МЕДБӦРЪЯ ТУЛЫС

Шондібан, ладнӧй да статнӧй жӧ вӧвлі томдырйиыс Игнатий Семёнович. Варовлунӧн да йӧз дорас сибыдлунӧн Енмыс абу ӧбӧдитлӧма ни. Сиктса аньяс сійӧс дзолядырсяньыс ошкылісны: талӧн пӧ быд кизь жӧ нин ас местаас бура да топыда йитӧма. Тӧдӧмысь, татшӧмыд том нывъяслы — сьӧлӧм косьтысь да ун пальӧдысь. Кӧка войяснад унаӧн сы вӧсна ышлолавлісны.

Сӧмын тай том пӧраыд ӧдйӧ исковтӧ, шыльыд чой горулӧ дадь моз.

Важӧн кудриа юрыс дзормис Игнатий Семеновичлӧн. Гум кодь мыгӧрыс гӧрбыльтчыштӧма и. Да и пельк кокъясас пружинаыс слабитӧма-сісьмӧма, восьласыс сьӧктаммӧма: олӧма нин таладор вӧльнӧй светас сизимдас саяс во!

А вот кадыс абу вермӧма сылысь сьӧлӧмсӧ помӧдз рыжмӧдны. Кӧдзыд пӧим улас век на, вӧлӧмкӧ, ӧгырыс дзебсясьӧ.

Гӧгӧрвоис тайӧс Игнатий таво тулыс, кор аддзис сусед квартираас олысь том кӧзяйкасӧ. Аддзис — и быттьӧ югыд шонді вылӧ видзӧдліс. Шондіыд тай, вӧлӧмкӧ, сотӧ и сывдӧ. Вежӧрсӧ тайкӧ оз вошты.

Суседкаыс — том важенка, сы дінысь ӧвтыштіс тувсов дукӧн, коді вӧзйис, чуксаліс дзордзавны, овны да радейтчыны. Кыліс тайӧ чуксасьӧмсӧ пӧрысь кутшыд став ловнас, быд клеткаторйӧн, кыдзи кылӧ радейтчӧмлысь чуксасьӧмсӧ ай йӧра да дась кӧть сё верст собны расті и пӧрӧминті сійӧ чуксасьӧмыслы воча...

...Не ас кадӧ талун чеччӧма старик. Кыдзи и быд асыв, чай юыштӧм бӧрын сійӧ мӧдіс лавкаӧ йӧвла. Асывнас йӧлыс овлӧджык дай йӧзыс этша.

Сӧмын петіс ӧдзӧс саяс, быйк мыччысис и орчча квартирасьыс том ичмоньыс. Быттьӧ зарни сюра кӧр. Дзоркнитліс, вильыш синъяснас сотыштіс старикӧс дай цоок-чок зарни гыжъя кокъяснас, джуджыд каблукнас уськӧдчис пос кузя увлань. А Игнатий Семёнович бӧб кодь коли сулалан аслас ӧдзӧс водзын. Вӧрзьыныс весигтӧ эз вермы.

Ӧтнас буба-омӧльыс тӧдӧ, кыдзи сяммис том ичмонь ӧти видзӧдласӧн пусь-паськерны старик сьӧлӧмысь кӧдзыд пӧимсӧ да пӧльыштны чусалысь ӧгырсӧ.

«Мусаӧй, югыд шондіӧй, сувтыштлы здук кежлӧ! Эн на берд! Нӧшта дзоркнитлы ме вылӧ!» — кевмысис ас кежас старик. Да мӧдыс кылас ӧмӧй? Тотшсьӧдіс водзӧ, кылӧ, петіс кильчӧ ӧдзӧс саяс.

«Пӧрысь выжыв! — кыліс старик кыськӧ пытшкӧссьыс стрӧг гӧлӧс. — Мыйла тэныд ӧні тувсов ойдӧмыс? Эновт лешъялан мӧвптӧ! Пуртӧ путкыльтас, валнас пӧдтас!»

Сэк жӧ мӧд гӧлӧс дзик пыр паныд сувтіс воддзаыслы:

— Мед пӧдтас кӧ, татшӧм здукыс ради ӧмӧй олӧмыд жаль? Татшӧм праздникыс нӧ тшӧкыда овлӧ?

— Ой, пӧльӧ! Сьӧлӧм вӧрзьӧдысьыд эз весиг тэкӧд чолӧмась!

— Абу дивӧ. Менӧ ӧд сійӧ оз на тӧд. Лун-мӧд на тані олӧны да. Вот верӧсыс воан луннас и пыраліс, клещи-мӧлӧт босьтліс. Олегӧн висьтасис, аэрофлотын лётчик. А гӧтырсӧ, со, медводдзаысь на аддза да.

