ЧЕЧЧЫШТНЫ УВЛАНЬ ЮРӦН

Эн повзьы, шӧйӧвоштас кӧ судьбаыд.

(Йӧзкостса шусьӧг)

Тарыт Серёжа локтіс гортас вой шӧр бӧрын нин. Первойысь на та дырасӧ гуляйтіс. Дас ӧти час гӧгӧрыс унаысь нин воліс, а тарыт... Мый нӧ, войбыд кӧ шондіа. Чайтісны на: рытъя кыаыс ворсӧдчӧ, а вӧлӧмакӧ асъяыс нин.

Мамыс мыйлакӧ абу на жӧ гортас. Удж вылас тшӧкыда манитчывлӧ, да Серёжа эз и ёна маитчы. Мӧдарӧ на — радлыштіс. Гортас кӧ вӧлі мамыс, ӧд кутіс юасьны, кӧні та дырасӧ шӧйтіс да кодкӧд. А Серёжалы тарыт ньӧти эз вӧв окота сёрнитнысӧ. Та вӧсна эз весиг пырав кухняас, вомас нинӧм сюйышттӧг и пӧрччысис да водіс. Юрлӧс вылас пуктіс ки улас сюрӧм книга, весиг нимсӧ эз видзӧдлы. Тайӧ — мамсӧ пӧрйӧдлыны, ыштӧ пиукыс вольпасяс нин лыддьысьӧ, экзаменъяс кежлас дасьтысьӧ. Позьӧ и узьӧм улӧ сетчыны. Сэки дзикӧдз мамыс небзяс да, пернапас чӧвтанмозыс, шуыштас сӧмын, пиукӧй пӧ ниганас и унмовсьӧма.

Водзті татшӧмтортӧ вӧчны, мамсӧ ылӧдлыны, Серёжалӧн мода эз вӧв. Быть вӧлі виччысяс мамсӧ. Мамыс ресторанын пӧжасьӧ да муса пиыслы тшук нин мыйкӧ вайыштас чӧскыдтортӧ — пирожнӧй либӧ мыйкӧ ныасаджыкӧс, яя ли рыська.

Вайӧм гӧснеч дорас мамыс чай пӧсьӧдыштас да чай дорас найӧ бурпӧт варовитасны, юасясны и висьтасясны. Чайсӧ, дерт, мамысджык юӧ, горшӧй пӧ косьмӧ, пӧжасянінад жар да вомӧ пӧ нинӧм оз пыр-а. Серёжа няклялӧ чӧскыд гӧснечсӧ да помся висьталӧ, висьталӧ: «Талун математикаысь пӧлучиті «пять»! Географияысь — «два»! Бабельмандепский пролив сорлалі Беринговкӧд. Ӧні тӧда нин: Краснӧй море йитӧ... Субӧтаӧ шуим походӧн ветлыны вӧрӧ... Наталья Гавриловна шуис...»

Но медваров Серёжа вӧвлі сэк, кор воліс танцевальнӧй кружок вывсьыс.

Первой классянь Серёжа ветлӧ танцевальнӧяс. Вежоннас кыкысь кружокыс уджалӧ, да вежоннас кык вой пӧшти узьтӧг и коллявлӧны мама-пиа. Ыззяс зонка да вой шӧр бӧрӧдз вермас висьтавны кружоксӧ нуӧдысь Изольда Яновна йывсьыс, сійӧс бабӧн шуысь Бела да Белалӧн пӧдругаяс йывсьыс. А то кутшӧмкӧ Лёшикӧс висьталӧ. Сылӧн пӧ артмӧ менам дорысь бурджыка, но Золя Яновна талун бара мекӧд Беласӧ сувтӧдіс да тшӧктіс петкӧдлыны выль фигура велӧдан йӧктӧмас. Ачыс Золя Яновна олӧма нин, ветымын арӧс нин сылы! Артмас ӧмӧй пӧрысьыдлӧн «па» петкӧдлӧмыс миян моз? Ми Белакӧд... А Белаыс, мама, сійӧ сэтшӧм муса! Менӧ Сержӧн шуӧ. А ме сійӧс — Белочкаӧн. Белочкаыс вед коминас ур лоӧ? Да, мама?

— Да, да, — кайтыштӧ мамыс да зільӧ лӧньӧдыштны писӧ. — Тарыт кежлӧ ӧвсям сэсся, войыс кольӧ. Узьсяс вед асыв, школаад сёрман. Кӧсъян кӧ, шойччан лунӧ корлы Белочкатӧ гӧститны, мед нывка пӧдругаясыскӧд волас, ӧтнасӧн кӧ яндысьӧ. Ме мыйкӧ пӧжышта.

— Збыль, мама? Корла... Аддзылан, кутшӧм сійӧ муса! А Лена Томова шуис: абу пӧ сылӧн бать ни мам. Золя Яновна детдомысь сійӧс босьтлӧма. Сідзсӧ вермас лоны, медым бать ни мам абу? А менам тэ эм, мамочка! А шу, кутшӧм лӧсьыд, мый ми сӧмын кыкӧнӧсь тэкӧд, батьным абу. Конаков Сашалӧн эм батьыс, да пыр код юра, тышкасьӧ да кампужитчӧ. Попова Фрида висьтавліс, ичӧт чойыскӧд пӧ Сашаыс на ордӧ узьнысӧ зэв тшӧкыда волӧны. А Наталья Гавриловна коркӧ шуліс, ті пӧ, Конаков да Колипов Сергей, верманныд школатӧ зарни медальӧн помавны...

Мамыс кывзӧ да то ышловзяс, то нюмдыштлас. Кор ёна нин заводитас пиыс ошйысьны, сэки чирыштлас жӧ, но вомавны эз тэрмась, мед пӧ ас пытшсьыс став чӧжсьӧмсӧ койыштас мамыслы.

Кӧкъямыс классӧдз татшӧм варов да восьса сьӧлӧма зонкаыс вӧвлі. А сэсся верстяммыштіс да топыдджык вома лои, эз нин ставсӧ сярӧдӧмӧн висьтав. Кадыс тай не сӧмын мортӧс вежӧ. Олӧмыс со кыдзи вежсис дай и карыс тӧдчымӧн мичаммис. Пиыс эськӧ мамсьыс гусьӧн нинӧм на эз вӧчлы да, эз ылӧдчыв-кер... Водзӧ мый лоӧ-а...

А тарыт со и мудералыштіс нин. Эз вӧв окота весиг кыв-мӧдӧн шыбитчыны, непӧштӧ варовитны. Зонкалӧн ставнас вежӧрыс и лолыс шымырвидзис некор на вӧвлытӧм шоныдын, и сэтшӧм лӧсьыд вӧлі тайӧ шоныдас! Серёжа некор на эз тӧдлы, ыштӧ сьӧлӧмыс тадзи ёвксис. Сійӧ ӧд эз вӧв ӧтнас — Сажина Надякӧд.

Тарыт Серёжа да Надя медводдзаысь окасисны. И со окасьӧмыс йӧршитіс найӧс шонді югӧрысь кыӧм тывъяс. Серёжа сӧмын жалитіс, мый ӧнӧдз куньса синма вӧлі да эз казяв Надясӧ. Но со тай инмӧдчыліс нывкаыс сы дінӧ дай ӧти здукӧн лои... О, аддзан кӧ колана кывсӧ! Мичаӧн, мусаӧн, коланаӧн, радейтанаӧн... Али нӧшта кутшӧмкӧ кыв эм, да Серёжа оз тӧд. Гашкӧ, сійӧ кывйыс и сёрниас на абу. Гашкӧ, енъясыс сӧмын...

А аски медбӧръя экзамен. Литератураысь. Он, буракӧ, кут выпускнӧй вылад лыддьыны мый сьӧлӧмыд корӧ. Вочавидзны ковмас билетас гижӧм юалӧмъяс вылас. Колӧкӧ, мый веськалас! Серёжа водзті ёна лыддьысьліс, мыйсюрӧтӧ тӧдӧ. Сяммас оз сӧмын лючкисӧ висьтавны радейтчӧм вежӧрнас-а? Ӧд буретш да тайӧ кадас Надяыс коддзӧдіс сійӧс. Ачыс, пӧдикӧ, сералӧ сы вылын, дурмӧді пӧ тэнӧ, баквалӧс, зарни медаль кысналысьӧс! А колӧкӧ, оз. Колӧкӧ, сійӧ ме моз жӧ воштіс юрсӧ да аски экзамен вылас кыкнанным вӧям. Прӧщай сэки медаль! А ӧд шуӧны: юридическӧяд пырысьыс зэв уна да верман и не прӧйдитны медальтӧгыд. Надя юридическӧйӧ жӧ кӧсйӧ. Наталья Гавриловнаыс эськӧ сёрни панліс, сӧвет сетіс ли, ӧлӧдіс ли юридическӧяс пырӧмысь. Тэныд пӧ, Серёжа, математикӧн Енмыс шуӧма. А Надялы — биологӧн.

Надя воча кывнас эз жӧ узь, пыр и потшис класснӧйсӧ! Юристыс пӧ да биологыс ӧд ӧткодьӧсь. Ӧтиыс пӧ велӧдӧ гаг-пемӧслысь олӧм вӧсна тыш-маетасӧ, а юристыс пӧ йӧзкостса тышсӧ дай.

Учительницаыс, колӧкӧ, и дӧзмыштіс, кӧть и эз петкӧдлы. Юрнас тай тӧкӧтьӧ пырккерыштіс да шуис-а:

— Тшапа эськӧ, Надюша, шуин, да, колӧкӧ, и тэ прав. Быдӧн асьныд ассьыныд кутанныд тэчны олӧмнытӧ. Бӧрыннас мед оз кут кыскыны судебнӧй палатаяссьыд ывлавылас: вӧрӧ, луд вылӧ, быдмӧгъяс дорӧ, чиркъяс да бобувъяс дорӧ.

— Кутас кӧ кыскыны, мамӧяслӧн дача эм, сэтчӧ и ветла муас лукйысьны, — кыпыд серамӧн вочавидзис Надя да мыйлакӧ зэв лукава дзаркнитліс орччӧн сулалысь Серёжа вылӧ. А сэсся содтіс:

— Юридическӧяс мунӧны кодсюрӧяс да накӧд окота орччӧн лоны!

Бӧръя кывъяссӧ вильшасьӧм ради и, гашкӧ, шуис, сідзи тай серӧктіс-а. Сӧмын мича пиньясыс дзирдыштлісны.

«Нывъясыд мича серамнас вермӧны, вӧлӧмкӧ, ӧти здукӧн тшапкыны капканӧ», — мӧвпаліс ӧні Серёжа. Тӧд вылас мыйлакӧ усины Белалӧн калькалӧм вом доръясыс да кӧчлӧн кодь пиньясыс. Тадзи Бела нюмдыштліс, кор найӧ сувтлісны йӧктыны параӧн.

Серёжа куйлӧ и ясыда аддзӧ Белалысь вӧсни ныра нюмдыштӧм кузьмӧс чужӧмсӧ. Со Бела лӧсьыдика шевкнитыштіс кияссӧ вывлань дай пӧри паськыд да мича бордъяса бобулӧ. Лэбаліс-лэбаліс да кутіс нёрны увлань. Со нин инмӧдчис муас, бордъясыс медбӧръяысь паськавлісны и бобув лёздіс-кулі! Серёжа кӧсйӧ уськӧдчыны, босьтны бобувсӧ да бӧр ловзьӧдны, но кодкӧ шуӧ:

— Эн сюйсьы, том морт! Тайӧ Белалӧн выль программа. Сен-Санс музыка вылӧ «Бобувлӧн кулӧм». Тӧд: оз сӧмын юсьяс кувны, но и бобувъяс, воштасны кӧ радейтчан радлунсӧ.

Серёжа кӧсйӧ тадзи шуысьыскӧд вензьыны, мыйкӧ вӧчны бобувсӧ ловзьӧдӧм могысь да горзӧ: «Танец маленьких лебедей» мед ворсасны музыкантъясыс! Чайковскийӧс...»

Садьмис Серёжа, шензьыштіс: ойбыртсьылӧма тай. Вӧтаси тадзисӧ! Белаӧс аддзылі!..

Кӧкъямыс класс помалӧм бӧрын Белаӧс Изольда Яновна бабыс нуис Петербургӧ. Сэні рӧдвуж ордас и олӧны ӧні найӧ. Ӧд Изольда Яновналӧн вӧлі олӧмас сӧмын ӧти мог: вӧчны быдтассӧ нималана балеринаӧн да мед йӧктас Петербургын Мариинскӧй театрын, шызьӧдас аслас сямлунӧн Петербургын олысьяссӧ и гӧсьтъяссӧ. Изольдалы эз вичмыв татшӧм шудыс, кӧть и мамыс, балерина жӧ, ёна кӧсйылӧма тайӧс. Воркутаса лагерыд тай абу отсасьысь сэтшӧм кӧсйӧмтӧ олӧмӧ пӧртны. Изольдалы эз удайтчы — мед Белалы вичмас татшӧм шудыс.

Тадзи и шуис янсӧдчигас аслас челядьлы, аслас велӧданторъясыслы Золяыс. Куим во лои сійӧ янсӧдчӧмыслы. И со ӧні, пӧшти нин вунӧдлӧм бӧрас вӧтӧн уськӧдчыліс Белаыс. Серёжа вед сійӧс радейтліс жӧ. Челядь сяма на вӧлі сійӧ радейтӧмыс, но лов пытшкас, буракӧ, пыр кежлӧ кольӧма, кутшӧмкӧ зарни кудйӧ.

Найӧ мунӧм бӧрын Серёжа ёна гажтӧмтчис, весиг этшнас вежсьыштіс. Колӧкӧ, Белакӧд янсӧдчӧмыс лои и челядьдырыскӧд янсӧдчӧмӧн. Йӧктан кружокӧ эз кут кыскыны да дугдіс ветлынысӧ, но тшӧкыда на казьтыліс бур ногӧн. Сэки Изольда Яновнакӧд аддзысьлӧмъясыс, сёрниясыс, сылӧн шуасьӧмъясыс, велӧдӧмъясыс ёна отсалісны Серёжа вежӧрлы сӧвмынысӧ. Сійӧ кадас Серёжаӧс медъёна кыскис театрӧ, книга дорӧ, музейӧ, походӧн вӧрӧ да вадорӧ, и ышӧдысьнас пыр вӧвлі Изольда Яновнаыс, а эз школа, учительяс да мамыс.

Наталья Гавриловнаыс, класснӧйыс, эськӧ эз жӧ шыбитана вӧв да. Бӧръя кадас и меліджык накӧд лои и матынджык, сыкӧд позис яндысьтӧг юксьыны аслад мӧвпъясӧн. Тӧдчис вед: ловнас висьӧ аслас велӧдчысьяс вӧснаыс. Ловъя мортыд тай абу кын мыр, та мында вонас сідзи велалан йӧз челядь дорас да ас чужтан-быдтан кодьӧсь жӧ лоӧны. И Серёжа быть шуис мамыскӧд сёрнитлыны, вермас кӧ, мед сьӧмтор сетыштас-чуктӧдыштас велӧдысьяслы бур козин дасьтӧм могысь. Надя нывъясыскӧд мед бӧрйӧны, мыйджык козьнавнысӧ. А налы, зонкаяслы, позьӧ эськӧ и унджык сьӧм чукӧртны да. Ӧти вой не узьны, грузчикавны вокзал станция дорын. Ӧні ӧд унаӧн сідз нажӧвитчӧны. Тайӧ мӧвпсьыс и помӧдз паляліс Серёжа да окота лои эновтны вольпасьсӧ.

— Кымын час нин бара-й эм-а? Узьсис кӧ?

Радиоыс ворсіс мыйкӧ марш кодьӧс, и мамыс со тӧрыт кӧть сёр локтіс, а чеччӧма нин, оз узь. Мыйкӧ сійӧ талун кыпыд. Маршируйтӧм моз и пырыштліс кухнясьыс ыджыд жыръяс, кылӧ, киськаліс ӧшинь вывсьыс быдмӧгъяссӧ да маршируйтігтыр бӧр муніс кухняас. И медся чуймӧданаыс — сьыліс, кывъясыс сьыланкывйыслӧн вывті збодерӧсь да лӧсьыдӧсь: «Оз вермы некӧні некоді вошны, код аслас олӧмті мунӧ сьылігтыр!» — кытысь бара-й мамыс татшӧм кывъяссӧ босьтӧма-а? Выль сьыланкыв, гашкӧ, радиоыс передайтіс да. Коді эськӧ вермис татшӧмсӧ сьывны? Киркоров? Ӧдвакӧ! Газманов?..

— Мамӧ! Мамӧ! — звирк чеччанмозыс и чукӧстіс мамсӧ. — Тэ кытысь тайӧ сьыланкывсӧ кывлін?

Серёжа, ки-коксӧ песанмоз, веськӧдчис мамыс дорӧ кухняас, но сійӧ ачыс петіс паныд, киас стеклӧ банкаын ва, бара на ӧшинь выв дзоридзьяс киськавны нуӧ. Сувтовкерис пи водзас, нюмдыштіс:

— Садьмин, школьничок? Садьмӧді, гашкӧ, сьылӧмнас да? Тӧрыт ниганад и унмовсьӧмыд.

— Да экзамен вед талун, быть лыддьысь, — кайтыштіс пиыс да тэрмыштчис мӧд пӧв на сьыланкыв йывсьыс юавны. — Мися, кытысь сэтшӧм лӧсьыд песнясӧ тӧдан? Ме тай нӧ эг на кывлы.

Мамыс серӧктыштіс: — Батьыдлӧн тайӧ медрадейтана сьыланкыв вӧвлі. «Лейся, песня» да тайӧс век вӧлі сьылӧ, мыйкӧ кӧ кипом удж ли мый ли вӧчӧ. Важ песняяс тайӧ. Ӧні оз нин сьывны. Ми томдырйи ёна сьывлім. А ӧні кытысь-мый уси тӧд вылӧ, сьылыштсис тай-а. Сідз прӧста кыв улӧ сюрины, буракӧ. Талун ог тэрмась да. Выходнӧй сетісны, тӧрыт дыр уджалімӧ.

— А-а, сійӧ инӧ и сьылан да маршируйтан, — серӧктіс пиыс тшӧтш. — А ме нин думайті: премия тэд сетӧмаӧсь, али лотереяӧн воин, али курортӧ путёвка вӧзйисны.

— Курортад... — мамыслӧн дзик пыр вежсис чужӧмбаныс, гӧлӧсыс мӧд пӧлӧс лои и. — Оз ков мем курортыд... Гортын мем курорт. Тэкӧд, пиукӧ... Батьыд курортасьліс нин ас пайсьыс.

Мамыслӧн кыпыдлуныс пакталіс, но Серёжа эз ланьтӧдчы, сылы окота лои и мамсӧ такӧдыштны, и бать йывсьыс юасьыштны. Серёжа ӧд бать йывсьыс тӧдліс сӧмын ӧтитор — эновтіс семьясӧ. А кутшӧмджык вӧлі, сьыліс кӧ пыр, сідзкӧ, абу нин лёк морт. А абу кӧ лёк, мыйла эновтіс найӧс?

Серёжалы важӧн нин окота вӧлі тӧдны бать йывсьыс, но мамыс некор эз висьтавлы. Колӧкӧ, ӧні и висьталас? И юаліс:

— Батьӧыд, мамӧ, лёк вӧлі?

— Мыйла лёк? Эз лёк вӧв, — кайтыштіс мамыс дай ланьтіс, водзӧ кыв эз шу. Но пиыс эз нин эновтчы юасьӧмсьыс да бара на юаліс:

— Эз кӧ лёк вӧв, мыйла пышйис миян дорысь?

Мамыс воча кывсӧ сеттӧг и вӧрзис места вывсьыс да ӧшинь дорас воӧм бӧрын вӧлись вочавидзис:

— Кузякодь вед ковмас висьтасьны. Коркӧ мӧдысь сёрнитам. Талун тэ эн ӧмӧй экзамен шу? Вай мыссьышт, сёйышт да мун, бласлӧ кристос. Эн асывсяньыс быд немторнас юртӧ тырт.

— Абу эськӧ немтор да... А ме вӧсна, мамӧ, эн шогсьы, сдайта! Водзӧ на окота велӧдчыны дай. Асланым университетӧ и пыра, оз тай ков кытчӧкӧ ылӧдз мунны, горт дорын дзик.

— Велӧдчы, дитя, велӧдчы, сетчӧ тэныд велӧдчӧмыс да, — ышӧдыштіс мамыс пиуксӧ да ышловзис, содтіс: — Ме эськӧ велавлі жӧ да, эг тай вермы унасӧ велӧдчыны. Нянь пӧжалысьӧн и лои. Пенсия вылӧ петӧм йылысь нин тӧнлун завыскӧд сёрни вӧлі. Ӧні вед ветымынсянь пенсия вылад лэдзӧны. Ветымын мем матысмӧ. Завыс эськӧ шуис да, эн на пӧ пет, уджав ми ордын, бура пӧ тэнад артмӧ няньыс, жаль лэдзныс. А ме, мися, ог на и тэрмась муннысӧ, абу на вед пӧрысь. Пиӧс на колӧ велӧдны и. Гӧтравны да внук-внучаткаӧс быдтыны.

Серёжа кутыштліс мамсӧ, кайтыштіс: — Мамӧ тэ, мамӧ! — сэсся збодера содтіс: — И збыль коркӧ гӧтрася!

Та дінӧ нӧшта на окота вӧлі шуны: невеста пӧ эм нин, да эз жӧ тай шу-а.

Пиыскӧд асъя сёрни бӧрас Таисия Степановналы (Тасяӧн унджыкыс шуӧны) лунтыр кежлӧ лои быттьӧ доддясьлыны казьтылӧмъясас. Син водзас сідзи и сувтісны серпас бӧрся серпас воддза олӧмсьыс. Сунис тупыльӧс тай вӧрзьӧдан кӧ, и лювдӧ. Казьтылӧмъясыс — сідзи жӧ.

Со сійӧ ситеч платтьӧа, вылын морӧса, сулалӧ Сыктыв кыр йылын да шенасьӧ кияснас. Веськыд киас носӧвик, сійӧс дасьтыліс козьнавны мусукыслы да сідзи и эз лысьт. Ачыс вышивайтіс да вышивкаыс сідз-тадз на артмӧма, яндзим петкӧдлынысӧ. А катерыс со шлывгыштіс берег пӧлӧныс да ю шӧрас петіс, шуньгыны кутіс ва катчӧсыс. Регыд и саялас Сыктыв чукыляс. Васьӧсӧ сэсся бара на вежон оз аддзыв. Ачыс кӧ Тася Краснӧй Затонас оз ветлы тӧдса шоперъяскӧд. Найӧ сиктысь ӧд кымын зон тані, карас, шопералӧны. Сиктсаяс тані унаӧн и велӧдчӧны. Коді леснӧйын, коді медын, коді педын. Васьӧыс со речнӧйын. А ачыс Тася кулинарнӧйын. Во колӧ сӧмын кулинарнӧяс велӧдчыны, да мамыс лэдзис карад. Дырджык кежлӧ кӧ, вермис и не лэдзны. Ыстіс эськӧ лесопунктӧ, сортӧвӧяланінӧ. Пыр тай вӧлі шуӧ: гортсянь пӧ матын лесопунктыс дай нажӧткасӧ ӧдйӧджык кутан вайны. Но пӧдругаясыс мездісны сортӧвӧйсьыс, пондісны текӧдны карӧ. Кулинарнӧйӧ кӧ пӧ пыран, во сӧмын сэні колӧ велӧдчыны. А уджавны пӧ кутан шоныдінын дай кынӧмыд век пӧт лоӧ. Ыштіс жӧ тай татшӧмтор вылад мамыс, бласлӧвитіс карад лэччыны. Радысла Тася тайкӧ оз йӧкты. Мусукыс вед, Каритон Васьӧ, карас жӧ, речнӧйӧ, мӧдӧ. Сідзкӧ, оз торъявны. Ӧні со карынӧсь лоины да оз кӧть быд лун, но тшӧкыда аддзысьлӧны. Быд паныдасигӧн ачыс и артмывліс сывйыштчыны. Окавны Тася оз сетчы, мӧдыс эськӧ оз бӧрыньт окасьӧмтӧ да.

— Ладнӧ, гӧтрасям да ачыд окавны кутан, — шмоньпырысь кайтыштас Васяыс дай. Вом дорсӧ дыр нюлас ай кань моз, но мырдӧн оз жӧ окышт. Торйӧдчигас стрӧгакодь чуньсӧ петкӧдліс: — Смотри, мед эз вӧв некодкӧд киноӧ ветлӧма ни гуляйтӧма! Тӧдла кӧ...

Тася раминик, кузь кӧса помсӧ дебелитӧ да муртса кывмӧн и шуӧ:

— Тэнӧ любита да мӧдкӧд ли мый сэсся кута гуляйтны? Тэ эн ылав-а...

Васьӧ тӧдӧ: нылыс абу мукӧдъяс кодь сэтшӧм-татшӧм, но мода вылас чиршӧдлӧ. А мукӧддырйиыс и вежӧгтӧмсӧ на петкӧдлас. Та вӧсна, гашкӧ, и гӧтрасьӧмыс налӧн тэрмасьӧмӧн артмис. Кулинарнӧйсӧ помалӧм бӧрын во кымын и уджаліс Тася УРС-ын нянь пӧжалысьӧн. Речнӧй бӧрас Васьӧыс эз жӧ уна шлывъяв катернас Эжва да Сыктыв кузяыд. Локтіс ӧтчыд Тася дорӧ да шуис, меным пӧ тайӧ абу удж, гӧтыркӧд пӧ пыр лоа торйӧн узьлысь, верма пӧ и шыбелитны кутшӧмкӧ керӧсын сулалысь сиктӧ, рочакань кодь ныв дорӧ.

— Ачыд кӧ кӧсъян, дерт шыбелитӧдас, — мусуксӧ дивитӧмпырысь и кайтыштӧ Тася, но мӧдыс гылыда серӧктӧ:

— Шыбелитӧдіс нин и эм да! Татчӧ, Сыктывкарас! Аски муна выль удж корсьны, аскомысь мунам гижсьыны.

— Мун сэтысь! Кутшӧм ӧд тэрыб!

— Кутшӧм эм. Любитан тай.

Стрӧитчанінӧ плӧтник-бетонщикӧн Васьӧыс выль уджсӧ аддзӧма. Овмӧдчисны том гозъя ӧти тӧдсаяс ордӧ важ пу керкаӧ. Дзик Сыктыв берегас керкаыс да вель дыр Васьӧ васьыс гажтӧмтчис. Локтас мудз, буса паськӧма. Видзӧдас-видзӧдас ӧшинь пырыс ю вылас дай котӧртас берег дорас. Локтӧ майка кежсьыс, здӧвӧль. Купайтчи пӧ! Тасяӧс дзик пыр и кутас корны, шонтышт пӧ, мича кӧсаа аньӧй, ыркыд тай ваыс вӧлӧма. Эськӧ эг и дыр шольӧдчы да. Суныштлі пӧ сӧмын раз-мӧдысь, ва пытшсьыс ванывсӧ казялі да. Но пышйис пӧ меысь, эг сяммы кутнысӧ. Тэнӧ пӧ кутыштла...

Тася пӧжасянінас ёна мудзліс, колӧ вӧлі аслыс и пызь мешӧктӧ мышку вылас пыртны, аслыс ыджыд пӧртйын няньшомсӧ ки помысь гудравны. Сылы эськӧ шойччыштны, а Васьӧыс шонтысьны кыскӧ дінас.

Первой каганас, гӧтрасьӧм бӧрас, регыд и сьӧктіс Тася, но доймис да кагаыс кадсьыс водз эновтіс мам кынӧмсӧ. Татшӧмтор лоӧмсьыс Васьӧыс быттьӧкӧ эз и кӧрит да пиняв, но мыйлакӧ быд шуӧм кыв дойдліс Тасяӧс, окота лоліс бӧрдны. Регыд Васьӧыслы сетісны панельнӧй керкаысь кык жыръя патера. Шоныд, ва эм, газ нюжӧдісны. Ов да красуйтчы. Ов да красуйтчы, но мыйлакӧ мӧдысьсӧ Тася дыр эз сьӧкты да повзисны нин гозъя, быдтысьтӧг ӧмӧй нӧ пӧ ковмас нэмсӧ овны. Воддзасӧ пӧ эн видз да сэсся он и вай, ыждалыштліс корсюрӧ верӧсыс. Сьӧктіс жӧ тай сэсся коркӧ Тася. Радӧсь вӧліны кыкнанныс, но Васьӧыс сідз пондіс видзны гӧтырсӧ! Тадзи эн тувччы, тадзи эн вӧч, а то бара шыбитан. Верӧсыслӧн татшӧм видзӧмыс личкӧмӧн личкис Тасяӧс. Тася уна челядя семьяын быдмис, медыджыд ныв, да сизим арӧссянь быттьӧ ачыс и кӧзяйка вӧлі, мам тшӧктӧм эз виччысьлы: тайӧс вӧчас, сэтчӧ котӧртлас, мӧссӧ лысьтас, чойяссӧ вердас. А тані... Том ичмонь кыккирудз пукав! Оз бара-й тадзтӧ вермы Тася. Гозъя костын и вен лыблас, и пинясьӧмӧдз воласны.

— Да, Васюк, ме ачым тӧда, мый да кыдзи керны, абу вед кага, — кевмысьӧмӧн шулас Тася. А мӧдыс воча: — Бара кӧсъян мынтӧдчыны кагасьыд!

Ковмис Тасялы мунны удж вывсьыс, гортас пукавны. Посни кипом уджтӧ, дерт, вӧчан, пусьыштан да дӧмсьыштан. Вышивайтчыны крестикӧн заводитіс. Ой, мича серпас «Ласточкино гнездо» — море шӧрын из ді вылын двореч сэк вышивайтліс дай уна сикас дзоридзьясысь юрлӧс эжӧдъяс, ӧнӧдз мичмӧдӧны сійӧ юрлӧсъясыс диван вывсӧ.

Пукалӧмсьыд кынӧмыс быдмис лунысь-лун, вит-квайт тӧлысся рушку ёна нин чурвидзис. Васьӧыс кутіс шуны, гоз дитя пӧ буди новлӧдлан-а.

— Кымынӧс Ен сетас, — шуліс Тася.

Ӧти пи жӧ эськӧ чужис да. Зумыд кага. Эз пӧшти и бӧрдлы. Васьӧ бара нин повзьӧма. Слаб ты-муска пӧ вед лоӧ, гӧлӧссӧ оз сетлы да. Таысь нӧ мужик быдмас? Мед ӧд ме кодь горластӧй! Абу миян рӧдӧ рӧдйӧма...

— Чӧл, Васьӧ, оз кӧ бӧрд, сідзкӧ, ставыс бур питорнымлӧн. Бура вед чередита. Купайта и верда, физкультура вӧчам. Сылы кажитчӧ кисӧ да кокъяссӧ песӧмыс, лӧсьыдика шпыньмунас долыдысла.

Питорнас нимкодясьныс оз вермы Тася, сэтшӧм нин сійӧ тупльӧс, серамбана. Керкаас шоныд да мамыс питорсӧ эз и ёна гартлы увтӧсъяснад, пыр куш ки-кока кагаыс, вартчӧ да укайтӧ. Но Васьӧлы и тайӧ эз кажитчыв. Кынтан пӧ дитясӧ, гарт буди мыйӧнкӧ.

Верӧс саяс петігӧн вед мамыс Тасялӧн ӧлӧдіскодь Васьӧ саяс петӧмысь. Батьыс кодь кӧ пӧ лоӧ, маитчыны кутан олігчӧжыд. Ме пӧ тэнӧ мырдӧн, дерт, кутны ог вермы, но мед тӧдін: Каритон Иваныс, поконик, батьыс Васьыдлӧн, зэв ыждалысь да кампужитчысь вӧвлі. Мамыс, коньӧр, уна и йӧзас узьліс, верӧссьыс пышъяс да. Васьӧсӧ ичӧт каганас на зыбканас и быдӧн шыбитлӧма ӧшинь пырыс. Уна сэк сёрнитлісны грездса бабаяс... Но кывзан ӧмӧй сэки кодӧскӧ, садь воштытӧдзыд кӧ радейтчӧмыд. Шуліс сӧмын мамыслы, менӧ пӧ бара-й Васюкӧ оз жӧ нин кут ӧбижайтны. А збыль, буди, Васьӧыс батьыслысь модасӧ босьтӧма. Ыждалыштны да увтыртыштны мӧдтӧ телепит сылы. Но вед и бурыс Васьӧыслӧн уна жӧ. Туйтӧм мортӧн грек жӧ шуны. Йӧз дорӧ сибалысь да варов, мудеритыштас на мукӧддырйи сідз, вомтӧ паськӧдлан. Уджсьыд оз пышъяв да и ки помсьыс быдтор артмӧ, йӧзӧс оз ков чукӧстны кӧрт тувтӧ тувъявны ни электричествотӧ лӧсьӧдны. А сьывны кутшӧма радейтӧ! «Лейся, песняыд» пыр вомсьыс киссис, рочӧн и комиӧн.

— Но, лешак, кодкӧ тӧлка жӧ морт коми вылас вуджӧдӧма! Кывзы жӧ, Тасечка! — и заводитӧ сьывны комиӧн: — Юргы, песня, кыпыд горӧн, эн тэ, гӧтыр, шогсьы-бӧрд! Штурмӧн босьтны ылі море ыстӧ миянӧс страна! — сьылыштас сэсся ачыс аскӧдыс али Тасякӧд сёрни лэптас:

— Да, да, страна... Ме нӧ ог страналы жӧ старайтчы? А тэ, Тасечка, эн гажтӧмтчы гортын, быдты питорнымӧс. Няньтӧ пӧжалысьыс и тэтӧг сюрас. Карас сы мында бабаыс, пӧжаласны. А тэ... Тэ менам ӧтнад гӧтырыс...

Кажитчӧны Тасялы верӧсыслӧн шуасьӧмъясыс. Кодлы нӧ абу любӧ, кор ошкасны: тэ менам ӧтнад радейтанторйыс. Но мыйла оз гӧгӧрво: Тасялы нянь пӧжалан уджтӧгыс сэтшӧм гажтӧм, ӧд и сідз пукавны ичӧтысяньыс Тася эз кужлы. Тасялы зэв окота йӧзыскӧд ӧтувъя удж вӧчны, ӧтув гажӧдчыштны, йӧзсӧ кывзыштны и ассьыд мыйкӧ вӧзйыны.

Помасис Тасялӧн гортас пукалӧмыс кыдзкӧ нем виччысьтӧг. Локтіс ӧтчыд Васьӧыс удж вывсьыс, ставнас биалӧ. Нырсьыс тувсов войтва моз виялӧ, гӧлӧсыс сибдӧма да дугдывтӧг курскӧ-кызӧ.

— Гриппыс кӧ нин тэнӧ босьтӧма-а? — повзис Тася, пӧсь чай турунъясысь заваритіс, кокас шоныд ванна вӧчис. «Скорӧй» пӧ, гашкӧ, корлам. Мӧдыс пӧдӧм нырнас ёрччыштіс, некутшӧм пӧ абу грипп, тӧв йылас пӧ уджалігӧн кынмышті. Висьны меным ӧні оз позь, аски колӧ помавны выль керка подувсӧ бетонируйтны. Дай квартал пом, премиятӧг верма кольны. Вай сто грамм да водтӧд, шебрав бурджыка.

Збыль ӧд, ошлы несъялан висьӧмыд абу висьӧм. Аскинас чеччис, муніс удж вылас. Рытнас воис да бара сто граммӧн лечитчис. И висьӧмыс быттьӧ эз и вӧвлы. Зато Тася, лун-мӧд нёрпалӧм бӧрын, сідз висьмис, ковмис «Скорӧйӧс» чукӧстлыны. А вежон бӧрти и «Скорӧйыс» больничаӧ нуис, тыясыд пӧ висьмӧмаӧсь.

Ичӧтик питортӧ сэки ковмис яслиад нуны сэтчӧ узьлӧмӧн. Мамыс дорӧ больничаӧ босьтны эз позь, а батьыслы некор каганад гортас пукавны.

Первой лунъяссӧ Васьӧыс быд лун удж бӧрас пырыштліс гӧтыр дорас больничаад.

— Бурд ӧдйӧджык, мый колӧ гӧснечтӧ ньӧба да вая. Питор вӧснаыд эн тӧждысь, сійӧ ме кодь жӧ багатыр, оз бӧрд ни оз гажтӧмтчы яслиас. Менӧ аддзас, да жергысьӧ вомыс. У-у, пацан быдмӧ!..

Но гӧтырыслӧн висьӧмыс кутіс нюжавны да Васьӧыс эз нин сэтшӧм мелі сёрниа ло. А сэсся и дзикӧдз дӧзмис. Ыждавны пондіс и врачьяс вылас, онӧ пӧ кужӧ лечитнысӧ. Сэки Тася кевмысьны кутіс врачьясыслы, лэдзӧй пӧ гортӧ, гортын пӧ, гашкӧ, ӧдйӧджык бурда.

