ВИЗИН ШКОЛАЫН

Школаяслы выль реформа, кодлӧн Проектыс вӧлі йӧзӧдӧма тавося январь нёльӧд лунӧ, чужтіс уна сёрни, уна сикас шуасьӧмъяс да весиг вензьӧмъяс не сӧмын школаясын да училищеясын велӧдысьяс пӧвстын. Мукӧд дырйи кылан весиг автобусын та йылысь пансьӧм сёрни. И нинӧм шензьӧданаыс тані абу. Ӧд челядьӧс быдтӧм да велӧдӧм инмӧ быдӧнлы, и быдӧн кӧсйӧны, медым сылӧн быдтасыс лоис бур мортӧн, радейтіс Рӧдина да ай-мамсӧ, вӧлі дзоньвидза да авъя, уна тӧдіс да кужис, и кужӧмлунсӧ да тӧдӧмлунсӧ бура вермис пӧльзуйтны олӧмас да уджас. Медым олӧмыс сылӧн да уджыс вайис сӧмын шуд да радлун и аслыс, и ай-мамыслы.

Школаяслы реформасӧ буретш та вылӧ и веськӧдӧма. Миян сӧветскӧй йӧз тайӧс гӧгӧрвоӧны да ошкӧны партиялысь да правительстволысь зільӧмсӧ, сьӧлӧмсяньыс аттьӧалӧны, мый Проектсӧ йӧзӧдӧмкӧд сетісны позянлун быдӧнлы, быд семьялы, быд коллективлы участвуйтны тшӧтш тайӧ ыджыд да зэв колана сёрниас. Ӧд миян тавося первой классӧ мунысь челядь кутасны нин овны да уджавны выль, ХХІ нэмын. Кутшӧм лоӧ миян пӧрысьлун? Код киясӧ ми сетам дзоньнас страналысь судьбасӧ?

Выль реформалысь Проект видлаліг, дерт жӧ, эз веськодьӧн кольны и миян коми сиктъясса войтыр, коми школаяс. Тӧдмавны, мыйджык найӧ думайтӧны, ме ветлі Сысольскӧй районса Визинга сиктӧ. Аддзысьлі да сёрниті Визин школаса уджалысьяскӧд да челядькӧд, первой номера «Северянка» детсадса поснияскӧд да воспитательяскӧд, найӧ ай-мамкӧд, роноса веськӧдлысьяскӧд да весиг райисполкомса юралыськӧд.

Мыйла лои бӧрйӧма тшук Визинга сикт? Да сы вӧсна, мый татчӧс школа мӧд во нин велӧдӧ экспериментальнӧй подготовительнӧй классъясын квайт арӧса челядьӧс. КПСС ЦК Проектын буретш и шуӧма, мый велӧдны челядьӧс колӧ квайт арӧссянь. Лӧсялӧ-ӧ тайӧ олӧмас, артмас-ӧ, визинсаяс вермасны нин висьтавны.

— Мый верманныд висьтавны? Мам-батьыс оз каитчыны? Эм тӧлкыс? — юалі школаса директор Элиза Григорьевна Кановалысь.

— Чайта, эм. Челядь самостоятельнӧйӧсь, велалісны лыддьысьны, гижны. Морозова Галина Степановна тай миян, коді 25 во нин уджалӧ посни классъясын, смела шуӧ: позьӧ и колӧ велӧдны квайт арӧссяньыд. Да ті асьныд ветлӧй, тӧдмасьӧй челядьыскӧд и найӧс велӧдысьяскӧд: сійӧ жӧ Галина Степановнаыскӧд, Голосова Эмма Викторовнакӧд, Модянова Екатерина Павловнакӧд. Екатерина Павловна — том педагог, таво первой во школаын и, дерт жӧ, опытыс абу на, но, чайтам, велалас, велӧдчыны эм кодлысь.

И со ме начальнӧй школаын. Экспериментальнӧй класс нуӧдысьяс окотапырысь юксьӧны мекӧд.