— Медводдзаысь, и дзик пыр сійӧ налькйӧ шедін!

— Но и мед!

— Но и мучитчы, сідзкӧ!

— Да ӧд мукаыс кутшӧм! Сылӧ и сьылӧ сьӧлӧмыд...»

— Томлунӧй, томлунӧй, кытчӧ бара кольӧмыд-а? — ышловзьӧмӧн орӧдіс старик пытшкӧсса сёрнисӧ.

Чужліс да быдмис Игнатий Семёнович крестьянин семьяын. Стрӧга видзӧдісны ай-мамыс, кӧть и ӧтка пи вӧлі. Вильшасьӧм-керӧмсьыд эз гӧн ньылыдыс малавны, регыд вӧлі тасма петкӧдлас батьыс. Да и сиктас налӧн стрӧг обычайяс вӧліны. Шуам, сійӧ жӧ зонмалӧмыс. Нывъяскӧд кокниасьӧм — мода эз вӧвлы том йӧзлӧн. Кӧть и нэмсӧ налӧн ныла-зонма параӧн узьлісны. Войпук бӧрас, коді кодлы кажитчӧ, сыкӧд и разӧдчылісны сарайясӧ узьны. Сёльгы-варовит войбыд, кӧть окась, но китӧ кӧ коссьыс улӧ нылыдлы лэдзлан — вӧлӧсьт пасьта яналан нэмыд кежлӧ. Сійӧ пӧ — лёк зон. Аскинас жӧ пӧрысь и том чуньнаныс пондасны индыны. Та вӧсна и сэтшӧм дивӧыд кывсьыліс зэв шоча, ыштӧ кодлӧнкӧ чужӧма чурка кага.

И сёрӧнджык, кор нин карӧ муніс да пырис лестехникумӧ велӧдчыны, эз нин бать-мам син улас ло, кутіс тӧд вылас сиктса оланногсӧ. Вирас нин вӧлі сійӧ пырӧма. Нывъяскӧд колльӧдчыліс и ворсӧдчыліс, абу ӧд манак, но медым воськов вӧчны пас сайӧ!.. Шабаш! Ни гӧтрасьтӧдз, ни гозйӧдчӧм бӧрас.

А вӧліны ӧд! Кымын мича ныв и вӧтлысьліс сы бӧрся. Аттӧ кыдзи на муткыравлісны сьӧлӧмсӧ. Но Ен видзліс ылалӧмсьыс.

Бӧрйыліс Игнатий Семёнович олан тӧварышсӧ ас сиктсьыс, Пардон Петыр суседыслысь медічӧт нывсӧ, вильыш Дашуткаӧс. Дивитлісны сиктас унаӧн, карсьыс пӧ абу сюрӧма нылыс, да олӧмсӧ кӧсйӧ йитны Пардон семьякӧд.

Суседыс, Петыр дядь, зэв аслыссяма мужик вӧвлі, та вӧсна серам туйынджык видзлісны мужиктӧ сиктса войтыр. Тӧдтӧм «Пардон» ним сераланмозныс ляскисны мортыдлы.

Коркӧ томдырйиыс Петыр дядьыс веськавлӧма Питерӧ, купеч семьяын служитлӧма-казачитлӧма. Гортас локтӧм бӧрын сэні велалӧм ӧбичанас и сэсся оліс: паныдасяс кӧ нывбабакӧд, шапкасӧ юрсьыс куляс да копрасьӧ, мадмуазельӧн либӧ сударыняӧн шуӧ. Ассьыс юр пӧла керкасӧ «виллаӧн» нимтыліс, гӧтырсӧ, кос сартас кодь мисьтӧм нывбабаӧс, — супружницаӧн. А веж юра куим нывкасӧ — Машенькаӧс, Палукӧс да Дашенькаӧс — Моллиӧн, Поллиӧн да Доллиӧн. Сиктсаяс эськӧ ас ногыс чуксавлісны да — Малю, Палю да Далю.

Пардон Петырлӧн медічӧтыс вӧлі медся визув. Красавицаӧн, дерт, он шу, но сымда сылӧн вӧлі муслуныс да мелілуныс, мыйта и вильышлуныс да гажа серамыс.