Расписка улӧ лэдзисны Тасяӧс гортас. Кагасӧ яслисьыс босьтісны. Сиктысь Тасялысь пӧрысь мамсӧ ковмис карад вайӧдны, висьысь ныв бӧрсяыс да ичӧтик внук бӧрсяыс видзӧдны. Сійӧ, майбырӧ, тӧдӧ быдсикас турунтӧ, ассьыс быд висьӧм ачыс и лекаритліс. Сувтӧдас нывсӧ кок йылас.

А тайӧ кадас, бур вылӧ али лёк вылӧ, Васьӧыслы удж вывсяньыс кутісны вӧзйыны бур путёвка Сочи дорӧ неылӧ, Хостаӧ. Мацеста ваӧн пӧ сэн мыссян-купайтчан дай лоан мойдса багатыр кодь.

— Ветлы, Васюк, ветлы, шойччыштан, — пондіс шуны гӧтырыс.

Ышӧдіс и тьӧщаыс, ветлы пӧ, бур йӧзсӧ видзӧдлан, тані пӧ ме тайяскӧд олышта.

Васьӧ тӧдчымӧн небзис, гӧтырсӧ и тьӧщасӧ кутыштлӧ, окыштӧ. Воддза моз кутіс и сьывны «Юргы, песнятӧ». Сӧмын ӧні «штурмӧн босьтны ылі море» пыдди сьыліс «Чёрнӧй море» либӧ «лунвыв море». «Ветла збоя, локта бӧр!» — тайӧс и дас пӧв вермас потӧм пластинка моз дольны.

— Васюк тэ, муса пиӧ, дона зятюкӧ, — шыасяс татчӧ тьӧщаыс, — кыпыд жӧ тэ морт! Гажа жӧ тэкӧд овнытӧ! Менам кӧзяиныс вед вомкаличсӧ восьтывліс сьывнытӧ Иван лун — Петыр лун праздникъяс дырйи сӧмын рӧдвужыс дорын сур юигӧн, кор ёна нин гажмас.

Тьӧщаыслӧн ошкӧмыс Васьӧлы кажитчӧма, кыпыд гӧлӧсӧн мый вермӧ ошкӧ тьӧщасӧ и тесьтсӧ:

— О, тӧда... Тэ вӧлін зэв жӧ мыла гӧлӧса! А тесьтыд — морт вӧлі! О-го-го! Менӧ сійӧ ытшкыны велӧдліс. Тэ пӧ, зятьпуӧ, ытшкы то кыдзи, живкйы пӧ косанад дзик му дортіыс, а эн турун йывъяс вывтіыс гуляйт! Со кутшӧм сійӧ вӧвлі! Пыр пасибӧ шуа велӧдӧмсьыс! Ме вед ачым удж вылад ого-го жӧ! Да вед, Тася? Тася менӧ тӧдӧ...

Шондібан, горш и вӧвлі Васьӧыс удж дорад, нинӧм шуны...

Таисия Степановна ӧні оз дивит ни оз мыжав верӧссӧ торъялӧмсьыс. Гашкӧ, и ачыс на Тася мыжа. Эз куж дінас видзнысӧ. Но мый лоӧмыс — лоӧма нин да каитчыны сёр нин. Сідз, буракӧ, судьбаыслы колӧма ворсӧдчыштны, йитлыны кык позьтӧмторсӧ да бӧр торйӧдны.

Дерт, Тася оз вермы шуны асьсӧ шудаӧн, ӧтка нывбабаыд некор на шуданас эз вӧвлы, но ачыс Вася, колӧкӧ, шуда. Гижліс тай письмӧ, эн пӧ дивит, тадзи артмис да, гӧгӧрво пӧ менӧ да прӧстит... Семья менам тані, кык нылӧс быдтамӧ...

Тася важӧн миритчис и прӧститіс кокни мывкыда верӧссӧ. А аслыс оз вермы прӧститнысӧ. Эз куж пиыслы батьсӧ видзны. А зонкаыдлы батьыд быть колӧ, мужичӧйӧс мед мужичӧй жӧ и велӧдас ум-разумас. А бокӧвӧй батьӧс пиыслы эз и ыштыв лӧсьӧднысӧ. Первойсӧ чайтіс: бӧр на локтас Васьӧыс. А сэсся сэтшӧм-татшӧмъяс саяд кагаа нывбабаыдлы петны — маитчыны сӧмын. Бокӧвӧй батьыд сійӧ бокӧвӧй нин. Ӧтнас сэсся и быдтысис тай. Дас сизим арӧс пиыс тыртӧ. Мый артмас сэсся сыысь. Школаас тай эз норасьлыны-а, бура пыр велӧдчис. Помаліс со. Университетӧ мӧдӧ. Пырас кӧ, мед, мый вермас — отсыштас. А аслыс позяс и пӧрысьмигкежлӧ гозпӧлӧс аддзыны. Мортыс эм нин, вӧзйысьӧ ӧтув олӧм вылӧ. Абу ышмывлысь Лапшиныс, прамӧй мужик. Серёжаыс кӧ оз кут бӧрыньтны бокӧвӧйтӧ, гашкӧ, и збыль ковмас «да» шуны.

Та йылысь вежон-мӧд нин думайтӧ да маитчӧ Тася. Раз-мӧдысь нин Лапшиныс шыӧдчыліс и. Вочакывнас нюжӧдныс сэсся абу лӧсьыд и. Надейтчӧ мортыс. Да и ачыс Тася ловъя морт жӧ. Мыйкӧ вылӧ век на жӧ надейтчӧ. Надеяыд пӧ тай медбӧрын кувлӧ...

Кодлы воӧма татшӧм мӧвпыс, коді паськӧдӧма татшӧм юӧрсӧ школа пасьтаыс? 11-ӧд класс пӧ таво ставнас кӧсйӧ мунны велӧдчыны асланым университетӧ «Психология да соцработник» факультетӧ. Тайӧ юӧрсӧ Серёжа кывліс эз кыськӧ бокысь, а Надя Сажинасяньыс.

Первойсӧ Серёжа чайтіс: шмонитӧ Надяыс. Но кор Надя мича нюмӧн да зэв збыльпырысь шуис, ме пӧ ошка тайӧ мӧвпсӧ да ачым быть муна соцработникас велӧдчыны, Серёжа сэки эз сымда шай-паймун, мыйта скӧрмис:

— Сідз нин войбыд ог вермы узьны, шыкӧдӧ, да тэ нӧшта изан, — скӧрыськодь и серӧктіс да кык чунь косттіыс певсӧ петкӧдлӧмӧн содтіс: — Дудки-пигу эськӧ тіян сӧрӧмлы да! Колӧкӧ, и мед мунасны пӧрысь выжывъясӧс няньчитны велӧдчыны. Но тэ кымын бана шаньга инӧ, висьтав? Вежон водзті эн ӧмӧй тэ класснӧйыдкӧд вензьы, ме пӧ мирӧвӧй судьяӧн кӧсъя лоны, ӧстальнӧйыс пӧ шабаш! А талун... Психология! Соцработник!

Серёжа вензьыны и нерсьыныд кужӧ, сідз вужынь-вежынькерліс бекъяснас, Надясӧ нерыштіс, мый и Надяӧс дӧзмӧдіс скӧнь. А Надяыд, дӧзмӧдан кӧ, сяммӧ жӧ воча ӧгыртӧ койыштны: — Но, тэ сайӧ эг на мун да тэнад вежӧрӧн ог на ов! — Сэсся люг-лег пельпомъяснас вӧчыштіс да горӧдіс сьывны:

Оз тэд кажитчы, и мед!

Ог на кут ме бӧрдны!

Пӧрысьман — эн каитчы,

Ог кӧ кут ме вердны!

Тадзсӧ сьылыштӧм бӧрын нӧшта на артисткаасис, петкӧдліс, кыдзи пань помысь ичӧт кагаӧс моз вердӧ ассьыс пӧрысьмӧм пӧльсӧ.

— Мый, мый? Мый сьылін? — сьӧлӧмсяньыс серамыс петіс Серёжалӧн. Мӧдыс серамсорӧн жӧ вочавидзис: — Мый кылін. Али ме вылӧ он нин кӧсйы гӧтрасьны? Тӧрыт на вашкӧдін да: любита, садьӧс вошті...

— Но, Надька... Кӧсйи! И гӧтрася! Но...

— Мый сэсся но-ыс? Гӧтрасям! Тэ лоан прокурор, ме — нянька. Кӧсъян, нӧшта частушкасӧ сьылышта?

— Сьыв, зэв тай лӧсьыда артмӧ.

— И сьыла.

Надя бара на йӧктыштіс да сьывны босьтчис:

Прокурор, прокурор, абу тэ Трекуров!

Соцработникыд кӧ бокад, сэки он на усьлы шогад!

Нӧшта кывзы: — Соцработникыд кӧ пӧлыд, сэки шуда пӧрысь пӧльыд. Али лӧсьыдджыка юргӧ, сьывны кӧ «пӧрысь пӧль» пыддиыс «пӧрысь вӧлыд»?

— Да тырмас, Надюша, вильшавнытӧ менӧ, ог терпит, пышъя! Пета карас, ӧтнам кута гуляйтны, гашкӧ, кодӧскӧ рамджыкӧс аддза?

— Пет, пет! — Надя серамсорӧн пондіс вӧтлыны мусуксӧ ӧдзӧс мӧдарас. — Окышт ӧтчыд кӧть дай пет. Виччысьлы кильчӧ помын, ме пасьтася сӧмын.

Окасьӧмнас торйӧдчӧмыс висьталӧ: радейтӧ Надя сійӧс, кыдзи и Серёжа Надяӧс. Том выныс, быттьӧ чибукӧс, вӧтлӧ пос кузяыс увлань чеччалӧмӧн, йӧктӧмӧн поскысь поскӧ лэччыны.

Надяяс коймӧд судтаас олӧны, кыдзи и Серёжа. Керкаясыс налӧн ӧти уличаынӧсь и. Важ хрущёвка керкаяс, нӧшта найӧс нимтӧны то трущобаясӧн, то геттоӧн на.

Эз удит Серёжа и первой судтаӧдзыс лэччыны, паныд кайӧны ватаганас найӧ классысь нывъясыс, дзользьӧны, быттьӧ пышкайяс. Паныдасисны Серёжакӧд, бӧр вывланьыс кутісны зырны:

— Кытчӧ, кытчӧ? Шагом марш вперёд, вверх! — горзісны да кыскисны нывъяс Серёжаӧс аскӧдыс вывлань. — Сажинаӧс чукӧстам да ставӧн ветлам Карьернӧй улича вылӧ. Сэні соцобеспечениелӧн эм юкӧн, ветлам видзӧдлыны да тӧдмасьны, мыйджык сійӧ. Мый миянӧс виччысьӧ, кутшӧмджык удж университет помалӧм бӧрын.

— Мыйкӧ йӧймӧмныд нин ті ставныд. Лэдзӧй петны ывлаас. Ме пыралі нин Сажина дорад. Мича частушкаӧн гӧститӧдіс. Прокурор ним меным сетӧма. А ме, колӧкӧ, адвокатӧн кӧсъя лоны. — Серёжа нетшкысис нывъяс киысь, но найӧ кылісны сійӧс да нӧшта на дэльӧдны кутісны да вильшавны:

— А-а, адвокатӧн?! Уна сьӧм кӧсъян кульны? Адвокатъясыд пӧ ӧні медозыр йӧз, пычкӧны быд шедӧм мортлысь...

— Да бросьте! — роч вылӧ нин ковмис вуджны Серёжалы да уджалыштны сойяснас.

Мыніс медбӧрын. Но ӧтиясысь мыніс, а ывлаас, кильчӧ помас, мӧдъяс на бара уськӧдчисны сылы паныд:

— Серёжа, тэ тшӧтш ветлан миянкӧд?

— Ветлас, дерт, воӧма нин татчӧ да...

Бокынджык зонъяс, кыкӧн, куритчӧны. Ӧтиыс аддзис Серёжаӧс, шыбитіс чигарка помсӧ кок улас, шыасис Серёжа дорӧ:

— Нывъяс ышӧдісны да ветлам и эм экскурсиянас. Интереснӧ. Сідз тӧв чужъялӧм дорысь век нин кад коллялӧм.

Мӧд зонмыс тшӧтш сибӧдчис Серёжалань да, вомсьыс тшынсӧ пуркйиг, шмонитыштіс: — Тешкодь, кор велӧдчимӧ, кадыс эз тырмыв. А ӧні... Ме со куритчыны и быдӧн нин велалі...

— Паровоз трубаысь моз тай пуркъян.

— Тадзсӧ интереснӧйджык. Нывъяслы кажитчӧма. Сійӧн и менӧ тшӧтш нуӧдісны сьӧрсьыс. Мый сэсся, ветлам бӧръя походӧ ӧтлаын. Торъялам вед сэсся. Найӧ университетӧ мӧдӧны, ми Сашакӧд леснӧйӧ кӧсъям. Прӧйдитам кӧ быттьӧ. Тест пӧ тай кутшӧмкӧ колӧ сдайтны, варовитны кужны... Блин! Чунь помӧс соті! — Сӧткӧмӧн и помасис зонмыдлӧн куритчигкостіыс варовитӧмыс, да ачыс и, нывъяс и вак-вакӧн серӧктісны. Серёжа мыйлакӧ друг думыштіс: «Збыль ли мый сэсся некор огӧ кутӧ ӧтлаын школаӧ ветлыны? Торъялам?» Тайӧ мӧвпсьыс гажтӧм быттьӧ лов пытшкас меститчис. Шуис аслыс: ветла тшӧтш тайяскӧд. Ӧд Надя Сажинаыс тайяскӧд мӧдӧ.

Университетсянь Карьернӧй уличаыс абу и ылын вӧлӧма. Соцучреждениесӧ регыдӧн и аддзисны да падъявтӧг-дзоръявтӧг пырисны пытшкас. Веськалісны ичӧтик коридорӧ. «Парикмахерская» гижӧда ӧдзӧс дорын пукаліс пӧрысь пӧчӧ, сэсся некод эз тыдав. Надя Сажина, кодлӧн вом доръясыс пыр быттьӧ нюмдыштны кӧсйӧны, вильыш нюмӧн козьналіс Серёжаӧс да ёртъяссӧ, сэсся шыасис пӧчӧ дорад:

— Бабуль, тэ мый тані пукалан? Некод ли мый начальствоыс абу? Шы ни тӧв тай.

— Мыйла абу? — окотапырысь и сетіс вочакывсӧ бабульыд да индіс веськыда тыдалысь ӧдзӧс вылас: — Сэнӧсь найӧ, начальство кӧ тэныд колӧ. А юрси кудритны кӧ локтін, сувт ме бӧрӧ.

— О, тэ инӧ юрси кудритны ӧчередь сулалан?

— Быть ӧд сулав, гожӧм локтӧ, тшапитчыны кӧсъя, зонъясӧс пӧръявны!

Шмонитыштіс бабыд да ачыс ас вылас серӧктіс, вашмуніны и том йӧз. Серам шыас петіс веськыда тыдалысь ӧдзӧссяньыс том лӧсьыдик ань да шыасис том йӧз дорӧ тӧдсаяс дорӧ моз:

— Локтінныд? Милости просим! Меным Альбина Васильевна университетсяньыс звӧнитліс. Менӧ шуӧны Надежда Дмитриевнаӧн. Мый сямма, висьталышта. Локтӧй пырам этайӧ жыръяс. Тайӧ миян гажӧдчан жыр, клуб пыдди. Дзескыдкодь, но тӧрам, кыдз шуласны, в тесноте да не в обиде. Тані ми нуӧдлам асланым олӧма войтыркӧд аддзысьлӧмъяс. Нималана йӧзӧс чукӧстылам. Конкурсъяс нуӧдам, шуам, коді медся чӧскыд нянь кужӧ пӧжавны, коді медмичаа сьылӧ, кодлӧн медся мичаӧсь ки помысь вӧчӧм чача, вышивка, дзоридзьяс, серпасъяс, вурӧм кӧлуй, бадь вожысь кыӧм дозмукъяс, — ӧти кывйӧн, интереснӧя коллялам кад арлыд вылӧ видзӧдтӧг, олам сьӧлӧм бурмӧдан олӧмӧн. Миян, тані уджалысьяслӧн, могыс мый? Котыртны, ышӧдны, отсыштны олӧма войтырлы, мед оз усьны ловнас. Пенсия вылад петӧмыд абу на олӧмыслы пом, а заводитчӧм, мыйкӧ мӧд ног, но интереснӧй жӧ. Луиза Хей тай, америкаса учёнӧй да философ-нывбаба, шуӧ, олӧмыд пӧ сійӧ путешествуйтӧм, ӧти жырсянь мӧд жырйӧ вуджӧм. И быд жырйын пӧ мортыслы колӧ лоны кыпыдӧн да гажаӧн. Медводдза жыръясас, челядьдырыд да томдырыд, дерт, медся гажа. Коми сьыланкывсӧ, «Шондібанӧйсӧ», дерт, пӧди ставныд тӧданныд.

Водзӧ сійӧ висьталіс, мый налӧн уджыс интереснӧй, творческӧй, найӧ уджын позьӧ вӧдитчыны быдпӧлӧс формаӧн.

— Ме висьталі нин, мый олӧмыс кузь, томлун бӧрся локтӧ верстьӧ олӧм, сэсся пӧрысьлун. Любӧй кадӧ мортыс кӧсйӧ овны шуда да гажа олӧмӧн. Но быдӧнлӧн-ӧ артмӧ кӧсйӧм сертиыс? Оз, дерт. Мый сійӧ олӧмыс? Унаӧн кӧсйӧны сетны сылы ним, стӧч ним. Сы мында шусьӧг, нӧдкыв, сьыланкыв, мойд чукӧрмӧма мувывса олысьяслӧн. И ті, тӧдӧмысь, унаторйӧн жӧ асланыд сёрниын вӧдитчанныд. Шуам: «Олӧм вуджны — абу му вомӧн котӧртны» либӧ «Чой горув котӧртны лӧсьыд, да паныдсӧ кайны делӧ...»

Татчӧ нывъяс да зонъяс и асьныс тшӧтш кутісны мый юрас воас висьтавны, отсавны Надежда Дмитриевнаыслы. Артмис быттьӧ и посни челядькӧд ворсыштӧм. Варов нывбаба дорад гажмисны, ышмыштісны том йӧз, ассьыныс тӧдӧмлунъяссӧ радпырысь пондісны горӧдлыны. Коді шуӧ — ворсӧм, олӧмыс пӧ театр, а йӧзыс ставныс артистъяс, кодкӧ бара горӧдыштӧ — радейтчӧм, а зонъяс пиысь ӧти рам гӧлӧсӧн броткыштӧ: — Тыш, тыш олӧмыс. Биология велӧдігӧн на тадз учительница шуліс.

Нывъяс килькнитісны, зонмыд падмис. Но соцработник-нывбабаыд пыр и мездіс сійӧс, дивитыштіс нывъясӧс:

— Мый нӧ зонсӧ падмӧдінныд? А олӧмыд вед збыль тыш. Нолтӧ лыддям, мый Тереза-мам шуӧ та йылысь, — нывбаба воськов вӧчис стенас ӧшалысь раматорйын гижӧд дорӧ, висьталіс, тані пӧ лыддьӧдлӧма Тереза-мамлысь олӧм йылысь шусьӧгъяссӧ. Тайӧ нывбаба-манашкасӧ тӧдӧны ставмирса войтыр, сійӧ Нобелевскӧй лауреат. Со мый сійӧ шуӧ тыш кузяыд: «Олӧмыс — быдлунъя тыш, и медводз аслад аскӧдыд, медым венны ас пытшсьыд дышлун, ошйысьӧм, ыджыдӧ пуксьӧм — ӧти кывйӧн, мортлы паныдасьысь став лёкторъясыскӧд». Тереза-мам со шуӧ: «Олӧмыс — радейтӧм, сьӧлӧм бурмӧдан удж. Страдайтӧм, виччысьӧм, асьтӧ йӧзлы сетӧм...» Со тай быдса список. Ми нарошнӧ тайӧс гижим да татчӧ ӧшӧдімӧ. Тӧдмасьӧй, лыддьӧй.

Нывбаба кежыштіс бокӧ, мед пӧ, кӧсйӧны кӧ, лыддьӧны том йӧзыс рамапытшса гижӧдсӧ. Серёжаӧс тані пансьӧм сёрниыс крукыштіс да сійӧ здук кежлӧ весиг вунӧдчыштліс, мый Надяыс со тані жӧ орччӧн. Но ӧні, кор сылӧн ловшыыс кыліс дзик пель дорас, Серёжаӧс вачкис быттьӧ электрическӧй токӧн, киыс ас тӧдлытӧгыс сывйыштіс Надялысь коссӧ. Серёжа гӧгӧрвоис, мый лёка вӧчис, сӧмын сэк, кор Надяыс скӧрысь вештыштіс Серёжалысь кисӧ. Серёжа вешйис бокӧ, да сідзи и сылӧн лыддьытӧм колины Тереза-мамлӧн шуасьӧмъясыс. Сы пытшкын чужис ӧбида Надя вылӧ да сылӧн пӧдругаяс вылӧ, кодъяс ӧти чукӧрӧ ӧтувтчӧмӧн лыддисны рамапытшса гижӧдсӧ.

Серёжалысь кӧ тайӧ здукӧдзыс юалісны, мый сійӧ олӧмыс, падъявтӧг эськӧ и шуис: ворсӧм-йӧктӧм. Ышловзис Серёжа, думсьыс шеныштчискодь, асьныд нин пӧ тані варовитӧй, ме пӧ бурджык пета ывлавылас. Но тайӧ здукас Надяыс да Лена Макарова кыскыштісны сійӧс сойӧдыс:

— Серёжа, Серёж! Видзӧдлы жӧ, кыдзи позьӧ идзасысь, турун сіысь мастеритны татшӧм мича серпас!

«Абу дӧзмӧма... Радейтӧ!» — горзӧ нин, кылӧ, Серёжа пытшкын кутшӧмкӧ гӧлӧс. Вунӧма ӧбидаыс, быттьӧ зэв зіль да рам школьник, уськӧдчӧ угӧдитны радейтанаыслы. Видзӧдӧ стенас ӧшалысь идзасысь вӧчӧм серпассӧ, но оз аддзы нинӧм, аддзӧ сӧмын орччӧн сулалысь нылыслысь синъяссӧ да калькалӧм вомсӧ. Серёжалы нинӧм оз ков: Надяыс орччӧн, радейтанаыс тані, радейтчӧмыс тайӧ жыр тырыс! И Надя синъясын, и эсійӧ идзасысь вӧчӧм мича серпасас, рама пытшкас гижӧдас, ӧшинь вылас дзоридзалысь быдмӧгъясас. Мый нӧ нӧшта колӧ? Нинӧм оз... Серёжа зэв здӧвӧль, мый вӧтчис нывъяс бӧрся татчӧ. Со налӧн юасьӧм-висьтасьӧмыс оз и помась.

«Мед, колӧкӧ, Надяыс велӧдчас соцработникӧ...» — думайтӧ Серёжа да нюмдыштӧ. Тӧд вылас бара и воис Надяыслӧн ӧнтая частушкаыс. Пӧрысь пӧльӧн и пӧрысь вӧлӧн вед шуис сійӧс Надяыс. Збыль вед вермам сэтчӧдз овны! А мыйла нӧ ог, олӧны жӧ ставныс пӧрысьмытӧдзыс. И ми... Надякӧд...

Мунанног сертиыс, кок тувччас сертиыс морттӧ пыр и тӧдан: шудаа олӧ али муссӧ мыйкӧ зыртӧ. Серёжа буретш шудаа оліс, быттьӧ анделъясыс бордъяс вылас нӧбӧдісны. Тувччӧ, и лэбыштлӧ быттьӧ вывлань. А син водзас орччӧн восьлалысь Сажинаыс пӧсь кияснас кутчысьӧма Серёжа сойбордйӧ; пеляс зонлӧн век кылӧ Надяыслӧн гӧлӧсыс:

— А он вед каитчы, мый ветлін? Ме тай ог-а... А миян мамӧ пыр шуӧ: сьыв да ов пӧ эськӧ олӧмас, да мед сьылысь тӧварышыд орччӧн жӧ пыр вӧлі. Лӧсьыда вед миян мамӧыс шуис? Да вед, Серёжа? Тэ менсьым мамӧӧс бурасӧ он на и тӧд. Пырав коркӧ рытнас, кор сійӧ гортын. Тӧдмӧда!

— И ме тэнӧ аслам мамкӧд тӧдмӧда! — шуӧ Серёжа да вӧзйӧ, мед ӧні жӧ сыкӧд пыралас на ордӧ. — Талун мамӧ гортын, выходнӧй сылӧн...

Надя эновтӧ Серёжалысь сойсӧ, бӧрыньтӧ ӧні пырӧмысь:

— Ой, Серёж... Ӧні... Ог. Мӧдысь. Тэ вай мун, а ме кута видзӧдны, кыдзи тэ мунан. Чукля абу кокыд да веськыд абу мышкуыд. Гашкӧ, тэ гӧрба да? — Надя сералӧ, мича пиньясыс сылӧн сяргысьлӧны.

— Серав, серав... — Серёжа мынтӧдчӧ Надя киысь да зільӧ Надясӧ окыштны и сэк жӧ дорйысьыштӧ: — Шмонитны да омӧльтны и видзӧдчан. Эг ӧмӧй ме сизим во танцевальнӧйӧ ветлы. — Серёжа нарошнӧ петкӧдлыштӧ гӧрбалысь мунӧмсӧ, а сэсся лэбӧ гортланьыс: асывсяньыс нин вомас нинӧм эз сюйлы да кынӧмыс сюмалӧ.

Со и ас кильчӧ помыс. Тані гунь-гонькерліс, гашкӧ пӧ, тыдалӧ Надяыс, но нинӧм эз аддзы да уськӧдчис поскӧдыс вывлань. Кысянькӧ ӧвтӧ чӧскыд сёян дук. «Миянсянь, гашкӧ? Ок и сёйышта!» Сёйны кӧсйӧмыс лэбӧдӧ пос кузяыс вывлань. Ӧдӧбӧн пырис ас патераас. Ыджыд жыръяс, пызан сайын, пукалӧ кутшӧмкӧ мужичӧй, чужӧмыс сылӧн оз тыдав, мышкуыс сӧмын. Пызан вылас восьтывтӧм на югыд доз да ыджыд кӧрзина. Кӧрзинаыс чукйӧн тыр веж быдмӧг коръясӧн. Мамыс эз тыдав, но Серёжалы кылыштіс сылӧн гӧлӧсыс: мыйкӧ шуис мамыс, но Серёжа эз велав. Да и эз сылы шу мамыс, а этайӧ мужичӧйыслы, эз Серёжалы.

Серёжалы татшӧм серпасыд эз кажитчы, сылы пыр и чушис тӧдтӧм мужичӧйыдлӧн найӧ пызан сайын пукалӧмыс, пызан вылас вина дозйыс. Серёжа шыш моз саймовтчис ӧдзӧс саяс. Пызан саяс, буракӧ, сёрниыс мунӧма нин, пукалысь дядьӧыс сёрнисӧ нуӧдіс водзӧ. Гӧлӧсыс сылӧн вӧлі рам да эскӧдана:

— Степановна, тӧда ме, тӧда тэнсьыд олӧмтӧ. Гӧтыркӧд бур пӧдругаяс вӧлінныд да. Эз тай со лоны гӧтыр ни дона пи — ӧти здукӧн вошті. Варалӧм машинасӧ эськӧ кыдзкӧ-мыйкӧ бӧр лепитісны мастеръясыд, да сьӧлӧм оз лэпты руль саяс пуксьыны. Дачаӧ унджыкысьсӧ автобусӧн ветла. Сэні и сӧмын, пуктасъясыскӧд ноксигӧн, вунӧдчыла, сёрнита накӧд ловъяяскӧд моз. Но ловъя кывтӧ вед найӧ оз шуны. Окота ловъя кыв кывны да ловъя морткӧд сёрни-баснинад юксьыштны... То тай... Смелмӧдчи да локті гортӧдзыд... Тэ менӧ тӧдан, ӧти организацияын уджавлімӧ... Нелямын во бухгалтералі... Эг кывлы, ыштӧ туйтӧм морт ме. Гӧтыркӧд ладӧн олім. И тэнӧ, Степановна, ӧбижайтны ог кут. Сэсся вед пиыд быдмӧма нин, регыд ас олӧм кутас лӧсьӧдны. Патера вӧснаыс кӧть шог оз ло. Ӧні вед зэв сьӧкыд патераяснад, уна том морт оз вермы семья лӧсьӧдны юр сюянін абутӧмла. Эм быттьӧ миянлы ӧтувтчыны коланлуныс.

Тайӧ ставсӧ висьталӧм бӧрын сэсся вӧрзьыштліс дядьӧыд места вывсьыс, чеччыны быттьӧ кӧсйис, да бӧр лӧнис, пукалан коли. Сійӧ, буракӧ, ловнас ёна пессис, водзӧ кывъяссӧ шуалігӧн вежсис весиг гӧлӧсыс: — Норасьышті тай-а... Степановна, сэсся мыйкӧ тэ шу.

Мый эськӧ мамыс шуис, кутшӧм воча кыв сетіс, эз кӧ матыстчы пызан дорас да аддзы писӧ жыр ӧдзӧс сайсьыс, коді век жӧ воськовтіс жыръяс на дорӧ.

— Серёжа, муса пи! — шыасис шай-паймуныштӧм мамыс. — Лок, пиук, пуксьы, кынӧмыд пӧди сюмалӧ! Ми буретш пуксим жӧ... Дядьсӧ тайӧс он тӧд? Катя тётяыдлӧн верӧс. Помнитан, Катя тётятӧ дзебны ветлім? Дзоридзьяс нулімӧ...

Таисия Степановна и думыштныс эз кужлы, медым со тадзи пиыс сылӧн, радейтана быдтасыс, весьӧпӧртас сійӧс. Шарк пырис жыръяс, сувтіс пызан дорас, бугжыльӧн видзӧдліс став вылас, сэсся чужйис пызан кокас дай бӧр уськӧдчис ӧдзӧс саяс.

— Гӧтрасьӧй, колӧкӧ! Мем делӧ абу! Ме тӧда, кор меным вит арӧс на вӧлі, тэ кӧсйылін жӧ меным выль батьӧс вайны! Эн, небось, лысьт! Батьӧ кӧ воис, петкӧдліс эськӧ тэныд пуж! И ӧні петкӧдлас! Локтӧма. Коз-зёл...

Жыр ӧдзӧссӧ шкув-школӧн пӧдлыштӧм бӧрын уськӧдчис керкасьыс петан ӧдзӧс мӧдарӧ да, пос кузяыс увлань тювигтыр, мурзіс ли, ымзіс ли. Суседкаыс ичӧт каганас пос вылас вӧлі, да муртса найӧс эз таляв, сьӧрсьыс нӧбӧдіс увлань пос кузяыс. Удитісны жӧ тай ас кадӧ ляскысьны стен бердас-а.

— Мама, а Селёзя в лошадку играет? — ас садяс воӧм бӧрын нывбаба кыліс кагаыслысь тольӧдчӧмсӧ да шуис: — В прятки, наверно.

Серёжалы и збыль окота вӧлі пышйыны да дзебсьыны мамсьыс, мед сійӧ некор сэсся оз кывлы ни аддзыв писӧ. Но пытшсьыс пыркавтӧм на кага руыс кӧсйӧ, мед сійӧс кодкӧ быть жалитыштас. И медводз дум вылас уси Надяыс: сы ордӧ пырас да норасьыштас. Но здук бӧрти нин тайӧ мӧвпсьыс сэтшӧма повзис. Надя дорӧ — оз бара-й пыр! Вот Коданёв другыс кӧ — гӧгӧрвоас, но сійӧ абу гортас, батьыскӧд мунісны дачаас. Школаӧ, гашкӧ, ветлыны? Вермас вед и суӧдны сэтысь кодӧскӧ. Выпускнӧй рытыс школаас вӧлі, но дзикӧдз торйӧдчӧмыс эз на ло. Вежон помас шуисны нӧшта поход узьӧмӧн вӧчлыны школа помалысь-велӧдысьясыскӧд.

Но босьтчис кӧ Омӧльыс нуӧдны скӧрмӧм зонкатӧ, нуӧдас нин и индас другтӧ, коді гӧгӧрвоас, жалитыштас и мальӧдыштас.

Школаланьыс и довгыны кутіс Серёжа, а паныд Лёша Надеев, танцевальнӧй кружокса тӧдсаыс.

— О, кодӧс ме аддза! Сё во нин эг аддзысьлӧй! Куды путь-то держишь?

Лёшалӧн киас пластик бутылка, жонглёр моз бутылкасӧ кыкысь качӧдліс юр весьтӧдзыс, аддзысьӧмыслысь радлунсӧ тадз петкӧдліс.

— Да сідз гуляйтны петі, — дышиника сетіс вочакывсӧ Серёжа, но думсьыс рад вӧлі тайӧ аддзысьӧмыслы. Лёша — кар вузалысь кодь варов, пельӧ пырысь кодь сюсь зонка. Сыкӧд он гажтӧмтчы.

— Мыйла ӧтнад, абу нывкӧд? — водзӧ пытайтӧ-юасьӧ Лёшаыс.

— Абу на нылыс... И некод абу... мамӧысь пышйи и, — нурбыльтыштіс Серёжа.

Мӧдыс бара на ворсӧдчӧ пластикӧвӧйнас да варовитӧ:

— Хи, некод абу... А ме? Ме тэныд абу друг? Лӧсявлім кыдзи да.

— Кор сійӧ вӧвлі. Тэ, гашкӧ, ӧні артистӧ нин велӧдчан? Ме школа муртса помалі-а.

— Но вот, та йылысь ставсӧ мунам миянӧ дай сёрнитыштам. Миян гортын некод абу, мамӧ, Батон и Лизка сиктӧ мунісны. Батонлӧн пӧрысь мамульыс кулӧма. Менӧ горт овны колисны. Ме со талун горш косьманінӧ пиво ньӧби. Тэ юан пивосӧ? Между прочим, «Сыктывкарскӧй», юнысӧ чӧскыд дай донтӧм. Айда миянӧ! Видлам «Сыктывкарскӧйсӧ». Ме вед ог жӧ ёна видлась, денежок немае дай Батон ругае!.. Збыль, лок мунам. — Лёша шылькнитіс чошвидзан еджыд юрсисӧ, малыштіс вывсьыс няйт футболкасӧ.

Сёрнитігчӧжыс Лёша то сывйыштӧ Серёжаӧс, то малыштӧ, то синнас мигнитӧ, сурсӧ видлӧма нин, а гашкӧ, и мыйкӧ чорыдджыкӧс. Серёжалы тайӧ здукас татшӧм ёрт и коліс. Серёжа весиг мамыс вылӧ забеднӧсӧ вунӧдліс. Тадз сёрнитіг найӧ и восьлалісны да недыр мысьт воисны Лёша олан керка дорӧ.

— Пырам, — вӧзйӧ Лёша. Серёжа кыв шутӧг вӧтчӧ сы бӧрся. Лёша — со коді ӧні медся муса да колана мортыс Серёжалы.

Лёшалӧн кык жыръя патераыс сӧстӧм, ёна дона кӧлуй абу, но мый колӧыс — диван, крӧвать, телевизор — эм. Кухняас, кытчӧ пыртіс Серёжаӧс другыс пиво юны, гумельга ставыс. Тӧдчӧ: кӧзяйничайтӧма идӧртӧм Сидӧр. Пызан вылас и шыд рачыд, и тасьті-паньыд мыськытӧм. Джоджас ёг, чашйӧм кабалаторъяс, истӧг тувъяс.

— А-а, эн видзӧд та вылӧ, — шеныштӧ кинас том кӧзяиныс да тӧдчӧдӧ: — Истӧг кӧрӧбыс кутшӧмкӧ веськалӧма да джын кӧрӧбсӧ видзи. Дӧзми да сэсся джоджӧ швачкӧбті. Мед, бӧрти чышка! Ӧні вай пуксьыв. Юыштам сурсӧ. Горшӧй ёна косьмӧ. Час, тшай пукта и... Ме вед восьмой бӧрад эг и некытчӧ велӧдчыныс пыр. Батон эз лэдз. Ачыд пӧ сэсся кынӧмтӧ пӧткӧдны верман. Сідз-тадз и болтайтча. Кӧнкӧ кызьӧс, кӧнкӧ сёӧс, шуд кӧ усяс уджтор аддзыны, нажӧвитышта дай. Сусед, Рома, предприниматель, сійӧ чукӧстлӧ корсюрӧ отсӧг вылӧ. А кӧсйи вед, блин, артистӧн лоны, балетын йӧктыны. Да мый тайӧс гаравны! Чомору, мед, колӧкӧ, коді кӧсйӧ йӧктӧ, коді кӧсйӧ вузасьӧ да гусясьӧ. А ме... Да тэ бурджык ас йывсьыд висьтасьышт.