— Экспериментальнӧй классъясас миян роч и коми группаяс эмӧсь. Коми челядьӧс велӧдам асланыс рӧднӧй кыв вылын. Урокыс подготовительнӧй классъясын абу 45 минут, а 35. Велӧдам ворсӧм сорӧн. Дерт, уна колӧ вӧчны ки помысь нагляднӧй пособиетӧ, но он кӧ дышӧдчы да вӧчан, челядь бурджыка и программасӧ гӧгӧрвоӧны.

И збыль, Эмма Викторовна Голосова урок вылын ме видзӧді, кутшӧм кокниа челядь артасисны, чинталісны, содталісны, ӧтвечайтісны повтӧг да тыр ӧтветъясӧн. И сэк жӧ кызмырдӧн велӧдӧмсӧ он казяв, вӧчсьӧ ставыс ворсӧм пыр. «Незнайка воис гӧститны» вежсьӧ «Восьты ӧшинь» ворсӧмӧн, «Петкӧдлы ланьтӧмӧн» вежсьӧ «Мездам петукӧс руч гыжйысь» ворсӧмӧн. Видзӧдан уроксӧ и чайтан, мый Эмма Викторовна ачыс жонглер моз кокньыдика ворсӧ челядьыскӧд мачӧн. А челядьыс став программасӧ бура гӧгӧрвоисны. Челядьыс велалӧмаӧсь нин и учебникӧн уджавны, и тетрадьӧн. Дисциплина? Мый сійӧ сэтшӧмыс? Ставныс сьӧлӧмсяньыс уджалісны, вильшасьны да дурны кадыс эз вӧв. Ывлаӧ петавны кӧсъян — петав, некод оз и казявлы сюсь синма учительницаысь кындзи.

Тайӧ математика урок роч группаын. А коми кыв урок вылын кыдзиджык?

Визингаын ёнджыкасӧ кылан роч сёрни, уна бать-мам рочӧсь, дай комиясыс рочасьӧны. И садикын роч сёрниджык жӧ кылӧ. Дерт, коми классӧ коми челядьӧс бӧрйисны и велӧдысьясыс бура тӧдӧны коми кывтӧ и методиканас кокниа вӧдитчӧны, сійӧ жӧ, шуам, Морозова Галина Степановнаыс. Но коми кывйӧн сьӧкыдджык лоӧ велӧдчынысӧ. Мыйла? Да сы вӧсна, мый коми кывсӧ ӧтдортӧныджык. И, колӧкӧ, школаыс на и мыйкӧ мында мыжа, мый Визингаын, коми сиктын, коми войтыр рочасьӧны. Рочкӧд сёрнит рочӧн, а комиыскӧд мыйла рочасьны? Визингаӧ менам воан рытӧ буретш Визинса да Первомайскӧй школаса войтыр петкӧдлісны районнӧй культура керкаын концерт. Сы мында йӧз чукӧрмӧма, мый некытчӧ и сувтны, непӧштӧ пуксьыны. Бур. Сідзкӧ, интереснӧй концерт дасьтӧмаӧсь. И збыльысь, колӧ ошкыны. Ёна дасьтысьӧмаӧсь концерт кежлӧ. Но 20–30 номера концертӧ убӧлитӧмаӧсь сюйны куш ӧти номер коми кыв вылын. Тайӧ абу ладнӧ. И медпервой неладнӧыс кучкас налы, кодъяс ветлӧны да воасны на найӧ школаӧ. А кыдзи нӧ мыла коми сьыланкывтӧгыс, коми кывбуръястӧгыс вермам велӧдны радейтны ассьыным Коми муӧс, ичӧтик рӧдинаӧс? Быд школаса программаын Рӧдинаӧс радейтӧм сулалӧ медпервой местаын. Тасянь заводитчӧ ставыс, став воспитаниеыс.