Абу ӧмӧй ыджыд шуд татшӧм гӧтыркӧд овны? Мед кӧть и Пардонлӧн ныв. Овмӧдчисны да кӧзяйка Далюысь артмис справнӧй, киподтуя да идӧра. Инӧ-артӧ быд удж сылӧн пӧрлі. Сёян пуас-пӧжалас — вомад сылӧ, вурас-вышивайтас — синмыд радлӧ, керка пытшкӧс идралас — лолыд шойччӧ. И удж вылас, ёртъясыс кӧть начальство, пыдди пуктылісны. Бухгалтераліс. Тшӧті мольясӧн ноксис. Ӧти предприятиеын — вӧр пилитан заводын — гознанныс уджалісны. Верӧсыс безопасносьт техника кузя кывкутӧ. Техникум помалӧм бӧрас на индылісны тайӧ должносьт вылас.

Шуны кӧ нин веськыда, первой вояссӧ Игнатий эз этшаысь завидьтыв гӧтырыслы. Премия кӧ бур уджысь сетасны, Дашаӧс оз нин вунӧдны списокад сюйны: бура пӧ уджалӧ, дебет да кредит пӧ сылӧн пыр стӧча арталӧма. Верӧсыслы татшӧм пӧчесьтыд эзджык вичмыв. Критикуйтлісны на неӧтчыдысь. Сылӧн ӧд безопасносьт кузя уджыд абу морт удж — пыдӧстӧм бӧчка. Сӧмын на удитан ӧти цехын юр веманыс сюйны лӧсьӧдӧм правилӧяссӧ, мӧд цехын кутшӧмкӧ нитш юр бара на оз пыдди пукты сылысь велӧдӧмсӧ, вунӧдлас ассьыс олӧмсӧ да ки-коксӧ видзӧм йылысь. А электричествонад да гырысь машинаяснад уджыс — абу чачаӧн ворсӧм! Оз тай ставӧн тайӧс пыдди пуктыны. А пинялӧм да выговор на пыдди сюрӧ техниклы. Торъя нин сьӧкыд вӧлі Игнатийлы нывбабаяскӧд. А заводас унджыкыс нывбаба да том ныв. И кутшӧмӧсь! Кывъясыс — ёсь бритваяс. Шуам, мудзтӧдзыд нуӧдан сёрни-басни безопасносьт кузя, сэсся кырымпас пондан чукӧртны, мый тӧдмӧдӧма правилӧяснас. А бабоньяс синлыснаныс лап-лап, ми пӧ эг и кывзӧй. Ми пӧ пыр тэ вылӧ дзоргим-мӧвпалім, кыдзи эськӧ тэнӧ, симпатягаӧс, забронируйтны ӧти вой кежлӧ кӧть. И босьтчасны аньяс кеслыны пиньнысӧ, тэ кӧть мый сэсся сэтчӧ шу, пель йылӧдзыд гӧрдӧдлан и лым еджыдӧдз бледмылан. Кокни мывкыда йӧз нывбабаясыд...

А сідзсӧ эз жӧ ёна лёк туйӧ пуктывны, нинӧм норасьны. Лыддьысьлісны и сійӧ мӧвпъясӧн. Профсоюзнӧй удж нуӧдны на бӧрйисны да уна во пӧдрад видзисны сэн юралысьӧн. Бӧръя воясӧ Дашуткаыс весиг дӧзмыны кутіс. Эз, дерт, пинясь да эльт, тӧдіс: должносьтыс сылӧн сэтшӧм. Но шмонь кывйӧн да бара на дойдыштас. «Но нин тэ менам профсоюзнӧй вождь лоӧмыд! То тэныд собранньӧ, то заседанньӧ, то кодкӧ именнича, то кодкӧ рӧдильнича... Вой шӧрӧдз ветлан. Кольччин нин мед узьны кутшӧмкӧ ичмонь дорӧ».

— Дарьюш, тэ мый?! И йӧктыны-сьывны йӧзсӧ ышӧдны колӧ. И именнича-рӧдильничакӧд ноксьыны. Та вылӧ кӧ менӧ индӧма.

— Да ладнӧ, эн дӧзмы, — серӧктас гӧтырыс. — Мед оз жӧ дзикӧдз ылӧдны ме дорысь югыд шондіӧс-а, — шмонитӧ, а аслас визув синъясыс мудериника дзоркнитлӧны верӧсыслы ныр-вомас, банйыштӧм вом доръяснас сэсся чуп окыштас морӧссӧ да сьылісӧ.

Кыдзи нӧ, кор тэнӧ татшӧма радейтӧны, лолыд лэптас нӧшта код вылӧ кӧ мӧд вылӧ видзӧдлыны?

