ЁНА И ПЕСІ ЛОЛӦС ТАЛУН
Ывлаас ёнакодь ыркӧдӧма, да ӧд лунтыр гортад он пукав. Пока кокъясыд ветлыштӧны на, ывлавылас быть нин петалыштан, гуляйтыштан да бур йӧз вылас видзӧдыштан. Час кымын, гашкӧ, шӧйтӧма лои, а ӧддзи да гортӧ пырны век абу окота. Час, мися, пырала нӧшта пӧдруга дорӧ. Важӧнкодь нин эг аддзысьлӧй. Юксьыштам ӧта-мӧдкӧд шог-могъясӧн да пӧсь чайӧн шонтысьыштам.
Вузасяніныд тай ӧні, шондібан, тырмӧ. Содз тыр кампет ньӧби дай пӧдруга дорӧ и мӧді. Тонӧсь, тані матын и олӧ, эз кӧ менам моз некытчӧ гортсьыс пет, чайӧвайтанмоз варовитыштам!
Суи гортсьыс пӧдругаӧс. Радлыштіс на. То пӧ телевизорсӧ видзӧдышт, а ме пета пусян-пӧжасянінӧ да чай пукта.
Петіс. А телевизор пырыс буретш петкӧдлӧны ринг вылын боксӧн тільскӧдчысьясӧс. Кык зон. Ӧтиыс миян, роч, еджыдик юрсиа, збойиник синма, куш морӧса. Мӧдыс — ӧш кодь кызіник туша-мыгӧра да сьӧд ныр-вома негр. Американеч да россиянин, инӧ, вермасьӧны! Серӧктыштӧмӧн и пукси телевизор водзас.
Некор эг интересуйтчыв ни эг видзӧдлы татшӧмторсӧ, да ӧд абу гортад, ас телевизор водзад, видзӧд, мый петкӧдлӧны. А видзӧдны куті, да вомӧй быдсӧн паськавліс, сэтшӧма пӧсялі лолӧн, гашкӧ, и став дорсьыс на медъёна висьысьнас лои. А видзӧдысьыс зэв уна, виччысьӧны, мый водзӧ лоӧ да коднанныс вермас. Негрыс вывті нин кыз да ён. Ойя дай ойя! Миянлысь роч зонсӧ дзикӧдз тотшкӧдас! — маитча ме, татшӧм и первой мӧвп воис юрӧ. Но ӧд мӧдыслӧн синмыс югыдджыка ломалӧ, оз сетчы! И збыльысь, сідз зутшӧдны босьтчис негртӧ!
— Коньӧрӧ! Сдача сет! — тшӧкта нин негр зонмыдлы збоймӧдчыштны. Но ӧд мӧдыс миян асланым, роч зон. Мед оз жӧ американечыс сійӧс вермы!
Господьӧ-Енмӧ, пока видзӧді налысь вермасьӧмсӧ да тышсӧ, лов пытшкын менам тшӧтш жӧ сэтшӧм чорыд тыш муніс. То сувтла ӧти дорыс, то мӧдсӧ нин ышӧда. Ӧти гӧлӧс горзӧ ме пытшкын — американечыслы эн сетчы! Америка мед оз ёна лэптав нырсӧ! А мӧд гӧлӧс дорйӧ нин негр зонтӧ да ышӧдӧ: — Мыйла он ёнджыка скӧрмыв?! Эн сет асьтӧ ӧбидитны! — Збыль ӧд, чужӧм вылас негр зонмыд зэв бур, оз тӧдчы вир пузьӧмыс, да, дерт, дітшкӧдасны тэнӧ. Сӧмын на ышӧді лӧнь ныр-вома негртӧ, а сэсся здук бӧрын бара нин пиняла сійӧс: — У-у, кутшӧм, ӧш кодь! Татшӧмыд зутшкас кӧ кулакнас — еджыд юра роч зонмыд лябас! Мед оз жӧ дзикӧдз миянлысь детинасӧ водтӧд.
Пока ме вийси лолӧн то ӧти, то мӧд вӧсна, кӧзяйкалӧн чайыд пузьӧма, пыртӧ нин поднос вылын пӧсь руӧн ӧвтысь чай чашкаяс да сакарнича.