Шуам кӧ, ичӧтик рӧдина радейтӧмсянь заводитчӧ ставыс, то ог сорсьӧй и сыын, мый кымын водз ми заводитам велӧдны да воспитайтны челядьӧс, сымын бурджык результатыс лоӧ. Оз ӧд весьшӧрӧ шуны: велӧд пӧ кагатӧ, кор сійӧ лабич вомӧныс куйлӧ, кор нюжалас — лоӧ сёр нин. Тайӧ кывъясыслы подувсӧ кокниа позьӧ аддзыны Визинса первой номера «Северянка» детсадйын. Детсадӧн веськӧдлысь Антонина Алексеевна Слаутинакӧд ми ветлам, тӧдмасям группаясса челядькӧд, воспитательяскӧд, видзӧдалам челядьлысь уджъяссӧ и тыдовтчӧ, мый посни группаясын став уджыс вӧчсьӧ сы могысь, медым дасьтыны челядьӧс школаӧ. Эм садйын и экспериментальнӧй подготовительнӧй группа, коді уджалӧ 6 арӧсаяскӧд экспериментальнӧй школьнӧй программа серти. Налӧн асланыс учительница-специалист Нина Васильевна Воробьева, коді школаын моз жӧ нуӧдӧ урокъяс артасьӧмысь, гижӧмысь, лыддьысьӧмысь. Физкультура, рисуйтчан, сьылан да уджалан урокъяс нуӧдсьӧны рытъя кадӧ воспитательницаыскӧд. Вежоннас артмӧ 20 занятие-урок. Субӧта — уджалан лун: мыськӧны, чышкӧны, чередитӧны быдмӧгъяс, ывлаын лым весалӧны, ворсӧны. Мӧд во тайӧ группаыс мунас школаӧ экспериментальнӧй первой классӧ асланыс учительницакӧд тшӧтш. Челядькӧд сёрни, налысь тетрадьяс видлалӧм бӧрын тыдовтчӧ, мый и садикын челядь бура велалӧны лыддьысьны-гижны, ас кежас уджавны и ворсны.

Гашкӧ, детсадас и колӧ велӧдны подготовительнӧй класслысь программасӧ? Позьӧ. И ай-мам унаӧн тайӧ мӧвпас синӧны. Челядьлы пӧ бурджык, и сёяныд сэні, и узьыштны позьӧ, и чачаыд ворсыштны эм. Но учительяс — опытнӧй специалистъяс век жӧ шуӧны: колӧ школаын. Тӧдӧмлунъяссӧ школа унджык сетас. Дерт, урокъяс бӧрас налы колӧ жӧ ворсаніныд и ворсанторъясыд. Челядь продлёнка вылӧ асланыс классӧ кольччӧны. Лунтыр ӧти вежӧсыд мудзтӧдӧ челядьӧс. Реформа кӧ вынсьӧдас школаын квайт арӧссянь велӧдчӧм, ковмас тӧждысьны ворсанінъяс паськӧдӧм йылысь, ворсанторъяс да пособиеяс дасьтӧм йылысь.

Колӧ веськыда шуны: Визинын челядьлы водзӧ велӧдчӧм вылӧ подувсӧ пуктӧма бура. И садикын, и начальнӧй школаын. Дерт, ай-мамтӧг, найӧ отсӧгтӧг оз позь велӧдны ни воспитайтны бур челядьтӧ.