А вӧліны ӧд семья торкалысьясыд, ей-богу. Сідз и тадз мальӧдасны и вежтӧ петкӧдласны. Сӧмын ӧд асьсӧ ылӧдны эз жӧ сетлы Игнатий Семёнович, тӧдіс дорышсӧ. Рӧднӧй гӧтырыс сылӧн да муса питорйыс сылы меддонаӧсь на. Оз жӧ найӧс вузав да лёк серамтуйын видз. Олас нин сыкӧд, кодӧс том сьӧлӧмыс бӧрйыліс да кодлы кыв сетіс овны нэм помӧдзыс.

Сӧмын тай Дашуткаыслӧн нэм помыс дженьыд вӧлӧма, водзысь-водз кисӧ кресталіс, гортйӧ водіс. Том мичлунсӧ воштыны эз удит. Вӧркъяснас висьӧдчыны мӧдіс да операция вылӧ водіс. А пызан вывсьыс эз чеччы. Нуис гозъякост шуда да тыр вир-яя олӧмсӧ сьӧрсьыс.

Ёна шогаліс Игнатий Семёнович: вывті донатор лои воштӧма. Да ӧд мужичӧйыд ветымын арӧстӧ тыртігӧн абу на кын мыр, ӧтнас оз ов. Регыд и мӧдӧс аддзис, выльысь гӧтрасис, а стӧча кӧ шуны — сійӧс аддзисны. Ылӧ тыдалана мужик вӧлі. Карса краля нырагезйӧн моз и кыскис карас. Сэтшӧмъясыд сяммӧны мужичӧйтӧ ылӧдны, красканас да басканас ас вылас гӧтралӧны. А мужичӧйясыд мича вылад восьса синмаӧсь дай.

Карса краляыд крукыштіс Игнатийӧс да джуджыд каблук улас и тальччис. Ой, сюра мӧс вӧлӧма! Да вежӧгтысь. Син увсьыс эз нин лэдзлы верӧссӧ. Код дорӧ сӧмын эз вежӧгтыв, телефон столб дорӧ, гашкӧ, эз. Телефон дорад эськӧ вежӧгтіс нин да. А кыдзи ӧнія олӧмӧн телефонтӧгыс? Тэныд звӧнитӧны и тэ звӧнитан. А выль гӧтырыслӧн садьыс бырӧ, телефон дорас кӧ сибӧдчӧма верӧсыс.

— Бара пӧдругаыдлы звӧнитны кӧсъян? — уськӧдчӧ телефон трубкасӧ нетшыштны.

— Ксюша, кутшӧм пӧдругалы?

— Эсійӧ сьӧд дзодзулыслы, буракӧ. Тӧнлун тай сьӧд бугыльяссӧ тэ вылысь эз и вештыв-а.

— Ксюша, Ксюшенька...

— Вот кассьышта яндысьтӧм синтӧ! Суссьӧ ӧд...

Тасма кӧрт эськӧ сылы, а не Ксюшенька, да ӧд Игнатий нэмсӧ небыд сьӧлӧма вӧлі да некод вылӧ ки эз лэптыв.

Эз пусьы налӧн нинӧм. Квайт саяс во понъя-каня моз пурсисны-олісны дай ковмис разӧдчыны. Ачыс Игнат, гашкӧ, и эз лыбӧдчы, век чайтіс: лӧсьӧдчасны медбӧрын. Да пиыс нин жалитны батьсӧ кутіс. А жалитӧмыд Игнатий Семёновичлы — голяас ёсь пурт!

Торйӧдчигас сэтшӧм зык-шум лэптыліс Ксюшенькаыд!.. Ӧдва и мынісны сир пиньысь ая-пиа. И джаггӧрӧдысь мынӧм бӧрын моз ышловзисны.

Бӧръя вояссӧ ӧтнас и олӧ Игнатий Семёнович. Юрсӧ выль пӧв сиравны эз нин кут. Мыйла? Дашутка кодьыс оз нин сюр, а Ксюшенька кодьсьыс мед Ен видзас сэсся дай.

Ӧні ачыс Игнат ыджыд и паськыд. Вӧляыс, колӧкӧ, и меддона на. Абу тай дзик ӧтнас. Пи-моньыс улич мӧдарас и олӧны. Быд лун пыралӧны батьсӧ видлыны. Джоджтӧ мыськасны и кӧлуйтӧ песлаласны. Няньла да йӧвла ачыс на лавкаӧ петавлӧ-а. Гожӧмсӧ пиыслӧн дача вылын коллялӧ. Быдтӧ лук турун да укроп, ӧмидз да оз, во чӧж картупельыс тырмӧ и. Ок и радейтӧ ноксьыны град вылас: крестьянин пӧ ӧд, ичӧтсяньыс му дорын быдмис. Градъяс вылас ноксьӧмыс — медыджыд шудыс сылӧн ӧні. Сэні ноксьӧм ради и окота на свет вылас овны. Томлуныслысь гажсӧ да радейтчӧмыслысь радлунсӧ быттьӧкӧ дзикӧдз нин вӧлі вунӧдӧма.