Серёжа пукаліс нин пызан саяс, Лёша век некыдз эз вермы пуксьынысӧ, варовитӧ да пызан вывсьыс ковтӧмторъяссӧ вешталӧ. То холодильник вылас пуктас, то газ плита вылас. И бара сылӧн артмӧ гумельга кухня пытшкас. Серёжаӧс нин тайӧ дӧзмӧдіс:

— Лёш, да тэ пуксьы, жӧдзан мыйкӧ. Мед олӧ кыдзи эм!.. Меным ас йылысь висьтавны пока нинӧм ёнасӧ. Школа помалі. Университетӧ шыӧдчӧм сеті. Тестирование прӧйдиті. Ог тӧд, примитасны оз. Надейтча тай-а.

— Тэ прӧйдитан! Вай та вӧсна юыштам!

Лёша кисьтіс чай юан чашкаясӧ пластик бутыльсьыд сурсӧ, пӧрӧдіс вомас, чышкыштіс вом дорсӧ, кымӧссӧ да друг збоякодь лыддьыштіс мыйкӧ кывбур сямаӧс.

Олӧм ньӧвйӧй кӧть шыбельтас, вокӧ,

Ог на тэрмась ме кежнысӧ бокӧ,

Ог на вишкы ни шлюпкӧдчы нырӧн,

Кӧть и олӧмыс варӧдӧ-нырӧ...

Лёша чеччис пызан сайсьыс, сувтіс «смирно», кинас сетіс салют, быттьӧ пионер, да збойиника юаліс:

— Но, мый тэ та вылӧ шуан?

— Зэв лӧсьыд, — шуыштіс Серёжа. А сэсся и серамыс петіс салют сетысь пионер вылад. Мыйлакӧ гажа лои Серёжалы, ичӧтдырыс тӧд вылас уси ли мый ли. А Лёшалы любӧ лои, ошкыштісны сылысь кывбурсӧ да, вӧзйис нӧшта на кывзыны. Любовь йылысь пӧ тайӧ, и эг некытысь йӧзлысь босьт, ачым гижи.

Лёша вӧлі дзугсьӧм гӧна пышкай кодь, кодлы окота койыштны семечки тусьяс.

— Ачыд? Молодеч! Вай лыддьы! — тшӧктіс Серёжа. Мӧдыс кызӧктыштіс да мӧдіс лыддьыны сэтшӧм небыдик гӧлӧсӧн. Серёжалӧн бара на нюмыс петыштіс, но нинӧм эз шу, чошкысис кывзыны. Лёша лыддис:

Кымӧр сайысь мыччысьыштліс шонді,

Нюмъялыштіс, бара бердны пондіс,

Эй, эн тэрмась, шонді! Нюмъялышт на нӧшта!

Менам морӧс пытшкӧй шонавліс нин пӧшти!..

Лёша татчӧ лӧнис, эз понды водзӧ лыддьыны, сылӧн вом доръясыс пондісны тіравны, быттьӧ бӧрдысь кагалӧн. Раминика и юӧртіс другыслы:

— Ог сэсся, мӧдысь коркӧ помсӧ лыддя. Ӧні вай отдых на Красном море устроим! Каколь жаритам, лупсуйтыштам да ветлам кытчӧкӧ карас гуляйтны. Вӧлӧмкӧ, мамтӧгыд абу на и ёна гажа овнытӧ, блин! Пыр кынӧмыд сюмалӧ...

Серёжалы тайӧ здукас жаритӧм картупельыд медся жӧ колантор вӧлі, асывсяньыс вомас нинӧм эз на сюйлы. Пыр и сӧглас сетіс другыслы да весиг ачыс вӧзйис картупельсӧ весавны. И морӧс кудъяс сьӧлӧмыс ыпмунлі Лёшалӧн мамсӧ гарыштӧмысь.

Тайӧ кадас и ӧдзӧсас кодкӧ звӧнитіс, Лёша уськӧдчис ӧдзӧссӧ восьтыны:

— Мамӧяс, гашкӧ?!

Пырис ыджыд тушаа, гӧгрӧс чужӧма том морт. Сійӧ мыйлакӧ татшӧм шоныд поводдянас костюм параа да весиг галстука.

— Здорово, браток, — шуис сійӧ да пыр и пондіс висьтавны Лёшалы ассьыс могсӧ: — Вот мый, Алексей... Верман тэ тарыт меным отсасьыштны?

Лёша сійӧ жӧ здукӧ сӧглас лои:

— Ме век дась, тэ тайӧс тӧдан, Рома. Сьӧмторйыд меным пыр колыштӧ. Со тарыт другкӧд аддзысимӧ, а гӧститӧдны... Ачыд аддзан — картупель кӧсъям жаритны.

— Но, дась кӧ и — бур! Менам тӧвар колӧ гаражысь мӧд складӧ вуджӧдны. Пацан-мӧд отсасьысь колӧ. — Ромаыд вӧлись быттьӧ аддзис кухня порог дорас сулалысь Серёжаӧс, дзоргыштіс сы вылӧ, сэсся шыасис Алёша дорӧ:

— А тэнад тайӧ другыд оз ветлы тшӧтш тэкӧд? Крепыд зонка. Татшӧмыдкӧд эськӧ ми ӧти здукӧн и став тӧварсӧ машина вылӧ сӧвтам.

Лёша видзӧдліс Серёжа вылӧ:

— Кылін, Серёж? Нажӧвитыштны он кӧсйы? То Рома, кӧсъян кӧ, тэнӧ босьтас.

Серёжа чӧв олыштіс, вочакыв эз дзик пыр сет. Сьӧмыс сылы и збыль колӧ, походӧ мунігӧн мыйсюрӧ ковмас ньӧбыштны дай учительяслы козин вылад сьӧм жӧ шуисны чукӧртны. Мамыслысь сьӧм корны ӧні немтор и мӧвпавны. Колӧкӧ, и мойвиис на сылы, тадзи артмӧ да! Ветлас, дерт!

А Рома эз кут дыр виччысьны. Ӧдзӧс вугъяс кутчысьӧмӧн нин стрӧга крапкис:

— Кӧсъянныд кӧ нажӧвитчыштны, петӧ минут дас мысти кильчӧ помад. Шоперыс, Лукашин дядьыд, нуас тіянӧс, кытчӧ колӧ.

Тайӧс юӧртіс дай петіс. «О, кутшӧм важнӧй, оз и ёна сёрнит... Предприниматель...» — думыштіс Серёжа да тэрмӧдлыштіс Лёшасӧ:

— Тшыг пон моз сёйны кӧсъя, да оз, буракӧ, и сетны картупельтӧ жаритны. Лёша, вай босьт пурт да ӧдйӧджык вӧр, тшӧтш весав картупельсӧ. Шуис ӧд: минут дас мысти. Ветлам инӧ. Мынтыштас кӧ... Меным сьӧмыс зэв ёна колӧ.

— Чайтан, меным оз ков? — чирӧктіс Лёша. — Эн ӧмӧй аддзыв, кыдзи Рома гӧгӧрыс бергалі? Быттьӧ спутник шонді гӧгӧр...

Пиыс пышйӧм бӧрын чеччис пызан сайсьыс и Таисия Степановналӧн жӧникыс. Раминика шуис: — Эз артмы тай нӧ, Степановна, миян нинӧм. Не часӧ менам лои волӧмыс. Тэ со шогӧ усин и. Мӧдысь вола...

Таисия Степановна колльӧдіс сійӧс ӧдзӧс дорӧдзыс, нинӧм эз шу: пӧдтіс синваыс. Гӧсьт дырйиыд кутчысис на, а кор петіс Лапшиныд, горӧн и бӧрддзис. Эз сымда жӧник воштӧмсьыс бӧрд, мыйта пи вӧсна яндзимысла. Здравствуй ни прӧщай, чужйис пызан кокас дай! Мортыс нӧ гусясьны на ордӧ воліс? Мортыс аслас шог-печальӧн сӧмын юксис. Мамыс ӧд эз дзик пыр «муна тэ сайӧ!» шу.

Думсьыс дасысь прӧща корис Таисия Степановна Лапшиныслысь аслас пи вӧсна. Збыль ӧд, мортыс эз заслужит тадзи увтыртӧмсӧ.

Таисия Степановна дыр эз вермы лӧньны, дугдыштлас да бара тюрӧ синваыс, сулавны ни пукавны эз вермы, жӧдзис жыр пасьталаыс. Медбӧрын пӧрӧдчыштіс диван вылас, унмовсьыштла пӧ, гашкӧ. Но кор шондіыс лэччис, а пиыс гортас эз мыччысь, Таисия Степановнаӧс кутіс босьтны мӧд тӧжд. А скӧрмис кӧ пиыс да оз лок гортас сэсся некор. Пышъяс кытчӧкӧ дай. Ӧні тай мода лоӧма челядьыслӧн пышъявны. Ӧнъя челядьыд тай абу воддза кодьӧсь. Водзті мӧй лысьтлін мам-батьыдлы мыйкӧ пӧперег шуны? Кӧн бара-й ветлӧ-а? Сёйлытӧм ӧд... Ой, дитяӧ, дзик на тай кага... Эз нӧ позь сылы пызан саяс пуксьыны...

Асъя кыаыс ёна нин ворсӧдчис, вот-вот быйкнитас шонді. А Таисия эз и унмовсьыв. Медбӧрын сійӧ дӧзмис ас вылас, шур-шар чеччис вольпассьыс. Мыйкӧ коліс вӧчны, а то думъяссьыс йӧймас.

Быд пӧрйӧ, кор сылы лов вылас лолі сьӧкыд, сійӧ босьтчыліс мыськыны джоджсӧ, либӧ песласьны, либӧ нӧшта мыйкӧ. Тайӧ отсавліс вунӧдчынысӧ. Но талун абу окота весиг кияснас шенасьыштны — зарядкатор вӧчны. Ки-кокыс быттьӧ лёталӧма. Пондіс видзӧдны ӧшиняс, гашкӧ пӧ нин и мирыс вежсис ставнас да, оз нин вежӧдны гырысь топольясыс ӧшинь улас, абу нин челядьлы лыаӧн ворсан ящикыс да пу гытсан-качайыс, кӧні водзті радейтліс пиыс ворсны ас коддьӧмъясыскӧд. Сэки Тася тадз жӧ видзӧдіс ӧшиняс да любуйтчис питорнас. Мый тӧрыт сыкӧд лоис, кутшӧм чушкан чушкис?..

Ӧшиняс видзӧдлӧмыс да и лои ас кадӧ. Аддзис: пиыс локтӧ, мыйкӧ мышку вылас ыджыд нӧб кыскӧ. Слава богу! — личмуніс нывбабалӧн сьӧлӧмыс. Уськӧдчис ӧдзӧс игансӧ восьтыны. Восьтіс да ӧдзӧссӧ калькӧн и колис. Ачыс дӧрӧм мыг кежсьыс и муніс кухняас да ӧзтіс газсӧ, пуктіс пузьӧдны чайник. Вӧлись сэсся павгис вылас халатсӧ.

Пиыс, кылӧ, пырис тур-тарӧн, гымгӧмӧн пуктіс джоджас мышку вывсьыс ыджыд тубрассӧ.

— Аминь, мый нӧ нин... — мамыс петіс жырсьыс пиыслы паныд.

Пиыс сійӧ юалӧм вылӧ юалӧмӧн жӧ шыасис:

— Ӧдзӧсыд тай нӧ восьса?

— А тэ он лок да... Восьсӧн и войбыд узьӧма.

— Восьсӧн? Эн и пов? А шышъяс кӧ пырисны?

— А-а, — шеновтіс мамыс кинас. — Пырисны кӧ вед... Мый менсьым босьтан? Менам меддонаторйыс тэ, да тэ пышйин-а...

— Йӧюк тэ, мамӧ... Видзӧдлы, мый вайи!

— Вайин тай мый-я-а... Эн жӧ вед пӧди гусяв?

— Мый тэ, мамӧ... Машина кӧлеса тайӧ, иномаркалы. Войбыд уджалімӧ. Кык машина тыр сӧвтім запчасьтъяс да, татшӧм кӧлесаяссӧ да. Сьӧмыс пӧ ӧні наличнӧйнас абу да босьт пӧ инӧ ӧти кӧлеса, шуис Ромаыс. Мӧдысь выль груз пӧ ваясны да нӧшта кӧсйис чукӧстлыны. Нажӧвитчыштны позяс...

Мамыс кывзіс пиыслысь тэрыба висьталӧмсӧ да шлапӧдіс кияснас. Пиук сёрнисьыс унатор эз гӧгӧрво, но ӧтитор гӧгӧрвоис: пиыс быдмис, ачыс нин со и нажӧтка корсьӧма.

— Но мый тайӧ кӧлесанас кутан вӧчны? — юаліс мамыс да видзӧдліс ыджыд еджыд мешӧк вылас.

— Вай перъям, мамӧ, видзӧдлан. Тайӧ зэв дона, вузалам дай сьӧм лоӧ. Лёша Надеев шуис, аддза пӧ ньӧбысьсӧ...

Мамыс выль пӧв шлапкерис кинас, ымӧстіс:

— Школатӧ на муртса помалін, водзӧ велӧдчыны дасьтысян да нӧ мый думыштін нажӧвитчӧмсӧ? Али ме дзескӧдлі тэнӧ? Кор корыштлін, быд пӧрйӧ сетыштлі да.

Пиыс збодера и вочавидзис:

— Сьӧмыс вед уна колӧ, кӧсъям бур козин вӧчны велӧдысьяслы... Мойвиис нажӧвитчыштнысӧ да. Лёшалӧн тӧдсаыс предприниматель да... Чукӧстіс да... Нӧшта на коркӧ ветла...

— А бара кӧ кӧлесаӧн мынтысяс? Мый сымда кӧлесанас кутан керны? — ышловзьыштіс мамыс юалігас.

— Вузалам но... Мамӧ, ме вода. Мудзи.

— Вомад сюйышт мыйкӧ да вод инӧ, узь. Колі эськӧ ёна на сёрнитыштны да. Тӧрыт янӧдін... Локта да удж бӧрын инӧ сёрнитыштам. Ковмас вед прӧща корны Лапшин дядьыслысь.

— Мыйысь прӧщасӧ? Кувны нин лӧсьӧдчӧ да, век гӧтрасьны кӧсйӧ! Коз-зёл и эм!

— Ой, пиук, эн сідзи шу бур мортсӧ. Эз сійӧ менӧ мырдӧнав ни тэнӧ эз чуксав гусясьны да наркотик куритны. Дас ӧти во велӧдчин да та вылӧ сӧмын велалін ли мый? Мортсӧ дойдін...

Пиыс водӧм бӧрас пырысьтӧм-пыр и унмовсис, да мамыс дыр на видзӧдіс сы вылӧ да ышлолаліс. «Чорыд сьӧлӧма быдмӧ, чорыд сьӧлӧма...»

Серёжа эз нин узь, но валяйтчис на вольпась вылас, кор сійӧс чеччӧдіс ӧдзӧсса звӧнокыс. Мамыс мунігас игналӧма писӧ, да бур здук ковмис Серёжалы корсьны керка ключсӧ гач зепсьыс. А ӧдзӧс мӧдарас лыдтӧг-тшӧттӧг, кылӧ, сӧткыштӧ да матькыштӧ Лёша Надеев другыс.

«Бара, гашкӧ, кӧсйӧ чукӧстлыны Рома-предприниматель дорас уджыштны да?» — думыштіс Серёжа да ӧдзӧс пырыс и лэптіс вен:

— Терпитышт, пӧжар ли мый! Ключсӧ корся! Мамӧ мунӧма да игналӧма...

Медбӧрын восьтіс жӧ, да Лёша, быттьӧ варыш, ӧдзӧс вомӧныс лэбыштіс, пинь пырыс сӧдзӧдӧмӧн, пондіс вашкыны, мыйкӧ гусьӧн висьтавны.

— Некод абу, мый сідзи секретничайтан? Горӧнджык висьтав, — шуис Серёжа, да мӧдыс сідз равӧстіс, колӧкӧ, аслас пельыс чунавліс:

— Узян, тэныд мый! А меным сюри! Бур нӧшта, эз синмӧ сет, ковмис эськӧн пӧнарӧн ветлыны... Тэ явитін? Кӧні кӧлесаыд? Метӧг ли мый вузалін?

— Тэ жӧ ачыд кӧсйин отсавны вузавнысӧ, — Серёжа падмӧмысла пыр и крӧвать улас индіс: — То кӧлесаыд, тані, ме эг вузав. Ог куж вузасьнысӧ.

— Он куж... Он куж... — Лёша сійӧс нерыштіс лёкногӧн. — Кужны кутан, веськавлан кӧ раз-мӧдысь ментъяс киӧ!

Серёжалы кажитчис, мый Лёшаыс ворсӧдчӧ сыкӧд, повзьӧдлӧ нинӧм абунас, да серӧктіс: — Ладнӧ, Лёха, повзьӧдчынытӧ. Артист вед кутшӧм. Мун кодӧскӧ мӧдӧс повзьӧдлы. Меным талун колӧ университетӧ ветлыны списокъяссӧ видзӧдлыны, примитісны эз менӧ. Собеседование вылас тай лючки быттьӧ сёрниті-а...

Серёжалысь висьталӧмсӧ торкис Лёшалӧн чилӧстӧмыс:

— Да тэ дебил, буракӧ! Следователькӧд он кӧсйы собеседуйтны, профессор? Ромаӧс корлӧмаӧсь нин. И миянӧс тшӧтш корасны.

— Миянӧс? Мыйысь?

— А сыысь, мый вӧръяс ми!

— Ми-и? — Серёжа гӧгӧрвоны кутіс ставсӧ, но дорйысьны на кутліс. Тойыштіс дінсьыс Лёшаӧс, сійӧ, чийӧбиник, кокньыдик зонкаыд, ылӧдзкодь челіс. — Ме абу! Ме муні тэкӧд, кӧсйи сӧмын сьӧмтор нажӧвитны, — стрӧга кайтыштіс Серёжа да шамыртіс Лёшаӧс шошаӧдыс. — Тэ, колӧкӧ, тӧдін, кытчӧ нуӧдін, да меным честнӧя эн висьтав. Друг шусян... Ромаыс — коді? Збыль предприниматель али шпана?

Лёша падмуныштӧма, вермас пӧ вед и тайӧ лӧщитны менӧ Рома моз, то кыдзи вом доръясыс топалісны да синъясыс сотӧмӧн сотісны.

— Да ме эг жӧ тӧд, думыштан мӧй татшӧмтор... Ме вед тшӧтш кӧсйи нажӧвитчыштны. Фотоувеличитель важӧн ньӧбны окота да.

Лёшалӧн каитчӧмыс небзьӧдыштіс Серёжаӧс да окота лои бурногӧн да стӧча сёрнитыштны, но сёрнисӧ пантӧдз асьсӧ и другсӧ чорыда пиньыштіс: — Збыль кӧ тэ висьталан, значит, ми тэкӧд дебилъяс и эм! Кодкӧд йитчим! Ой, мамӧ кӧ тӧдлас!..

— Чайтан, Батон менӧ жалитас? — Лёша ичӧтик кага моз лимзовтіс. — Кедзовтіс пыр менӧ, а ӧні, тӧдлас кӧ... Но вед сійӧ ачыс менӧ Ромаыскӧд тӧдмӧдіс. Век вӧлі шуӧ: Рома дорас сибӧдчы, сыкӧд он вош!

Лёша бара лимзовтіс да видзӧдліс Серёжа вылӧ, быттьӧ сылысь юавны мыйкӧ кӧсйис. Юавны эз юав, а ачыс аскӧдыс быттьӧ сёрнитіс да ассьыс и юаліс:

— А колӧкӧ, менӧ Батон нарошнӧ Ромаыскӧд исӧдіс, мед менӧ ӧдйӧджык тюрмаӧ пуксьӧдны? Пыр тай грӧзитчӧ, зырымсюрӧс пӧ регыд дзескыдінас йӧртасны, дышӧдчыны кӧ кутан да воча пинясьны. А ме мый, ме некор ог пинясь сыкӧд, ачыс заводитӧ. Сӧмын ручка босьта да пукся гижны, сійӧ равзӧ нин, дыш лодыр пӧ, бара пуксин! А ме вед, выль кывъяс сюрины да, найӧс гижыштны сӧмын пуксьылі... Окота кӧ кывбурсӧ помавны, юрӧ друг воис да.

— Лёша, тэ збыль кывбуръяс гижан? Поэтӧн кӧсъян лоны? — завидьпырысь юаліс Серёжа да содтыштіс на ассяньыс ошкӧм, молодеч пӧ, сійӧс ӧд оз на быдӧн куж.

Ошкыштны Серёжа кӧсйис, а Лёша та вылӧ ёна скӧрмис, кулакнас быдӧн шеновкерис: — Да чӧрту, кутшӧм ме поэт! Кутшӧм артмӧм висьталан?! Сідз, скӧрмыла да мыйсюрӧ лӧсьӧдышта. От безделья, што ли... Ме — танцор! Менам ки и кок, быд клетка ме пытшкын йӧктӧ, йӧктыны кӧсйӧ! А олӧмыс оз лэдз... Эз артмы менам водзӧ велӧдчӧмыс... Тэныд лӧсьыд, велӧдчан да. Мамыд вердӧ... А менам Батон... Тэ, колӧкӧ, менӧ мустӧмтан, исасьӧмыд пӧ кутшӧмкӧ Ромакӧд, шпанаыскӧд! А кодкӧд исасьны тшӧктан? Коді ми вок пацансӧ удж вылас босьтас? А мамӧ и Батон быд лун жучкӧны-кӧритӧны дась нянь сёйысьӧн, корсь пӧ удж да аслыд нажӧтка. А кысь корсян? Ромаыс, пасибӧ, чукӧстлӧ корсюрӧ, бура мынтысьӧ. Поездысь тӧварсӧ ректыны да рынокӧдз нуны пыр отсавлі... Ме вед эг тӧд, мый шпана сійӧ. Батон пыр сійӧс ошкис да...

Лёшалӧн дзоляник тушаыс, косіник ныр-вомыс тайӧс шуалігӧн ставнас дрӧгмунлісны, медбӧрын лимӧстыштіс да кайтыштіс:

— Рӧднӧй бать кӧ вӧлі...

Другыслӧн бӧръя кывйыс сідз имитіс Серёжалы, мый сьӧлӧмыс нюкыртчис да эз и аддзы ни ӧти кыв бурӧдыштны лимзысь Лёшасӧ. Но вежӧрас пондісны чукӧрмыны быдсикас мӧвпъясыс. Сійӧ эз тӧд, мустӧмтны ли жалитны ӧні колӧ Лёшасӧ, но ясыда гӧгӧрвоис: артмис менам татшӧм другыскӧд кодкӧлунся йитчӧмыс сы вӧсна, мый кодлыкӧ ковмӧма гӧтрасьны менам мам вылӧ да лоны меным бать пыдди. И нӧшта ӧти мӧвп воис юрас: вӧлі кӧ батьыс, эз кӧ эновт, эз эськӧ и сюйсьы бокӧвӧйыс Серёжа олӧмӧ. «Да, да, вӧлі кӧ батьӧй... Тані и вужйыс став лёкыслӧн... И Лёшалӧн, и менам...»

А Лёша, ӧдйӧ пузьысь да ӧдйӧ кӧдзалысь, бӧр нин дугдӧма норасьны да лимзавны, бурӧдӧ шогӧ вӧйтчӧм Серёжаӧс:

— Да ладнӧ, шогавнытӧ, — шуӧ сійӧ да рочалыштӧ: — Обойдётся! — А сэсся и заводитӧ лыддьыны аслас кывбурлысь строкаяссӧ:

Олӧм ньӧвйыд кӧ шыбельтас, вокӧ,

Эн на тэрмась тэ кежнысӧ бокӧ!..

— Но и артист тэ, другӧ, — эз скӧрысь, а дивитӧмӧн и ошкӧмӧн шыасис сы дорӧ Серёжа. — Ӧти кывбур и гижӧмыд, буракӧ, да? Кодкӧ лунӧ тайӧс жӧ меным лыддьылін. Мӧдӧс вай лыддьышт.

— А кывзан? Он лӧгав?

— Лӧгала ас вылӧ. Но кывзышта. Колӧ жӧ ӧд бурджыка тӧдмавны ассьыд другтӧ. Йитчӧма нин кӧ лои.

— Мый нӧ тайӧ ышмӧмаӧсь йӧзыс? — горӧдӧмӧн моз заводитіс Лёша, сэсся быттьӧ зэв ёна пӧсяліс да кияснас веерӧн моз ыркӧдыштіс асьсӧ, та бӧрын выльысь пондіс сяркӧдны:

Ышловзьӧмӧн шуис ӧтчыд мам,

Яйысь менам оз и бырлы лӧзыс,

Слава богу, батьыд тарыт рам.

Суседкаӧй войбыд, кылӧ, ымзіс,

Иваныслӧн дорвыв кыліс «мать!»,

Ичӧт нылыс чилӧстліс да ойзіс,

Сы вылӧ кор равӧстыліс бать...

— Нӧшта лыддьыны али тырмас? — сувтовкерис да юаліс лыддьысьыд другыслысь. Мӧдыс, синсӧ лапнитлӧмӧн, лыддьы пӧ шуис. Лёша бара пондіс сяркӧдны:

Мый нӧ тайӧ налӧн? Мый нӧ тайӧ?!

Оз и волы зык-шумыслы пом,

Кывзы, мамӧ, нывкасӧ пет вайӧд,

Гашкӧ, дурмӧм мортыс тупкас вом...

— Ставыс! Мый тэ та вылӧ шуан? Эз кажитчы? А тайӧ менам быдлунся «окружающӧй среда»! Гӧгӧрвоан? А ӧні огӧ «отдых на Красном море» вӧчлӧй? Мыйкӧ кӧ эм нуръясьыштны. Да меным колӧ мунны. Одиннадцать часов нуль-нуль менӧ видза корӧны... Повестка вайисны. Так что ваясны кӧ тшӧтш тэныд, эн повзьы. Тэнад мыжыс абу. А меным... Сет рожабанӧ, окота кӧ. Ог дӧзмы...

Таисия Степановна удж вывсьыс воис да первой делӧ чайник пуктіс газ вылас, сэсся холодильникас пырис. Лапшин жӧникыслӧн вайӧм веж лук корйыс кольлі на, сійӧс и чайсӧ ютӧдз няжкйыштас. Сылы век окота сёйыштны мыйкӧ, шома капуста ли, сола сельдь ли. Налӧн пӧжасян цехас ӧд юмовджыкторъяс пыр пӧжалӧны-керӧны, да умӧма, син водзас оз ков. Гортад мыйкӧ вом кӧртӧ вежны век нин сюрыштас. А талун со веж лук корйыд да, праздник быттьӧ лов вылас лои.

Ӧдзӧсас звоноксӧ кыліс да восьтынысӧ сідзи и няжкйигтыр уськӧдчис, чайтіс, пиыс локтӧ. Но пырис томиник ань да юаліс: — Колипов Сергейыс тані олӧ?

— Тані, — някляланторсӧ тэрыба гӧниктіг, вочавидзис Таисия Степановна. — Абу тай ачыс кӧнкӧ-а. Мый нӧ?..

Аньыд мыччис неыджыд кабалатор, шуис:

— Повестка сылы.

— Кутшӧм повестка? — кабаласӧ босьтанмоз юаліс Таисия Степановна. Мӧдыс мыччис да тэрмасис нин бӧр петны, петанмозыс нин и вочакывсӧ сетіс: — Следователь дорӧ тай корӧны. Ме ог тӧд мыйла. — Сійӧ петіс. А Таисия Степановна видзӧдіс киас еджвидзысь кабалатор вылас да нинӧм эз аддзы, быттьӧ синтӧммис.

Повестка... Следователь дорӧ... Нэмнас некутшӧм мог эз сулы Таисияӧс следователь дорад. Мамыс на, поконча, кулігас шуӧ вӧлі: «Слава богу, олі... Эг вӧруйтлы, эг кырсавлы... Милицияӧ эг веськавлы, судӧ ни свидетельӧ эз чукӧстлыны. Абу жӧ, дашкӧ, ыджыд грекӧй да югыдін-шоныдінас жӧ примитасны. Ог шогсьы кулӧмсьыс, ті сӧмын жальӧсь колянныд...»

Мый нӧ нин тайӧ? Мый налы писяньыс ковмӧма? И кӧні ачыс ветлӧ, Сергунчикӧ? Локтіс ли мый ли нин мед ӧдйӧджык.

Керка ӧдзӧс водзас падмӧмӧн сулаліс дыр. Газ вылӧ пуктылӧм чайникыс кутіс вевтнас таркӧдчыны, да вӧлись быттьӧ паляліс, эновтіс порог дорсӧ. Друг сылы тӧд вылас уси коркӧя асылыс, кыдзи пиыс локтіс шонді петігас да зымгӧмӧн пуктіс джоджас еджыд дӧра мешӧк.

— Мый нӧ кыскин сэтшӧм сьӧкыдсӧ? — тадз, буракӧ, юаліс пиыслысь.

Пиыс нюмдӧмӧн вочавидзис:

— Кӧлеса. Войбыд тавой ректысим да сетісны сьӧм пыддиыс. Чиг выль кӧлеса... Иномаркалы...

Таисия Степановнаӧс бытшкыштіс мӧвп: гусяліс, гашкӧ, да? Войбыд кӧнкӧ ветліс да. Шпанаяскӧд, гашкӧ, ӧтув да?!

Тайӧ мӧвпсьыс тайкӧ садьсӧ оз вошты. Эз кӧ бара ӧдзӧсас звӧнитны, вермис и ляпкысьны-усьны места вылас, сулаланінас.

Нывъяс мездісны, кык ныв, аминь мичаӧсь да мусаӧсь.

— Серёжыд гортад? — пыригкостаныс и юалісны.

— Абу гортын, но локтас жӧ ӧд. Пырӧй, пуксьыштлӧй. Чай юам. Менам со, кылӧ, буретш чайникыс таркӧдчӧ вевтнас.

— Пасибӧ, ми мӧдысь, ӧні тэрмасямӧ. Локтас Серёжаыд да висьталӧй: примитӧмаӧсь!

«Примитӧмаӧсь, слава богу! Но кутшӧм повестка вайисны?» Тайӧ кык мӧвпыс, радланаыс и маитчанаыс, дугдывтӧг кутісны бергавны нывбабаыдлӧн юрас нывъяс мунӧм бӧрын. Медым мынтӧдчыны наысь, сылы окота лои пышйыны кытчӧкӧ гортсьыс. Удж вылас али... Лапшин жӧник дорас, гашкӧ, ветлыны. Со пӧ кӧрзинатӧ вайи, ректімӧ ставсӧ нин, пасибӧ свежинканас чӧсмӧдлӧмысь. Зэв и эскана могыс лоӧ. Ӧти сайсянь прӧща кора Сергей пыдди и.

Бур здук Тася мӧвпаліс да корсис кывъяссӧ, мый кутас шуны да, кыдзиджык да, быттьӧ смелмӧдчас кӧ да мунас кӧ.

Но локтіс пиыс да татшӧм кӧсйӧмыс дзик пыр и пакталіс, мунны кытчӧкӧ эз нин ло окотаыс.

Мамыс эз удит и кыв шуны, сӧмын на босьтіс телевизор вывсьыс повестка кабалаторсӧ, медым юавны пиыслысь, мый тайӧ татшӧмыс, мыйла корӧны, Серёжа аддзис мамыслысь чургӧдӧм кисӧ да ачыс и первойӧн горӧдіс:

— А, повестка? Лёшалы вайӧмаӧсь жӧ.

Серёжа босьтіс мамыс киысь кабалаторсӧ, нуӧдіс син пырыс да кайтыштіс:

— Аски кежлӧ корӧмаӧсь, — здук бӧрти тэрмыштчис: — Меным колӧ Лёша дорас ветлыны, тӧдмавны, мый сылы шуисны. Сылы ӧд повесткаыс талун кежлӧ вӧлі. Мамӧ, ме котӧртла...

Час кымын бӧрти Серёжа бӧр воис, юӧртіс мамыслы:

— Абу гортас, кӧнкӧ ветлӧ. Войпукны нин, гашкӧ, нывъяс дорӧ петіс да.

Мамыс радлыштіс. Воис пӧ тай, эз дыр ветлы. Ужнайтанмоз, колӧкӧ, и сяммасны сёрнитыштны лючки-бура ставтор йывсьыс. Сы мында вед сёрниыс чукӧрмис. Но тайӧ пӧръя бара на эз артмы нинӧм. Пызан сайсьыс и ковмис бара пиыслы ырс чеччыны. Пырис суседкаыс да чукӧстіс Серёжасӧ телефон дорӧ, зэв пӧ лӧсьыд ныв гӧлӧс корӧ да вои со висьтавны.

— Пет, детин, сёрнит пӧдругаыдкӧд, ме мамыдкӧд тан чайӧвайтышта, — серамбанӧн шыасис сійӧ Серёжа дорӧ да эз и тэрмась муннысӧ, кольччис Таисия Степановна дорӧ варовитыштны.

Телефон пырыд Серёжа Надяыслысь гӧлӧссӧ эз дзик пыр тӧд. Сэсся тӧдіс жӧ тай, кор Надяыс тилькнитӧмӧн серӧктіс да Сергунчикӧн шуис.

— Сергунчик, мусукӧ, тэ кӧні вошласян? — кыліс телефон пырыс Надяыслӧн стрӧгкодь, кыпыд гӧлӧсыс. — Кодкӧ тай висьталіс, Коданёв Сашакӧд пӧ дачаас узьӧмӧн мунӧмныдӧсь. Мый нӧ сэні та дыраыс вӧчинныд? Неважӧн ми тіянӧ пыралім Ленакӧд да тэ эн на вӧв-а. Мамыдлы висьталім: примитӧмаӧсь тэнӧ! И менӧ! Чолӧмала! Но тэ вунӧдін ӧтитор... Козинтӧ учительницаыдлы... Ми шуим: спиннинг козьнавны. Сьӧмыс чукӧрмис тырмымӧн... Мый тэ шуин? Тэ эн на сет ассьыд пайтӧ?! Да ладнӧ, ньӧб кампет! Ми вед ньӧбигас бӧрйыныс ог кужӧй, тэд ковмас... Кылін? Пет ӧдйӧджык ӧшинь улад, ме кута тэнӧ виччысьны! Кылан?! Пет! А то лӧгася...

Надяыс, кылӧ, трубкасӧ пуктіс. Серёжалы сэсся нинӧм вӧчны суседъясас, петіс гортас. Мамыс да суседкаыс юисны чай, телевизорсӧ видзӧданмоз, пукалісны ыджыд жыръяс диван вылас, вомнаныс чопкӧдчанмоз, варовитісны. Серёжа кыліс сӧмын суседкаыслысь кымынкӧ кыв: «Тэныд, Тася, майбыр овнытӧ, пиыд шань да». И мамыслысь вочакыв: «Чӧл, ичӧтнас шань вӧлі! Ӧні...» Мый ӧніыс, мамыс эз и мӧвпсӧ помав. Писӧ аддзис да сы дорӧ шыасис:

— Но, мый нин... сёрнитін?

— Да, мамӧ, гуляйтны корӧны нывъяс. Петала...

Мамыс шыасис суседка дорас, орлӧм сёрнисӧ быттьӧ водзӧ нуӧдіс:

— Со тай аддзан, шань зонмыд... Ужнайттӧгыс и пышъяс бара.

— Томдырйиыд ид тусьӧн и пӧтан! Эн ӧмӧй ачыд нылавлы... — мамыслы воча серӧктіс, кылӧ, суседкаыс.

Поссӧ тур-тар лэччӧм бӧрын Серёжа петіс кильчӧ помас да гунь-гонькерис гӧгӧрыс. Оз тай нӧ тыдав Надяыс, кӧсйис тані виччысьлыны да. Но Надя дзирняыд сюрпризтӧг оз на ов, мышсяньыс уськӧдчис да тупйис Серёжалысь синсӧ, шмонитыштіс:

— А-а, сюрин, пышъялысь мегӧ! Ноко, видзӧдлы меным синмӧ, видзӧдла, эм абу тэнад бугыльясын яндзимыс! Вошласис вед сутки чӧж! Сы пыдди тарыт ковмас мекӧд йӧктыны! Ветлам, Серёж, дискотека вылӧ. Ладнӧ?

Бӧръя кывъясас Надяыслӧн эз нин тӧдчы ыждалӧмыс, кевмысьӧм нин кылыштіс. Та вӧсна Серёжа эз жӧ кут шутка-серамӧн нылыскӧд сёрнисӧ нуӧдны, а веськыда и шуис:

— Ог вермы.

— Но нин, мый сідзи? — шензьыштіс нылыд. — Ӧтчыдтӧ позьӧ. Мукӧдыс быд рыт гажӧдчӧны.