— Ай-мамкӧд школалы лоӧ нуӧдны зэв уна удж. Асьныд тӧданныд, эмӧсь сьӧкыд челядь, да и налӧн бать-мамыс тшӧтш, — висьталӧ Любовь Алексеевна Ляшева, школаса партийнӧй организацияысь секретарь, внекласснӧй воспитательнӧй удж котыртысь. — Торъя сьӧкыдъясыскӧд тшӧкыдджыка старайтчам аддзысьлыны, сёрнитны, ӧти кывйӧ воны накӧд сьӧкыд, и унаысь ог и волӧй ӧти кывъяс. Ёна уджалам и коллективъяскӧд, ветлам на дінӧ лекцияясӧн, сёрниӧн. Тӧлысьнас ӧтчыд ай-мам волӧны школаӧ велӧдчыны — сідз шусяна бать-мамлы всеобуч. Сэсся ӧд найӧ жӧ и миян школалӧн шефъяс. Быд класс дорӧ миян индӧма шефӧс. Норасьны на вылӧ оз позь, быд мероприятие дырйи миянлы воча мунӧны. Сійӧ жӧ АТП-ыс частӧ нулӧ школьникъясӧс карӧ театрӧ, военкомат военно-патриотическӧй тема вылӧ тшӧкыда челядькӧд сёрнитлӧ. Визинскӧй лесопункткӧд, дорожно-строительнӧй управлениекӧд, лесхозкӧд крепыд йитӧдъяс кутам и «Сысольскӧй» совхозкӧд, дерт. Совхоз миян базӧвӧй, сэні ми уджалам гожӧмбыд, ветлам практика вылӧ фермаясӧ, видз-му уджъяс вылӧ, тӧвнас ӧні лыс дасьтам совхозлы. Шефъяскӧд йитӧд ыджыд пӧльза сетӧ и челядьлы, и шефъяслы. Насянь ми велӧдчам уджавны, тӧдмалам специальностьяс, инавны-артавны да донъявны йӧз уджсӧ велӧдчам да и асланымлысь тшӧтш. А налы ми, мый вермам, рабочӧй выннад отсалам. Школьникъяс и турунтӧ пуктӧны, и картупельтӧ босьтӧны, и кольтӧ ӧктӧны, и Кельыдлӧз патрульяс чери бӧрся тӧвнас видзӧдӧны, мед оз пӧд чериыс, пӧим да макулатура чукӧртӧны, ньӧрйысь кыӧны кӧрзинаяс, вӧчӧны дозмукъяс, чачаяс. Сэсся вӧчӧмторъяссӧ ми вузалам ярмарка вылын, сідз шусяна «ярмарка солидарности» лӧсьӧдім. А сьӧмсӧ, мый босьтам, вуджӧдам мир доръян фондӧ. Мир доръян фондӧ жӧ ми таво шуим сетны быдӧн ӧти лунся удждон, и учительяс, и велӧдчысьяс. 500 сайӧ шайт лои нин сетӧма. Та могысь жӧ платнӧй концертъяс дасьтам...

Кыдзи тыдалӧ Любовь Алексеевна висьтысь, воспитательнӧй уджад ставыс топыда йитчӧма ӧта-мӧдыскӧд, мам-батькӧд уджсянь мир дорйӧмӧ пай пуктӧмӧдз.

Уна сёрни вӧлі трудӧвӧй воспитание йылысь. Быдӧн тӧдчӧдіс, мый трудӧвӧй воспитание эм медшӧр сюрӧсыс и физическӧй, и нравственнӧй воспитаниелы. Тайӧ сёрниас тыдовтчис, мый ӧнӧдз эгӧ на лысьтлӧй сетны удж 16–17 арӧса ныв-зонлы. Шуам, трактористлысь право зонка босьтіс, а удж вылӧ 18 арӧсӧдз оз примитны. Тӧдӧмсӧ да кужӧмсӧ мый босьтліс, практикатӧгыс бӧр вунӧдас, сідзкӧ и кыв кутӧмыс вошӧ жӧ, вильшасьӧмлань шыбӧлитӧдӧ весь олысь том морттӧ.

— Тайӧ кадыс зэв ответственнӧй морт олӧмын, — шуӧ обществоведение предмет нуӧдысь Холопов Алексей Васильевич.

Алексей Васильевич — зэв пыдди пуктана морт, тайӧ школаас уджалӧ нин 1943 восянь, сылӧн ыджыд опыт.

— Эскыны колӧ челядьыдлы, но и требуйтны, — шуӧ Алексей Васильевич, сэсся содтӧ: — И, дерт жӧ, петкӧдлыны бур пример. Эм шусьӧг: бур велӧдысь вӧчӧ бур велӧдчысьӧс. А ме эськӧ ещӧ содті: и бур мортӧс, коммунизм стрӧитысьӧс.