А сё дивӧыд, со мый сыкӧд лои, аддзис том суседкасӧ да. Тувсов тӧвру шумӧн ылькнитіс морӧс кудъяс, ловзьӧдіс томлунсӧ и удаллунсӧ. Веніс и шай-паймунӧмсӧ, и ас пытшсьыс ӧлӧдан гӧлӧссӧ. Измылӧм, турыштчӧм тушаыс сылӧн сетчыштіс водзлань, сэсся тюк-тюкӧн пондіс лэччыны пос кузя увлань, медым вӧтӧдны важенка кӧр кодь ичмоньсӧ да видзӧдлыны сы вылӧ нӧшта.

Со, и кильчӧ помыс, но ичмоньлӧн дукыс нин эз вӧв. Игнат дед котӧртіс керка пельӧслань, кысянь уличыс ӧтар и мӧдар тыдалӧ. Кӧні нӧ анделыс, югыд шондіыс? То нӧ, то нӧ! Оз тувччы лэбӧ каля моз. Эстчаньын нин.

«Шонді югӧрӧ, кытчӧ тэрмасян? Удж вылас, гашкӧ, сёрмӧ? Али лётчик верӧссӧ встречайтны? Ыджыд жӧ шуд быд пӧрйӧ татшӧм анделыскӧд аддзысьлыны. Олег, тӧдан он тэ донсӧ? А ме вот тӧда. И талунсянь быд лун понда колльӧдны ичмоньӧс удж вылас, а рытнас встречайтны. Со, тадзи, кильчӧ помас петӧмӧн. И мыйла, йӧйыд, эг сувтӧдыштлы да юав, кыдзи шуӧны? Аня, Таня, Оля, Надя, Юля? А, колӧкӧ, Дашутка, сылӧн поконча гӧтыр мозыс? Вермас ӧд лоны и Даша... Дарьюшкаӧй, Далюӧй менам... Пикӧ вои, шеді лэчкӧ. Енмӧй, спасит менӧ, пӧрысь йӧйӧс...»

А войнас поконча гӧтырыс уськӧдчис Игнатийлы вӧтӧн, зэв небыдика шуис: «Коран спаситны, а ачыд радлан лэчкас шедӧмысь. Ме тэныд абу отсасьысь. Тэ вӧльнӧй, кыдз тувсов шор, кыдз тувсов тӧв. Вӧч, мый кужан», шуис тадз и бердіс син водзсьыс.

Вӧтнас Игнатий дед бӧрдіс, норасис, а садьмис да гажлунӧн тырис морӧсыс: «Асыв нин! Бара талун аддзыла суседка ичмоньӧс!»

Чай стӧкансӧ ютӧг и петіс кильчӧ помас дежуритны. Пуксис кильчӧ помас неылын сулалысь скамья вылӧ и пукалӧ, синсӧ оз вештыв кильчӧ ӧдзӧссьыс. Со, кодсюрӧ мӧдісны петавны. Клопакылӧ кильчӧ ӧдзӧс, петӧны-мунӧны удж вылӧ том йӧз. Регыд ӧкмыс час кучкас. «Сійӧ, сійӧ мый нӧ сы дыра оз пет? Оз ӧд вермы лоны, мый оз пет». Ойя, со нӧ, найӧ! Верӧсыскӧд кутчысьӧмӧн петісны. Мыйкӧ гажаа варовитӧны.

Кынмис быттьӧ скамья бердас старик, эз вермы чеччыны да чолӧм кыв шуны. Том гозъя прӧйдитісны сы дорті, Олег верӧсыс долкнитыштіс юрнас стариклы, «бур асыв пӧ», а сылӧн гӧтырыс тольгиг-висьталігас ӧдвакӧ и пукалысь стариктӧ казяліс.

«Господьӧй, о Господьӧй! — мӧвпаліс Игнат дед. — Моздорад колӧ новлӧдлыны татшӧм анделсӧ, а Олег йӧй жӧ нин, прӧстӧй нывбабакӧд моз орччӧн мунӧ».