Серёжа босьтіс нывсӧ киӧдыс, мыжа морт моз шуис:

— Тэ тӧдан, проблема менам сьӧмъяс кузяыд... Спиннингтӧ гаралін... Менам сы вылӧ грӧш ни кӧпейка абу. Мамӧкӧд лӧгасимӧ да корныс эг лысьты.

— Лӧгасинныд? Мыйысь нӧ?

— Мыйысь... Верӧс сайӧ мӧдӧ, а ме... ме, буракӧ, дрянь!.. Надюша, ме дзугйӧ шеді, сэтшӧм дзугйӧ, тэ и думыштныд он куж.

— Но нин сэтчӧ, миян Колипов да дзугйын!

— Надя, эн серав, збыль шуа...

Надя жугыльмис, а колӧкӧ, и дӧзмис на. Кыскыштіс тай кисӧ Серёжа кабырысь да шурк бергӧдчис джуджыд каблук вылын ас гӧгӧрыс, быттьӧ та бӧрын кӧсйис нетшыштчыны места вывсьыс да пышйыны Серёжа дінысь. Но эз жӧ тай тэрмыштчы мусуксӧ эновтны. Мӧдарӧ на — сывъяліс да небыдика юаліс:

— Кутшӧм нӧ дзугйӧ инӧ тэ веськалін? Висьтав, а эн нӧдкывъясь мекӧд. Серёж... — Надя кутіс сідз видзӧдны-дзоргыны Серёжалы синмас, мӧдыс эз и тӧдлы, кыдзи вомсьыс петісны мустӧм кывъясыс, кодъясысь Надя да и ачыс Серёжа дрӧгмуніны.

— Меным повестка вайисны... Гашкӧ, тюрмаӧ пуксьӧдасны!

— Пуксьӧдасны? Мыйысь? Мый сэтшӧмсӧ вӧчин!? Серёж, тэ менӧ повзьӧдлан...

— Ме и ачым пола... Ме... Ме чайті ачымӧс мыйӧн нин и эм, а вӧлӧма... Да абу ме кутшӧмкӧ шпана, эн думайт — нёньпом кага ме, нинӧм гӧгӧрвотӧм кага, коді быд кывлы эскӧ да став йӧзсӧ чайтӧ ассьыс на бурджыкӧн да честнӧйджыкӧн... Вӧлӧмкӧ, Надя... Ме тэныд ставсӧ висьтала... Пӧръявтӧг...

Надя кутчысис Серёжалы сойбордъяс, вӧчис воськов. И со найӧ мунӧны кутчысьӧмӧн, а мый на костын — ӧта-мӧдсӧ гӧгӧрвоӧм али тыш-вен да дойдалӧмъяс — код тӧдас. Но кор воисны «Металлист» клуб дорӧ, кытчӧ чукӧртчылісны том войтыр йӧктӧм-гажӧдчӧм радиыс, Надя друг кыскыштіс Серёжасӧ водзлань да кыпыд гӧлӧсӧн горӧдіс:

— Тарыт наперво нинӧм на ог кутӧ думайтны да гадайтны, а сьӧлӧм бурмытӧдз гажӧдчам! Миянӧс и сьӧмтӧгыс на лэдзасны, тӧдсаяс менам тані уджалӧны! Лок пырам!

Налы паныд кильчӧ помас петісны том йӧз, уфкайтӧны, шмонитӧны, папирос пестӧны. Мудзӧм, пӧсявтӧдз йӧктӧмсьыс умӧм том нывъяс да зонъяс. На пӧвстті и нуӧдіс Надя Серёжсӧ, тувччалігмозыс нин зілис гажсӧ примитны лов пытшкас.

Следователькӧд сёрниыс кузькодь и артмис. Небыд гӧлӧса, видзӧднысӧ лабутнӧй дядьӧ юасис Серёжалысь быдтор: коді ай-мамыс, кутшӧм школаын велӧдчис, кутшӧм книгаяс лыддьӧ, прӧст кадсӧ кыдзиджык коллялӧ. Серёжалы нинӧм вӧлі дзебныс да висьтасис, весиг и мамыскӧд лӧгасьӧм йылысь казьтыштіс. Но кор следователь юаліс кутшӧмкӧ Лукашов йылысь, Серёжа падмис, ог пӧ тӧд, коді сійӧ. Сэсся нӧшта на кутшӧмкӧ овъяс гарыштліс юасьысьыд, Сергей сӧмын дзӧрӧдыштліс юрнас, ог пӧ бара-й тӧд сэтшӧмъяссӧ. Но кор кутшӧмкӧ Роман Семёновичӧс юалісны да Серёжа тракнитіс юрнас, следовательыд бур здук дзоргис синмас Серёжалы. Серёжа гӧгӧрвоис: Рома-предприниматель йылысь, буракӧ, юалӧны, шуис:

— Рома-предприниматель кӧ — тӧда! Аддзылі! Лёша дорӧ воліс.

Ковмис Серёжалы висьтавны и Лёшакӧд аддзысьӧм йылысь, сыкӧд сёрни йылысь, кывбур йылысь, кодӧс гижӧма Лёша да коді Серёжалы ёна кажитчис. Медбӧрын небыд гӧлӧса дядьыд шуис, нинӧм кӧ пӧ эн дзеб да ставсӧ висьталін, наладитчас пӧ тэнад. Тайӧ кывъяссьыс Серёжалӧн лов пытшкас сьылыштісны и сэк жӧ сыркъялӧмӧн бӧрддзисны. Ичӧт кагаыс Серёжа пытшкын ыззис и шызис.

Но кор дядьыс чеччис местасьыс да чукӧстіс кодӧскӧ, Серёжа дрӧгмуніс. Пырис том милиционер, дядьыд шуис сылы:

— Нуӧдӧй.

— Кытчӧ? — юаліс Серёжа.

— Пока сизоӧ, — пызан вывсьыс гижӧд кабалаяссӧ чукӧртанмоз вочавидзис дядьыд. Серёжаӧс кодкӧ быттьӧ йӧткыштіс бокас, горӧдіс:

— Ме татшӧм засадатӧ эг виччысь!

Дядьыс нюмдыштіс тӧкӧтьӧ:

— Пока тадзи колӧ, — шуис сійӧ да шеныштіс кинас, нуӧдӧй пӧ.

«А Надя вед ывлавылас виччысьӧ!» — юковтіс Серёжаӧс мӧвп, син водзас здук кежлӧ пемдаммыліс.

Пыригас Серёжа шуис: виччысьлы пӧ, ме регыд локта. Надя виччысис нин часысь дырджык, а Серёжа век абу. Надя дӧзмис, чушкӧдліс парсӧ, кута пӧ ме виччысьны тані сійӧс, кор пӧ позьӧ вадорӧ лэччывны, йӧзыс пӧди купайтчӧны-а. Но век жӧ шуис пыравны пытшкас да видзӧдлыны, мый сэн Серёжаыс вӧчӧ та дырасӧ. Збоя и веськӧдчис милиция восьса ӧдзӧсланьыс да пытшкас пырӧм бӧрын шыасис будкаын пукалысь дежурнӧй дорас:

— Онӧ висьталӧй, кӧні следователь Кушмановыс примитӧ?

— Мӧд судтаас, 28-ӧд кабинет, — шуис будкаын пукалысь том милиционер да видзӧдліс Надя вылӧ сюсь синмӧн. Надя сылы нюмъёвтіс да мӧдіс мӧд судтаас нуӧдысь послань. 28-ӧд номера ӧдзӧс весьтӧ воӧм бӧрын тутш-тотшкерис ӧдзӧсас да вочакыв виччысьтӧг и пырис пытшкас. Сэні пызан сайын пукаліс мужичӧй, но Серёжа некӧн эз тыдав.

— А меным шуисны: Серёжа тані, — шыасис Надя да вӧлись быттьӧ садьӧ воис, чолӧмасис да юаліс, ті абу пӧ Кушманов следовательыс.

— Да, ме, — вочавидзис пызансайсаыд да, места вывсьыс чеччӧмӧн, юаліс: — А ті коді? Кутшӧм могӧн?

— Ме тай висьталі нин: Серёжаӧс корся, Колиповӧс. Гашкӧ, сійӧ мӧд кабинетын? Ме ӧшинь улас виччыси-виччыси, кӧсйис ӧдйӧ петны...

— Прӧститӧй, барышня, — торкис Надялысь варовитӧмсӧ дядьыд. — Тэ коді лоан Колиповыслы?

— Ме сылӧн ёрт, ми сыкӧд дружитам, ӧтлаын школа помалім, мӧдам университетын велӧдчыны. Надя ме, Сажина. Мый нӧшта колӧ...

— Да пока нинӧм... Надя Сажина. А Серёжаыд вӧлі ме дорын. Ковмис изоляторӧ мӧдӧдны.

— Серёжасӧ? Мыйысь изоляторас? Сійӧ миян медбур велӧдчысь вӧлі классын, он имеитӧ право! — Надялӧн тайӧ дӧзмӧмыс, гора гӧлӧсыс вӧлі ыждалысь нывкалӧн кодь да следовательыд эз и дӧзмы сы вылӧ, шуис сӧмын:

— Менам право — тӧдмавны ставсӧ лючки-бура да материалсӧ сетны судӧ. А сэн решитасны, уна-ӧ сылӧн мыжыс. А тэныд, нылӧ, сӧвет сета: мун гортад. Да адвокатӧс корсьлӧй бурджыкӧс.

Надя татшӧм сӧвет вылад нӧшта на пузис да горӧдіс:

— Серёжалы некутшӧм адвокат оз ков, сійӧ ачыс асьсӧ доръяс! Абу мыжа, сы вӧсна мый... Ми став класскодьӧн кутам дорйыны! Вот!

Надя петіс следователь дорысь гӧрдӧдӧм, скӧр чужӧма да гордӧя мӧдіс коридор кузя увдорас лэччӧдан послань.

Следователь дядьӧыд сійӧс колльӧдігмоз нюмдыштіс да думыштіс, збой пӧ нывкаыс!

Мый думайтіс томиник нылӧс нюмсорӧн колльӧдысь следователь, Надя эз тӧд да и тӧдны эз кӧсйы. Сылӧн вӧлі ӧти дум: ставныс тайӧ милиция керкаас сылы, Надялы, лёк вӧчысьяс. И этайӧ йӧзыс, коді паныдасьлӧ сылы улича вывті мунігӧн, прӧста гуляйтысь йӧзыс, и гырысь зданиеясас пукалысь чиновникъясыс — ставыс Надялы лёк вӧчысьяс, ставыс вӧрӧг. Гашкӧ, сӧмын мамыс абу враг, батьыс, Витька вокыс, Лена пӧдругаыс, Саша Коданёв, Машкалева Рита... Школаас велӧдысьясыс... Университетас примитысьясыс... Соцучреждениеас уджалысь нывбабаыс... Сійӧ старукаыс, коді сулаліс ӧчередьын парикмахер дорӧ, медым кудритны юрсисӧ... Да, Господи! Некод Надялы абу враг! Мый нӧ Надя вежӧрын вӧчсьӧ? Став мир вылас скӧрмис? Кыськӧ Надя лыддьыліс да юрас ӧнӧдз кутчысьӧ кутшӧмкӧ ыджыд вежӧра мортлӧн шуӧмыс:

«Некод тэныд абу враг, некод тэныд абу друг, но ставыс тэнӧ велӧдысьяс. Весиг и ичӧтик кага». А колӧкӧ, и став ловъя лолыс — мӧс и вӧв, кӧч и руч, мичаник дзоридз и ыджыд коз пу, ывлаыс ставнас и енма-муа костыс тшӧтш.

Тайӧ мӧвпыс Надялы локтіс кыськӧ друг, быттьӧ быд воськовлы паныд тупыль моз гӧгыльтчис быд ловъя ловлӧн нимыс, и ывлаыс, код сынӧдӧн лолалӧ, и югыд енэжыс, кысянь лыньгӧ шондіыс. Гожӧм пуксьӧма, ставыс вежӧдӧ и радлӧ. Челядь со кӧнкӧ чилзӧны, ныла-зонма кутчысьӧмӧн мунӧны, кӧнкӧ юргӧ музыка — Свиридовлӧн «Метельыс», а сійӧс Надя кывзыны дась кӧть нэмсӧ да лӧсьыдысла бӧрдны и серавны.

Буракӧ, тайӧ шыяссьыс и садяс воис Надя да вӧтліс ас пытшсьыс лӧглунсӧ.

«Ставыс лоӧ бур! Ставыс лоӧ бур!» — гораліс нин кодкӧ ныв морӧсын.

Мамыс воӧма ӧбед вылӧ, буретш и гортас. Ныв дорас шыасис: — Кокыд кузь, нылукӧ. Ме окрошка вӧчи, вай чӧсмасьыштам.

— Мамӧ, ме бӧртиджык, — ӧткажитчис сёйӧмсьыс нылыс да дзик пыр и юӧртіс шогсӧ: — Тэ тӧдан, мамӧ, Колипов Сергейӧс пуксьӧдӧмаӧсь!

— Но и мый? Тэныд кутшӧм делӧ быд шпана дорӧ? — пызан сайсяньыс шыасис мамыс. Мамыслӧн гӧлӧсыс веськодь, весиг и дӧзмыштӧма. Надяӧс тайӧ ёна дойдіс. Кыдзи нӧ мамыс оз гӧгӧрво: Серёжа жӧ тайӧ, Колипов! Кодӧс Надя сьӧлӧмсяньыс радейтӧ!

Надя виччысис мамыссянь, чайтіс: кутас юасьны да жалитны зонсӧ, кутшӧмкӧ бур сӧвет сетас. А сійӧ пуксьӧма да, быттьӧ нинӧм эз и ло, панясьӧ, чӧсмасьӧ окрошкаӧн. Нылыс эз вермы видзӧдны мамыслысь веськодьлунсӧ, горӧдіс:

— Мамӧ, Серёжа Колипов йылысь ме висьтала! Медбур ученик миян классысь! Первой классянь ӧтлаын велӧдчимӧ... Тётя Нинаыд миян оз ӧмӧй кӧнкӧ сэні прокуратураас уджав? Сы дорӧ колӧ шыасьлыны. Мый сійӧ шуас? Следовательыс тай шуис, корсьлӧй пӧ бур адвокатӧс-а.

— Звӧнитлы но тётя Нинаыдлы, телефон номерыс вед тӧдса, — кайтыштіс мамыс да тэрмасьӧмӧн кураліс тӧрелкасьыс сёянсӧ, чышкыштіс вом доръяссӧ: — Ме сідз нин сёрма удж вылӧ, котӧрта!

Ӧдзӧсӧд петігӧн нин нӧшта горӧдіс нылыслы:

— Рытнас воа да сёрнитам... Звӧнитлы...

Милиция дзескыдінын Серёжаӧс виччысисны кыкӧн. Ӧтиыс ыджыдкодь тушаа, мусаник ныр-вома томиник зон, Серёжа арлыда кымын на жӧ, сулаліс стен бердас да видзӧдіс аслас кияс вылӧ, мый сэтысь корсис да аддзис, код тӧдас.

Бӧрыннас сӧмын Серёжа тӧдмаліс: ваболь зонкаыдлӧн чуняс, доймӧ да сійӧс видзӧдӧма, а ӧттшӧтш и казьтылӧма, кыдзиджык да мыйла артмӧма чуняс вабольыс. Талунӧдз ӧд сійӧ уджаліс Човъюса лесоскладын, вӧдитчис кыз керъясӧн да паськыд плакаясӧн. Найӧ и козьналӧмаӧсь казьтыланторсӧ. Аттьӧ на и колӧ шуны вабольыслы, индӧ кӧть, мый йылысь позьӧ тані думайтны да казьтывны. Гажа сэні вӧвлі, он и тӧдлы луныс кольӧ, а тані... Этайӧ шизикыскӧд верман и тшӧтш сы кодь лоны.

Мӧдыс, югъялысь синма, вердаса, крепыд тэчаса том морт, шардліс-ветліс камера кузяыс да эз, буракӧ, шогсьы да ӧтдорась томиник ёртыс моз, пыр и шыасис Серёжа дорӧ английскӧй кыв вылын:

— Ду ю спик инглиш?

Серёжалы тайӧ лои виччысьтӧмторйӧн да ёна шензьӧдіс, тані пӧ тай английскӧй кыв тӧдысьяс овлӧны и! А колӧкӧ пӧ, и англичанин. Шпион ли мый ли шедӧма татчӧ.

Серёжасянь вочакыв виччысянмозыс англичаниныд сідз видзӧдіс Серёжа вылӧ, синъясыс автомобиль фара кодьӧсь, югъялісны. Гашкӧ, и Серёжаӧс повзьӧдны на кӧсйисны. Дай збыльысь, ичӧтика повзьыштіс и эм Серёжа, но вочакывсӧ сетіс английскӧйӧн жӧ:

— Ес! А эм!

Биа бугыляыд сэтшӧм рад лои, кисӧ вывлань качнитлӧмӧн горӧдіс:

— Дзик пыр и тӧдан: Гарвардскӧй университетысь джентельменыс!

Тайӧс горӧдӧм бӧрын шыасис эсійӧ томиник зонка дорас:

— Кылан, тупарь, кыдзи колӧ сёрнитны мекӧд?! Понимаешь, сійӧ колледж помалӧма, коді шусьӧ 8-ӧд номера ПТУ-ӧн, и оз тӧд весиг английскӧй! Тупарь, бездельник...

Дыр на пиняліс томиник зонкатӧ, а сэсся чургӧдіс кисӧ Серёжалы да шуис:

— Гелий Прокопьевич! Двадцать пять от роду...<\rus>

— Ме Сергей! — ассьыс кисӧ чургӧданмоз вочавидзис Серёжа.

Мӧдыд дзик пыр ойӧстіс, лӧвтыштіс да горӧдіс:

— О, Господи! Акбар! Ыджыд вежа мортӧй, Роч мулӧн югыд пиӧй, Сергий Радонежский! Роч муын куим преступник пиысь кыкӧныс тэнсьыд святӧй нимтӧ новлӧдлӧны! Аллах акбар!

Та бӧрын сійӧ пуксис джоджас, копрасьыштіс, сэсся пондіс юрнас камӧдны джоджас.

Серёжа повзис, видзӧдліс лӧня сулалысь зонка вылад, быттьӧ кӧсйис юавны, мый тайӧ ставыс лоӧ. Но зонкаыд и кыв эз сет, сӧмын чунь помнас индіс аслас кӧсича вылӧ да бергӧдлыштіс.

Серёжа гӧгӧрвоис: йӧй, буракӧ. А колӧкӧ, и йӧй улӧ сетчӧма.

Юрсӧ джодж бердас дыр зятйӧм бӧрын йӧйталысьыд недыр кежлӧ лӧньліс. А сэсся пондіс татшкӧмӧн висьтавны аслас ёртъяс йылысь, кодъяс ӧні геройскӧя тышкасьӧны кӧнкӧ Чечняын-ӧ, Афганын-ӧ, пӧгибайтӧны Россия вӧсна, а сійӧ пӧ тані, быдса мужик, пукалӧ да оллялӧ! Тайӧ ӧмӧй лӧсялана, сійӧс видзны тылын? Менам пӧ друг десантник, сійӧ ӧти чуньӧн вермӧ кирпич поткӧдны. Сӧрис и сӧрис, висьталіс и висьталіс мыйкӧ джоджад пукалысьыс. Кык зонка сӧмын юксьылісны видзӧдласъяснас, нинӧм шыавтӧг дзоргисны сӧрысь вылад.

Тадзи Серёжа и тӧдмасис аслас выль ёртъяскӧд да тӧдмаліс, мый сійӧ сэтшӧм сизоыс.

Регыд кытчӧкӧ нуӧдісны шардлысь зонтӧ, психушкаӧ, гашкӧ. Гелийыд пакталіс, да раминик том зонкаыд восьтіс вомкаличсӧ, весиг варовмис:

— Тэнӧ Серёжаӧн жӧ шуӧны? И менӧ тшӧтш. Ме тайкӧ и татчӧ ог тшӧтш шизикӧ пӧр. Страшнӧ. Вӧрзьӧдіс кӧ эськӧ, эг жӧ чӧв ов да. Со менам киясыс кутшӧм ёнӧсь! Сеті кӧ ӧтчыд и... Ме сідзсӧ ог радейт тыш-косьтӧ. А шеді со буретш и тышкасьӧмысь. Ӧти бандитӧс кокошитім да... Лэдзасны регыд... Шуисны: судӧдзыс пӧ гортад лэдзамӧ...

Тадзи кымын шуисны и Серёжа Колиповлы гортас лэдзигӧн: судӧдзыс пӧ гуляйт да эн некытчӧ пышйы. Пышъян — аддзам быть. А кытчӧ Серёжа пышъяс? И мыйла? Ӧтчыд пышйыліс нин, мам вылас скӧрмыліс да. Тырмас пышъявнысӧ. Олӧмыс велӧдіс нин. Да нӧшта на кыдзи велӧдас! Кор на и судыс лоӧ? И мыйджык сэні шуасны? Судьяясыдлы вед тэрмасьныс некытчӧ. А Серёжалы... Вермас на вед и университетсӧ прӧзевайтны, сэтчӧ вед следствие улад веськалӧм морттӧ матӧ оз сибӧдны.

Надяыслӧн тай тётя Нинаыс прокуратураад уджалӧ да быдтор тӧдӧ, шуӧма-а: веськалӧма пӧ, Наденька, тэнад тӧдса зонкаыд сэтшӧм дзугйӧ. Другӧн он мын...

И збыль: ыджыд ворсӧм панӧмаӧсь шышъясыд, но Серёжа — ичӧтик винттор ыджыд ворсӧмас. А ворсӧмыс со кутшӧм: ӧти шыш кӧсйӧ пайкӧдны мӧдӧс, сы дорысь ёна мудерджыкӧс.

Мудер шышкыд тулыснас на ректылӧма база складысь дона запчасьтъяс да кӧлесаяс иномаркаяслы. Не кӧ Рома-предприниматель, вермис и некор не шедны. Рома ректӧма шышкыдлысь вокзалсайса гаражӧ дзеблӧм тӧварсӧ да вуджӧдӧма дырнӧссайса аслас гаражӧ. Но отсасьысь шоперыскӧд зыкӧ воӧмаӧсь рӧштшӧтсӧ вӧчигӧн. Шоперыс и вузалӧма Романӧс да сылысь отсасьысьяссӧ — Лёшаӧс да Серёжаӧс.

Артмӧ, Серёжалы вичмис ӧти кӧлеса тайӧ ворсӧмас и сійӧ кӧлесаыс Серёжаӧс талялӧ и талялӧ, и некытчӧ воштысьнытӧ. Бур кӧть нин сійӧ, мый эз нуны Човса сизоӧ, а лэдзисны гортас.

Надялӧн тётя Нина висьталӧмысь лои тӧдмалӧма: Рома-предприниматель, Лёша Надеев да шоперыс пукалӧны нин Човса сизоын. Ӧнӧдз кыйны абу на вермӧмаӧсь сійӧс, коді ректылӧма база складсӧ. Тӧдса лои и сійӧтор, мый база складсӧ ректысьлы тӧварсӧ нуны отсавлӧма тайӧ жӧ шоперыс. Сылӧн пӧ ӧти кыв: коді чукӧстас, сы дорӧ и муна. Меным пӧ веськодь, мый кыскавны, мед сӧмын мынтысисны-а. Колӧкӧ, сійӧ и прав. Но кутшӧм мог сы дорӧдз Серёжалы? Кытчӧдз оз аддзыны эсійӧс, базаысь запчасьтъяс гусялысьсӧ, судыс оз ло. Серёжалы кольӧ сӧмын виччысьны, а сэн тыдавны кутас, кодарӧ нуӧдас олӧмыс.

«Олӧм ньӧвйыд кӧ шыбельтас бокӧ...», — Лёша Надеевлӧн тайӧ кывъясыс бур козинӧн лоины Серёжалы. Быд асыв чеччигас молитва моз и казьтыштлӧ Серёжа да кутчысьӧ шогалӧмысь, мамсӧ на такӧдлӧ и.

Водзті кӧ эня-пиа костын лыбліс сёрни, вӧвлі сӧмын лов кыпӧданаӧн Таисия Степановналы. Пиыс велӧдчис бура да унджык сёрниыс заводитчыліс сысянь, бур оценка-ӧ пиыслы бара пуктӧмаӧсь, а сэсся нин паськавліс школа да ёртъяс вылас. Мамыс тӧдіс Серёжа классас велӧдчысь став нывка да зонка йывсьыс.

Надя Сажина йылысь торъя ёна пиыс некор эз гаравлы да и ӧнӧдз эз висьтавлы Надякӧд лӧсялӧм йывсьыс. Но мамыд тай сьӧлӧмнас кылӧ.

Таисия Степановна думсьыс ошкис ныла-зонма костын лӧсялӧмсӧ да зілис, мед и водзӧ вылӧ оз кӧдзавны. Надяыс мукӧд нывкаяскӧд некымынысь и пыраліс на ордӧ, да кажитчис Таисия Степановналы и статьнас, и сёрнитанногнас.

Томдырйиыд тай овлӧ: талун ӧтиӧс радейтан, а аски мӧд нин синтӧ пӧртӧма. Мед татшӧмыс пиыскӧд эськӧ эз жӧ ло. Мед эз жӧ батьыс кодь ӧти дорысь мӧд дорӧ чеччалысьӧн вӧв.

Бӧръя кадас быд шойччан лунӧ Тася пондіс ветлыны вичкоӧ да ӧтчыд пиыслы шуис:

— Тэ ӧд, пиукӧ, менам пыртлӧм дитя. Нуӧдлін мед радейтана нывтӧ тшӧтш вичкоас. Ӧні вед челядь и ныв-зонмыс уна нин вичкоас овлӧ.

Серёжалӧн друг артмис:

— Менӧ эськӧ Надя нуӧдӧ да. Ветлам пӧ вичкосӧ видзӧдлыны. Видзӧдлӧм радиыс позьӧ, — сӧглас сетіс Серёжа.

— А кевмыны да корны Енмыслысь тэнад инӧ нинӧм абу? — шуыштіс мамыс. Серёжа сылы паныд сувтіс да нюммунӧмӧн и кайтыштіс:

— А кевмынысӧ мый? Менам некутшӧм мыж абу. Веськалі кӧть милицияад, ог лыддьы ачымӧс мыжаӧн.

— Он лыддьы? — мамыс скӧрмыштіс. — Ме инӧ ӧтнам мыжа, мый тэ пызан кокӧ чужйӧмӧн пышйин гортысь да мунін код тӧдас кытчӧ! Сійӧ нӧ абу Ен водзас мыж? Мортсӧ дойдӧмыс вед и медыджыд мыжыс. Лапшин дядьсӧ сэк нӧ эн дойд? Да и менӧ... Гашкӧ, сійӧ мыжсьыс и водзӧс ӧні мынтамӧ да? Аддза ӧд: нюкырвидзӧ жӧ сьӧлӧмыд. Суд виччысян...

Мамыс курыда бӧрддзис, тупкис чужӧмсӧ кинас да пондіс сыркъявны.

— Мамӧ... — Серёжа эз тӧд, мый водзӧ шуны, да долис сӧмын «мамӧ» кывсӧ. А сэсся бӧрдан гӧлӧсӧн горӧдіс: — Но ме ог кӧсйы, медым тэ... Медым сійӧ...

— Тэ он кӧсйы?! — синвасӧ чышканмоз кайтыштіс мамыс. — А ме кӧ кӧсъя? Мый татчӧ шуан? Али тэ ме пыдди решайтан? Ок, пиук! Мӧд пыдди некор эн босьт могсӧ ас вылад. Быдӧн морт и быдӧн мед ачыс ассьыс олӧмсӧ олӧ. И некодӧс дивитны таысь оз позь...

Мамыс кузя ышловзис да здук бӧрти содтіс:

— Олӧмыс тай ачыс эськӧ и велӧдӧ да... вывті вот терпитнысӧ делӧ... Ветла вичкоас, кевмысьышта дай кокниджык сьӧлӧм вылын лоӧ. Мед отсалас Енмыс тэныд... Меным и...

— Чайтан, отсалас?

— Кыдзи нӧ оз, коран кӧ! Гижӧма тай нӧ: проси и будет дано. Ми вед тэкӧд Библиясӧ лыддьылім ӧтлаын.

Пиыс серӧктіс, а сэсся ышловзьӧмӧнмоз и шуис:

— Но и мамӧ... Шуан жӧ... Ми тэкӧд ӧтлаас мыйсӧ сӧмын нин эг лыддьылӧй! «Менам гажа тэрыб мачсянь» Библияӧдз! Гижӧны ӧтитор, а олӧмыс мӧд ног артмӧ. Мыйла эськӧ тадзсӧ?

— Код тӧдас, пиук, — кайтыштіс мамыс. — Судьба пӧ тай, шулӧны. Таладор вӧльнӧй светас вонысӧ колӧ, а олӧмыс сійӧ новлӧдлас нин, бергӧдлас и быглялас, гугӧдлас и банӧдлас. Тадз шуліс менам мамӧ, тэнад бабыд, югыдін да шоныдін сылы. А броня-щитыс пӧ менам да дорвидзысьыс то! Дай чӧвтас пернапас. И ме ӧні ӧти Ен вылас надеяӧн жӧ ола. Сы ради и вичкоас ветлывла дай тэнӧ со тай тшӧтш тшӧкта.

Пиыс бара серӧктіс, а сэсся зэв збыльпырысь нин корис:

— Тэ, мамӧ, бурджык нуӧдлы менӧ чӧд вотны. Надяӧс тшӧтш босьтам. Помнитан, коркӧ ветлімӧ? Зэв уна вотлім. А сэсся кежалім Катя тётяяс дачаад.

Мамыс татчӧ пыр и шызис да радпырысь горӧдіс:

— Помнитан ли мый сійӧс? Менам вунлӧма нин вӧлі-а...

— Кыдз ог помнит, меным ар дас нин вӧлі да, — вочавидзис пиыс да пондіс висьтавны, кыдзи найӧ юисны льӧм листӧн заваритӧм чай, кыдзи дядьыс, мамыслӧн ӧнія жӧникыс, нуӧдліс сійӧс ӧмидз кустас, тёпйы пӧ, сёй чӧскыд тусьяссӧ да мунам пӧ сэсся сарайӧ, петкӧдла быдтасъясӧс. Сы мында сильӧпи налӧн вӧлі сараяс! А мамыс сильӧпияныслӧн сэн жӧ крутшкӧдчӧ.

Мамыс кывзіс пиыслысь ичӧтдырся казьтылӧмсӧ да вашмунӧмӧн кайтіс:

— Со ӧд, со... А ме ог помнит... Тэ кӧсъян, мед ми бара сідз жӧ ветлім чӧдсӧ вотны? — юаліс веськыда мамыс.

— Кӧсъя, мамӧ! Вичкоад ветлӧм дорысь... До Бога пӧ далеко, тай шуласны, а Лапшин дядьыд сэні. Гашкӧ, сылысь и первой ӧчередь корны прӧщасӧ да? Тэ тай шуин: ӧбӧдиті. Кора прӧща, ӧбӧдиті кӧ. Но сӧмын... Мамӧ, эн мун некытчӧ гортысь. Но, мамӧ?

— Господи! — мамыс шлапмуніс кияснас. — Кытысь тэ босьтін, ыштӧ муна?! А мый думыштӧмыд прӧщасӧ корны — тайӧ бур! Вермам и ветлыны чӧдтӧ вотны. Надятӧ босьтам и. А Лапшин дядьсӧ шуӧны Иван Михайловичӧн. Сідзи и сы дорӧ шыасьны колӧ.

— Тӧда-а.

— Вот и, тӧдан кӧ...

Пиыслӧн ньылыда сёрниысь личалыштіс Таисия Степановналӧн лов пытшкыс, быттьӧ кутшӧмкӧ мытшӧд вуджӧма лои, но пиыслӧн водзӧ кывъясыс тасалісны радлун паськалӧмсӧ. Нюмыс вомас сідзи и кынмис, кор кыліс пиыслысь укӧра сяма кывъяс:

— Мамӧ, тэ эн лӧгась, шуа кӧ: тэ менӧ пыр неправильнӧ велӧдін, нывкаӧс моз. А ме вед зонка. Пыр шуин: эн вильшась, лӧня ов, кывзысь. Вот и ӧні вичкоӧ мӧдӧдан, усмиритчыны чуксалан. А олӧмыс ӧні тшӧктӧ ой кутшӧм збойӧн лоны, писькӧсӧн, мудерӧн да сюсьӧн.

— Юр вундысьӧн ли мый? — артмис мамыслӧн юалӧм.

— А сэтшӧм кӧ вӧлі, эг, колӧкӧ, и веськав ӧнія моз. Быдӧнӧс чайтлі ас кодьӧн жӧ, а вӧлӧмкӧ... небыд нямӧд кодь ме на дорын. Тэ гӧгӧрвоан менӧ, мамӧ?

— Гӧгӧрвоа, да, гашкӧ, не сідзи, кыдзи колӧ, и быдті. Но мӧд ногыс ме ог и куж. Детинкаыдлы мед эськӧ мужичӧй вӧлі велӧдысьыс. А абу да. Мыжа и эм ме, эг сяммы батьтӧ дінын кутны да...

Таисия Степановналӧн тӧкӧтьӧ ловзьыштлӧм лолыс бӧр нюкырмуніс.

Пиыс кӧть зілис сійӧс такӧдны, мыж кылӧмыс нывбаба морӧсӧ овмӧдчис пыр кежлӧ да лёк пучӧй моз пондіс йирны ловсӧ.

Та вылӧ видзӧдтӧг, чӧд вотны ветлӧмыс век жӧ уна радлун вайис и Таисия Степановналы, и пиыслы. Ӧти-кӧ, ачыс нин вӧрас мунӧмыс кыпӧдӧ ловтӧ, мӧд-кӧ, Серёжалӧн радейтана нылыс со орччӧн мунӧ, сьылыштӧ и йӧктыштӧ, шмонькывтӧ шуӧ, кывбуртӧ лыддьӧ. Сылы быд куст и быд понӧль, быд вӧрса быдмӧг кажитчӧны важ тӧдсаяс кодьӧн, весиг и номъясыс оз дӧзмӧдны.

— Ок, паразитъяс, вир юысьяс! — серамсорӧн горӧдліс Надя да вачӧдіс кыдз пу вожйӧн мышкуас, сьыліас. — Со, со, бара нин зыньгӧны, ме дорӧ чолӧмасьны тэрмасьӧны! Часлӧ, ме чышъянасьла кыдзи!

И Серёжалы ковмис жӧ чышъянӧн тупкыны юрсӧ, да Надя сы вылын бурпӧт сераліс, дзик пӧ нывка кодь.

Томъяслӧн кыпыд серамыс вуджис и Таисия Степановналы. Сылӧн кадысь кадӧ тшӧтш мыччысьліс нюмыс, морӧсыс тырліс радлуннас. Кыпыдлуныс рытӧдзыс сэсся эз и эновтлы сійӧс. Весиг Лапшинъяс дачалань восьлалігӧн эз полышт ни, кӧть и кортӧм гӧсьтъясӧн мунӧны Иван Михайлович дорас.

Таво гожӧмыс кос да чӧдйыс посни артмӧма, но куимӧныдлӧн капрон ведраыс тыр жӧ лои. Тайӧ тыра ведранас и кӧсйисны бурмӧдны сьӧлӧмсӧ дача кӧзяиныслысь да надейтчисны пӧсь чайнас горшнысӧ веськӧдны.

А аддзысьӧм-паныдасьӧмыс Лапшин дядьыдкӧд лоис сэтшӧм ногӧн, мый и думыштнытӧ он куж. Дженьыд соска, еджыд дӧрӧма, сійӧ сулаліс дзиръя дорас да кинас шенасьӧмӧн мыйкӧ горӧдліс дзиръятіыс улич вылӧ петӧм кык мужичӧйлы. Коймӧдыс, нывбаба, мича паськӧма да пельк вӧраса, кольччыштліс мужичӧйяс дорсьыс да кутыштлӧмӧн окыштіс кӧзяинсӧ, гашкӧ и, куим-ӧ-нёльысь, да вӧлись мӧдіс вӧтӧдны ылыстчысь мужичӧйяссӧ.

Таисия Степановналӧн сувтліс сьӧлӧмыс. Кытчӧ нӧ пӧ ме том ныла-зонмасӧ нуӧда? Буракӧ пӧ Иван Михайловичыслӧн стӧч да и кикутӧмкодь муртса на вӧлӧма да. Окасисны тай со кыдзи...

Пиыс, буракӧ, тадзи кымын жӧ думыштӧма да сувтовкерӧмӧн видзӧдліс мамыс вылӧ, а сэсся Надяыслы мыйкӧ кӧсйис шуны, да кывсӧ эз аддзы ли мый ли, шпыньмуніс. Та бӧрын нин сӧмын шы сетіс:

— А ми ӧд, сё ей-богу, стӧч и локтам чайтӧ юны. Гӧтырсӧ то буретш колльӧдіс Иван Михайловичыд.