Тайӧ мӧвп кузяыс Алексей Васильевичкӧд ӧти кывйӧ воӧны пӧшти школаса став велӧдысьыс. И томиник на труд велӧдысь Иевлева Нина Васильевна, и олӧмаджык Тамара Яковлевна Попова — коми кыв да литература велӧдысь, и Иван Михайлович Михайлов — рытъя школаысь директор да мукӧдъяс.

Зэв дельнӧй мӧвпӧн юксисны Мария Васильевна Носкова — историк да Елена Васильевна Шибанова — математик.

— Бур, мый реформаас казьтыштӧмны велӧдӧмсӧ бурмӧдӧм йылысь, — шуӧны тайӧ ёртъясыс. — Тӧдӧмлунъяс серти оценкатӧ колӧ тэчны. Ӧні миян тшӧкыда на процент бӧрся вӧтлысьӧм артмӧ. Шуам, велӧдчысь эз помӧдз гӧгӧрво мыйкӧ программасьыс. Сыкӧд эськӧ ещӧ занимайтчыштны, а кадыс абу. Двойка пуктыны оз позь — пиняласны. Три пуктам дай. Дерт, ставыс учитель сӧвесть вылын... Сэсся бурджыка колӧ дасьтыны учительясӧс. Некодлы абу гуся: оз вермы пырны том морт высшӧй техническӧй вузӧ — пырӧ педагогическӧйӧ. А челядьсӧ оз радейт, учительлӧн уджыс сылы абу муса. Кутшӧм нӧ бур удж сысянь виччысьны? Учителяд примитны колӧ ёна бӧрйысьӧмӧн. И школаысь сетӧм характеристика эськӧ таын ёна вермис отсавны.

Профориентациялысь коланлунсӧ ӧні ми тӧдам быдӧн. Та кузя визинса учительяс сідзи и шуисны, нинӧм пӧ грекъяссӧ дзебны — медся ёна радлім да ошйысьлім, миян выпускникъяс кӧ мунлісны водзӧ велӧдчыны вузӧ.

Тайӧ нин найӧ честнӧя критикуйтӧны асьнысӧ. А сідзкӧ нин шуны: Визинса школа пыр тӧждысьліс рӧднӧй совхозас том вынъяс кольӧдӧм вӧсна. Помнитам на, кор визингаса выпускникъяс класснас кольччылісны чужан сиктас. Миян коми гижысь Иван Изъюров та йылысь гижліс быдса повесть.

Школаса став педагогическӧй коллектив ӧти кывйӧ воӧмӧн ошкис Проектсьыс сійӧ параграфсӧ, кӧні гижӧма учительлысь нимсӧ вылӧ донъялӧм йылысь. Колӧ пыдди пуктыны учительӧс, торйӧн нин класснӧй руководительлысь уджсӧ, сетны сылы став позянлун, медым сьӧлӧмсяньыс уджаліс челядькӧд, мед сетіс эз сӧмын тӧдӧмлунъяс, но и дасьтіс вылын культураа мортӧс, дасьтіс овны челядьӧс.

Визингаса учительяс унаӧн на норасьӧны лёк оланінъяс вылӧ.

— Олам общежитиеын, стен саяд зык да шум, а колӧ дасьтысьны аски кежлӧ урок вылӧ...

Учительяс норасьӧм кузя лои менам пыралӧма и роноӧ, и райисполкомса председатель дінӧ.

— Да, дерт, ог на вермӧ ставлы бур квартира сетны, — шуӧ райисполкомса председатель Носков Вениамин Иванович, — но общежитиеысь жыртор сетӧма ставыслы. Чайтам, выль керкаысь, коді ӧні стрӧитсьӧ Визингаын, пӧлучитасны квартираяс и школаса учительяс. Школаыслы аслыс пристройка шуӧма стрӧитны и... Выль реформа, дерт, уна содтӧд стрӧйба и удж миянсянь кутас требуйтны, но ӧд ставыс тайӧ асланым жӧ челядьлы пӧльза вылӧ.