Игнатий Семёнович чеччис скамья вывсьыс. Дежуритсис. Ӧні позьӧ ветлыны рытӧдзыс, кӧн кӧсъян. А рытнас бара татчӧ скамья вылас локтас, медым син пырыс кӧть нуӧдны сійӧс, сьӧлӧм сывдысьсӧ. Кучкӧм пон кодь шуштӧм да бордъя лэбач кодь шуда Игнат дед дыр саявтӧдзныс видзӧдіс мунысьяслы мышканыс, сэсся пырис кильчӧӧдыс да пондіс кайны поссӧ мӧд судтаас, аслас патераӧ. Поссӧ кайигӧн и уси дум вылас, мый дачаас алӧй тюльпанъяс эмӧсь, воссьӧмаӧсь нин. «Вай рыт кежлас сылы дзоридзьяссӧ дачасьыд. Нывбабаясыд радейтӧны дзоридзтӧ. Весиг пыртны верман квартираас. Ой, бур мӧвп, мед Енмыс бласлӧвитас!» — ышӧдіс асьсӧ Игнат дед.

Тойыс и пытшыс лыбис мортыдлӧн! Ӧдзӧс игансӧ восьтіс эз нин пӧрысь пӧль, а удал зон. Ӧдйӧ сылы сюри дачаас ветлан кӧм-паськӧмыс да пажын новлӧдлан сумкаыс. Сюйыштіс сэтчӧ термос да нянь шӧрӧм. И со нин сійӧ тӧвзьӧ-восьлалӧ автобус сувтанінӧ.

Автобусын уна йӧз, тойласьӧны, пинясьӧны, а сійӧ нюмъялӧ. Син водзас алӧй тюльпанъяс да Дашутка ичмоньыс.

Час джын, и сійӧ дачаас, киськалӧ дзоридз петасъяс, нетшкӧ ёг турун, коканӧн небзьӧдӧ мусӧ. И сьылӧ мыйкӧ вомгорулас, меліӧс, пӧсьӧс.

Лун шӧр бӧрын сійӧс чукӧстіс суседыс, Акимыч, чай юны.

Акимыч — Игнат дед моз пенсионер жӧ, узьлӧ и олӧ тані вӧрас водз тулыссянь да сёр арӧдз. Сынӧдыслӧн пӧ кӧрыс тані мӧд, бурдӧдана. Пачыс Акимычлӧн пыр труньгӧ-ломтысьӧ, чайыд век пӧсь.

— Чай юны? Позьӧ!

Игнатий Семёнович талун ышмис да лолыштнысӧ на эз удит, непӧштӧ чай юны. Эновтіс мудйысьны, босьтіс пажына сумкасӧ да пырис сусед ордас.

Налы, кык ӧткодьлы, аддзысьнысӧ колӧ, а сюрас, майбырӧ, сёрнитанторйыд. Кыкнанныс газеттӧ лыддьӧны и радиотӧ кывзӧны. Мукӧддырйи пӧрысь политиканъяс став светсӧ сёрнинас кытшовтасны да мирсьыс сё проблема решитасны. Политикасянь вуджлӧны асланыс семьяяс да челядь йывсьыс юасьӧм-висьтасьӧмӧ. А то и томдырсӧ казьтылӧны. Торйӧн нин Акимыч радейтліс гаравны ассьыс гугӧн и банӧн гартчӧм да майшасян олӧм-вылӧм йывсьыс. Куим война би пыр пӧ муні, быдторсӧ аддзылі, бӧръя война дырйиыс пӧ пленӧ и быдӧн шедлі. Но мый кӧть пӧ казьтыла, а некор забеднӧыс оз сідз пыдзырт сьӧлӧмӧс, кыдзи пукалӧмӧс гаралігӧн. Мыйысь пӧ и дзумгылісны? Пленӧ пӧ шедлі да? Но ӧд пышйи!.. Кайтыштас тайӧс, ышловзяс, сэсся нинӧм оз шу, довкйӧдлыштас сӧмын юрнас.

— М-да... — медым мыйкӧ шуны другыслы, аслыс моз и нурбыльтӧ Игнатий Семёнович. Висьталанторйыс кӧть уна жӧ чукӧрмас, но воюйтӧм йылысь ошйысьны оз вермы.

Первой война восӧ броньын вӧлі, эз нуны. Юр яндзимсьыс релльӧ кӧть ӧшӧдчы. Бӧрти кызмырдӧн-сорӧн босьтісны жӧ. Тӧлысь гӧгӧр Вологдаын велӧдісны. А фронт вылӧ веськаліс да первой луннас и пуля аддзис сійӧс. Содтӧд на кантужитӧма дай.