— Чӧвлы жеръявнытӧ, нинӧм абусӧ сёрнитны, — чирыштіс писӧ мамыс да шмонитыштіс: — А быттьӧкӧ збыль молодожёнъяс, миян козиныс со эм, чӧлӧй ведра чӧд! Чолӧмалам дядюштӧ, кывлім, шуам, да локтім со тшӧтш, эн дивит.

Эз, эз вежӧгтӧм чуж Тася морӧсын, а кокньӧдӧм кыліс став вежӧрнас и ловнас. Ӧні ӧд, збыль кӧ быттьӧ гӧтрасис, оз ковмы Тасялы думайтны да правдайтчыны, мыйла сійӧ Лапшиныслы эз сэки веськыда шу «дасӧ» ни «нетсӧ». Кольӧ сӧмын чолӧмавны да важ тӧдсаясӧн и кольны.

Локтісны нин Лапшин потшӧс дорӧдз да оз жӧ бӧр пышйыны кӧзяин дорас шыасьлытӧг.

Таисия Степановна вӧчис водзӧ воськов: — Мый нӧ сувтімӧ? — кайтыштанмоз.

Дзиръя дорас сулалысь кӧзяиныд и ачыс нин аддзӧма локтысьястӧ да гажаа шыасис:

— Господи! Кодъяс локтӧны! Талун кӧ менам чужан лун-а! Ӧтияс ӧдзӧсӧд петӧны, мӧдъяс пырӧны! Милости просим, дона Таисия Степановна! Питорйыд тшӧтш тыдалӧ и? Гашкӧ, и моньӧн нин озырмин да? Зэв тай мича ныв тіянкӧд-а.

Иван Михайловичыс петіс налы паныд дзиръяӧдыс да чургӧдліс кисӧ мича нылыслы медводз, сэсся вӧлись Таисия Степановнакӧд да пиыскӧд пӧськиасис.

— Чӧд вотны ветлім да... Этыйяс тай косьмыны кутӧмаӧсь да тэ дорӧ, Микайлӧвичӧ, чай юны со вая. Примитан кӧ, ог и ыждалӧй, пырам.

— Пырӧй, пырӧй! — кӧзяиныс паськыда восьтіс дзиръясӧ да, гӧсьтъяссӧ дзиръя пыр лэдзанмоз, сёрнитіс: — Ывлавылас абу и лӧсьыд видзны татшӧм гӧсьтъястӧ. Менам талун эм гӧститӧданторйыс. Вайӧмаӧсь... Асьныс эз и видлыны... Лола воліс компаньон-вокъясыскӧд да...

— Кутшӧм Лола? — керкаас пырӧм бӧрын юаліс Таисия Степановна. Юалӧмыс ачыс и артмис. Пызаныс чегӧ, сы мында быдсяма чӧскыдыс пызан вылас да. Паськалӧм синмӧн и видзӧдыштісны чегысь пызан вылас.

— Пуксьӧй, чӧсмасьӧй, — пызан гӧгӧрыс кытшов вӧчанмоз корис кӧзяиныс да висьталіс: — Лолита эськӧ нимыс, да Лолаӧн шуӧны ай-мамыс. Политовсӧ вед тӧдлін, пӧдикӧ, «Продтоварысьыс» главнӧй товароведсӧ? Сарство небеснӧ, колян во кувлі нин. А тайӧ сылӧн ныв-пиыс. Волісны вот... Корӧны ас дінас уджавны. Бур бухгалтер пӧ миянлы колӧ. Ресторан карас восьтыны кӧсйӧны да. Экстра-класс пӧ тай лоӧ менам заведениеӧй, ошйысьыштіс Лолитаӧ. А мый... Ме чайта, сійӧ вӧчас! Ок, нывка! Смилитас, кодӧс кӧсъяс!..

Татчӧ Михайловичыд кватитчис быттьӧ, асьсӧ дивитыштіс:

— Да мый ме тіянӧс басняяснас верда! Налетай, молодёжь! Яблӧг и апельсин, кока-кола сэні и, горшныд кӧ косьмӧ. Ме пета да самӧвар тіянлы пукта. Другӧн и шваркъяс-пуас, коз пу кольясӧн песта да.

— Мыссьыштны, буди, первой колӧ-а, — шыасис Таисия Степановна.

— А мыссян дозйыд менам ывлаас, — вочавидзис Михайловичыс да содтіс на: — Том войтырыс купайтчыны кӧ кӧсйӧны, менам и шланг эм, мед пожъяласны ньылӧмсӧ. Локтӧй, петкӧдла.

Пызан вылысь кока-кола юыштӧм бӧрын ставныс петісны ывлаӧ. Кыдзкӧ нин сідзи артмис, быттьӧнӧсь эз первойысь воны, а тані и нэмсӧ олӧмаӧсь. Серёжа да Надя пызйысисны юкмӧс дорас ваӧн, вильшалісны ӧта-мӧдсӧ, пӧттӧдзныс сералісны да ворсӧдчисны. Ачыс Михайлович да Таисия Степановна ноксисны самӧвар дорын да нимкодясисны ныла-зонмалӧн ворсӧмӧн.

— А то вед тэ кутшӧм, Иван Михайловичӧ, — ышловзьыштӧм бӧрын шыасис кӧзяин дорас Таисия. — Быдӧнкӧд кужан и сёрни панны, и ки помсьыд тэнад быдтор артмӧ. Этадзи ставсӧ лӧсьӧдӧмыд, керкаыд чача кодь, быдторсӧ думыштӧма.

— Он тай лок, — нывбаба вылӧ дзоркнитӧмӧн кайтыштіс Михайловичыс да пуксис самӧвар бокас сулалысь улӧс вылӧ, чышкыштіс кималаснас чужӧмсӧ. Мӧдыс матыстчис сы дорӧ воськов-мӧд да, кыкнан кисӧ морӧс дорас вайӧдӧм бӧрын, лӧвтыштӧмӧнмоз шуис:

— Эн сёрнит та йылысь, дона мортӧ. Нинӧм оз артмы. Серёжа оз кӧсйы... Дай зэв ыджыд шог миянӧс суис...

— Шо-ог? — улӧс вывсьыс чеччанмоз тэрыба юаліс Иван Михайлович.

— Со ӧд ме кутшӧм... Локтімӧ тэнсьыд прӧща корны коркӧясьыд. Серёжа тай сэки йӧймыліс. А прӧща корӧм пыдди, со и норасьны босьтчи. Яндзим лои.

— Мый яндысян? Юксьышт. Шуласны: юкӧм шог — джын шог.

— Сідз эськӧ да... Некодкӧд менам сэсся да...

Пока челядьыс мыссисны-купайтчисны ӧшмӧс дорад, Тася висьтасис аслас шог йылысь. Мӧдыс кывзіс да корсюрӧ кызӧктышталіс. А сэсся шуис ассяньыс кыв. Гашкӧ пӧ, и менам мыжыс тайӧ делӧас медся уна, да он пӧ тай вермы водзвыв тӧдны, корджык колі менам шыасьлыны тэ дорӧ. А мый лоны — лоӧма, и он бергӧд бӧр. А детинасӧ оз ков сетны сійӧ ад вомас, оз ков! Сьӧм тіянлы ковмас адвокатъясыдлы. Ёна кӧ ковмас, и ме верма сетыштны, сы кузя эн маитчы. Но колӧ, мед ачыс эськӧ тӧждысьыштіс да нажӧвитіс. Позьӧ вед и гожӧм кежлас удж сылы корсьлыны.

— Ме та йылысь думайті жӧ нин. Аслам дінӧ нин кӧсйи, завыскӧд сёрнитлі, мися, гашкӧ, аддзысяс уджтор детинаыслы да. Прӧдукта вайны-керны, пыртны да петкӧдны, шоперыслы отсасьны. Том детинкалы и физкультура кодь вӧлі эськӧ татшӧм уджыс, да абу пӧ ӧні, босьтімӧ нин сійӧ удж вылас.

Таисия Степановна здук кежлӧ лӧньліс да водзӧ на нуӧдіс сёрнисӧ, юксис аслас тӧждӧн:

— Ме вот ӧні думайта, да тэ и верман отсыштны, Михайловичӧ. Политов челядь дорад кӧ шыасьлыны? Налы вед ковмасны сэтшӧм-татшӧм удж вӧчысьясыс? Ресторан кӧ кӧсйӧны восьтыны...

— А бур мӧвп! — пыр и ошкыштіс нывбабатӧ Михайловичыс. — Мед на дорын и ноксьыштас зонкаыс! Уджыд аддзысяс бара-й сэні! Ме тай ачым ӧткажитчи-а. Дачаас то тані мыйта тӧждыс, да нӧшта сэтчӧ ветлыны. Ог кӧсйы. Но зэв опытнӧй бухгалтерӧс вӧзйи Лолалы. Бур тӧдса менам, прамӧй морт, честнӧй и. Важ закалкаыс на. Да тэ, Тася, тӧдан жӧ сійӧс, Щановсӧ. Сійӧ оз сет муклюйтнытӧ некодлы. Ӧні вед сюсьӧсь йӧзыс да... Лолалы лоӧ бур пыкӧдӧн сэтшӧм мортыд. Так что, давай... Мед сэтчӧ и шыасьлас пиыд.

Пуан ваӧн сьӧласьысь самӧварыс ылӧдыштіс Михайловичӧс сёрнисьыс. Но самӧвар трубасӧ вештӧм бӧрын панлӧм сёрнисӧ нуӧдіс водзӧ. Быттьӧкӧнӧсь и кывкӧртавны кӧсйис, шуис:

— Кӧсъян кӧ ӧд, и ачыд верман вуджны Лола дорас. Сылы чӧскыда пӧжасьысьыд ковмас жӧ. Тэныд и ветлыныс матынджык лоӧ. Туй вудж дай. Сэтчӧ тай бӧрйӧма местасӧ. «Политик» пӧ тай нимсӧ пукта аслам Политов ов ради, ошйысис Лола. Лӧсялас оз сэсся нимыс-а. Ачыс тӧдӧ. Лола — нылыс сюсь вежӧра! Удитӧма нин помавны торговӧй институт дай стажируйтчыны Англияын и Америкаын... Вай, дорогая, самӧварсӧ керкаас пыртам. Али этатчӧ, веж турун вылас, и пикник вӧчамӧ? Эй, том йӧз, ноко волӧй татчӧ, сӧветуйтчыштам!

Мед пӧ тай зонмыс уджалыштас, олӧмсӧ бурджыка тӧдмалас, шуис сэк Лапшин дядьыс дача ӧшинь улын чай юигӧн. Лолакӧд пӧ ме сёрнитла.

А збыль, тані олӧмыслысь ӧдсӧ и гуг-бансӧ ӧдйӧ и тӧдмавны позьӧ.

Выльӧн воссьысь «Политик» ресторан-клубын Серёжа уджалӧ вежон нин. Удж-должносьтсӧ сылысь кабала вылас гижӧма — экспедитор. Мый сійӧ сэтшӧмыс, пока Серёжа оз на и тӧд, эз на видлы кӧр-госсӧ. Удж вылас примитысьыс тай, Лапшин дядьыслӧн бур ёртыс, кодӧс Лола кӧзяйкаыс примитӧма бухгалтер пыдди да ӧні Лолалы отсасянмоз тшӧтш и кадръяс отдел пыдди, шуис-а, тэ пӧ тӧвар нуысь-вайысьыслы лоан отсасьысь ёрт да документъяс бӧрсяыс сюся видзӧдысь, мед оз пӧръявны. Ӧні Серёжа быдӧнлы отсасьысь, пӧслукман зонтӧ чукӧстӧны то сэтчӧ, то татчӧ. Ресторан жыръясын бон-бус да йирк-кам, мунӧ залъяссӧ мичмӧдан удж. Серёжалы вичмӧджык сьӧд уджыс: пызан йӧткыштны, картина ӧшӧдны, ёг тыра таз ывлаӧ петкӧдны. Сэк жӧ том зонка вылад быдӧн зілис вильшасьыштны. Ноксьысь-пелькӧдчысьыс вед ставныс тані том нывъяс да аньяс. Ой визулӧсь ставныс да лэчыд кывъяӧсь. Мужичӧйыс, Серёжаысь кындзи, сӧмын кыкӧн. Дизайнер Саша да сылӧн отсасьысьыс, мугов ныр-вома да сьӧд тошка дядьӧ, код вылӧ и видзӧдлынысӧ полан — скӧр чужӧма. Сы вылын нывъяс шмонитны оз лысьтны, зато Серёжа вылын — ставыс командир да невестапу. Кодкӧ пыр и шуыштас:

— Ой шань жӧ тэ зонка, Серёженькаӧ, кодлыкӧ бур верӧс и лоан.

Мӧд сэтчӧ нин и шыасьӧ:

— Забронируйт, пока ме эг мырддьы.

Лыбас нывъяс костын серам. А кодлӧнкӧ сӧвет нин дась:

— Пудъясьӧй!

Серёжа гӧрдӧдӧма яндзимысла, букшасьӧ, дӧзмӧ, дась пышйыны. Но бӧрынджык Серёжа пондіс гӧгӧрвоны: кымын дӧзман, сымын ёна нывъяс вильшалӧны. А кыдзиджык да мый вочакыв сетны, эз на тӧлкуйт. Помнитӧ: и Надяыс кор кутіс прокурорнас частушка пырыс вильшавны, скӧрмыліс жӧ ёна да пышйис. Сэки эз на жӧ кужлы примитны шмонитӧмсӧ. А вӧлӧмакӧ, нинӧм сэтшӧмыс и абу, на моз жӧ кӧ вочакывсӧ шмоньпырысь да чорыдджыка сетан.

А велӧдысьнас буретш сійӧ Щанов дядьыс и лои, коді примитіс Серёжаӧс удж вылас. Сэки буретш ичӧт интим-зал гажӧдісны-мичӧдісны Серёжакӧд кык ань. Серёжа мыччаліс налы ыджыд кӧрӧбысь мича да дона румкаяс, фужеръяс. Аньяс тэчисны дона дозмукъяссӧ югъялысь стеклӧа витрина сайӧ да дугдывтӧг больӧдчисны, кутасны пӧ волывлыны татчӧ параяс, сиська би улын небыд музыка шыӧ кутасны радейтчыны да окасьны, чурскыны коньяк да дона винаяс, а ми пӧ пӧсь плита дорын ньылӧм кутам лэдзны да ышлолавны. Пырис сійӧ Щанов-бухгалтерыс. Эз, дерт, кывсӧ песны, — видзӧдлыны, буракӧ, кыдзи уджыс мунӧ, да шыасис:

— Мыйкӧ зэв нин варовӧсь талун нывъяс-аканьяс?

— А то, вӧзйысям Серёж-кавалерлы, мед ӧти рыт кӧть ми пиысь кодӧскӧ тайӧ кабинетас пукалыштны вайӧдлас, — вочавидзис ӧтиыс, збойджыкыс. Мӧдыс прӧста нюмъяліс да дядьӧыдлы синнас мигайтіс. Дядьыд тшӧтш нюммуніс да велӧдыштіс Серёжаӧс:

— А тэ, зонмӧ, шу налы: быть пӧ вайӧдла сійӧс, коді медзіля уджалӧ.

— Да ми зіля и уджалам, зіля! — мӧда-мӧд вежмӧныс пондісны ошйысьны аньясыд. Но дядьыс стрӧгакодь и чирыштіс найӧс:

— Уна больганныд.

Дядьыс петіс нюмъялан вомӧн, мыйкӧ и аслыс на вомгорулас бруньӧдчис-сьыліс. Аньяс сы вылӧ эз дӧзмыны, но уджыс та бӧрын пуны кутіс. Сӧмын и дзинякылісны дона румкаясыс аньяс ки улын. Да и Серёжалы мудзтӧдзыс дӧнзис дона дозмукъяссӧ кӧрӧбсьыс перъявны да мыччавны.

Рытнас, татшӧм жугласянторъяснад ноксьӧм бӧрын, локтас гортас Серёжа, да, мамыс кӧ эм, норасьыштас и ошйысьыштас ӧтпырйӧ, мудзи пӧ и бара на ӧти лун коли! Душ улын мыссьыштас да Надя дорас кӧ котӧртлас, карті гуляйтны ни дискотека вылӧ пыравны окотаыс абу нин. Но Надяыс кӧ нуӧдчыны кутас, быть мун. Надяыс дузъявны нин кутіс, том нывъясыскӧд пӧ сэні лунтыр гажӧдчан да ме вылӧ он нин и видзӧдлы.

Збыль ӧд кӧдзалас Надяыс, тадзи кӧ дырджык кутас кысйыны. Мед эськӧ ӧдйӧджык нин помасис нокыс. Лунтыр вӧчасны мыйкӧ, баситасны-гажӧдасны залъяссӧ, а кыськӧ локтас главнӧй юралысь — начальник-кӧзяйкаыс Лола-Лолита да заводитас ошкыны ли, критикуйтны ли. Ен мед видзас, оз кӧ сылы кажитчы, бӧр ставсӧ выль пӧв тшӧктӧ вӧчны. Дизайнер Саша, коді и кывкутӧ став мичлун да лӧсьыдлун вӧснаыс, вешкыртлӧ вомсӧ, но чӧв олӧ, гашкӧ, и сійӧ тшӧтш лыддьӧ, мый кӧзяйкаыс прав. Заводитчӧ выль ног ставсӧ нокӧм. Пызан матӧджык ӧшиньлань вештӧм, диван-креслӧ местанас вежӧм, картинка выльлаӧ тувъялӧм да нӧшта на уна мукӧд нок. А сэн, видзӧдан да, дона обойсӧ чашнитӧмаӧсь, колӧ видзчысьӧмӧн бӧр клеитны. Татшӧм посни да вӧсни уджъяс вылад Серёжаӧс оз индывны, да сійӧн нин лӧсьыд. Лӧсьыд и сыысь, мый ыждалысь кӧзяйкаыс оз сы дінӧ крукасьлы, дай веськыда кӧ шуны, сы вылӧ оз и видзӧдлы. Бусӧсь гача да лякӧссьӧм футболкаа тӧдтӧм зонмыд сылы, буракӧ, этайӧ лэбалысь гут кодьыс и эм. Да Серёжа оз и кӧсйы, мед кузь вӧсни тушаа, зонка моз пасьтасьӧм, гора да стрӧг гӧлӧса мегераыс казялас сійӧс. Тэрмасьӧ тай пыр кытчӧкӧ. Индӧдъяс сетас дай усйысьны нин дась. Мед, колӧкӧ, и мунӧ. Сытӧг лӧсьыдджык.

Тадз кӧть Серёжа думайтӧ, но мегералӧн чужӧмыс да асьсӧ кутны кужӧмыс зонкалы ёна кажитчӧ. Вӧлӧмкӧ, ачыд ассьыд он на пышйы. Вӧлӧмкӧ, Серёжа, пельсӧ чошкӧдӧмӧн, кывзӧ сылысь быд кыв шуӧм, синнас кыйӧ сылысь быд воськов, чужӧмыслысь быд вежсьӧм. Гортас мамыслы Лолаӧс аддзылӧм йылысь и висьталӧ, сылысь мыйкӧ шуӧм и казьтылӧ.

И со презентация!

Радио да телевидение вежон чӧж сеталіс юӧр, ыштӧ карын воссьӧ выль ресторан.

Сэні уджалысь войтырыслы дӧзмымӧн нин лои дасьтысьӧм нокыс, да радпырысь ышловзьыштісны. Презентация вылад лои корӧма уна гӧсьтӧс. Вӧліны олӧма тшап дядьӧ-тьӧтӧяс и чина войтыр, и томуловыс, налӧн ныв-пиыс.

Ресторан ставнас ойдӧма электрическӧй биӧн, юргис музыка. Гӧсьтъяс, быттьӧ музейын, лажъялӧны жырйысь жырйӧ, шензьӧны мичлуннас. Кымынӧнкӧ пыралісны видзӧдлыны весиг кухнясӧ, пусян-пӧжасянінсӧ да складъяссӧ. Новлӧдліс-петкӧдліс налы эз ачыс кӧзяйкаыс, а Лолалӧн вокъясыс. Найӧ ӧд главнӧй кӧзяеваыс тані, найӧ сьӧм вылӧ лои вӧчӧма татшӧм мичасӧ, гажасӧ. Лола-Лолита петіс гӧсьтъяс дорӧ сӧмын нин сэк, кор ставныс пукалісны кузь пызан сайын. Сійӧ вӧлі висьтавны позьтӧм мича да лӧсьыд паськӧма. Сьӧд бархатнӧй платтьӧыс кок под йылӧдзыс, мышсяньыс платтьӧ потасӧдыс кадысь кадӧ мыччысьлӧны сьӧд чулкиа жӧ кокчӧръясыс. Ичӧтик югъялысь брошка мичмӧдӧ морӧссӧ, сьыліас ворсӧдчыштӧ эзысь югӧрӧн ичӧтик крест. Серёжалы медъёна кажитчис Лолалӧн юрсиыс. Абу мода серти кузь лёзьвидзысь юрси, а лэптӧма вывлань турун юр моз, да таысь Лола кажитчӧ ыджыдджык арлыда да важнӧйджык. Сійӧ висьталіс гӧсьтъяслы, кутшӧмджык ногӧн кӧсйӧ нуӧдны тані уджсӧ. Мед пӧ и делӧвӧй войтыр воласны татчӧ аддзӧдчывны, сёрнитчыны, да и том йӧзлы пыр радӧсь лоам. Студентъяс джын донсьыс вермасны пукалыштны, вермасны чужан лунсӧ либӧ праздникъяс пасйыны тані. Кӧсъя, мед и пӧттӧдзныс йӧктасны, и аддзысьласны нималана артистъяскӧд, поэтъяскӧд, политикъяскӧд...

Серёжалы вӧлі сетӧма индӧд: лоны залын. Пусьысь-пӧжасьысьяслы, официантъяслы сысянь отсӧгыс оз ковмы, но рытсӧ нуӧдысьлы да музыкантъяслы, колӧкӧ, ковмас и отсӧг, инструментъяс вештавны ли, кассета бӧрйыны ли. Пызан сайын сійӧ эз пукав, да пока гӧсьтъясыс эз пондыны гажӧдчыны, вӧльнӧя ветліс, петаліс и пыраліс залас. Но кор юравны кутіс йӧктан-сьылан музыка, Серёжа эз вешйыв индӧминсьыс да видзӧдіс сэтысянь гӧсьтъяс вылӧ, Лола вылӧ да ловнас сы дорӧ и зілис сибӧдчыны. Пӧртіс синсӧ тарыт Лолаыс. Гӧсьтъяс кодсюрӧ ёна нин петавлісны пызан сайсьыс йӧктыштны да гажӧдчыштны. Но кор музыкантъяс кутісны ворсны «Молдаванка», да сэтшӧм лӧсьыда, а йӧктыны гӧсьтъяс пиысь некод эз пет, Серёжаӧс кодкӧ быттьӧ тойыштіс джодж шӧрас. «Как-то ле-том на рас-све-те заг-ля-нул в сосед-ний сад...» Серёжалӧн сэтшӧм нин лӧсьыда артмис, и кокыд кор колӧ топнитас, и киясыд сэтшӧм кытш вӧчасны. Эз ӧд весьшӧрӧ танцевальнӧй кружокӧ ветлы кӧкъямыс восӧ. Кужӧ кыдзи колӧ, и тӧдӧ. Гӧсьтъяс ставныс кутісны клопайтны кияснас, кодкӧ и «браво» на горӧдлӧ. А музыкантъяс зільӧны, ӧддзӧдӧны вӧрасногсӧ. Тадз, йӧктігтыр, Серёжа воис Лола дорӧдз да копыр вӧчис сылы.

— Коді тайӧ? — Лола юаліс сы бокын пукалысь бухгалтер Щановыслысь. Сійӧ мыйкӧ висьталіс Лолалы пель дорас ныр-вомсӧ вайӧдлӧмӧн. Лола довкнитіс лӧсьыда вӧчӧм юрсиа юрнас да чеччис, лӧсьыдика кокъяссӧ лэпталӧмӧн, вӧчис кытш Серёжа гӧгӧр. Ставӧн нӧшта ёна кутісны клопайтны. А музыкантъяс ворсісны нин мӧд йӧктан музыка. Тайӧ пара дорас пондісны чеччавны мукӧд гӧсьтъяс. Регыд зал пасьтаыс гызисны нин йӧктысьяслӧн параясыс. Бергӧдчис гумыльгаӧ ставнас залыс.

Серёжалы тайӧ здукыс пырис вежӧрас и лолас пыр кежлӧ. Колӧкӧ, кулігас на казьтыштас тайӧс. Коді сійӧ сэтшӧмыс, томиник зонка и сӧмын, а йӧктӧ татшӧм залын да кодкӧд! Медмича нылыскӧд! Медъюгыд кодзулыскӧд!

Бӧрас нин, кор Серёжа восьлаліс мамыскӧд орччӧн карса уличаяс кузя суд керкалань и кор сулаліс судьялы паныда чужӧмӧн, думайтіс сӧмын ӧтитор — Лолакӧд йӧктӧм йылысь да мыжаліс асьсӧ. Ӧні пӧ позьӧ и тюрмаын пукалыштны, ӧд сійӧ и збыль ыджыд преступник. Вӧчис медся лёкторсӧ — ӧбӧдитіс Надяӧс, пӧръяліс, вунӧдіс...

Но татшӧм лёк вӧчӧмсьыс тюрмаад оз пуксьӧдны. Абу сэтшӧм законыс. Эм закон — йӧртны том зонкаӧс решётка сайӧ ёртъясыскӧд тыш лэптылӧмысь, кампет ли, булки ли кузькиалӧмысь. А медыджыд грек вӧчӧм прӧститӧны. Гашкӧ, коркӧ Ен водзас быть ковмас кывкутны. Сылы синмас видзӧдӧмӧн висьтасьны-пӧкаитчыны. Судьяыс сійӧ и лоӧ, мыждас али прӧститас. А ӧні пока нинӧмла думайтны сы йылысь. Овсьӧ кӧ — ов, сьывсьӧ кӧ — сьыв, радейтсьӧ кӧ — радейт, радлыссьӧ кӧ — радлы!

А радлуныс Серёжалӧн морӧссӧ поткӧдӧ. Ура! Лэдзисны! Эз пуксьӧдны гусялӧм кӧлесасьыд! Ӧд эз ачыс босьт — сетісны. Ок, Серёжа, шусин школаад медбур велӧдчысьӧн, а тӧдмавны ас пытшсьыд медся слабинъяссӧ кадыс абу на вӧлӧма. Мӧд мортӧс тӧдмавны да гӧгӧрвоны мукӧдыс пӧрысьмасны да оз и сяммывны, непӧштӧ том зонка. Сійӧ кадас тай и мортыд медтшӧкыда джӧмдывлӧ, вермӧ нэмыс кежлӧ тшыкӧдны олӧмсӧ.

Тайӧ разас кокниа на и капкансьыс Серёжа мыніс. Видзысь анделыс пӧ тай дӧзьӧритӧма на, шуис мамыс гортас воӧм бӧрын. Алёша Надеевыс сідз кымын жӧ ас йывсьыс шуис. Суд кильчӧ помӧ петӧм бӧрын сывйыштліс Серёжаӧс да горӧдіс:

— Енмыс, другӧ, миянӧс мездіс на! Сійӧ вед абу тюни! «Условно» во меным сетісны, но сійӧ ерунда! Джынсӧ сизоын коллялі нин! Ӧні о-го-го! Ола на!

Бара на кыпыд да шуда,

Синъясын ворсӧдчӧ дзирд,

Мый мекӧд, тӧдан-ӧ, ёртӧ?

Сэні ме кувлі нин дзик.

Пырысь-пыр и кывбурӧн сяркнитіс лов кылӧмсӧ, а сэсся и тӧждлуннас тшӧтш юксис: — Удж сӧмын корсьны ковмас.

— Менам местаӧ, гашкӧ, тэнӧ примитасны да? Менам вед документъяс университетӧ сдайтӧма, — пыр и вӧзйис Серёжа ассьыс мӧвпсӧ. — Кӧсъян кӧ, сёрнитла.

— Кыдз ог кӧсйы? Вот балбесыд! Мый нӧ ӧнӧдз чӧв олан?!

Алёшалӧн этшыс абу и вежсьӧма. Кӧть и дзескыдінад пукалыштны нин удитіс, век важкодь кыпыд. Серёжалы тайӧ кажитчис. Оз пӧ норась ни лимзав. Кыдзи эськӧ Серёжа ачыс асьсӧ кутіс, пукалыштіс кӧ быттьӧ Лёша моз? Сэні вед абу мам ордад, абу ресторанад нывъяскӧд кад коллялӧмыд и. Серёжа пуктіс Лёшалы пельпом вылас кисӧ, ошкыштіс быттьӧ. И мӧдыс другыслы пельпомас жӧ лапнитіс:

— Но, ладнӧ, другӧ... Сёрнитчим. Ме вола тэ дорӧ. А ӧні мун. То мамыд тэнӧ виччысьӧ. Да и менам мамӧй тшӧтш. — Лёша мӧдӧдчис бокын сулалысь нывбабалань, коді кутіс киас идзас шляпа да писӧ виччысьӧмысь дӧзмӧма нин, буракӧ, тэрыба шенасис шляпанас, быттьӧ вӧтліс дінсьыс гутъясӧс.

Бара на вои ме гортӧ,

Мамукӧ, примитан он?

Сьӧлӧмӧс бурмӧдіс ёртӧй,

Пола, мый шуас Батон?

Алёшалӧн мамыс дорӧ шыасьӧмыс бара на кывбур сяма артмис. Но мамыслы, тыдалӧ, тайӧ эз кажитчы, а колӧкӧ, Батон кывйыс скӧрмӧдіс, лёкысь тай шеныштчис шляпанас да зывӧка шуис:

— Но-о, бара заводитіс сӧрны... Лок ӧдйӧджык! Торйӧдчӧй нин! Бара на шеданныд да сэки-й глаголитӧй пӧттӧдзныд.

Лёша эз и скӧрмы мамыс вылӧ, кутчысис сылы сойбордъяс, кайтыштіс:

— Мамӧ, первой тэкӧд глаголитыштам, а сыкӧд рытнас позьӧ. Тэ кылін: удж меным юасьлыны кӧсйис?

— Кӧсйӧны тай эськӧ ставныс да...

Ропкӧдчигтыр Лёшалӧн мамыс и нуӧдіс гортланьыс писӧ.

— Таысь ыджыд чассьӧыс сэсся нинӧм нин абу! — гортас пырӧм бӧрын Таисия Степановна чӧвтіс пернапас да кутіс писӧ, ляскис морӧс бердас, быттьӧнӧсь пиыс воис тюрмаын дыр пукалӧм бӧрын.

Мӧдыс тшӧтш сывйыштліс мамсӧ, сэсся мездысис мам сывсьыс да шуыштіс:

— Удж вылӧ вед колӧ ветлыны да висьтавны, ыштӧ эз пуксьӧдны. А то киритасны дай... Лолаыс Иван Михайловичыдлӧн ой стрӧг да тешкодь.

— Стрӧг кӧ эськӧ, бур да, — кайтыштіс мамыс. — Пӧвадитан кӧ вед уджалысьястӧ... Том на да, сяммӧ инӧ? Ме-е-д... Ветлы и эм, пиук, висьтась. Мед оз жӧ вӧтлыны. Уджыштан кӧ, сьӧмтортӧ век нин нажӧвитыштан. Менам мый вӧлыштіс, койышті-а... Адвокатыдлы...

Мамыс лимӧстыштіс да ышлолалігтыр мӧдіс кухняас. Пиыс сылы бӧрсьыс горӧдыштіс:

— Но, мамӧ, сійӧс эн гарав! Сьӧмтӧ эн жалит. Мездісны тай... Бара на кыдзкӧ нажӧвитам!

— А ог тай и жалит. Кыдзкӧ-мыйкӧ... Тэнад мед олӧмыд оз торксьы-а... Мунтӧдзыд, гашкӧ, мыйкӧ вомад сюйыштан да? Лок нуръясьышт! Да Надяыдлы тшӧтш колӧ юӧртны радлунсӧ.

— Надялы, дерт жӧ! — мамыслы воча горӧдіс жырсяньыс пиыс. — Удж вылӧ первой пырала, висьтася, а сэсся Надякӧд гуляйтыштам. Дырджык кӧ ог лок, эн тӧждысь. Ме некытчӧ ог сыв.

Пиыс паськӧмсӧ вежӧма нин, ичӧтик коридорас зеркалӧ водзын лӧсьӧдыштіс дӧрӧм воротниксӧ, юрсисӧ дай лӧсьӧдчис петны. Петігас и мамыслы горӧдіс:

— Мамуль, эн гажтӧмсьы, ме мӧді!

Сёйтӧгыс и петіс. Мамыс та вӧсна эз шогсьы. Ресторанын вед уджалӧ. Сэні мыйӧнкӧ век нин нурйӧдыштасны. Пыр тай ошйысьӧ, менӧ пӧ сэні ставныс любитӧны да пусьысь-пӧжасьысьясыс век нин мыйӧнкӧ чӧсмӧдлӧны. Мед красуйтчыштас пиукыс. Регыд эновтны ковмас ресторансӧ. Велӧдчыны мӧдӧ да. Мед нин эськӧ и вермис велӧдчӧмсӧ помавны, пока ачыс вермас на велӧднысӧ.

Тайӧ мӧвпъяснас и Тася пуксис ӧтнас пызан саяс да панясьыштіс. А сэсся муніс жыръяс да водіс диван вылас. Куйлышта пӧ, мудзи тай мыйкӧ, судад пукалігӧн пӧ ёна маитчи да.

Серёжа тэрмасис. Колӧ ӧд ӧдйӧджык юӧртны удж вылас, ыштӧ лэдзисны да дась на уджалыштны на ордын август помӧдзыс, университетас мунтӧдз. Тӧрыт мустӧмкодь и сёрниыс лои директорыскӧд, да талун позяс на, гашкӧ, шыльӧдыштны тӧрытъясӧ.

Тӧрыт ӧд, повесткасӧ пӧлучитіс да, Серёжа вошӧм ыж моз и шыасис завпроизводством дорас, Яковлевна дорӧ. Лабутнӧй сёрниа да тшӧг вир-яя нывбабаӧс ставныс пыдди пуктылісны да пырджык овнанас сӧмын и ыдждӧдлісны: Яковлевна шуис, Яковлевна дивитас, Яковлевна отсалас.

Яковлевна отсӧг вылӧ надеяӧн жӧ шыасис сы дорӧ и Серёжа. Мыччис сылы повестка кабалаторсӧ да нурбыльтіс:

— Судӧ корӧны.

— Сӧтанник пи, мыйкӧ нӧ вӧчин ли мый? Али свидетельӧ? — повесткасӧ киас босьтанмоз юаліс нывбабаыд.

— Гашкӧ, и оз лэдзны сэтысь да... — артмис Серёжалӧн вочакыв пыддиыс. Нывбабаыд лапкерис кинас, шуис:

— Та йылысь, пиук, тэныд колӧ сёрнитны аскӧдыс Лолита Павловнакӧд. Буретш и тан ӧні. Мун, ме тшӧтш пырала.

Лола вӧлі ӧтнас, сулаліс зеркалӧ водзын да краситіс вом доръяссӧ. Зеркалӧ пырыс и аддзис пырысьястӧ да тӧкӧтьӧ бергӧдчыштлӧмӧн шыасис:

— Но-о, Иван Михалычлӧн вежапиыс локтӧ! — гажаа нюмдыштіс Серёжалы да Яковлевналань бергӧдіс юрсӧ: — Мый нин лои, кыкӧн пыринныд?

— Да то тай вежапиыд мунны миянысь кӧсйӧ. Велавлім нин сы дорӧ да... Серёжа, ачыд висьтав, — нывбаба вешйыштіс бокӧ да пуктіс кисӧ кыз кынӧм вылас, виччысьны кутіс, мый шуас директрисаыс.

Директриса шыбитӧмӧнмоз и пуктіс краситчан карандашсӧ трюмо водзас, нинӧм шыавтӧг, видзӧдыштіс Серёжа вылӧ, вӧлись юаліс:

— В чём дело? Мыйла мунны?

— То тай, — кайтыштіс Серёжа да мыччис повесткасӧ. Лола лыддис, сэсся, нинӧм шыасьтӧг, бӧр мыччис кабалаторсӧ Серёжалы да вӧлись шы сетіс:

— Зэв жаль, Серёженька, — шуис кыдзкӧ кӧдзыда да нӧшта на содтіс: — Но вежайыд тэнад меным жальджык!

Тайӧ кывъяснас и точка быттьӧ пуктіс Серёжалӧн судьбаӧ да кыкнаннысӧ корис петны жырсьыс.

— Аски, Яковлевна, сёрнитлам. А ӧні ме дорӧ вот-вот пырасны гӧсьтъяс...