Тайӧ зэв бур воча кыв. Школаса велӧдысьяс сёрниысь тшӧкыда позис кывны материальнӧй база йылысь тӧжд. Кутасны кӧ школалы ёнджыка отсавны районса партийнӧй да хозяйственнӧй веськӧдлысьяс, артмас и велӧдӧм, и бур производственнӧй практика.

Морттӧ медся сьӧкыд быдтыны да вӧчны сыысь личность. Машина вӧчны кӧ ӧтиӧс велалан, ӧстальнӧйсӧ сӧмын штампуйт. Морттӧ — он. Мортыдлы быдӧнлы колӧ торъя, аслыспӧлӧс сибӧдчӧм.

Ичӧтикӧс пыдди пуктӧм, пӧсь сьӧлӧм сылы сетӧм, школалӧн мам-батькӧд да паськыд общественностькӧд ӧтувъя быд лунъя удж сӧмын вермас олӧмӧ пӧртны школьнӧй реформаӧн индӧм став могъяссӧ.

Колӧ чайтны, мый Визин школаын эм став подулыс, медым сетны челядьлы бур тӧдӧмлунъяс, дасьтыны Сӧвет Страналы инӧ-артӧ пӧрӧм йӧзӧс, зіль да идӧра кӧзяинъясӧс.

Январь помын школаса педагогическӧй коллектив да школьникъяслӧн ай-мамыс чукӧртчылісны ыджыд сёрни вылӧ, медым висьтавны став мӧвпъяссӧ да вӧчны челядьӧс быдтӧм-воспитайтӧм кузя колана выводъяс.

А со мый сёрнитӧны Проект йылысь Куратовоын.

— Реформалысь Проект ми школаын видлалім быд боксянь, — шуӧ Куратовскӧй школаса директор Тутринов Василий Николаевич да кыв кӧрталӧ: — Вына документ!

Педагогическӧй коллективкӧд сёрниысь ме гӧгӧрвои, мый Куратовскӧй школаса велӧдысьяслӧн видзӧдласъясыс, кӧсйӧмъясыс оз ёна торъявны Визингаса войтырысь. А вот условиеясыс тӧдчымӧн лёкджыкӧсь.

— Эз везит миянлы таво учительясӧн, — шуасьӧны директор да завуч. — Олӧмаджыкъяс, опытнӧйяс пенсия вылӧ петалӧны, выльяс воӧны, томъяс. Бур эськӧ том выныд, да на лыдысь унаӧн декретӧ петӧны. Квайтӧн таво петісны! Сизимӧд лӧсьӧдчӧ.

Учительяс тырмытӧмла Куратовскӧй школалы таво лои ӧткажитчыны продлёнкаысь — нюжӧдӧм лунысь. Ёна-ӧ тайӧ кучкас челядьлы и бать-мамыслы?

Мамъяскӧд сёрниын тыдовтчис: оз ёна. (Аньяс сёрни серти кӧ быттьӧ).

— Нюжӧдӧм луныд сиктад дзик нинӧмла, — зэв кыпыда и шуӧ ӧти ань (нимъяссӧ эз тшӧктыны висьтавны да ог и казьтышт). — Вичкодорсаяслы, гашкӧ, выгӧднӧ, а миянлы, боки грездсаяслы, сытӧг бур. Урок бӧрын, ёна пемдытӧдзыс, челядьыслы колӧ гортас котӧртны.

— Продлёнкаад ӧд бара гортса уджсӧ вӧчны лӧсьыдджык.

— Де-ерт. Сэні чӧлӧй морт, учительница видзӧдӧ да. Бара ас вежӧрнас овны челядьыс водзджык велаласны.

Ас вежӧрнас овны. Колӧкӧ, нывбабаыд и прав. И мед, сідзкӧ, матігӧгӧрса грездъясысь челядьыс котӧртӧны урок бӧрын гортас.