Туплясис-туплясис госпитальын, да сідзи и кывтӧм пемӧсӧс моз гортас лэдзисны. Морт гӧлӧс оз кыв, вом вӧрӧм сертиыс сӧмын йӧз баснисӧ гӧгӧрвоӧ, ачыс кыв шуны оз вермы. Ок и Дарьюшкаыс койис синва! Но век жӧ миритчыны эз кӧсйы татшӧм неминучанас. Ымзӧ-бӧрдӧ да малалӧ-песӧ Игнатушкаыслысь мыш и водз, юр вывсяньыс да кок чунь йылӧдзыс. Ачыс быгалӧм кӧкакань кодь нин, вир пас абу чужӧмас.

Игнатий Семёновичлы сэки быдсяма морыс жӧ юрас пыравліс. Ваад вӧйтчан и петляӧ пыран дум. Да лыбас ӧмӧй лолыд нӧшта на ыджыд шог вӧчны этайӧ ыджыд сьӧлӧма аньыслы? Пиньсӧ мурч курччӧмӧн да оліс, эз юрсӧ лотав.

Сэсся тай кадыс да Дарьюшыслӧн пессьӧмыс вӧчисны жӧ ассьыныс делӧ. Письтіс кыв-ворыс. Пельнас кутіс кывны и. Бӧр морт кодь лои...

Кык друг чай юисны веранда вылас, восьса ӧшинь дорын, куньтыралісны синъяснысӧ лӧсьыдысла, вывті нин меліа шондіыс лыньгӧ...

— Игӧ друг, шойччыштны он кӧсйы пӧсь чай бӧрад? Куйлышт. Со, менам нар вылӧ и пӧрӧдчыв, — вӧзйис Акимыч чай юӧм бӧрын. Мӧдыс серӧктіс.

— Шойччыны? Татшӧм луннас? Меным абу на окота! Ме эг на мудз! Ме, зонмӧ... Тэ тӧдан, Акимыч, другӧ, ме, буракӧ, верма на и радейтны! Да, да, радейтны нывбабаӧс.

— Нывбабаӧс, шуан?

— А мый? Шуан: дзор пӧль нин! Ерунда! Кӧсъян видзӧдлыны менсьым тюльпанъясӧс! Воссьӧмаӧсь нин, мичаӧсь! Ветлам ме ордӧ!

— Ӧбязательнӧ! Сӧмын вай неуна шойччыштам.

— А-а, тэкӧд лӧсьӧдчан! Вод да быглясь, колӧкӧ! А ме мӧді! Чай-сакарсьыд аттьӧ.

Муніс.

Акимыч видзӧдіс ӧшинь пырыс, кыдзи Игнаша другыс муніс, сэсся нёровтчис — водіс шойччыны. Куйлігас нин серамыс петыштіс другыс вылӧ:

— Но, сё мокасьтӧ, ме пӧ верма на и радейтны! Нывбабаӧс... Эштӧма!

А Игнатий Семёнович и збыль збодериника вӧдитчис ва тыра ведраяснас да лейканас. И сӧмын кор помаліс тюльпанъяссӧ лелькуйтны да петіс теплицасьыс ывла вылӧ, гӧгӧрвоис ки-кок лёталӧмсӧ да морӧссьыс сьӧлӧм пессьӧмсӧ.

«Лолышта кӧть здук дай прӧйдитас».

Сійӧ муніс кильчӧ помас, пуксис. Но кокньӧдӧм пыдди нӧшта на делӧ лои. Эз кут тырмыны сынӧдыс, кӧть апаліс нин вом тырнас. Синлапъясыс сьӧктаммисны, сідзи и куньсьӧны.

«Куйлӧмӧн шойччыштны колӧ», — мӧвпыштіс.

Пӧрӧдчис сэтчӧ, веськыда шоныд кильчӧ вылас. Лои быттьӧкӧ кокниджык. Тувсов шондіыс да небыд тӧвруыс баййӧдлісны сійӧс. Унмовсис. Аддзӧ вӧтнас зэв уна кольк. Лук кышӧн краситӧм колькъяс, вижовгӧрдӧсь, зептас и ки вылас. Да, со, и Дашутка, еджыд ковтаа да сьӧд юбкаа, нюмдӧма, бара жӧ мыччӧ сылы мича кольксӧ.

— Дашутка, менам, со, мыйта нин, нывъяс сеталісны. Тэ ачыд сёй, ачыд.

— Талун Трӧича праздник, быд ныв козьналӧ муса зонмыслы кольксӧ. Мукӧдыслысь босьтӧмыд, а менсьым он кӧсйы. Он радейт менӧ?