— Но мый, давай, гӧстюшкаӧ, чайнас шонтысьыштам да кампетнад вомнымӧс чӧсмӧдлыштам.
Здук кежлӧ тай и ӧтдортчыштлім телевизор экран дорсьыд, кватитчим, да негр зонмыд гатшӧн куйлӧ. Миян роч детинаыд сідз зутшкӧма. Ойя да...
А пӧдруга чайнӧй паньнас тіньӧдчӧ, гудралӧ чашкасьыс пӧсь чайсӧ да вомнас шешъялӧ:
— Американечтӧ миян со тушмыльтӧма! Сідзи и колі! Россия тіянӧс вермис!
Ме нинӧм ог шыав, ме пӧдруга дор жӧ. Но негрыд со чеччис гатшӧн куйланінсьыс да дасьтысис водзӧс мынтыны.
— Скӧрмыштлы, скӧрмыштлы! Мый сэтшӧм рам синмыд! — бара нин негр зонтӧ думысь ышӧда. Ачым ог тӧд, мыйла сы вӧсна майшася. Гашкӧ, зэв рам чужӧм вылас да, синмыс оз ӧзйы да. Но мӧд тышкасяндырас и коймӧдас миян роч зон бара на водтӧдіс американеч негртӧ. Ме нин горӧн, пӧдругалы кывмӧн аслам лов висьӧмӧн юкся. Рад, мый миян роч детинаыд вермис. А пӧдруга ассьыс ловкылӧмсӧ висьталӧ:
— Ми победитім! Мӧд ног оз и вермы лоны! Ог сетчӧй Америкаыслы!
А негр зонмыс меным жаль жӧ. Найӧс ӧд пыр нартитлісны да. А сійӧн, шу, и сетчис негрыс роч детинаыслы, мед Америкаыс оз лэптав нырсӧ. Рочьяс дор жӧ, буракӧ, мӧвпнас...
Кор медбӧрын видзӧдысь-висьысьяс, став залыс сувтӧмӧн кутіс клопайтны роч зон-вермысьыдлы, ми тшӧтш пӧдругакӧд кекӧначасьны босьтчим, чай чашкасӧ и быдӧн пӧдругаӧй пӧрӧдіс, пызан пасьтаыс пӧсь ваыс ылькнитліс. А роч зон аттьӧаліс кинас вачӧдчысь залсӧ, сэсся сывйыштіс орччӧн сулалысь негр детинатӧ. Менам лолӧй вӧлисти пондіс личавны, весиг юрӧ воліс мӧвп — негр зонмыс, дерт жӧ, тшӧтш миян дор, оз жӧ кӧсйы миян странаяс костын зык-шум лэптӧмсӧ да война пестӧмсӧ.
Пӧсь чай чашкасӧ киӧ босьті да вом дорӧ матысттӧдз тай аслам тӧдлытӧг ливкнитышті-сьылышті-а:
—
Кӧзяйкаыс видзӧдліс ме вылӧ, серӧктыштіс:
— Чуньлыс мында кӧ эськӧ миян татчӧ чай дорад эсійӧс-тӧ, вермут ли мый ли, нӧшта гажаджыка горӧдлім да!
— А сытӧг лӧсьыд, сытӧг! — воча горала ме. — Некор на, эта дыра нин ола да, эг видзӧдлы ни аддзыв боксын тільскӧдчысьястӧ, а вӧлӧмкӧ... Ча-ас, чайсӧ юышта да лӧньышта. Со ӧд, эг кӧ тэ дорӧ пырав, эг эськӧ и тӧдлы. Мыйся сійӧ сэтшӧм боксыс да мыйла залыс горалӧ да кинас вачӧдӧ. Татшӧм радлун-маитчӧмыслысь кӧрсӧ эськӧ эг и тӧдлы. Ошйысьла-шуся нэм олӧмӧн да... Унаысь пинявлі и дивитлі верӧсӧс, мый чӧртла, мися, войбыд видзӧдан да горалан, весьшӧрӧ видзан электричествосӧ. А вӧлӧмкӧ, ловтӧ гажӧдан и юртӧ песан. Абу и прӧста челядь ворсӧм налӧн, а мыйкӧ ёна ыджыдджык. Став мувывса странаясӧс и йӧзсӧ йитысь.
