БЫДМӦНЫ ТОМ ВЫНЪЯС
Ӧнія коми литература йылысь позьӧ нин шуны ошкана кыв. Сійӧ кутіс нимавны не сӧмын миян республикаын, но и страна пасьта. Шуласны тай, кымын уна шор визувтӧ юӧ, сымын юыс вына да паськыд ота. Сідз жӧ и литератураад. Кымын уна выль ним сэтчӧ локтӧ, сымын сійӧ интереснӧй да разнӧй пӧлӧс горъясӧн горалӧ.
Воӧны и коми литератураӧ выль вынъяс. И, колӧ чайтны, кытчӧдз кутас юргыны миян небыд, мича коми кывным, лоӧны и комиӧн гижысьяс.
Партийнӧй да сӧветскӧй органъяс, Коми АССР-са писательяслӧн союз да «Войвыв кодзув» журналлӧн редколлегия век тӧждысьӧны литература сӧвмӧм вӧсна.
«Творческӧй том йӧзкӧд удж йылысь» КПСС ЦК-лӧн 1976 вося постановлениеӧдз на КПСС Коми обкомлӧн бюро 1975 воын примитліс национальнӧй кадръяс дасьтӧм йылысь постановление. Сійӧ инмӧ и литература юкӧнын уджалысьяслы.
1976 воын Коми писательяслӧн союз да Коми АССР-са просвещение кузя министерство шуисны быд во нуӧдны коми школаясын велӧдчысьяс пӧвстын медбур сочинение вылӧ конкурс. Могыс — содтыны коми кыв да литература дорӧ интерес, кыскыны-чуйдӧдны том войтырӧс гижан уджӧ, тӧдмавны, эмӧсь-ӧ гижны сяммысь челядь, медым дас класс помалӧм бӧрын сяммысьджыкъяссӧ кыскыны СГУ-са филологическӧй факультетлӧн коми группаӧ велӧдчыны.
1982 воын коми гижысьяслӧн правление вӧчис тайӧ уджыслы вит вося итог. Вывті радланаыс кӧть абу, но ёнасӧ оз жӧ шогӧд. Вит вонад унакодь гижӧд воліс уна школасянь. Медся активнӧй школаяссӧ окота пасйыштны торйӧн. Тайӧ — Пожӧгса, Помӧсдінса школаяс — Усть-Куломскӧй районысь, Сторожевскса, Пезмӧгса, Нившераса школаяс — Кӧрткерӧсскӧй районысь, Визинса, Куратовоса школаяс — Сысольскӧй районысь, Туис-Керӧсса школа — Усть-Вымскӧй районысь. Но мыйлакӧ ӧтдортчӧны конкурсысь Удорскӧй, Ижемскӧй да Сыктывдинскӧй районъяс.
Медся уна да бурджык гижӧдыс воӧ Туис-Керӧсса средньӧй школаын велӧдчысьяссянь. Сэні коми кыв да литература велӧдысьыс Гаяния Васильевна Поповцева. Мортыс пӧсь сьӧлӧмӧн нуӧдӧ тайӧ колана уджсӧ.
Кыдзиджык да мыйджык гижӧны челядь? Ыстӧны найӧ миянлы и кывбуръяс, и посньыдик висьтъяс, и очеркъяс, и литературно-критическӧй пасйӧдъяс, а Койгортсянь ыстылісны весиг ичӧтик пьесаяс. Паныдасьлӧны сямӧн вӧчӧм уджъяс, выль синмӧн аддзӧмторъяс. Челядьлысь уджъяссӧ ми тшӧкыда йӧзӧдлам «Войвыв кодзув» журналын, а сідз жӧ «Югыд туй» да районнӧй газетъясын. Лыддьывлӧны найӧс и коми радио пыр.
Челядьлӧн гижӧдъясын — вӧр-ва йылысь серпасъяс, совхозлы отсасьӧм да удж радейтӧм, ичӧт чой-воккӧд ворсӧм-керӧм, ай-мам, дед-баб йылысь висьталӧмъяс да мукӧдтор. Уна гижӧны гортса пемӧсъяс йылысь, найӧс дӧзьӧритӧм йылысь. Ёсь синма челядь сералӧны и на вылын, кодъяс мисьтӧммӧдӧны мортлысь ним.
Челядьлӧн гижӧдъяс йылысь сёрниын колӧ пасйыны, мый сэтшӧм велӧдчысьяс, кодъяс быд во участвуйтӧны конкурсын, ёна быдмӧны творческӧя, воысь воӧ бурмӧ налӧн гижӧдныс. Пример вылӧ позьӧ босьтны Сторожевскӧй школаса 9 классын велӧдчысь Вера Шелепановалысь уджъяссӧ. 4 классын велӧдчигас кӧ сійӧ гижлӧма ичӧтик кывбур аслас кань йылысь, то таво ыстіс лӧсьыдкодь очерк аслас бабыслӧн олӧм йылысь.
Коми гижысьяс бӧръя кадас тшӧкыда аддзысьлӧны, сёрнитӧны коми кыв да литература велӧдысьяскӧд, кодъяс волывлӧны семинаръяс вылӧ ИУУ-ӧ.
Тайӧ, дерт, бур, но этша. Колӧ эськӧ аддзысьлыны и школаясын, но сьӧкыд на уналаас веськавны.
Сямаджык челядьлы Коми АССР-са писательяс союзлӧн правление сетӧ рекомендацияяс СГУ-ӧ. Тадзи вит воӧн сэтчӧ пырисны 15 школьник. Дерт, ставныс, кодъяслы ми сетім СГУ-ӧ велӧдчан туй, оз лоны гижысьясӧн, но коми кыв да литература радейтысьясӧн лоӧны. Сэсся ӧд оз ков вунӧдны, мый университет помалӧм бӧрас унджыкыс кутасны уджавны челядькӧд школаясын либӧ коми газетъясын да радиоын. Но кодсюрӧ и пырасны литератураӧ. Зільысьясыс эмӧсь. Сідз, Туис-Керӧсысь Евгений Козлов ӧні велӧдчӧ СГУ-ын. Сійӧ тшӧкыда нин печатайтчӧ «Войвыв кодзув» журналын.
Рочӧн гижысьяслы отсалӧм могысь Коми АССР-са писательяс союз правление бердын эм литературнӧй консультант, коді видлалӧ томъяслысь гижӧдъяссӧ да сетӧ колана индӧдъяс. Лӧсьӧдӧма
Коми гижысьяслӧн Союз бердын уна во нин уджалӧ литература пропагандируйтан бюро, коді оз жӧ вунӧдлы том авторъяс йылысь, сетӧ налы позянлун аддзысьлыны лыддьысьысьяскӧд, тӧдмӧдны найӧс асланыс выль гижӧдъясӧн.
Литературнӧй объединениеяс котыртӧма унджык каръясса да районнӧй газетъяслӧн редакцияяс бердын. Окота пасйыштны Усть-Куломскӧй районса «Ленин туйӧд» газетбердса «Эжва» литературнӧй объединениеӧс, кодӧн веськӧдлӧ газетса редактор, СССР-са писательяслӧн союзысь член, поэт В. Лодыгин. «Эжва» литобъединение уджалӧ нёль во чӧж нин. Сэтчӧ быд во ветлӧны томъяскӧд семинар нуӧдӧм могысь коми гижысьяс. Отсӧгыс тыдалана: «Ленин туйӧд» газет быд тӧлысь лэдзӧ литературнӧй лист бок.