— Йӧюкӧ, тэнӧ ӧтнадӧс и радейта. Та вӧсна и ог босьт, сёй ачыд, мед шаньмыштан, бандзибыд мед гӧгрӧс лоӧ.

— Вай, сідзкӧ, гӧгльӧдлыштам кольксӧ. Ку-ут!

Дашутка качӧдӧ-шыбитӧ кольксӧ вылӧ-вылӧ енэжас, сэсся видзӧдӧ, кытчӧ усяс. Колькйыс уси весьт кузьта веж турун пытшкас и воши, оз тыдав.

— Корсь тшӧтш, Игӧ, ме ӧтнам ог аддзы! Аддзам кӧ, и ӧтлаын сёям!

Дашуткаыс лэбалӧ паськыд веж видз вывті, копрасьӧ-корсьӧ кольксӧ. И Игӧ тшӧтш копыртчӧ корсьысьны, но кодкӧ личкӧ сійӧс мышкутіыс, топӧдӧ муланьыс ныр-вомсӧ.

— Дашутка, мезды! — кӧсйӧ горӧдны, и оз вермы.

Сэсся быттьӧ чургӧдӧм киа нин сулалӧ асланыс потшӧс дорын, чиганка видзӧдӧ ки пыдӧс вылас, гадайтӧ. Мисьтӧм карксан гӧлӧсӧн шуалӧ:

— О, тэ Юпитерлӧн пи, красавец! Тэныд ёна завидьтӧны, нывбабаяслы сьӧлӧм вылас воан да. А мудеритны тэ он куж, та вӧсна сьӧм ни озырлун киад оз ӧшйы. Кыз шудыд чуньяс косттіыд пышйӧма и. Но помнит менсьым кывйӧс: кулан вывті шуда мортӧн, радейтігтырйи кулан. Зӧлӧтит ки пыдӧсӧс, табак чепӧль кӧть пукты, нӧшта картіӧн вӧрӧжита.

И со нин мыччӧ карті стопа, поткӧд пӧ. Сӧмын на Игӧ чуткыштчис карті стопа дорас, пусь-пасьмуні, киссис картіыд. И сы мында лист нин лэбӧ и лэбӧ кыськӧ. Да тайӧ жӧ лым! Пуксьӧ юр вылас и пельпомъясас, чӧлӧй тола нин сы гӧгӧр. «Ы-ык, кутшӧм кӧдзыд, гегдан татчӧ».

— Кӧлдунья-вӧрӧжея, тешитчан ме вылын!

— Да мый тэ, кутшӧм ме кӧлдунья! Тайӧ — ме. Локті...

Игнатий Семёнович быттьӧ пукалӧ нин аслас дача керка дорас скамья вылын. А орччӧн, градъяс вылас, ставыс дзоридз. Кышакылӧны, копрӧдлӧны юрнысӧ кокни тӧвруысь. Жужъялӧны-лэбалӧны мазіяс. И сэтшӧм шоныд да лӧсьыд, радлӧ ставнас лолыд. И дивӧ сылы: неважӧн на кӧдзис, а, со нин, удитӧмаӧсь быдмыны дай дзоридз лэдзны!

— Ме локті.

— Тэ коді?

— Эн тӧд? Суседкаыд. Ме тэнӧ виччыси-виччыси. Тэ меным кӧсйин тюльпанъяс вайны. И эн вай. Ачым, со, локті.

— Тэ? Локтін? Кыдзи нӧ менӧ аддзин? О, шудӧй! О, гажӧй! О, анделӧй! Локтін! Пасибӧ, пасибӧ!

Ангел аньыс нинӧм оз шыав, сійӧ сывйыштӧ Игнатий Семёновичӧс, окалӧ да пӧсьджыка и пӧсьджыка топӧдӧ ас бердас. Шудасьыс-шуда Игӧ дед кӧсйӧ тшӧтш кутыштны аньсӧ да окавны, но оз вермы вӧрзьӧдны ки ни кок, вашкӧдӧ сӧмын:

— А, андел, андел! Локтін. Радейтан, сідзкӧ...

Рытъявылыс Акимыч суседыс локтіс сы дорӧ да аддзис кильчӧ вывсьыс эштӧмсӧ нин. Шензьыштіс: кулӧмалӧн нюмсермунӧма быттьӧкӧ чужӧмыс. Завидьтыштіс: кокниа куліс, эз вись ни мучитчы.

— Игнатий, другӧ, прӧстит и прӧщай...