехтысячникъяслысь школа» районнӧй агропром нуӧдӧ, «Скӧт видзысьлысь лун» тӧлысьнас ӧтчыд совхоз котыртлӧ. Ӧтувъя политлуныд овлӧ и.

Лекцияясӧн волӧны жӧ. Неважӧн на врач воліс, алкогольлӧн вред йылысь висьталіс. Дисциплина торкалысьяс ӧні миян абуӧсь. Куимӧн вӧліны, юысь нывбабаяс — вӧтлім. Ӧні, майбыр, зэв лӧсьыд. Совхозыд сэсся тӧждысьӧ миян вӧсна. Патератӧ сетӧны. Модяновалы да Юхниналы совхозыс керка стрӧитіс, Сажина ӧні ачыс стрӧитчӧ, совхозыс отсалыштӧ жӧ. А кутшӧмкӧ вен чужас ли сёрни лоас ӧта-мӧд костын, гӧрд пельӧсӧ чукӧртчам, ӧтвыв ставсӧ решайтам.

Да, фермалӧн гӧрд пельӧсыс кыскӧ скӧт дорын уджалысьясӧс. Прӧст кад сюрыштас — сэтчӧ мунӧны, праздник ли радлун воас — бара жӧ сэтчӧ.

Ӧшинь пырыс швачкӧ тувсов шонді. Пызан вылын югъялӧ самӧвар, шкап вылын — магнитофон, шкапас гудӧк — ставыс тайӧ дояркаяслы козинъяс. Уна лыда веж быдмӧгъяс пӧвстын Переходящӧй гӧрд знамя сулалӧ. Сы дорын жӧ стенас Всероссийскӧй да Всесоюзнӧй ордйысьӧмъясвывса вымпелъяс. Мӧд стенын мичмӧдӧм экран, кытчӧ пасйӧны быд лунся удж быд дояркалысь. Синмад шыбитчӧ гырысь гӧрд букваяса гижӧд: Миян девиз: «Ни ӧти кольччысьтӧг». Тайӧс гижӧма абу прӧста сідз, медым сӧмын стенсӧ мичмӧдны. Тайӧс гижӧма быд дояркалӧн, фермаса быд уджалысьлӧн пӧсь сьӧлӧмсянь. И Мария Васильевна Третьякова, партиялӧн 27-ӧд съездвывса делегат, фермаса юрнуӧдысь, ёна гордитчӧ аслас зіль да уджач коллективӧн. Оз ӧд весьшӧрӧ фермаыс новлӧдлы коммунистическӧя уджалысь коллективлысь ним.

— Вот велӧдча бурджыка скрипкаӧн ворсны, муна фермаӧ да ёна и ворса мамуклы да сылӧн пӧдругаяслы! Став-став лӧсьыд музыкасӧ ворса, — мечтайтӧ дас ӧти арӧса Марина, Мария Васильевна Третьяковалӧн нылыс. И код тӧдас, гашкӧ, коляс кад, и Марина локтас фермаӧ мамсӧ вежны, кыдзи неважӧн локтісны Елинскӧй фермаӧ томиник нёль Галина — Чередова, Модянова, Сажина да Юхнина.