Тайӧ тӧрытъя сёрнисӧ тӧд вылас кутӧмӧн Серёжа шавксьӧдіс «Политик» ресторанланьыс да думсьыс сёрнитіс аскӧдыс Лола-Лолитакӧд:

— И мекӧд на, не сӧмын Яковлевнакӧд, ковмас талун тэд, Лолитушкаӧй, сёрнитны. Ме со ловъя на, дай вӧльнӧй птица на. А важнӧй гӧсьтыс сылӧн, колӧкӧ, и кавалерыс на. Интереснӧ, эз на кӧ петав верӧс сайӧ, кымын мусукӧс нин радейтліс да ылӧдліс мича ведьмаыс-а?

Серёжалы тӧрыт зэв забеднӧ лои Лола кывъяссьыс, но талунъя радлуныс велдіс забеднӧсӧ да чужтіс сы вежӧрӧ вильыш мӧвпъяс.

— Вот повтӧг и пыра сы дорӧ да шуа: меысь он на мын! Вои со висьтавны — кажитчан тэ меным дай ме тшӧтш тэныд кажитча. Аддзылі ӧд синъястӧ сэки, йӧктігас.

Тадзи мӧвпаліс да тадзи и кӧсйис зонкаыд. Но тадзисӧ эз ло дай эз и вермы лоны. Мӧвпъяснад и му шарсӧ здукӧн кытшовтан да.

Дирекция кабинет порогсӧ воськовтігкості и Серёжа кӧсйис горӧдны вежӧрас пӧжӧм кывъяссӧ, но Лолита Павловнаыслӧн гӧлӧсыс ордйӧдіс сійӧс.

— Но мый, прогульщик? Локтан? — сійӧ буретш дасьтысис петны ӧдзӧсӧд да пӧшти ныр на ныр и зутшкысисны.

— Да-а, — сӧмын и сяммис кайтыштны Серёжа. Мӧдыс ӧдзӧс дорсяньыс веськӧдчис пызан дорас да, пызан пасьта паськӧдӧм талунъя газетъяссӧ вешталанмоз, пуксис пызан саяс, кутчысьыштліс кыкнан кинас кымӧсас да шуис:

— Ме тэнӧ тайкӧ нин ог кирит-а. Висьтась, — тшӧктіс лӧньӧм гӧлӧсӧн.

— Мый висьтасьнысӧ? — Серёжалӧн тӧдлытӧгыс петіс нюмыс да нюмсорнас и корис, мед оз на киритны, мед август помӧдзыс сетасны на тані уджыштны.

Лола, сійӧс кывзанмоз, лапӧдыштіс чуньяснас пызан пӧвъяс, кӧсйис нин мыйкӧ шуны, да Серёжа эз на сет шунысӧ, водзӧ на ассьыс корӧмсӧ висьталіс:

— Нӧшта менам ӧти корӧм эм. Ме муна да менам местаӧ другӧс менсьым, Лёша Надеевӧс, босьтӧй. Шань зон сійӧ...

— Сы йылысь сэки и сёрниыс лоӧ, — вомалыштіс Серёжаӧс директрисаыс да бара на чуньяснас ворсӧдчыштіс пызан пӧв вылас. — Ӧні тэ йылысь на. Иван Михайлович дядьӧс ме зэв вылӧ донъяла да сылӧн вежапиыс менӧ зэв жӧ и ёна интересуйтӧ. Кора прӧща, шуам, август помас ме лэдза тэнӧ. А сэсся кытчӧ тэ? Ме кывлі: университетӧ мӧдан?

— Кӧсъя видлыны, — шуис Серёжа.

— И кутшӧм факультет бӧрйин?

— Юридическӧйӧ тай документъяссӧ сеті-а.

— Но, сідзкӧ, Фемидалы служитны кӧсъян? Бур! Зэв моднӧй ӧні юридическӧйыс. И ме ас кадӧ кыпъялі, сэтчӧ жӧ мӧді. Но висьтала веськыда — повзи. Тэ менӧ прӧстит, но ме ог тӧд мӧд профессия, коді эськӧ юриспруденцияысь ӧпаснӧйджык да няйтджык вӧлі. Тӧдан, кутшӧм сӧстӧм лов да крепыд этш колӧ сэні уджалысьлы?!

— А тэ чайтан, Маммоналы служитӧмыс абу няйт? — горӧдіс Серёжа. Сылы окота вӧлі дорйыштны ассьыс бӧрйӧм туйвизьсӧ.

Лолалӧн синъясыс дзирдыштісны сэсся, и сійӧ серӧктіс кутшӧмкӧ аслыссяма серамӧн. Тайӧ серамнас быттьӧ кӧсйис ошкыштны зонмӧс: кыла пӧ асьсӧ дорйысь збыль мужичӧйлысь гӧлӧссӧ. Но тайӧ серамсьыс позис казявны и челядь руа на зонкаӧс дивитӧм. Лола лыддис асьсӧ ёна верстьӧджыкӧн и олӧмсӧ ёнджыка тӧдысьӧн. Дай, колӧкӧ, сідзи и эм. Лола абу нин веж петас кодь нывка, со нин и сійӧ кутшӧм удж ас вылас валитӧма. Ӧнія кадӧ ас вылас надеяӧн восьтыны ресторан! Эм, дерт, шуам, сылӧн компаньонъяс, вокъясыс, отсаласны сьӧмнад и сӧветнад, но век жӧ... Том нылыд шоч татшӧм удж бердад босьтчысьыд. А Лола и збыль босьтчӧ ас ногыс ресторан уджсӧ гӧгӧрвоӧмӧн. И сійӧ ньӧти оз кӧсйы Маммоналы служитны — деньга мешӧклы, а сӧмын йӧзсӧ, да торъя нин том войтырсӧ, сӧвмӧдӧмлы. Эскӧ, мый артмас сылӧн не сӧмын кыз зепта клиентъяскӧд йитӧдыс, но и том войтыркӧд. Урчитіс студентъясӧс вердны джын донсьыс и содтӧд на быд вежалунӧ мынтысьтӧг ужнайтӧдны. А сідзжӧ сетны позянлун налы пасйыны чужан лунъяс да праздникъяс тайӧ ресторанас, чукӧстлыны накӧд аддзысьлӧм вылӧ нималана артистъясӧс, поэтъясӧс, предпринимательясӧс.

Лолалӧн тайӧ сӧмын на кӧсйӧм, но сійӧ збыльмас. Лолалӧн артмас. Да и вокъясыс, ышӧдысьясыс, эмӧсь.

Лолалысь серамсӧ Серёжа, буракӧ, правильнӧ и гӧгӧрвоис. Здук бӧрти, чӧв олӧм-мӧвпалӧм бӧрын, тай прӧща жӧ корис нылыслысь-а.

— Маммонасӧ гарыштӧмыс, гашкӧ, и збыль оз лӧсяв, но ӧд ресторан! Абу школа ли, кружок ли... — бара на горӧдӧмӧн моз артмис Серёжалӧн. Но мӧдыс зэв лабутнӧя орӧдіс сійӧс:

— Бизнес, Серёженька. Кад нин выль ног мӧвпавны да уджсӧ котыртны весиг и ресторанын. Рытыввылад ӧд кыдзи... Кафеясӧ, ресторанъясӧ йӧзыс волӧны оз, шуам, юны-сёйны сӧмын, но и аддзысьны, делӧвӧй и любовнӧй сёрни нуӧдны. Найӧ вермасны рытывбыд пукавны да румка вина и юны. Миян ӧд, пукаласны кӧ ресторанын, петӧнысӧ бауӧн либӧнӧсь жӧ милицияӧн петкӧдӧны-а. Ме сідзи ог кӧсйы... И колӧ уджавны, зіля бергавны, бизнеснад кӧ кӧсъян ноксьыны. Нӧшта, бизнесыс — экономия да риск. Унаӧн чайтӧны гусясьӧмӧн да пӧръясьӧмӧн озырмӧдчыны, но налӧн нинӧм оз артмы, а ме эска — менам артмас! Сы вӧсна, мый честнӧя кӧсъя! Тэ, Серёжа, кыдзи чайтан? Артмас-ӧ?

— Эскыны кӧ кутан — артмас, — шуис Серёжа зэв пыдди пуктана, да Лолита, ассьыс кокни русӧ прӧститӧмӧн, крепыда кутыштліс зонтӧ да окыштіс кытчӧкӧ пель дінас, горӧдіс:

— Молодеч! Радейта эскысь йӧзӧс!

Лола лэдзис Серёжаӧс сывсьыс, ворсӧдчӧмӧнмоз тойыштіс дінсьыс да друг быттьӧ тӧд вылас уськӧдіс, кыпыда шуис:

— Пӧлинӧ, Иван Михайлович, тэнад вежай дорӧ асывнас мӧдӧдлі шофёрӧс зеленьла, сылӧн уна быдторсӧ быдтӧма да меным вӧзйис. Ыстӧма тшӧтш и тасьті тыр оз. Тэныд да меным гӧснеч. Тшӧкті кухняӧ пыртны. Айда оз сёйны!

Лола кыскыштіс Серёжаӧс ӧдзӧсланьыс. И найӧ лэччисны кухняас чӧсмасьны озйӧн.

Серёжа эз эскы ни аслас синлы, ни пельлы. Лола, эсытшӧм барышня, тадзи со, зэв прӧстӧя, чой моз, Серёжакӧд сёрнитӧ да кутӧ асьсӧ. Гашкӧ, сы вӧсна и чой моз, мый оз вермы зонмӧс моз радейтны Серёжаӧс. А Серёжалы вед колӧ, мед Лола казяліс зонмӧс, а не томиник детинкаӧс.

Но кухняас нӧкъя озйӧн чӧсмасьӧм бӧрын, сэсся ывлаас ӧтвылысь петӧм бӧрын Серёжа гӧгӧрвоис: Лола абу нин и сэтшӧм тшап барышня, кыдзи кажитчыліс водзджыксӧ, а ныв на жӧ, прӧстӧй ныв, кутшӧм, шуам, Надяыс да сылӧн Лена да Катя пӧдругаясыс. Серёжалы и юрас эз волы, мый Лолалы кызь коймӧд арӧс.

Лола мыйлакӧ талун зэв кыпыд да варов, зэв кокниа асьсӧ кутӧ. Серёжа быттьӧ сылы нэмӧвӧйся ёрт, варовитӧ, восьсӧн ставторсӧ висьталӧ:

— Серёж, автобус сувтанінӧдзыс колльӧдышт менӧ. Ме талун мамӧ дорӧ кӧсъя ветлыны. Тӧдан, сійӧ кӧні олӧ? Тентюков дорын, ас керкаын. Карӧ ме дорӧ оз лок. Кута пӧ ме райсьыс адас вуджны. Жыруйтӧ ӧтнас. Папа абу нин-а... Ой, папа миян вӧлі! А мама некор абу и уджавлӧма. Сизимӧд класс бӧрын кык курс велӧдчылӧма педучилищеын дай ставыс. Но дама — ух! Телевизор дорын пукалӧ, тӧдӧ ставсӧ, быд артистӧс и политикӧс. Меным ӧд татшӧм нимсӧ пуктылӧма американскӧй али бразильскӧй кинофильм видзӧдӧм бӧрын, зэв нималана артистка Лолита Торрес чесьт кузя. Ӧні на век гаралӧ, вот пӧ важӧн кутшӧм фильмъяс петкӧдлісны американечьясыд! Ӧні пӧ вед налӧн ӧти лыйсьӧм да узьлӧм. Гаж пӧ сэки, водзтісӧ, петкӧдлісны. Мамӧ век сійӧ каднас олӧ, кызь-комын арӧсаӧн. Квайтымын арӧс тыртӧ, да менсьым чужан лун кежлас «Левантэ» колготки козин корис. Тэ представляйтан, мамӧ менам... нелямын арӧсӧн менӧ вайлӧма! А ме тэнсьыд мамтӧ аддзылі кодкӧ лунӧ...

Лолита варовитіс и варовитіс, автобус сувтанінын торъявтӧдз пыр мыйкӧ висьталіс. Серёжалы татшӧм восьсӧн асьсӧ петкӧдлӧмыс кажитчис да Надя дорас мӧдӧдчӧм бӧрын друг думыштіс, мед эськӧ пӧ Надяыс талун эз на лок сиктсьыс, тшак вотанінсьыс, кытчӧ мунлісны мамыскӧд кык лун водзті нин.

Надяяс и збыль абу на воӧмаӧсь да, кокни сьӧлӧмӧн и мӧдіс Серёжа гортас. Лолита син водзсьыс эз вешйыв, гӧлӧсыс сылӧн пыр на юргис пеляс. «Ме тэнсьыд мамтӧ аддзылі кодкӧлунӧ».

Мыйла и мамсӧ гарыштіс, туналӧма кӧ нин-а! Серёжа асланыс патера ӧдзӧс водзӧ воис, да ковмис звӧнитны, мамсӧ шызьӧдны, мунігас ключсӧ вунӧдӧма босьтны да. Но мамыс ӧдва и вермис чеччыны диван вывсьыс да восьтыны ӧдзӧс игансӧ.

Серёжа повзьыштіс:

— Мамӧ, мый тэкӧд?

— Морӧс тай мыйкӧ... Лолыштны делӧ... — морӧсас кутчысьӧмӧн и вочакывсӧ сетіс мамыс.

— «Скорӧй» корлам! Часлы, ме петала суседъясӧ, — повзьӧмысла тэрмыштчис пиыс да ӧдзӧсланьыс нин мӧдӧдчыліс, но мамыс ӧлӧдіс сійӧс:

— Нӧрӧвитлы. Прӧйдитас, гашкӧ. Коркӧ важӧн тадзсӧ менам вӧвлі нин, да прӧйдитліс тай. Аритмия сэк шулісны. Тэ меным туруна чай заваритлы жӧ. Ладан вужъяс кӧнкӧ эмӧсь, кухня шкапсьыд, рузум мешӧчикын... корсьлы... Ме куйлышта на... Прӧйдитас... Надяыд тай нӧ мыйкӧ дугдіс пыравлыны? — друг юаліс мамыс, вежис сёрнисӧ.

— Тшак вотны мунісны деревняӧ да абу на воӧмаӧсь, — вочавидзис Серёжа да ассяньыс юаліс жӧ: — Мый нин сідзи тэ Надясӧ юасян?

— А лӧгасинныд, гашкӧ, мися да... Зэв шань нывкаыс да... Гажӧй нин быри, — прӧстӧ вочавидзис мамыс, а сэсся здук бӧрти на юксьыштіс аслас тӧждӧн: — Лӧгасьны вед и вермас... Ӧтторъя Лола да Лолита гаралан да, — шуис мамыс.

Но пиыслӧн вочакывйыс вӧлі дась нин:

— Сы ордын уджала да, начальник менам да, дерт, гарала. Аски водз асывсяньыс ыстӧ миянӧс Сашакӧд Кировӧ прӧдукта судзӧдны. Тэ висьмин, да кыдзи и тэнӧ коля?

Серёжа бара сёрни визьсӧ вуджӧдіс мамыс вӧсна тӧждӧ. Но мамыс быттьӧ эз и кывлы бӧръя кывъяссӧ, эз кузьӧд да паськӧд сэсся сёрнисӧ. Лӧнис. Эз гарышт сэсся Надя ни Лолита йылысь, кӧть и вежӧрас дзебсясис на кутшӧмкӧ мустӧм мӧвп — батьыс моз кӧ кутас чеччавны ӧти нывсянь мӧд дорӧ и? Ас вӧснаыс, ыштӧ чорыда висьмас, эз на и ёна тӧждысь. Прӧйдитас пӧ тайӧ нёрпыштӧмыс. Аски ӧд удж вылӧ жӧ колӧ петны. Талун суднад да сэні ноксьӧмнад прогул ковмис вӧчны и...

Аски асывнас мамыс и збыль удж вылас мӧдӧдчис да Серёжа кокни думъясӧн и мӧдіс тшӧтш ас удж вылас.

«Водзджык кӧ петам, колӧкӧ, и талун на удитам тӧварсӧ босьтны. Аски рыт кежлӧ бӧр воам гортӧ. «Собольыс» Сашалӧн звер кодь, рӧдтылас. Накладнӧйяссӧ мед сӧмын не воштыны да бура видзӧдны пӧръялӧмсьыс-а. Тайӧ менам медбӧръя ветлӧм нин и лоӧ. Сэсся университет... Но збыль ӧд, мода бӧрся вӧтчӧм кодь и лоӧ менам юридическӧяс пырӧмыс. Мукӧдыс сэтчӧ, да ме тшӧтш. Лола, колӧкӧ, и прав. Йӧз лов пытшкын гудрасьӧм... Сэсся и пукалан удж юристыдлӧн. А меным ӧд лӧсялӧджык мыйкӧ котралана. Бизнес да предпринимательство абу жӧ менам. Стрӧитчанінын, археология... Геология кафедра эм университетын! Гашкӧ, сэтчӧ да? Вуджны кӧ, пока абу сёр? Господи, кымын туйвеж! А бӧрйыныс... Мыйла ме водзті та йылысь эг и думыштлы? А бӧрйыны вед колӧ пыр кежлӧ... И мыйла ӧні друг кучкис юрас тайӧ мӧвпыс? Водзджыксӧ кӧні вӧлі?»

Тайӧ маитчан мӧвпыс тӧв ныр моз друг пырис зонкалы юрас да меститчис сэтчӧ дыр кежлӧ.

«Воа Кировсьыс да пырысь-пыр и тайӧ проблемаас босьтчыла. А ӧні... Тайӧ уджсӧ сигӧртны колӧ бура, мед Лола эз скӧрмы... Лола йывсьыс мыйкӧ тай ме унакодь и гарала... А Сажина Надя талун локтас нин тшак вотанінсьыс...»

Надя тайӧ кадас буретш дасьтысис пуксьыны карӧ нуан автобусӧ. Тшак да вотӧс тыра ыджыд нопсӧ автобусӧ пыртны отсалісны кык зон, кодъяс мӧдӧмаӧсь карӧ жӧ. Мамыс Надялӧн воліс жӧ автобус сувтанінӧ нывсӧ колльӧдны, но ачыс карас оз на мӧд, кольччыла пӧ нӧшта войков чой ордӧ, гуяс вылӧ кӧть пӧ ветла пӧч-пӧльӧс видлыны-казьтыштны. Надялы веськодь, мунӧ сыкӧд мамыс али кольччылас на, абу нёньпом кага, и сытӧг олыштас. Ачыс тай автобусын, час-мӧд бӧрти карын лоӧ, Серёжа дорас. Гажыс нӧ эз быр, кык луна-воя аддзысьлытӧгыс. Долыдысла нылыд ставнас кыпъялӧ. Сиктӧ ветлысь автобусад тайӧ кадас ветлысь-мунысьыд этша. Унджыкыс вӧрын да град вылын. Надя да кык зонсьыд кындзи, кымынкӧ олӧма ань сӧмын.

Томъястӧ тай том дорад жӧ и кыскӧ. Зонъяс Надя пуклӧс дорӧ матӧджык меститчисны да ворсӧдчыны босьтчисны кыпыд нюмъёвтаса нылыдкӧд.

— Мый нӧ эськӧ та ыджда нопнас кыскан карад? — вештыштіс Надя кок улысь нопсӧ ӧти зонмыс да ачыс пуксис ныв бокӧ тыртӧм местаас.

— Кын вый нуа да пуд сёркни, — вочавидзис Надя.

Мӧдыс эз эновтчы юасьӧмсьыс, бара на шпыньвидзигтыр юаліс:

— Тэ нӧ мый, сёркнисӧ йиран? Он пов пиньястӧ чегны?

— Ме ӧд верӧслы, — зонлысь шмоньсӧ водзӧ нуӧдіс и Надя, — Паренча пуа да пӧсь паренчанас верда. Сійӧ менам пӧрысиник, пиньтӧм вома. Жалитны лоӧ пӧрысьтӧ.

— Мыйла нӧ пӧрысь саяс мунін? Ачыд том да зэв мича-а.

— А тіян кодь томъяссьыс нӧ кутшӧм пӧльза? Сӧмын и жерйӧдланныд пиньястӧ, быд ныв дорӧ сирасянныд. Менам, колӧкӧ, сійӧ министр да! — дӧзмыштӧмӧн нин вочавидзис Надя, но тайӧ лои пӧсь горйӧ ва койыштӧм кодь. Кыкнанныс зонъясыд гӧрдлыштісны сӧмын, пӧрысьыдлысь пӧ мырддьыны на позяс.

— А ті видлӧй!

— Мый огыс? Адрестӧ сетан? Ми вермам и тильгуна вӧв вылын на тӧвзьывны! Сельхозтехникумысь ми, студентъяс. Регыд фермеръясӧн лоам!

— Ой, волӧй, волӧй! Ме вӧв вылад радейта жӧ тӧвзьыны...

Тадз найӧ туй чӧжыс ӧта-мӧдсӧ вильшалісны да тӧдмалісны. Выльгортӧ зонъяс чеччыны кутісны, да Надя кӧсйис на шмонитыштны: а оз кӧ пӧ менӧ виччысь верӧсӧй иномарканас, коді нопйӧс менсьым нуас квартира дорӧдз? Но друг думыштіс: Серёжа кӧ аддзылас, вежӧгтыны кутас, да эновтчис тайӧ шмоньсьыс. Торйӧдчисны бур тӧдсаяс моз.

Гортас воӧм бӧрын Надя дзик пыр и бӧр петны лӧсьӧдчис. Босьтіс сӧмын на вайӧм пувсӧ гӧснеч вылӧ дай мӧдіс Серёжаясас. Гашкӧ пӧ, и кодныскӧ гортасӧсь. Гажыс вед бырӧма не сӧмын Серёжасьыс, но и сійӧ мамысь, и сійӧ патераысь. Ставыс, мый йитчӧма мусукыскӧд, муса и Надялы тшӧтш.

А ас кадӧ на и воӧма. Патера ӧдзӧсыс кальк восьса, да пырис звӧноксӧ сеттӧг. Паныдаліс сійӧс еджыд халата нывбаба. Мӧд нывбаба пукаліс диван дорас улӧс вылын. А кӧзяйкаыс, Таисия Степановна, лӧвтігтыр куйліс диван вылас.

— Тэ коді? — шыасис Надя дорӧ ӧти еджыд халатаыс. — Висьысьсӧ ковмас нуны больничаӧ. Укол вӧчим, лӧньыштіс тӧкӧтьӧ...

— Ме тӧдса налӧн, суседка, — вочавидзис Надя да гӧгӧр гунь-гонькерӧм бӧрын юаліс: — А Серёжаыс кӧні?

Шыасис диван вылас куйлысь Серёжалӧн мамыс:

— Надюк, тэ? Тэ кӧть локтін! Сергей командировкаӧ муніс, рытнас либӧ аски на сӧмын воас.

Таисия Степановналӧн гӧлӧсыс вӧлі жебиник, нырвомыс блед, синмыс куньса, киыс тіраліс.

— Чеччыныс верман-ӧ? Машинаӧдзыс петны? — висьысьӧс тэрмӧдлісны нин докторъясыд. Надя колльӧдіс найӧс кильчӧ помас «Скорӧй» сулаланінӧдз да кӧсйис тшӧтш ветлыны больничаӧдзыс, но докторъяс шуисны, оз пӧ ков. Да и Серёжалӧн мамыс ӧлӧдіс, тэ пӧ, дитяӧ, бурджык тані Серёжаӧс виччысьлы да патерасӧ восьсӧн эн коль.

Надя недыр кежлӧ и ветліс гортас да бӧр мӧдіс Серёжаясӧ. Друг кӧ локтас Серёжаыс да ключыс сьӧрсьыс абу, гортас оз веськав. Лун коляссӧ сёр рытӧдз Надя Серёжаяс керка дорысь эз и лысьтлы ылӧджык ылысмӧдчыны, а сэсся, Кировсяньыд пӧ вермасны воны и войнас да, узьнысӧ эз мун гортас, а пырис Серёжаясас. Диван вылас и меститчис узьнысӧ. Асъявылыд унмыд чӧскыд, унмовссьӧма, эз и кывлы, кыдзи Серёжаыс пырӧма. Садьмис Серёжалӧн гора гӧлӧссьыс:

— Надя! Тэ мый тані куйлан? Мамӧ кӧні?

— Нуисны больничаӧ, — юӧртіс Надя да эз тӧд, мый водзӧ шуны, кыдзи такӧдны зонсӧ. Серёжа повзис татшӧм юӧрсьыд да первойсӧ измыліс места вылас, а сэсся заводитіс котравны жыр пасьтала да шуавны:

— Больничаӧ? Да ме вед тӧнлун асыв нин «Скорӧй» кӧсйи корны, да эз тшӧкты мамӧ... Тэ аддзылін? Сылы ёна лёк вӧлі?

— Серёженька, лӧнь вай. Эн сэтшӧма маитчы. Бурдас... Эз ӧд кув... Вай шойччышт дай вермам ветлыны больничаас, мамтӧ видлыны, — Надя уськӧдчӧмӧн сывъяліс мусуксӧ, мӧдіс пеляс вашкыны: — Ставыс бур лоӧ, мусукӧ, ставыс. Ме тӧрытсянь пыр на жӧ сэтшӧма шогси. А нӧшта тэ абу гортад... Гажӧй быри! Окышт менӧ, ме тэныд чӧскыд пув вайи, сёйыштам... Тэ, колӧкӧ, и ветлігчӧжыд нинӧм на вомад эн сюйлы. — Надя пондіс кыскыны Серёжасӧ кухняланьыс.

Серёжа мынтӧдчис, шуис:

— Тэ дзик жӧ мамӧ кодь. Сійӧ век жӧ сёйны вӧлі чуксалӧ... Сёйны оз ков. Войбыд узьтӧм, кабинаас вугралі. Кынми и. Войыс ӧні пемыд и ыркыд нин. Бурджык, водам. Мамӧ дорӧ ветлытӧдз сыркмунлам. Тэ... мекӧд водан? — друг юаліс Серёжа да сэсся кватитіс нывсӧ ки вылас, нуис ичӧт жыръяс, аслас вольпасьӧ.

Надя небыдик, шоныд яя, ляскысьӧма сы дорӧ, кӧсйӧ вийсьыны, чилзыны, пышйыны Серёжа сывтырсьыс, и оз вермы, ёнджыка ляскысьӧ мусукыс бердӧ, вашкӧдӧ:

— Серёж, ог ӧні... Ог ӧні...

Шондіыс! Шондіыс! Палатаад куйлӧм бӧрын ывлаыс кажитчӧ рай кодь. Оз кӧ быттьӧ кок улад шарӧдчыны усьӧм коръясыс да абу кӧ кыдз пуясыс зарни паськӧмаӧсь, чайтан: гожӧм на. Но ар вед локтіс, сентябр. Пиыс талун мунӧ университетӧ. Кыдзи сійӧ? Мыйкӧ удитіс вомас сюйыштны? Кыдзи пасьтасис? Первой классас мунігӧн, дас ӧти во сайын, татшӧм жӧ мича луныс вӧлі, кор Серёженькасӧ Тася нуӧдіс школаӧ, первой классӧ. Пиыс мунӧ водзас, мамыс дзоридз кабырӧн восьлалӧ бӧрсьыс да нюмъялӧ долыдысла. Со, питорйыс мый ыджда нин быдмис! Школаӧ нин мунӧ! Талун Серёжа мунӧ университетӧ. Сійӧс некод оз колляв, весиг и кывсӧ шуны некодлы. Колі жӧ буретш тайӧ кадас висьмыны Тасялы! Ойя жӧ эськӧ да... Дзикӧдз дзугсис лӧнь олӧмыс эня-пиалӧн. Быттьӧ нарошнӧ кодкӧ виччысьӧма Серёжалысь школа помалӧмсӧ да босьтчӧма тадзикӧн вильшавны. Мутивӧйясыс кӧ нин-а. Али таво гожӧмсӧ шуӧма тадзикӧн коллявны? Первой Серёжаыс шедліс дзугъяс, тайкӧ и дзескыдінӧ оз веськав. А сэсся со ачыс татчӧ, кардиоцентрас, веськаліс дай.

Талун ӧкмысӧд лун тані, кардиоцентрас. Пыр на куйліс, а талун со и ывлаӧ здук кежлӧ петыштны нин лэдзисны. Югыдвижӧн краситӧм скамья вылӧ томиник кыдз пу бокӧ и пуксис Таисия Степановна ывлаас петӧм бӧрын. Юр весьтас шонді, и пуклӧсыс быттьӧ шондіысь, и гӧгӧр вижӧдӧм пуясыс шондіа кодьӧсь жӧ. А морӧс кудъяс оз сибав шондіыс, пемыд сэні. Ӧти надея — бӧр на бурдас да гортас пиыскӧд лоас, водзті моз ладӧн, зык-шумтӧг оласны. Ачыс Тася, кыдзи и водзті, ресторанас пӧжасянінас кутас уджавны, пиыс университетас ветлыны, рытъяснас аддзысясны да налысь сёрнисӧ коймӧд на, гашкӧ, Наденькаыс, кутас озырмӧдны аслас кыпыд гӧлӧсӧн, мича серамнас...

Больничадорса неыджыд садъяс мыйлакӧ гуляйтысьыс зэв этша. Со эстӧн лажъялӧны кыкӧн, олӧма мужичӧй да тьӧтӧ, мыйкӧ ас костас варовитӧны. Дерт, Тася кодь куйлысьяс жӧ петӧмаӧсь вӧльнӧй сынӧднас лолалыштны. Ӧтка нывбаба со орчча скамья вылын пукалӧ, колӧкӧ, Тася моз жӧ пемыд думъяссӧ песӧ юрас, югыд надеяӧн жӧ ловсӧ тешитӧ ли. Ичӧтик кагаа томиник ань со мыччысис. Кагаыс нетшкысис мам кисьыс му вылас. Мамыс лэдзис. Ичӧтикыд пондыліс котӧртны шарӧдчысь коръяса аллея кузяыс, но сконйыштчис ли, эбӧсыс быри ли, шляп пуксис муас. Мамыс пондыліс лэптыны, но кагаыд сідз чилӧстіс, эн пӧ менӧ вӧрӧд, он мӧй аддзы, кутшӧм мича зарни коръяс пӧвстын ме пукала. Пондіс ичӧтикыд чукӧртны кекӧньяснас виж коръяссӧ ас гӧгӧрсьыс дінас да сэтшӧм долыда нюмъяліс. Таысь гажмис и мамыс, и весиг на вылӧ видзӧдіг, кыпаліс лолыс Таисия Степановналӧн.

Кага ворсӧмнад любуйтчиг-нимкодясиг Тася эз и казяв, кыдзи сы дорӧ матыстчисны лечитысь докторшаыс, Ольга Леонидовна, да... Тасялӧн сувтыштліс лолыс — докторкӧд орччӧн восьлаліс Лапшин Иван Михайловичыс! Лӧнь восьласа, быттьӧ рудзмуныштӧма. Киас кутӧ «Нивеа» гижӧда капрон сумкатор. Сылӧн раминик синъясыс паныдасисны скамья вылын пукалысь Тася синъяскӧд, да ас тӧдлытӧгыс кӧ и артмис ки чургӧдӧмыс-а. Весигтӧ тыра сумкаыс лыбыштіс.

— Ойя да... — лӧвтыштігтыр Тася пондыліс чеччыны места вывсьыс воысьясыдлы паныд. Но докторшаыс ӧлӧдыштіс сійӧс:

— Пукалӧй, пукалӧй! Минут дас верманныд сёрнитыштны... Колипова — менам зэв кывзысьысь да бур пациентка. Молодеч, регыд котравны кутас! — тадзсӧ докторшаыс ошкыштіс Тасяӧс орччӧн сулалысь Иван Михайловичыслы. — Ог кут мешайтчыны да дӧзмӧдчыны, муна, а тіян дас минут. Ӧбед регыд...

Докторша муніс тэрыба, котӧра восьласӧн и саяліс на дорысь. Лапшин тэрмасьтӧг лэччысис скамья вылас Тасякӧд орччӧн да вӧлись, Тасялысь кисӧ малыштанмоз, шыасис:

— Но, Степановна, кыдзи-мый делӧясыд? Кывлі да... Лола висьталіс... Больничаын пӧ! Локті со видлыны... Гӧснеч менам — град йӧрын мый быдмӧ... Кабыр сэтӧр вайи, помидор, ӧгурцы солыштлі...

— Да оз ков меным нинӧм, дона Иван Михайловичӧ. Удж вывсянь волісны жӧ, быдторсӧ вайисны. Ачыд гӧснеч! Но и Иван Михайловичӧ! Татчӧдз воӧма! Талун ӧд первойысь на и петі, а тэ со... Пасибӧ жӧ нин! Серёжа талун волас жӧ, кӧнкӧ. Талун сылӧн первой велӧдчан лун университетас.

— Тӧда, — Лапшиныс гогнитыштіс юрнас да бара босьтіс Тасялысь кисӧ аслас кабырӧ, дыр нинӧм эз шу, а сэсся кайтыштіс: — Молодеч пӧ тай, докторыд шуис да... Кыдзи асьтӧ кылан? Кор татысь петан? Ме вед, грешнӧ делӧ, думайті, воласны, мися, гашкӧ, бара на ме дінӧ дачаӧ эня-пиа. Менам сэні быдторйыд кисьмӧма и киссьӧ нин, вижӧдӧ и... Питорйыд тай быттьӧ ладмыштӧма, оз нин ыръянит меным паныд. Политов друглӧн вед нылыс, Лолаыс, думыштӧма, мед ме тэнсьыд питӧ шуи вежапиӧн! Бур ли, лёк ли сэсся сідз шуӧмыс? Лола нин сійӧ, ӧтчаяннӧй нывка, мыйкӧ пыр сэтшӧмӧс дасьтӧ! Тэ, Степановнаӧ, он ёна дӧзмы, вежапиӧн кӧ и кута шуны?

Тася оз дӧзмы, Тасялы нимкодь, со сійӧ долыда нюмъялӧ да видзӧдӧ кытчӧкӧ эстчӧ, шондіа аллея помланьыс. Сэні тыдовтчисны пиыс Надяыскӧд. Югыдлунъяс! Локтӧны! Помасьӧма нин талун налӧн велӧдчӧмыс али эз на и ветлыны?

Видзӧдліс аллея помлань и Иван Михайлович да том ныла-зонмаӧс аддзӧм бӧрын пондыліс чеччыны. Таисия Степановна лапкис кисӧ Лапшиныслы пидзӧс вылас. Пукав пӧ.

Здук и олыштісны ныла-зонма Таисия Степановнакӧд да Иван Михайловичкӧд. Кинас шенасигтыр локтіс на дорӧ медсестраыс да пондіс нуӧдны висьысьтӧ сьӧрсьыс.

— Мӧдысь на воланныд да аддзысьланныд. Ӧні ӧбед, да сэсся шойччӧг. Колипова талун первойысь гуляйтыштны петаліс, мудзис нин, кӧнкӧ, — скамья вылысь сойбордйӧдыс лэптанмоз и варовитіс олӧмакодь нин медсестра. Паныд сылы сувтны эз, дерт, некод думайт. Окасьӧмӧн да бурдны вӧзйӧмӧн и торйӧдчисны ставныс висьысьыдкӧд. Улича вылӧ ӧтув петӧм бӧрын Иван Михайлович да ныла-зонма кияснас кутчысьлӧмӧн жӧ торйӧдчисны, мӧда-мӧдыслы быд бурсӧ вӧзйӧмӧн да. Иван Михайлович кольччис автобус виччысьны, а ныла-зонма мӧдісны подӧн. Гуляйтыштам пӧ.

Гортланьыс воигӧн нин Надя друг паніс сёрни Серёжа мам йылысь да Иван Михайлович йывсьыс.

— Серёж, а Серёж, — заводитіс сійӧ небыд нюмӧн. — А тэ чайтан, мамыд бурдас да найӧ... ӧтувтчасны?

Серёжа дӧзмис татшӧм юасьӧм вылад, кисӧ мынтӧдіс Надя киысь.

— Мед оз! Ме ог кӧсйы!

— Йӧюк тэ, Серёжа, — Надя бӧр кутчысис Серёжалы киас. — Тайӧ вед бур! Мед но, кӧсйӧны кӧ. Тэ ӧд абу нин ичӧт, эн пов ӧтнадӧн кольӧмысь. Кӧсъян: ме локта тэ дорӧ?

Серёжа бара нетшыштіс кисӧ Надя киысь:

— Тэ мый?! Эн думайт бара-й! Талунсянь кутам аддзысьлыны сӧмын университет кильчӧ помын. Колӧкӧ, больничаас мамӧ дорӧ ӧтув ветлам. Пыримӧ кӧ университетӧ, велӧдчыны колӧ, нывкаӧ, некор ворсӧдчынысӧ. Абу нин челядь...

Надя сійӧс торкис:

— А оз ӧмӧй позь ӧтув овны и велӧдчыны? Радейтам жӧ ӧта-мӧдӧс, Серёженька.