Нывбабаяскӧд сёрни та вылын эз ор. Мӧд тьӧтӧ воддза мозыс жӧ эз ёна сулав нюжӧдӧм лун вӧснаыд. — Водзті тай рыт-асывнас котралісны подӧн весиг выль грездсаяс да уткавидзсаяс — медся ылі грездсаясыс, да эз урӧсмывны. Ӧні интернат налы да машина...

— А интернатсӧ кӧть ещӧ тупкисны. Сэні челядьыд зэв нин ёна тшыкӧны... — шыасьліс коймӧд тьӧтӧ, да уставитан сяма гӧлӧс торкис сійӧс:

— А абу ӧд интернат ни машина мыжа, асьныд ӧд мыжаясыс.

Тайӧ олӧма нывбаба. И сійӧ дивитыштӧкодь том мамъясӧс.

— Водзті кымынӧс чужтылім-быдтылім? — юалӧ сійӧ да ачыс жӧ и воча кыв сетӧ: — Вит ныла-пиаӧс быдті. Батьтӧг. Эз бара-й менам ог-тӧ шулыны, став горт дор удж вӧчисны, дай колхозӧ петлісны быд выходнӧйӧ. Ӧні куш чунь ӧтиӧс лӧсьӧданныд да сэсся лелькуйтанныд-пӧвадитанныд... Мыйыськӧ ӧд лоины жӧ чорыд сьӧлӧма челядьыс, — помалӧ сійӧ ассьыс сёрнисӧ кузя ышловзьӧмӧн.

Миян сёрни-басни, дерт, водзӧ на муніс, ставсӧ он гиж. Но тайӧ вайӧдӧм пример сертиыс позьӧ шуны, мый тьӧтӧясыд кытікӧ правӧсь, а кытікӧ вывтіасьӧныджык. Мыйла, шуам, ӧнія кадӧ подӧн котравны челядьлы Выльгрездсяньыс да Уткавидзсяньыс, машина ветлӧ да. Мый бурсӧ олӧмыс сетӧ, колӧ пӧльзуйтчыны. Сійӧ и лёк, огӧ на кужӧй мукӧд дырйи пӧльзуйтчынысӧ да, сулӧдам да сімӧдам машинаяссӧ, кыдзисюрӧ пызъям-разӧдам дона удобрениеяс да сідз водзӧ.

Лӧсьыд олӧма тьӧткаыдлы шуны, мый водзті челядьыс кывзысьлісны, зільлісны уджавны. Сэки быть вӧлі кывзысь да уджав. Сьӧкыд олӧмыс ачыс тшӧктыліс. Ӧні жӧ ёна бурмис сӧветскӧй йӧзлӧн олӧмыс, челядь абу тшыгӧсь, бур кӧм-паськӧмаӧсь, быдтор тырмӧ. Но тьӧткаыс прав: лелькуйтам да пӧвадитам ёна и эм, мера тӧдтӧг. Бӧрас каитчам, да сёр. Тайӧ миян педагогическӧй неграмотность тадзсӧ вӧчӧ.

Олӧмыс ачыс кутіс тшӧктыны вӧчны школаяслы выль реформасӧ. Сэні индӧма и ай-мамлысь педагогическӧй неграмотностьсӧ бырӧдӧм вылӧ. Ӧні нин школаяс вӧчӧны унатор ай-мамкӧд уджын.

Медбӧрын окота шуны, мый и миян коми сиктъясын быдӧн нин тӧдмасисны партияӧн дасьтӧм школьнӧй реформалӧн Проектӧн, сійӧ ыджыд да зэв колана документнас да гӧгӧрвоӧны, кутшӧм ыджыд удж да тӧжд не сӧмын школаяслы, но и миянлы ставнымлы ковмас пуктыны реформасӧ олӧмӧ пӧртӧм вылӧ. И сійӧ уджсьыс оз ков повзьыны, сы вӧсна мый ставыс бӧр бергӧдчас миянлы пӧльза вылӧ, миянлы радлун вылӧ.