— Сы вӧсна и оз позь, мый радейтам. Тэ он думайт, мый батьтӧм кагаӧс ковмас быдтыны? Чайтан, мамыд ме сайӧ тэнӧ сетас? Сійӧ ӧдйӧджык тэныд бӧръяс адвокатскӧй кантораысь жӧникӧс, шуам, либӧ учёнӧй степеняӧс. А ме коді? Батьтӧм зонка, ӧтка мамӧн быдтӧм пи — и ставыс.

— Серёжа, эн сідзи шу...

— А кыдзи шуны? Ме, Наденька, решиті юрфакӧс вежны мӧд вылӧ. Ог тӧд, артмас оз-а.

— Вежны? Мыйла? Кытчӧ кӧсъян вуджны? Гашкӧ, бӧр ресторанад кычан моз служитны сэтчӧ волывлысь мича нывъяслы?

— О, ме эг и тӧд, мый тэ татшӧм бытшкана верман сёрнитны. Ресторанӧ вуджны менам кӧсйӧм абу. Физика факультетӧ кӧсъя шыасьлыны. Геология кафедра сэні эм. Брӧдяга-геолог ме пытшкын олӧ. Ме вӧлись ачым ачымӧс понді гӧгӧрвоны. Уна йӧза кар абу меным. Вывті уна ылӧдчысьыс, тэ кодь мича нылыс. Мӧд делӧ, шуам, тундраын али гӧраясын. А дзикӧдз кӧ нин пытшкӧсӧс восьтыны, то зэв окота лоны вулканологӧн. Кӧнкӧ Малайзийскӧй діяс вылын...

— И дикарка-нывъяс сэні, — торкис Серёжалысь фантазируйтӧмсӧ гора серамӧн Надяыс да зілис фантазёрӧс сувтӧдны ас местаас. — Эн бара-й ӧтарӧ-мӧдарӧась. Кытчӧ пырин, сэні и велӧдчы. Менӧ, помнитан, дивитін, кор юрфаксӧ психология факультет вылӧ вежи, бӧрйи соцработник специальносьт.

— Помнита, кыдз ог помнит. Частушкатӧ на кутшӧмӧс прокурор йылысь лӧсьӧдлӧмыд вӧлі да.

— Вот и помнитан кӧ... Ӧні ачыд...

Серёжа эз понды нывсӧ помӧдз кывзыны, орӧдіс кыв шуигкостіыс:

— Да сыын и делӧыс, Сажинаӧ, тӧлка нывкаӧ: ми верстяммыны кутімӧ, челядьдыр помасис. Олан туйвизьӧс бӧръям ог нин йӧз тшӧктӧм серти да мода серти, а лов тшӧктӧм сертиным, — меліа шуис Серёжа да меліа жӧ и кутчысис Надялы киас. Но Надяыс эз пыдди пукты сылысь сёрнисӧ. А колӧкӧ, и пуктіс, но мыйлакӧ шмонь улӧ лэдзис да ӧтпыр и тойыштіскодь дінсьыс зонтӧ:

— Но, бур туй, сідзкӧ! Ме понда тэ дорӧ тундраад гӧститны волыны. А бурджык турпоход Новозеландскӧй діяс вылӧ вӧчны! Талун колльӧдан жӧ вед менӧ горт дорӧдз? Али ӧтнам муна? А колӧкӧ, ме абу нин и ӧтнам, кыкӧнӧсь нин, колӧкӧ. Оз ло гажтӧм... Мун! Аски асыв университет кильчӧ помын аддзысям!

Надя вӧчис нин воськов-мӧд, медым ӧтнаслы и гортӧдзыс мунны, но Серёжа вӧтӧдіс сійӧс, окыштіс, «Йӧюк тэ!» — шуис дай вӧлись лэдзис нылӧс, збыльпырысь и шуис:

— Меным колӧ пыравны удж вылӧ, удждонӧс пӧлучитны талун корисны. Вот озыр лоа! Рытнас тэд преник ньӧба гӧснеч да вая! Ветлам, кӧсъян кӧ, паркӧдз, дискоӧ пыралам.

Аслас воддза уджаланінӧ матыстчиг, ылысянь на, Серёжа кыліс морӧссьыс пессьӧмсӧ. «Кафе-ресторан «Политик» работает с 8 утра до 2 часов ночи». Аураыс тайӧ учреждениеыслӧн югыд, кыпыд. Серёжа тайӧс кылӧ став ловнас. Ӧд тані нырщикалӧ эсійӧ муса еретнича Лолаыс, коді кыскӧмӧн кыскӧ Серёжаӧс татчӧ, тайӧ югӧр вылас.

Медводдзаӧн, коді паныдаліс Серёжаӧс, вӧлі Надеев Лёша другыс. Сійӧ мыйлакӧ пукаліс ресторан кильчӧ помас тыртӧм панера ящик вылын да видзӧдіс енэжас.

— Лёх, тэ мый татчӧ пуксьӧмыд? — шыасис Серёжа сы дорӧ.

— О, другӧ! — Лёша ырс чеччис ящик вывсьыд, веськӧдчис Серёжалы паныд. — Он мӧй аддзы, енэжыскӧд сёрнита, — серӧктыштіс сійӧ, сэсся пондіс лыддьӧдлӧм моз сьывны:

Ар локтіс, ар, зарни коръяса ар!

Ыркыд тӧвруыс бандзибӧс нюлӧ.

Кыддзыс зарнисӧ кок улӧ койӧ.

Мый и вашкӧдӧ кыдз пуӧ-чойӧ?

— Лӧсьыда пасйӧмыд зарни арсӧ, — ошкыштіс ёртсӧ Серёжа. — Ачыд, дерт, татшӧм кывъяссӧ корсян. А ме локта со аслам радлунӧн юксьыны. Талунсянь ме — университетса студент!

— Чолӧмала! Зэв бур! — Лёша тракйыштіс ёртыслысь кисӧ да йӧткыштіс Серёжаӧс пыран ӧдзӧсланьыс. — Лок пырамӧ! Кузь на и кокыд! Талун Зеленечса чипан видзан фабрикаӧ ветлімӧ колькла. Неважӧн воим. Саша машинасӧ гаражас нуис, а ме тані виччыся сійӧс. Тэ тӧдан, мыйта тшакыс таво петӧма! Здук кежлӧ и пыралім вӧрас да сы мында тшак вайим! Жаритны пуктім. Дась нин пӧдикӧ. Пырам лупсуйтыштам! Сашасӧ мый виччысьнысӧ, локтас!.. А тэ тӧдан, Лолита Павловна Москваӧ лэбис!

— Мыйлакӧ? — Серёжалӧн дзик пыр тайӧ юӧрсьыс уси лолыс. Абу кӧ Лолаыс тані, мыйла и локтіс? Сылы ни свежӧй тшакыд эз кут ковны, ни кафетерий залыс, ни весиг ачыс Лёша ёртыс.

— Тӧдан, Лёша, тэ виччысьлы Сашатӧ, сыкӧд и пыранныд да сёйыштанныд. А ме ог нин пыр, тэрмася. Тэнӧ аддзӧдлӧм ради и кежыштлі. Аддзысьлім тай.

Тайӧ кывъяснас и мездысис Лёшаысь да мӧдіс бӧр кытчӧкӧ карас.

Кытчӧ мунны? Мамыс абу да гортыс тыртӧм и гажтӧм, Надя дорӧ тарыт оз кыскы. Пемыд рытӧдзыс сідзи и шӧйтіс сэсся кар кузяыс Серёжа. Паркӧдз кыкысь лэччыліс, аэропорт вокзалӧ кежаліс. Гашкӧ пӧ, Лолаыс бӧр на тарыт Москвасьыс локтас да, рытъя рейссӧ дыр виччысис залас. Медбӧрын мудзис да локтіс гортас. Диван вылас и пӧрӧдчис. Унмовссьӧма крепыда.

Садьмис аслас вӧтысь. Вӧтасьӧ, да быттьӧ уна йӧз куйлӧ джоджас. Карса милиция сизоынӧсь быттьӧ. Пырис ичӧтик зонка да кыдз тай горӧдас: «Пора вставать! Проспите весь Лондон!» Йӧзыс быттьӧ ӧдйӧ чеччисны да петны кутісны ӧдзӧсӧдыс, а ӧдзӧс дорас зонкаыс быдӧнлы шуалӧ: «Орчча жыръяс библиотека! Сэтчӧ петӧй!»

Серёжа вӧтнас тшӧтш уськӧдчис петны. Садьмис джоджас, диван вывсьыс усьӧма. Джоджас нюжмасигтыр дыр сераліс Серёжа ас вылас и вӧтыс вылӧ. Гӧгӧрвоана пӧ, ичӧтик ёсь гӧлӧса зонкаыс вӧтлӧ дыш узьысьясӧс библиотекаӧ. Но мыйла сэні Лондоныс? Дзугсьӧма, буракӧ, дзикӧдз нин вежӧрӧй, кыдзи и ачым дзугси да воши кык ныв костӧ. Но и бур вӧралысь, вошӧма кӧ кык понӧль костӧ!

Стенас ӧшалысь часіыс петкӧдлӧ кӧкъямыс час асыв. Тэрмыштчис Серёжа. Сёрмас лекция вылас, сӧтанаыд! Мамыслӧн шкапас кофе банка эм. Кофесӧ и юис кружкаӧн да уськӧдчис ӧдзӧсас.

Быд асыв татшӧм тэрмасьӧмыс помасис Серёжалӧн вежон помас. Субӧта буретш и вӧлі, Серёжа тай гортас жӧ нин воис-а, пырис мамыс.

— Локта ӧд, пиӧ, лэдзисны, — ас патерасӧ быттьӧ эз тӧд, гунь-гонькерис быд пельӧс.

— Мамӧ, локтін?! — уськӧдчис паныд Серёжа. Но водзті моз кутчысьлӧм-сывъясьӧм на костын эз нин артмы.

— Тэ, пиукӧ, кыдзи? — сӧмын и кайтыштіс мамыс да инмӧдчыштліс пиыслы мышкуас. Гӧгӧрвоӧ ӧд мамыд: пиыс быдмис, ӧні мӧдъяскӧд нин сывъясьлӧ-кутчысьлӧ. Юасьӧм-висьтасьӧмнас эз и кут ёна дӧзмӧдчыны, синнас сӧмын и меліаліс быдтассӧ да гадайтіс, кыдзиджык овсис пиыслы, кыдзи колляліс кадсӧ, ышмывлӧмӧн али тыр садьӧн. Ышмывлан лёксӧ тай быттьӧ нинӧм эз казяв-а.

— Ветлан велӧдчынытӧ? — дыр мысьт и юаліс, медым дзикӧдз лӧньӧдны юасьысь вежӧрсӧ.

— А мый нӧ вӧча, ог кӧ ветлы? — шензьыштіс пиыс татшӧм юалӧмсьыс. — Кык норма на тырта! Юрфакын и физфакын! Семестр помас, гашкӧ, и верма вуджны. А ӧні, кор удита, кыкнанас котрала.

Мамыс, дерт жӧ, нинӧм прамӧя эз гӧгӧрво, кутшӧм «факъяс» гаралӧ пиыс, но гӧгӧрвоис ӧтитор: маті вояс кежлас писӧ лючки лои меститӧма. Мед велӧдчас, юрыс уджалӧ детинлӧн.

Таисия Степановна чайтӧм серти, пуксис бӧр шуда гажа олӧмыс Колиповъяс оланінӧ. Ачыс Тася кӧть удж вылас оз на ветлы, оз и ёна маитчы да гажтӧмтчы. Водзӧ вылӧ надеясӧ эз на вошты, а пӧдругаясыс гаж вылас волӧны тшӧкыда. Гӧснечтӧ вайӧны пызан выв тырыс и.

— Выль воӧдзыс пӧ тай шойччы, шуисны врачьясыс-а, — варовитіс гӧстяясыскӧд Тася да серамбанӧн и содтыліс: — Шойччышта и эм! Комын саяс во дугдывтӧг уджалі... Сергей, пиукӧ, оз дӧзмӧдчы-а. Лун-лун кӧнкӧ велӧдчанінас вошласьӧ. Рытнас шочиника и петавлӧ войсӧ пукны. Майшасьлӧ, компьютер кӧ пӧ эськӧ гортӧ. А кытысь сійӧс босьтан? Час, удж вылӧ пета да... Сэсся ӧд и пенсия кута босьтны дай. Тайӧ тӧлысь помас ваясны нин. Миянлы кыкӧныдлы тырмас. А компьютертӧ... Тӧрыт тай петыштліс другыскӧд аддзысьлыны ресторанас, кӧні водзті неуна уджалыштіс. Локтіс кыпыд! Компьютер пӧ пуктӧмаӧсь кафетерий залас. Электроннӧй пошта пӧ, интернет. Позьӧ пӧ сы пыр быдтор юасьны-висьтасьны да весиг гӧтрасьны! Ӧні вед ыджыд грамотанад мыйсӧ сӧмын оз думайтны да кыдз сӧмын и оз тешитчыны! Висьталӧ тай Серёжа, Лёша другӧ пӧ француженка вылӧ кӧсйӧ гӧтрасьны, невеста корсьны кӧсйӧ сійӧ тешкодь пошта пырыс.

— Интернет шусьӧ, интернет! — отсыштіс Тасялы ӧти пӧдругаыс. — Эг ӧмӧй висьтавлы нин, менам племянича Турцияӧ муніс верӧс сайӧ! Интернет пыр пӧ тӧдмасьлӧмаӧсь! Со кыдзи олӧмыс кутіс вежсьыны! Степановна, сэсся тэнад пиыд другыс бӧрся тшӧтш кутас француженкаӧс корсьны. Видзӧдан да, пӧрысьмигкежлад пи-моньыд Францияӧ нуасны овнытӧ! Сэні пӧ шоныд дай быдтор быдмӧ, олӧны зэв бура и.

— Овнысӧ бура и тані позьӧ. Медтыкӧ верма пиӧс велӧднысӧ-а. Шог абу француженкаястӧ корсьӧмсьыд и. Зэв мича ныв Серёжа дорӧ волывлӧ. Шань и...

А шань нылыслӧн тайӧ кадас гортас буретш да и зык-шум лыбис. Надялӧн, лекция вылас пукаліг, друг мыйкӧ сьӧлӧмыс дількмуні, вукӧдны кутіс. Мырдӧн-сорӧн и пукаліс помӧдзыс да котӧртіс гортас. Муртса на пырис, и мамыс ӧбед вылӧ воис.

Надялӧн мамыс сэтшӧм, быд пӧрйӧ воас да медводз ыждалыштас. То сылӧн дыш верӧсыс няньсӧ вунӧдӧма ньӧбны да ковмас брольсйыны куш васӧ, то шыдыс шоммӧма, мунігас холодильникас абу пуктӧмаӧсь да, то платтьӧ вӧньыс гӧрддзасьӧма да оз разьсьы, лякӧсьтас платтьӧсӧ кухняас ноксиг, оз кӧ пӧрччыв.

Талун пыригкостаыс жӧ шыасис ныв дорас:

— Гортын нин? Чай пуӧдны кӧть пуктін эн?

— Эг, мамӧ.

— Тэ нин пуктан...

— Ме кухняас эг на удит пыравны. Дай кынӧмӧй оз сюмав. Вукӧдӧ...

— Вукӧдӧ-ӧ? — пыр и сирасис мамыс тайӧ кыв дорас. — Сёйӧмысь оз жӧ вукӧд! Тэ, нылӧ, абу эсійӧтӧ!

— Мый сійӧ «эсійӧтӧыс»?

— Ак тэ, кырсаланка! Юасьӧ-ӧ... — мамыс скӧрмис да кватитіс диван вывсьыс пӧдушкасӧ, шыбитіс нылыслы. — А он думайт: чурка кутан быдтыны?!

— Ловъя бать дырйи абу жӧ чурка! Быдтам! Тэныд и ковмас видзны, чужта да! Сетамӧ кӧ ещӧ... Сылӧн и мӧд баб на лоӧ, мелі да шань...

— Эсійӧ деревенскӧйыс?! Оз ло некор сідзи! Да ме бурджык... киллерӧс медала! Аслам киӧн джагӧда!

— Мамуля, дугды! Мича китӧ лякӧсьтан! Шыд рачтӧ мыськыны полан-а, пыр папӧс тшӧктан.

— Сійӧ, куш юра кодзӧм ужыс, сы вылӧ и эм...

Асланыс шум шыӧ эз и кывлыны эня-ныла кӧзяиныслысь воӧмсӧ.

— Пӧжар ли мый нӧ? Ывлаӧдзыс тай нӧ кылӧ горзӧмныд, — шыасис сійӧ да пондіс пӧрччыны вывсьыс плашсӧ. — Йӧзсьыс кӧть мед яндысинныд.

— Яндзимыс лоӧ сэк, кор кынӧмыс чургысяс! — вувзьысис мамыс верӧсыс вылӧ да дзик пыр и кватитчис морӧсас, тракйыны кутіс: — Мед вӧлі талун жӧ нуӧма врач дорӧ! Тэнад эмӧсь тӧдсаясыд! Перйыны колӧ, пока абу сёр!..

— Мамӧ! Папа!

Надя ставнас матӧ воӧма, то чургӧдлӧ кисӧ мамыслань, мед ӧвсяс да лӧняс, то батьыс сывйӧ уськӧдчыны дась, мед сійӧ мездас да дорйыштас ярмӧм мамсьыс. Батьыс Надялӧн, ёна гежӧдмӧм юрсиа, ыджыд туша-рожаа, пырджык небыд гӧлӧса да лӧнь, ичӧтысяньыс нывкасӧ ёна радейтліс и ӧні дась вӧлі аснас дзебны нывсӧ мам ышмӧмсьыс, но эз тӧд, мый шуны ни мый вӧчны. Морӧсас шашаритчӧм гӧтырсӧ тойыштны да кевман гӧлӧса нывсӧ сывйыштны, гӧлӧссӧ сетны ли, — петкӧдлыны, коді кӧзяиныс гортас. Но сідзи и эз ышты нинӧм шуны.

Гӧтырыс бара уськӧдчис сы вылӧ:

— Видзӧдлӧ! Бать шусьӧ! Пельсӧ эз вӧрзьӧд! Кылан-ӧ, нылыд чурка регыд ваяс!

— Но и мый? Ме чайта, зэв бур! Внук али внучка лоӧ! — кияссӧ паськӧдлӧмӧн кыпыда кайтыштіс верӧсыс да чургӧдіс кисӧ нылыслань: — Сідз абу, нылукӧ?

— Папа, гашкӧ, нинӧм на и абу. Мый водзвылыс... Прӧстӧ вылӧ эз лок ас кадас да... — ляскысис батьыс дорӧ нылукыс.

Мамыс татчӧ сьӧвзьысис да скӧрйывсьыс ӧбедайттӧгыс и муніс бӧр удж вылас.

— Папа, тэ эн думайт нинӧм лёксӧ Серёжа йылысь. Ме сійӧс радейта. Папа, зэв ёна радейта! И сійӧ менӧ... — бать сывъяс вашкӧдіс нылыс.

Лолита Павловна, ресторан-кафелӧн кӧзяйкаыс, мыйкӧ частӧ пондіс лэбавны Москваас. Бӧръяысьсӧ кык лун и ветліс да воис ёна вежсьӧма, некод дорӧ сибавтӧм лоӧма. Уджалысьясыс вашкӧдчисны ӧта-мӧдныскӧд, мый пӧ лоӧма кӧзяйканымкӧд? Эз-ӧ Москваас верӧс сайӧ пет суйӧрсайса кутшӧмкӧ миллионер сайӧ?

Лёша Надеев весиг повзьыштіс, кор сійӧс чукӧстіс кӧзяйкаыс ас дінас. Гашкӧ пӧ, кодкӧ удтіс да, рытъяснас ачым ассьым сьыланкывъяс сьывлі да, эг бокӧвӧй артистъяссӧ чукӧстлы да. Но мыйӧн пырисны кабинетас, Лолита пыр и юаліс Сергей друг йывсьыс. Оз пӧ тай нӧ пыравлы Сергей другыд, лӧгасинныд ли мый?

— Велӧдчӧ. Семестр пом, зачётъяс регыд, — веськодь гӧлӧсӧн вочавидзис Лёша.

— Но нин... Зачётъяс... Тӧда ме сылысь зачётъяссӧ.

— Тӧдан кӧ, мый юасян? — збоймыштіс Лёша. — Сійӧ, гашкӧ, кывліс: Москваӧ ветлан.

— Но и мый, ветла кӧ?

— Верӧс сайӧ пӧ петӧмыд да.

Лолита серӧктыштіс да скӧракодь и шуис:

— Тэ быдтор тӧдан! Збыль петан кад. Комын арӧс бӧрад сэсся некод оз босьт.

— Тэнӧ?! Босьтасны бара-й!

— Гашкӧ, тэ коравны кӧсъян да, — серӧктіс Лола да чашкӧдліскодь весиг нырбордъяссӧ.

— Мыйла — ме? Серёжаӧс юасян да. Но сійӧ, буракӧ, крукӧ нин шедӧма, — нюммуніс Лёша.

— Тӧда, та вӧсна и интересуйтча, — паныдаліс Лёшаӧс Лолита да тшап гӧлӧсӧн и содтіс: — А тэ прав! Ме збыль верӧс сайӧ петі. Зэв прамӧй морт сайӧ, зэв озыр сайӧ.

— Иностранеч сайӧ? — не то юаліс, не то ассьыс дӧгадкасӧ висьталіс Лёша.

Лолита стрӧга шмонитыштіс:

— А тайӧс тэныд абу быть тӧдны. Но Серёжаӧс, кора тэнӧ, аддзӧдлы, чукӧстлы ме дорӧ. Ог ӧд ме ачым сы дорӧ университетас мун, патераас ли...

Университетсьыс воӧм бӧрын мамыс Серёжалы пыр и юӧртіс, Лёша другыд пӧ пыраліс да тшӧктіс тэныд сы дорӧ удж вылас волыны. Лолита Павловна пӧ корӧ. Ог пӧ тӧд сӧмын, мыйла тэ ковмӧмыд налы?

Серёжа пыр и тэрмыштчис:

— Ветла, тӧдмала.

— Ветлы да эн дыр манитчы. Надяыд кӧсйис волыны. Пывсянӧ мӧдӧ. Корӧсь юаліс, да кори, эм, мися, волы. Магазинын паныдасьлім да...

— Манитчышта кӧ ӧд... Метӧг сет корӧсьсӧ дай, — веськодьпырысь шуис пиыс да мамыслы тайӧ чушискодь, но чушӧмсӧ эз петкӧдлы, а шуис: — Пывсян бӧрас инӧ аддзысьланныд, кургыштанныд. Пывсянбӧрса чай инӧ дасьта.

— Вот и юӧй дай, — дӧжныштіс пиыс да тэрмасьӧмпырысь и петіс.

Сылӧн лолыс ставнас кыпъяліс, эз мун, а быттьӧ лэбис. Коммунистическӧй улича вуджиг тайкӧ и машина улӧ эз веськав, светофор вылас видзӧдтӧг и мӧдіс туйсӧ вуджны да.

Но кор пырис Лолита кабинетӧ, пыр и уси ловнас. Лола абу ӧтнас, сы дорын пукалӧ Щанов, Лолалӧн веськыд киыс, бухгалтерыс. Пызан вылас руасьӧ чашкаясын кофе, дукыс лӧсьыдика гильӧдӧ ныртӧ. Щанов, кыдзи и пыр, шыльыд гӧна лӧнь кань кодь, но тайӧ разыс чужӧмыс сылӧн гӧрдӧдыштӧма, буракӧ, Серёжа пыртӧдз на костын вӧлӧма ыджыд сёрни.

Мыйӧн Серёжа пырис, Лолита радпырысь уськӧдчис сылы паныд, сывйыштліс, окыштіс пель боксӧ да кыпыд гӧлӧсӧн шыасис:

— О, коді локтӧ! Зэв на и кузь кокыд! То миянлы муртса пыртісны кофе! Тэныд кисьтыны? Да тэ пуксьы. Сёрни эм.

Серёжа ыждалыштіс, ме пӧ гортын муртса на нуръясьышті да оз ков.

Лолита дӧзмӧмсӧ петкӧдліс шмоньпырысь, шыасис Щанов дорӧ:

— Аддзылінныд, Николай Дионисьевич? Менам любимчикӧй ичӧтик невежа, весиг аттьӧсӧ эз шу, кофе стӧкан бӧрыньтіс да. Ковмас норасьыштны вежайыслы. Кстати, Иван Михайлович талун пыраліс жӧ ме дорӧ, муртса муніс. Кӧсйис тіянӧ мамтӧ видлыны пыравны. Пӧлинӧ, кыдзи мамыд? Здоровйӧыс кутшӧм?

— Ӧні быттьӧ ничево тай, — вочавидзис Серёжа да содтіс: — Пасибӧ.

— Вот ӧні ме аддза культурнӧй том мортӧс, — шуис Лола да мичаа серӧктіс, кутыштліс крепыдика зонтӧ. — Сідзи и окота меліалыштны этайӧ красавецсӧ, упрямецсӧ!

Щанов зэв ньӧжйӧ, тшапа юис кофесӧ да чашкасӧ пуктӧм бӧрын мыссьысь кань моз чышкаліс уссӧ да вом доръяссӧ, сэсся шуис:

— Но, том гулюяс, ме, пӧжалуй, муна, ті асьныд лӧсьӧдчӧй и сёрнитӧй.

Лола сылы гогнитыштіс юрнас, верманныд пӧ мунны, да пуксис аслас пызан сайӧ, шыасис Серёжа дорӧ:

— Пуксьы, сёрни и збыль эм, — индіс дзирдалан чунькытша кинас аслыс воча улӧс вылӧ, сэсся, вом дорсӧ кыдзкӧ мичаа юмбыртлӧмӧн, нюмдіс: — Ӧти-кӧ, верман менӧ чолӧмавны: петі верӧс сайӧ. Свадьбаыс, дерт, эз на вӧв, но чунькытшасьӧмыс лои нин. Алекс менам зэв шань, озыр морт. Поляк. Польшалӧн став парфюмерияыс, лыддьы, сы киын. Перспективаыс менам, ачыд аддзан. Но... Ме ог вермы кольны ассьым «Политикӧс» буретш ӧні. Ӧд эг на помӧдз вӧчны вермы, мый кӧсйи. Тэ ӧд тӧдан... Но Интернет... Тэ аддзылін, миян кафеын мыйта пыр йӧзыс! Тэнад Лёша другыд и то электроннӧй почта пыр корсьӧ гӧтыр вылӧ мичаник француженкаӧс! А Алекс менӧ нуны кӧсйӧ Польшаӧ. Миян пӧ медся мича панияс и тэ пӧ лоан налӧн царицаӧн. А ме ог вермы лоны царицанас. Сійӧ татчӧ оз кӧсйы воны. Вот татшӧм менам, царицаыдлӧн, делӧяс. Тэ гӧгӧрвоан, Серёжа? Гашкӧ, мездан да? Вежан менӧ? Дерт, тэ томиник на, абу на дась татшӧм удж вылас. Но ме тшӧкыда кута волыны. Мый нинӧм он шу, сідз видзӧдан ме вылӧ? Чайтан, йӧйми? Эг. Но верма. Кодлысюрӧ эновтны, сідз кольны ме ог вермы. Тэныд кӧсйи... Но аддза: аслым на ковмас кольччывны кутшӧмкӧ кад кежлӧ. Но ме, шуи тай, верма йӧймыны и мырддьыны тэнӧ невестаыдлысь. И прӧщай сэки менам Алексӧй и став польскӧй парфюмерияыс! Тэ тайӧс кӧсъян? Сергунчик, но жӧ, сет кутшӧмкӧ вочакыв.

Лолита, тӧдчӧ, ловнас ставнас ыззьӧма, но зільӧ кутчысьны. Вильыш нюмыс петыштлас кӧ, бӧр дзебсьӧ, кыпыд гӧлӧсыс вежсьӧ садь да лада гӧлӧсӧн.

Сылысь сёрнисӧ кывзігчӧж Серёжа кыв эз шулы, ыштӧ чолӧмалӧ, али жалитӧ, али вежӧгтӧ. Тӧдіс: радейтӧ тайӧ барышняыс вильшасьыштны. Москваясті, суйӧр сайті ветлігас велалӧма ышмывны.

Серёжа кӧсйис нин скӧрмыны да тайӧс и шуны, но мыйкӧ кутыштіс жӧ койыштны Лолалы татшӧмторсӧ, да збойиника мӧдтор шуис:

— С законным браком, сідзкӧ, Лолита Павловна! Ме зэв рад тіян вӧсна! Но, а ме кузя тіян сёрниыд, ті асьныд тӧданныд: абу менам удж рестораныд. И кутшӧм меысь веськӧдлысь? Менам — Енмыс, енэжыс да му-ваыс. Тэ ӧд тӧдан: геология бӧрйи. Вот велӧдчынысӧ кыдзи? Университетсӧ помавны? Мамӧ висьӧ, радейтана нылӧй регыд ваяс, а стипендия менам... босьтігас чунь костті вошӧ...

Серёжалы лои жар, мышкуыс кӧтасис. Сійӧ тэрыба разис сьылі вывсьыс дӧрӧм кизьсӧ, водзӧ нуӧдіс:

— Лола, улӧдз копыр и аттьӧ тэныд, абу вунӧдӧмыд да, со и бур места вӧзъян. Но, ачыд тӧдан: лӧсявтӧмтор сійӧ. Тӧвся каникулъяс кежлӧ кӧ уджтор меным индыштан — бур лоӧ. И ог вунӧд сійӧ буртӧ.

Серёжа татчӧ кузя ышловзис, а Лолаыслӧн серамыс петіс.

— И та мында тэныд сӧмын колӧ?! И по заслугам мынтысян? — горӧдіс сійӧ да мича чунькытша чуньнас пондіс йӧктыны да тотшӧдны пызан кузяыс. Сэсся кималаснас прӧйдитчис пызан пӧв кузяыс, быттьӧ мыйкӧ ковтӧмтор чышкыштіс, да шуис:

— Аддза тэныд уджтӧ! Тэ плебей, и чайта: тэныд сійӧ кажитчас! Сӧмын, ӧтчыд кӧть, ковмас менӧ окыштны!

— Окышта. А кутшӧм удж? — вельмыштіс жӧ Серёжа да падъявтӧг и юаліс.

Мӧдыс падъявтӧг жӧ пондіс висьтавны.

— Тӧдан, ме коркӧ гарыштлі нин, рынокын, мися, менам дас вузасян точка. Куимыс вевт улын. Сэні миян нывъяс сёян-юан вузалӧны. Сизим точкаыс ывлаын, палаткаясын. Паськӧм сэн, бельё, чачаяс... Прӧдукта вузалысьяслы отсӧгыс пӧшти оз и ковмыв. Сідз, шочиника. А вот палаткаясын — мӧд делӧ. Асывнас, рынок воссигкежлӧ, колӧ босьтны тӧварсӧ складысь, вайны палатка дорӧ, сдайтны вузасьысьыслы честь по чести. Вайин — на тэныд кызь шайт! Наличнӧйӧн! И гуляйт, Ванька, лунтыр, кӧн кӧсъян. Но рытнас, рынок тупйысигкежлӧ, мед тэ вӧлін сэні нин, палатка дорас, вузасьысьлысь тӧварсӧ вой кежлас бӧр нуин да сдайтін складӧ. Нуӧмсьыс бара босьтан кызь шайт.

— И ставыс?! — Серёжа весиг чеччыштліс места вывсьыс.

— А мый, этша тэныд? — серӧктіс Лолита.

— Да абу этша! Кокни зэв да?

— Збыль кокни. Юртӧ оз ков жугӧдны. Лысьӧмыд тэнад кодь ӧшпилӧн оз жӧ ёна жугав. Но учтит, сизим точка менам. Сизимнансӧ колӧ тэрыба могмӧдны. Нажӧтка тэнад лоӧ: асывнас кызь да рытнас кызь жӧ. Артасьныс кӧ кужан — кызь да кызь лоӧ нелямын. Нелямынсӧ босьт сизим вылӧ. Мыйта лоӧ лунся нажӧткаыд?

Серёжа шутёвтіс:

— Кыксё кӧкъямысдас шайт! Вот тайӧ да! Вот... — Серёжаӧс босьтіс шензьӧмыс да водзӧ мый шуны и кывсӧ эз аддзы дыр, а сэсся аддзис жӧ тай, кайтыштіс: — Рыночнӧй система...

— Да, вежапиӧ... — нюмдыштіс Лола да сэсся ачыс ассьыс и быттьӧ юаліс: — А сійӧ дядьсӧ, коді сэні уджалӧ нин меным дыр да честь честью, кытчӧ вошта?

Серёжа тшӧкмуніс:

— Да, збыль? Но и но... Олӧм жӧ пуксис... Рыночнӧй... Тьфу ты!

— Но ме отсала тэныд, кӧсйыси кӧ, — Лолалӧн гӧлӧсыс такӧдыштіс зонтӧ, и сійӧ видзӧдліс ныв вылӧ кутшӧмкӧ мойдса фея вылӧ моз.

Феяыд шуис:

— Прокопьевичӧс ме индыла грузчикӧн Москваысь тӧвар ваялан пульман вылӧ. Рад на и лоӧ лолыштыны быдлунся ноксьӧмсьыс.

Серёжалы кажитчис феялӧн татшӧм мӧвпыс, но эсійӧс, пульманвывса грузчиксӧ, кытчӧ?

Тайӧс и юаліс Серёжа, да Лола сераліс сы вылын дыркодь. — Но тэ и бур сьӧлӧма зонка. И быдтор тэныд тӧдны колӧ. Да мед сылӧн мӧд грузчик отсасьысь лоӧ! Тэ дӧвӧлен?

— Но, позьӧ шуны: да, — став вомтырнас нюмдіс Серёжа.

Лола тшӧтш нюмдіс, чеччис улӧс вывсьыс да пызан вомӧныс и нюжӧдчыліс, зонмӧс чмокнитӧм бӧрын серамсорӧн шмонитыштіс:

— Кӧсйи, мед тэ окыштан, а аслым ковмис. Тайӧ миян костын договор. Выль во аски асыв кежлас ло дась. Прокопьевич тэнӧ кутас виччысьны склад дорас. Сы дорын тэ ӧти лун велӧдчан, а сэсся ачыд... Мукӧд удж, тэныд лӧсяланаыс, менам абу. А ӧні окышт менӧ да мун. Юрӧй мыйкӧ висьмис.

— Муна инӧ?

— Чӧвлы, нӧшта окышта да мун. Мамыдлы привет висьтав... Ой, ноко нӧрӧвитлы, висьысьыдлы гӧснечтор ну, ме буфетӧ петала.

Кильчӧ помас петӧм бӧрын Серёжа сулаліс да дзоръяліс дыр. Уличаыс ӧзйис нин электрическӧй биясӧн. Вылын, пемыд енэжас, мыччысьӧмаӧсь нин кодзувъяс. На пӧвстын ӧти ломалӧ медъяра да быттьӧ и мигайтыштӧ на. Сыкӧд орччӧн мӧд кодзув, чусыдджык.

«Тайӧ чусыдыс — ме», — мыйлакӧ друг думыштіс Серёжа, а орчча яръюгыд кодзувсӧ шуис Лолаӧн.

Серёжа чатӧрвидзис, видзӧдіс тайӧ кык кодзув вылас да мыйлакӧ зэв тшӧкыда ышлолаліс. Сы дорті тэрмасьӧмӧн муналісны йӧз, кодъяскӧ — водзӧ, кодъяскӧ — «Политик» ресторан кильчӧлань. Ресторанлӧн мыгӧрыс уна лыда бияссьыс ставнас югвидзӧ да кыскӧ быттьӧ йӧзсӧ пылесос воронкаӧ моз. Сысянь кылысь музыкаыс яр би мозыс жӧ чуксалӧ гажӧдчыны радейтысьясӧс. Кутшӧмкӧ пара, сы дорті прӧйдитіг, тайкӧ оз тангысьны, да нылыс ропкӧдчыштӧмӧн, кылӧ, шуис: — Бӧлван, туй вылас сувтӧма, вомсӧ паськӧдӧма...

Найӧ кежисны ресторанлань, сійӧ ӧдзӧс сайӧ вошины. Тайӧ быттьӧ лои сылы чукӧстан сигналӧн. Тшӧтш веськӧдчис ресторан ӧдзӧслань. Кыкӧныдлы гажаджык лоӧ Москвасянь звӧнитӧмсӧ виччысьны. Тайӧ вельмӧм думнас и пырис Лола дорӧ кабинетас.

— Зэв тай нӧ дыр ветлан? — гортас пыригкостаыс и паныдаліс мамыс Серёжаӧс.

— Мый нӧ дырыс? — кыпыд гӧлӧсӧн шыасис пиыс. — Сэтчӧ вед мунан кӧ, другӧн он мын. То ӧти чукӧстӧ, то мӧд. Ставныс ӧд тӧдсаӧсь. Зэв пӧ шоча волан, шуӧны, да сёрни-баснинас манитӧны. Ме сідз нин тэрмаси.

Серёжа шур-шар пӧрччысис да мамыс бӧрся пырис ыджыд жыръяс. Сэні ичӧтик пызан сайӧ лӧсьыдика меститчӧмаӧсь Надяыс да суседкаыс, видзӧдӧны телевизор, пӧсь чай чупканмоз гажаа серӧктыштлӧны.

Надяыс пӧсь пывсян бӧрад да чужӧмыс ӧгралӧ кельыдгӧрдӧн, кыпыд серамсьыс мича пиньясыс ставнас еджвидзӧны жемчуг сикӧтш мольяс моз. Ва юрсисӧ лэдзалӧма, пасьвидзӧ пельпом пасьталаыс. Таысь сылӧн вуджӧрыс стенас кажитчӧ борда ангел кодьӧн. И ачыс Надя ставнас югзьӧ. Серёжалӧн дрӧгмуні морӧс пытшкыс и сэтысь петіс кутшӧмкӧ курыд дум, кайис горшӧдзыс, кутіс пӧдтыны. Таысь вомыс тӧкӧтьӧ вежыньмунліс да синсьыс бырснитіс синва. Синвасӧ чышканмоз и сибӧдчис чай юысьяс дорад, мудерлуныс тырмис жӧ, да кыпыда кайтыштіс:

— Синмӧс ёрис. Сэтшӧм мичаӧсь да шоныдикӧсь пукаланныд, чай юанныд! Кузь менам кокӧй, тэрмаси-локті! Меным тшӧтш кисьтӧй!

Серёжа чабралыштіс кияссӧ, быттьӧ нин ёна кынмӧма, да пуксис Надяыскӧд орччӧн, кутыштіс сійӧс коскӧдыс. Надя нинӧм эз шу, сӧмын мелі нюма видзӧдласнас дзоркнитліс сы вылӧ.

Суседкаыс, — но и паськыд да кальӧг вома, — пыр и шыасис:

— Мый и тэрмасин? Гусясьысьяс сӧмын тэрмасьлӧны. Огӧ удзӧдӧй! Пуксьы! Миянлы и тэтӧг гажа вӧлі, Петросян со гӧг вуж ортӧдз серамӧс петкӧдлӧ да. Суин кӧ, и тшӧтш миянкӧд сералышт. Надя дорад да, аддза, шоналін нин-а.

— Шоналі дерт жӧ! Нӧшта кӧ ещӧ пӧсь чай да Петросян! — вомтырнас шпынняліг горӧдіс Серёжа, эновтіс Надясӧ, муніс кухняас да вайис сэтысь блюдъя чашка, вӧзйис суседкаыслы: — Тэныд, Катьӧ тьӧтка, кивывджык, кисьтышт мем пӧсь васӧ, заваркасӧ ачым пукта. То тай «Липтоныс» тані. Кампет и! Пир дай сӧмын!

— А кыдзи нӧ, пӧсь пывсян бӧрас?! — мамыс вайис кухнясьыс тӧрелкаын чукъя пӧсь аладдяяс. — Ужын и лоӧ аладдянас чайыс. Сёйӧй. Да тэ висьтась, пиук, мыйла корлӧмаӧсь?

— О, мамӧ... — Серёжа вом доръяснас инмӧдчыштліс чай чашка дорас да ютӧгыс и бӧр пуктіс пызан вылас, ошйысьӧмӧнмоз и горӧдіс: — Мем сэтшӧма удайтчис! Тӧвся каникул кежлӧ сэтшӧм удж аддзи! Часлы, висьтала, чайсӧ юышта да. Збыль, везитіс... Надя, тэ кылан?

Серёжа лӧсьӧдыштіс Надялысь юрсисӧ, окыштіс бан боксӧ да пуксис сыкӧд орччӧн. Кыскыштіс асланьыс чай чашкасӧ.

Мамыслӧн петіс кыпыд нюм, чӧвтыштіс пернапас:

— Но и слава богу! — шуыштіс да тшӧтш пуксис пиыскӧд орччӧн.

Выль во кежлӧ нарошнӧ быттьӧ Енмыс гажӧдӧма тадзи ывлавывсӧ. Эзысьӧн дзирдалысь гыӧр пушыда вӧччӧдӧма карса улич пӧлӧн сулалысь пуяссӧ да лажмыдик кустъяссӧ. А рыт кежлас сӧдз енэжӧ жалиттӧгыс и койыштӧма уна лыда кодзувъяссӧ. Налӧн дзирдыс вермасьӧ электрическӧй лампочкаяс дзирдкӧд, лӧсталысь лымъя эрдыскӧд. Кажитчӧ, быттьӧ мойдӧ веськалін. А кар шӧрсянь, ыджыд коз пу дорсянь, музыка да йӧз гажӧдчӧм шыкӧд локтӧ и свежӧй коз пу сир дук да праздниклӧн быдсикас дукыс. То сэн, то тан вильышмӧм челядь чермунтӧдзыд повзьӧдасны хлопушкаӧн, ӧзйӧны бенгальскӧй бияс. И тайӧ став дуксьыс да шысьыс чайтан, мый и сынӧдыс ставнас юргӧ, чуксасьӧ, чолӧмасьӧ. Став мир пасьтаса войтыр и енма-муа костыс чолӧмалӧны мӧда-мӧдсӧ Выль воӧн, кызь ӧтикӧд нэмлӧн медводдза воӧн, выль коймӧд тысяча вояс заводитчӧмӧн. Быттьӧ сідзи и кылӧны гӧлӧсъяс:

— Думыштчылӧй, войтыр! Кутшӧм кадӧ ми олам! Кутшӧм шуд уси овны тайӧ кадас! Мый миянӧс виччысьӧ аски? Кутшӧм выль вермӧмъяс али воштӧмъяс?!

Кар шӧр площадь вылын, ыджыд коз пу дорын, а сэсся карса уличаяс кузя восьлаліг, Сергей Колипов кыліс вемӧсын моз тайӧ став чуксасьӧмъяссӧ да вашкӧдліс орччӧн восьлалысь Надяыслы меліа да нимкодя:

— Да, да, ми буретш тайӧ кад кежлас чужлім, олам, радейтам!

Найӧ ӧта-мӧдыскӧд кутчысьӧмаӧсь, восьлалӧны ньӧжйӧ, сувтӧмӧн нимкодясьӧны ывлавыв мичнас, шмонитӧны, окыштчӧны кадысь кадӧ да кыпыда чолӧмасьӧны паныдасьысь тӧдсаяскӧд, университетса ныв-зонкӧд.

Тайӧ вӧлі колян вося декабр комын ӧтиӧд рытӧ да Выль волӧн первой луннас да рытнас.

А талун Выль во, январ мӧд луныс нин. Пемыд на, лӧзалӧмыс на оз тӧдчы. Чайтан, и став мирыс на узьӧ-шойччӧ кыпыд праздник колльӧдӧм бӧрын. Но мамыс Серёжалӧн чеччӧма нин. Мелі гӧлӧсӧн, пӧшти вашкӧдӧмӧн, катӧ писӧ:

— Серёж, пиук, регыд сизим час. Чеччы, мыссьышт кӧдзыд ваӧн, мед палялан, да мун, дитя. Пӧсь сёянтор ме дасьті нин.

Ой, сизим час асывнад чӧскыд жӧ том зонмыдлӧн унмыс! Нӧшта эськӧ сыркнитыштны, но колӧ чеччыны. Серёжа ырснитӧ вольпась вывсьыс, тэрыбиника, кыдзсюрӧ лӧсьӧдыштӧ крӧватьсӧ да котӧртӧ мыссянінас.

Мамыс видзӧдӧ сы бӧрся да шыньмунӧмӧн думыштӧ:

— Бать кок пӧв, пиукӧ... Сійӧс, шондібан, эз жӧ ковлы кыкысь чукӧстынытӧ. Ырснитӧмӧн жӧ пыр чеччывліс удж вылас.

Кухняас пырӧм бӧрын мамыс сэсянь нин чукӧстчис:

— Мыссьышт да лок, пиук, нуръясьышт сэсся. Кӧдздӧдӧма на нӧшта. Ывлаас ӧд тэд ковмас кузь асывкодьсӧ коллявны.

Пиыс лӧня, нинӧм шыавтӧг, пырис кухняас, панясьыштіс, юис чай да бара жӧ лӧня пондіс пасьтасьны. Паськӧмсӧ рытсяньыс дасьтылісны, да корсьысьны да выль пӧв ас вылас мерайтны эз и ковмы. Серёжа дась кутчысьны ӧдзӧс вугъяс. Мамыс пондіс благӧслӧвитны писӧ. Серёжа татчӧ дӧзмискодь:

— Мамӧ, быттьӧ армияӧ колльӧдан. Ог ӧд кытчӧкӧ мӧд муӧ мун.

— Сідз эськӧ, пиук, да... Мам сьӧлӧмыд тай... Но, мун инӧ, бласлӧ кристос...

Татшӧм водзтӧ некор на Серёжа эз эновтлы шоныд гортсӧ да кильчӧ помас петӧм бӧрын и дрӧжмуніс. Ывлаыс ыркалӧма буракодь. Выль во кежлӧ гажӧдӧм мичыс абу на вошӧма. Пуяс век на эзысьӧн дзирдыштлӧны, вевттьысьӧмаӧсь гыӧрӧн. Енэжсянь видзӧдчӧ югыд тӧлысь, кодкӧ ӧти дорсӧ курччыштӧма да абу нин ыргӧн таз кодь гӧгрӧс. Дзик на тыртӧм карса уличаыс. Ӧти машина тай, фаранас югнитлӧмӧн, тӧвзис сы бокті кытчӧкӧ.

Но рыноклань матысмигӧн тшӧкыда пондісны вуджрасьны йӧзыс. Лымйыс дзуртіс на кок улын, да Серёжалы весиг лои гажа. И со пӧ ме тшӧтш петі татшӧм водзсӧ улич вылас. Муна уджавны.

Рынокдорса керка пельӧсӧ и унакодь йӧз нин чукӧрмӧма. Жӧйялӧны кыза пасьтасьӧм кымынкӧ нывбаба, а на гӧгӧр бергалӧны пӧкмелляӧн висьысьяс, дзайгӧны:

— Тьӧтушӧ, «Трояыд» кӧть эм-ӧ? Выручит...

— Весь дзайган! Весась! Абу ме миллионер, быдӧнлы козьнавны ог вермы!..

Дамочкаыд мыйкӧ горӧдліс, ыждавны на кутліс, но аддзис на дорӧ матыстчысь Серёжаӧс, сирасис сы дорӧ:

— А вот тайӧ дядьыс — настӧящӧй мужик! Рубтӧ сетас, оз скупитчы!

Серёжа шай-паймуніс, но пӧрччис кепысьсӧ да пырис зептас. Мыйкӧ сэн шарӧдчис. Перйис кымынкӧ дас ура, мыччис дамочкаыдлы:

— То ставыс.

Дамочкаыд кватитӧмӧн босьтіс да видзӧдліс, уна-ӧ сетісны. Аддзис дас ураястӧ, босьтчис пинясьны. Мыйтӧ сӧмын и эз шуав! Абу пӧ тіян, мужичӧйяслӧн, некутшӧм пыдди пуктӧм нывбабаяссӧ! Онӧ пӧ гӧгӧрвоӧй: нывбабалы окота лои юыштны! Чайтанныд, ыджыд радлунысь юа?..

Сідзи, нывбаба пинялӧм улас, и пырис Серёжа рынокӧ нуӧдан воротаӧдыс. Татшӧм ывлавывса кабаксӧ Серёжа и думыштныс эз кужлы да ёнакодь и шензьыштіс, но кор пырис рынок ӧграда пытшкӧ да аддзис уна лыда ноксьысь йӧзӧс, сувтовкерӧмӧн ышловзис: «Ема-ем!» Быдӧн мыйкӧ ноксис да кыскис — ыджыд сумка, мешӧк, ящик... Ыджыд дадь вылӧ тэчӧма чукйӧн, кык дядьӧ кыскӧны гырысь тубрасъяс, мешӧкъяс, ружтӧны, горзӧны, тэрмӧдлӧны водзас кысйысь кӧзяинсӧ, кодлӧн чукйӧн сӧвтӧм доддьыс некыдз оз кӧсйы вӧрзьыны. Медвылісьыс усьӧм велосипед веськалӧма додь полоз улас.

Шум, матькӧм, горзӧм, чилзӧм, дадь полозлӧн шливгӧм — тайӧ став шумсьыс, ноксьыс Серёжалӧн дась вӧлі юрсиыс сувтны. Сылы чайтсис, мый оз йӧзыс, а енэжыс ставнас ышлолалӧ, горзӧ, матькӧ.

Талунӧдз Серёжа чайтліс, мый олӧмыс пуӧ школаясын, университет залын, магазинын, автобус сувтанінын, а вӧлӧмакӧ... То кӧні олӧмыс пуӧ! То кӧні уджыс мунӧ! И Серёжа талунсянь кутас... Со нин и складыс, кысянь тыра доддяясыс веськӧдчӧны тыртӧм палаткаяслань. А палаткаыс мыйта! Найӧ артмӧдӧмаӧсь уличаяс! Уна улича! Лун кежлас быд тыртӧм палатка лоӧ тыр быдсикас тӧварнас. Мый лолыдлы колӧ, быдтор эм сійӧ палаткаясас. Серёжа кымыныськӧ воліс нин рынок вылӧ, прӧйдитліс палаткаяс пӧлӧныс, тӧдӧ. Но со сійӧ склад дорас нин. Склад ӧдзӧс восьса. Пытшсяньыс тыдыштӧ би да кылӧны гӧлӧсъяс, чуксасьӧм, горӧдлӧм, кутшӧмкӧ номеръяс лыддьӧдлӧм.

— Куимсё дас витӧд номер! Эй, коді сэн, эм абу татшӧмыс?! — кылӧ пытшсяньыс мужичӧй гӧлӧс да нывбаба горӧдӧм: — Борис, кӧні тэ, етиттвой!

Мышсяньыс Серёжаӧс кодкӧ тойлалӧ да пинялӧ:

— Мый сувтін? Мешайтчан! Менсьым номерӧс шуисны...

«А менам номеръясыс... — друг кватитчис Серёжа, — ме ог и помнит палатка номеръяссӧ, висьтавлісны эськӧ да. И кытысь татысь аддзан рыжӧй тошка Прокопьевичсӧ? Гашкӧ, и эз на лок да? А колӧкӧ, склад пытшкас нин виччысьӧ? Ок эськӧ жӧ да... Сёрнитчимӧ жӧ тані аддзысьны... А абу. Гашкӧ, оз и лок да?»

Мышсяньыс кодкӧ сійӧс чорыдакодь тувкыштіс да гажа гӧлӧс: «Тэ, паря, тан нин?» — лӧньӧдіс Серёжалысь пессьысь сьӧлӧмсӧ.

— Кӧкъямыс кежлӧ шуим воны, вот и вои, — шыасьӧ Серёжа ассьыд дон тӧдан гӧлӧсӧн.

Прокопьевич лапнитлӧ сылы пельпомас да тэрмасьтӧг и шуӧ:

— Мед но пока кызвыныс ушумгайтчас. Нинӧмла тэрмасьнысӧ. Тэрмасян — кокнад сконъясян. — Прокопьевичлӧн серамыс гы-гыӧн петыштіс йӧз шусьӧгсӧ гарыштігӧн. Серёжаӧс ки пӧлӧдыс босьтӧм бӧрын вӧзйис:

— Вай, другӧ, палаткаяс дортіыс прӧйдитчыштам. Видзӧдлам, коді медводз воӧма да вуджрасьӧ палатка дорас, сылы и медвойдӧр ваям. Миян ӧд сизимӧн. А ставыслы другӧныд он вай...

И збыль ӧд...

Сизимнан точкаас тӧвар разӧдӧм бӧрын Серёжа брӧд пӧсяліс. Нетшыштіс шапкасӧ, гыжйыштіс юрсӧ да шыасис Прокопьевич дорӧ:

— А нӧшта мый кутам вӧчны?

Мӧдыс серӧктіс:

— Мый кӧсъян! Йӧкты, сьыв! Мун сур ю! Ме ӧти ёртӧс татысь кӧсъя аддзӧдлыны, эсылань ветла. А тэ рытӧдз прӧст. Вит кежлӧ лок, эн сёрмы.

Прокопьевичыс шуис тайӧс дай пондіс ылысмыны Серёжа дорысь. Серёжа сулалыштіс на. Друг сылы юрас воис мӧвп: ыджыд даддьыс нӧ пӧ кӧні, мыйӧн тӧварсӧ разӧдісны палаткаясас? Кытчӧ Прокопьевичыс воштіс? А рытнас кӧ оз лок Прокопьевичыс да ӧтнаслы ковмас Серёжалы чукӧртны тӧварсӧ палаткаяссьыс да сдайтны складас?

Серёжа чепӧсйыліс нин, кӧсйис вӧтӧдны ёртсӧ да юавны, но мыйлакӧ яндзим лои, ичӧтик зонкаӧн пӧ чайтас сійӧс Прокопьевичыс. И веськӧдчис кирпич павильонлань. Зептас вӧлі тырыс сьӧм. Дасаяс, дасаяс. Уна-ӧ, оз тӧд. Прокопьевичыс торйӧдчигас сюйыштіс зептас. Босьт пӧ, нажӧвитін. Ӧти даса кыскис зепсьыс, ньӧбис кӧкъямыс шайта кутшӧмкӧ юантор да веськыда пластик бутылкасьыс и юыштіс. Сдачасӧ дасасьыс эз и босьт да вузасьысь нывкаыс зэв меліа сылы шуис:

— Волӧй нӧшта. Менам кока-кола, и спрайт, и пиво эм и...

Серёжа сылы нюммуніс, шеновтыштіс кинас. Талун сійӧ озыр, мыйла кутас скупитчыны? Петіс ывлавылас. Кытшовтіс видзӧдласнас ставсӧ гӧгӧр, павильонъяссӧ, палаткаяссӧ, ноксьысь-жуысь йӧзсӧ, и кажитчис сылы, мый сійӧ кӧнкӧ вылын, нӧрзьысь йӧз юр весьтас. И медым накӧд жӧ лоны, колӧ чеччыштны увлань юрӧн. Усьӧм да доймӧм йылысь мӧвп эз чужлы. Эсійӧ йӧзыс дасьтісны нин сылы усянінас паськыд-паськыд вон.

Рытнас мудзӧм, но кыпыд лола, Серёжа пукаліс кухня пызан саяс да азыма паняліс яй сора греча рок. Мамыс долыд нюмӧн видзӧдіс пиыс вылӧ да чӧв оліс, эз нинӧм юась ни висьтась. Сёйыштӧм бӧрас Серёжа босьтіс книга да нюжгысис диван вылас, ойӧстӧмӧн лӧвтыштіс да норасьыштіс мамыслы:

— Килутшъяс сэтшӧма доймӧны! Сой вечикъяс и...

— Велавтӧгыд висясны, дерт, — кайтыштіс мамыс да ӧлӧдыштіс на киас книгасӧ босьтӧмысь: — Шойччыштін мед сідз. Книга на кӧсъян лыддьыны да.

— А зачётъяссӧ ме пыдди коді сдайтас? Пушкин? — шмонитыштіс пиыс да восьтіс книгасӧ, листалыштіс.

Тайӧ кадас и кодкӧ звӧнитіс ӧдзӧсас.

— Код нин сэні? — дӧзмӧмпырысь Серёжа клопкис-пӧдлаліс книгасӧ.

Пырис суседка Катя тётяыс, юӧртіс:

— Кодкӧ зэв муса ныв гӧлӧса корӧ телепон дорӧ Серёжаӧс, да вои чукӧстны, — пыригкостаыс и висьталіс могсӧ.

— Мӧд могнас тэ миянӧ он волы да... Грекӧвӧйтам... — суседкасӧ лэдзанмоз и шыасис мамыс да чукӧстіс писӧ: — Пиукӧ, кылан? Надяыд, буракӧ, звӧнитӧ.

— Ачыс эз вермы пыравнысӧ ли мый? — ыждалыштіс Серёжа да чеччис диван вывсьыс.

— Петав, бобушко, петав, — суседкаыс пырис жырйӧдзыс Серёжа дорӧ. — Меным на и бара позьӧ мамыдкӧд варовитыштны.

Шуис тадз да шлопкысис диван вылас.

— Быть ӧд пет, вӧтлан да. Абу асланым телефоныс да, — суседка вылас дӧзмӧмӧнмоз и петіс Серёжа.

Звӧнитіс эз Надя, а Лола. Небыд гӧлӧсӧн сійӧ дивитыштіс Серёжаӧс, он тай нӧ пӧ и кӧсйы висьтавны, кыдзи талун луныс коли. Кӧсйин пыравны да эн и мыччысьлы.

— Прокопьевичыд эз ӧмӧй доложит ставсӧ?

— Прокопьевич — сійӧ ӧти, а тэ — мӧд.

— Талун мудзи зэв ёна да... Эн дӧзмы, аски быть пырала. Сёрнитны колӧ. Ме, пӧжалуй, тӧвбыд верма, не сӧмын каникулъяс дырйи, тэ ордын уджалыштны.

— Кутшӧм сёрни! Верман кӧ, и уджав! Ме благӧслӧвита! Но аски... Тэ мӧвпыштныд он вермы! Алекс локтас ме дорӧ! Пырав быть, ме тӧдмӧда!..

Трубкаас гӧлӧсыс Лолалӧн воши.

— Алё! Алё! — раз-мӧдысь горӧдліс на Серёжа, но трубкаыс чӧв оліс.

«Но и вильышпоз тайӧ Лолаыс! Сыкӧд он гажтӧмтчы! А оз кӧ ылӧдчы? Збыль кӧ Алексыс локтас? Да тайӧ жӧ бур! А то Мефистофельлы моз ловтӧ вузавны ковмас Лолалы».

Тадзсӧ ӧти гӧлӧс горзіс да радліс Серёжа вежӧрын. Но кӧнкӧ морӧс кудъяс лӧвтыштіс мӧд гӧлӧс, да сійӧ лӧвтыштӧм шыысь жугыльмис Серёжа. Гортас пырис нач виӧм-нӧйтӧм кодь. Бур и сійӧ, мый мамыс да суседка ас костас мыйкӧ ёна варовитісны да эз казявны зонмыдлысь жуглясьӧмсӧ.

А здук бӧрти воис Надяыс, пыртіс ыркыд тӧвся сынӧд кӧрсӧ да мича серамсӧ. Перйис сумкасьыс мича кӧрӧб да мыччис Серёжалы. Кӧзяиныслы пӧ аслас нажӧткаысь одеколон то ньӧби. А ме пытшкын ичӧтик олысьыслы пӧ то этайӧс. Шарӧдчысь мича пакет пытшкын тыдаліс мыйкӧ зэв еджыдик да небыдик:

— Папыссянь козин ичӧтиклы чужигкежлас. Скупитчи да аслым тай нинӧм эг и ньӧб-а. Бать эськӧ сетліс сьӧмсӧ. Ньӧб пӧ аслыд козин Выль во кежлас. А мыйкӧ нӧ меным ӧні лӧсялас этатшӧм кынӧмнас? Регыд рекма да сэки и ньӧба.

Надялысь ошйысьӧмсӧ да висьтасьӧмсӧ кывзігтыр Тасялӧн быдлаӧ суитчысь суседкаыс малыштіс Надялысь чургысьӧм кынӧмсӧ, юаліс:

— Корджык нӧ кӧсъян рекмынысӧ? Чужтан да вежанявнысӧ кор жӧ менӧ! Тайясысь ог жӧ нин прамӧя петав-а. Сэки и нӧшта на помкаыс лоӧ.

Надя ачыс тшӧтш малыштіс кынӧмсӧ, вашмунӧмӧн вочавидзис:

— Коркӧ мартнас. Мартовскӧй кот то, кылӧ, чужъясьӧ. Мем шуисны нин: зонка пӧ лоӧ. Серёжа кодь дзик лоӧ, муса да визув. Тӧлка и. Зачётъяс сдайтны колӧ, а сійӧ, мусукӧ, содтӧд удж на корсис. То тай, мудзӧма кыдзи, чӧв-лӧня бокын сулалӧ.

Надя вӧчис воськов лӧня сулалысь мусукыслань, крепыда сывъяліс да мыйкӧ вашкӧдіс пеляс.

Мамыс мыйлакӧ саймовтчыліс жырсьыс кухняас да бӧр пырӧм бӧрас аддзис сывъясьӧм пи-моньсӧ, шуис:

— Со, со... Жалитышт, Надюк, питорсӧ менсьым. Мудзӧма, няньӧн вердысьӧй, менӧ гажӧдысьӧй. Тэ, Надя, тарыт эн нин и мун гортад узьнысӧ, татчӧ кольччы. Ужнайтыштӧй да водӧй дай.

— Эг висьтась да тӧждысьны вед кутасны гортын. Мамӧ эськӧ оз да... Папа маитчыны кутас, — воча кыв сетіс моньпуыс.

— А коркӧ вед быть сэсся пыр кежлӧ лок. Дитяяс, ӧтлаынӧсь жӧ нин да...

Бӧркыв пыдди

Висьмылӧм бӧрас Таисия Степановна эз аслас воддза удж вылас мун, а вуджис Лолалӧн «Политик» кафе-ресторанас.

Ӧткодь эськӧ пӧжасьысьыдлӧн уджыс, сэні кӧть тані, да татчӧ ветлынысӧ матынджык гортсяньыс. Мынтысьӧны бурджыка и. Нокыс эськӧ тані тӧдчымӧн унджык да. Кафеас кутісны джын донсьыс вежалунъясӧ вузасьны студенчествоыслы, да том войтырыс субӧта-вӧскресенньӧнад чукӧрнас локны кутісны. Сэні нӧшта и Интернетыд да. Быд воысьӧс, дерт, колӧ и донтӧмджыка нурйӧдны. Да мед и чӧскыд вӧлі пӧжасыс кофе либӧ чай чашка дорад дай синмыдлы мед мичаджык вӧлі. Уна во чӧжнад Тася велалӧма нин да выльнога пӧжастор бара и думыштас. Булочка вылӧ вед пуктыштан изюм либӧ пув тусь, дай то синмад пырӧджык булочкаыс, чӧскыдджыка сёйсьӧ.

Пусьысь-пӧжасьысь пӧдругаясыс нимкодясьныс оз вермыны Тася киподтуйӧн, шуласны на, воин жӧ пӧ тэ кыськӧ миянлы отсасьнысӧ.

— А Щановыс, мортыс, кутіс корны, да вои тай... — шуыштас татчӧ Тася. Мый нӧшта шуан?

«Лолалӧн ресторан» кӧть ӧнӧдз шуӧны, а ачыс Лолитаӧ важӧн нин абу тан. Выль во бӧрас дзик пыр и мунліс кытчӧкӧ поляк верӧсыс дорӧ. Шочиника тай Москвасянь звӧнитлӧ-а.

Лола аслас местаӧ ресторанас колис Щанов бухгалтерсӧ. Бухгалтерияас выль мортӧс босьтісны. Дерт, асланыс кытшысь жӧ кодӧскӧ. Мича том нывбаба тай-а.

Щанов дырйиыс нин и воліс татчӧ Тася. Уджыс сьӧлӧм сертиыс да и уджалысь ёртъясыс пыдди пуктӧны Тасяӧс. Уджав да уджав эськӧ. Но ковмас эновтчыны. Пи-моньыслӧн выль семестр, выль велӧдчан во регыд заводитчас. Ичӧтик питорсӧ налысь коді кутас видзны? Гожся каникулъяс дырйиыс ачыс Надя ноксис, а сэсся заводитӧма велӧдчӧмсӧ да он эновт.

Дерт, водзкодь на дитятӧ лӧсьӧдны вӧлі, да лоӧма кӧ нин. Ичмоньыслӧн мам-батьыс томӧсь на жӧ да оз кӧсйыны кагатӧ видзны-а. Тасялы и быть лоӧ Боренькаыскӧд нокошитчыны. Мӧд дед-бабыс тай сьӧмнас отсыштӧмысь оз бӧрыньтчыны. Отсыштасны, гашкӧ. Ӧнӧдзыс, слава богу, сьӧмнас лючки-ладнӧ, тырмымӧн олісны. Серёжаыс, сьӧлӧмшӧр дитяӧ, тӧвся каникулъяс кежлас медасьліс рынокад уджавны, да тӧв коляссӧ и гожӧмсӧ сэсся пыр на уджаліс-нажӧвитчис сэні рынокас. Мучитчис жӧ эськӧ, коньӧранӧй, ёна да. Воас асъя удж вывсьыс, пӧсялӧма. Тэрмасьӧ мыссьыны-пасьтасьны, сёрма пӧ университетӧ лекция вылӧ, чай стӧкан оз удит юны, котӧртӧ. То шуас: «Коллоквиум аски, дасьтысьыштны колӧ...» Колӧ, дерт, велӧдчӧмыд вед абу тӧв чужъялӧм. Дитяӧ. Мед жӧ эськӧ и кыдзкӧ Ен отсалас велӧдчынысӧ да университетсӧ помавны. Ой, мыйдыра на колӧ ружтыны! Ӧти воыс на сӧмын прӧйдитіс. Мӧд со кутіс талявны. Медъя эськӧ и ӧдйӧджык ставыс мунас да...

Талун Тася удж вывсьыс водзджык вӧзйысис. Пӧдруженькаяс пӧ, дона аньяс, лэдзӧй талун менӧ водзджык. Внучоклӧн пӧ вед талун юбилей! Во джын тырис Боренькалы, сё зӧлӧталы! Мӧд дед-бабыс, гашкӧ, рытнас пырыштласны да сват-сваттялы колӧ мыйкӧ и ужынтор лӧсьӧдыштны. Ӧти чайӧн он гӧститӧд. Тортсӧ эськӧ чайсӧ юны со босьтіс да...

Петігас ресторан кильчӧ помас и зурасис ресторан кӧзяиныскӧд, Щановкӧд. Сійӧ эз вӧв ӧтнас. Сыкӧд орччӧн сулаліс Тасялӧн жӧникпуыс, Иван Михайлович. Найӧ мыйкӧ ас костас варовитісны да Тася вылӧ эз и видзӧдлыны, быттьӧ и эз аддзывны. На сайын бокынджык, асланыс машина дорын, чатӧртчӧмӧн видзӧдісны кытчӧкӧ вывлань, керка сигӧрланьыс Щановлӧн шоперыс да Лёша Надеев.

— Но, Иван Михайлович гӧсьт воӧма да, Дионисьевичӧ, мыйкӧ кильчӧ помад сулӧдан, — шыасис Тася Щанов дорас моз. Но сійӧ, ньӧжмыд вӧраса да и сёрни вылад скупкодь, эз на и удит немтор Тасялы воча шуны. А Иван Михайловичыс нем виччысьтӧмысла шензьыштіс быттьӧ да уськӧдчис сылы паныд.

— Таисия Степановна! Чолӧм! Зэв рад, мый паныдасим! Вои и эм то, гӧсьт! Да стӧчджыка кӧ шуны: вайисны то эсійӧ машинанас зонъясыс. Дионисьевич другӧ гажтӧмтчӧма да корны ыстылӧма. Сӧветуйтчыштім... Вежанылыд ӧд менам, Лолитаӧ, ой вильышпоз! Радейтӧ сюрпризъястӧ! То тай видзӧдлы... — Иван Михайлович индіс кытчӧкӧ вывлань, ресторан керка сигӧрыслань, кӧні рытъяснас ломалӧны неоновӧй бияс, висьталӧны, ыштӧ тані кафе-ресторан, волӧй шойччыштны да гажӧдчыштны.

Тася чатӧрӧн и видзӧдліс Иван Михайлович инданінлань да кинас клеснитӧмӧн серӧктіс:

— Но-о, выль ним инӧ ӧні миян ресторанлӧн? «Лолита» тай зэв гырысь шыпасъясӧн стен пасьтаыс гижӧмаӧсь.

— Сійӧ и эм, некод нимсӧ эз пукты, а кодкӧ гижӧма стен пасьтаыс, — кайтыштіс Михайловичыс да нӧшта содтіс: — То тай Щановыс и шензьӧ. Ме пӧ ӧні тані кӧзяин пыддиыс, да некодлы эг наказсӧ сетлы-а.

— Шензьӧдӧ и эм менӧ, — на сёрниӧ пырис и Щановыс. — Лун кык водзті звӧнитліс Москвасянь, быть пӧ волам другъяскӧд ресторанлы во тыригкежлас, пасйыштам пӧ. Мед пӧ вӧлі дасьтысьӧма да паныдалӧма миянӧс лючки-бура. Керка фасадсӧ пӧ, буракӧ, выльмӧдыштны колӧ и. Мед пӧ ёртъяслы синмас шыбитчас сӧмын мичаыс да бурыс. Бухгалтерияын сёрнитчимӧ да шуим выльмӧдыштны краскасӧ фасад стеныслысь. Малярӧс корим. А талун воим да... Тонӧ... Гижӧд! Тшук ачыс Лолита миянӧс вильшалӧм ради вӧйпӧдіс татысь кодӧскӧ ассьыс нимсӧ гижны!

Лӧнь этша Щановыд нэмнас, буракӧ, гӧлӧссӧ эз лэптыв, а ӧні горӧдӧм и артмис сылӧн. Та бӧрын сійӧ инмӧдчыштліс Иван Михайлович дорӧ да корис прӧща, извинит пӧ, другӧ, вежаныв йывсьыд тадзи думайта да.

— Пырам, пукалыштам. Мый сэсся тані сувтӧмӧн донъялам Лолалысь вильшасьӧмсӧ. Гижны кӧ тшӧктіс, мед тадзи и кольӧ.

— Да-а, Лола-Лолитаӧ... аслыс моз и нуркнитіс Иван Михайловичыс.

А Тасялы тадзсӧ зэв ёна кажитчис да тшӧтш шыасьыштліс:

— Йӧзыс чайтасны: выль ним рестораныдлы пуктінныд. «Политиксяыд» «Лолита» нимыс лӧсьыдджык.

— Лӧсьыдджык кӧть абу сэсся, — ышловзьыштіс Щанов да видзӧдліс мыйлакӧ Тася вылӧ. Тасялы эз ло лӧсьыд, кортӧгыс суитчис начальство сёрни костас да. Но вед Иван Михайлович дортіыс нем шыавтӧгыс прӧйдитны абу жӧ лӧсьыд. Быть шыась. Ковмис на и нӧшта вельмӧдчывны да корны кыкнансӧ рыт кежлас гортас пукалыштны, Боренькаыслысь «ыджыд» юбилейсӧ пасйыны.

Волісны вед, сё пасибӧ. Пукалыштісны. Сват-сваттяыскӧд тӧдмасисны, Боренькаӧн любуйтчисны да ворсӧдчисны. Серёжа ассьыс другсӧ, Лёша Надеевӧс, тшӧтш вайӧдӧма, да кыпыд Лёшаыдкӧд зэв и гажаа рытыс коли. Ассьыс кывбуръяссӧ лыддис, и сьыліс, и серамбана анекдотъястӧ висьталіс.

Серёжа быттьӧ тарыт кежлӧ кага видзны медасьӧма, питорсӧ кийывсьыс эз и лэдзлы. Тесьтыслы тай ӧтчыд тювгыліс жӧ, Надяыскӧд Лёша дыр кутіс танцуйтны да.

«Вежӧгтӧ жӧ тай. Любитӧ инӧ Надюшаӧс, менсьым муса ичмоньӧс, зарни питор Боренькалысь мамсӧ», — пи вылас видзӧдіг думыштіс Тася да кузя ышловзис, быттьӧ лэдзис морӧс пытшсьыс кутшӧмкӧ ковтӧм тӧжд-маета. Но водзӧ чужысь мӧвпъясыс эз на кӧсйыны мездыны мустӧм тӧждсьыс. Мыйла Лолаыслы быть колӧ волыны рестораныслысь годовщинасӧ пасйыны? Серёжасӧ сӧмын каймӧдлас. Муніс кӧ, мед нин эськӧ и сэн оліс аслас олӧмӧн, аслас верӧскӧд. Ойя жӧ эськӧ да!.. Тшук вед этайӧ кык другыс, Серёжа да Лёша, сідз баситісны ресторан стенсӧ. Тшук тайяс! Некодлы сэсся... Щанов кык друг, Лапшиныскӧд, оз и дӧгадайтчыны, а Тасялӧн мам сьӧлӧмыс кылӧ и тӧдӧ, он пӧръяв мам сьӧлӧмтӧ. Ӧти мӧвп и шонтыштӧ сӧмын повзьылӧм мам сьӧлӧмсӧ. Гашкӧ пӧ, янсӧдчан, медбӧръя чукӧстӧмсӧ кӧсйис петкӧдлыны пиыс да гижис Лолалысь нимсӧ стенас, медым пыр кежлӧ мунас сьӧлӧмсьыс да лясас сэтчӧ из стенаас. Мед эськӧ... Мед оз жӧ батьыслӧн моз ло сылӧн, дона пилӧн. Мед оз жӧ... Господи... Боренька то кутшӧм быдмӧ да...