ИВАН ДЯДЬ

— Тіян овныд абу Лютоев?.. Лютоев Иван Касьяновичӧс онӧ тӧдӧй? Ӧні ар квайтымын вит-квайтымын квайт сылы. Армияас Новосибирскын служитлӧма... Ті ӧд, газетчикъяс, быдлаті ветланныд, унакӧд аддзысьланныд да...

Ме эг и сет водзӧсӧ кыв шуны, горӧді:

— Кыдз нӧ ог тӧд! Рӧдимӧй дядь менам да!

Менам выль тӧдсаӧй вуч-вачкерис кинас да серӧктіс:

— Збыль ӧмӧй дзескыд земля-мати вылас? Рӧд, инӧ, ми тэкӧд, корреспондент ёрт!

Ме нинӧм гӧгӧрвотӧг понді дзоргыны сы вылӧ. Сійӧ лэдзыштліс юрсӧ да кайтыштіс:

— Извенит...

А сэсся со мый висьталіс меным.

— Олам ми мамӧкӧд ӧти патераын. Бӧръя кадас сійӧ ёна нин слабмис да пӧшти оз и чеччыв. Татчӧ, Комиад, командировкаӧ мӧдӧдчи, да мамӧ чукӧстіс ас дінас. Мунан пӧ сэтчӧ да тӧдмав, ловъя абу на да кыдзи олӧ-вылӧ батьыд. Шемӧсми: кутшӧм бать? А мамӧ слабиника шеныштіс кинас, эн пӧ юась. Ӧнӧдз пӧ эг висьтавлы да... А ӧні... Гашкӧ, регыд кула да... Он и кут тӧдны... Батьыд тэнад — Лютоев Иван Касьянович. Комиысь. Ляпкыдкерӧс сиктысь... Вот тадзи лои. Ме пыр на ас садьӧ эг во... — кузя ышловзьӧмӧн помаліс ассьыс висьтсӧ менам выль рӧдняӧй дай чӧв уси.

— Да, збыль муыс дзескыд, — шыаси, медым мыйкӧ шуны, да и кыпыда серӧкті: — Вот и бур, рӧдня кӧ! Иван дядьӧ ловъя! Мый сылы лоас? Месянь матын и олӧ. Кӧсъян кӧ, нуӧдла сы дорӧ. Аддзысянныд.

Сійӧ падъялыштіс, но эз жӧ ӧткажитчы. Кадыс кӧ пӧ лоӧ, быть ветлам. Босьтіс телефон номерӧс да пондіс тэрмасьны. Менам пӧ ӧти делӧвӧй сёрни нӧшта эм да мед ог жӧ сёрмы. А ӧні пӧ аддзысьлытӧдз!

Тадзи и торъялім ми сэки, да ме куті виччысьны сысянь звӧнок. Но телефон чӧв оліс. Кӧнкӧ, некор сылы — делӧвӧй выль рӧдняӧ да, Сталепромышленнӧй корпорациясянь командировкаас ветлӧ. Ухтаӧ либӧ Вӧркутаӧ на, колӧкӧ, муніс. Но век жӧ... Ёна кӧ кӧсъян, аддзан кадтӧ, кӧть нин звӧнитлынытӧ.

Звӧнок виччигас дивитӧмкӧд тшӧтш ме сійӧс и ошки: со, мися, кутшӧм ыджыд мортӧдз лыбӧма Иван дядьлӧн пиыс. Ачыс Иван дядь бара-й тӧдӧ оз, мый кӧнкӧ Сибирын сылӧн пи олӧ? А сӧтана, сюсь вӧлӧм дядюшӧй! Да сідз кӧ нин шуны, и ӧні на, матӧ сизимдаснас, нывбаба дорад абу веськодь. Ме эськӧ ог дивит ни ог ошкы сійӧс, но гӧтыр кулӧм бӧрас мыйлакӧ дзикӧдз ышмис. Али шогысла бӧбмис? Шунытӧ он куж. Мыйӧн тӧдан мӧд мортӧс. Но видзӧдны сы вылӧ — нормӧ сьӧлӧмыд. Кор кӧть ог кежав сы ордӧ, пыр шома юра. И быд пӧрйӧ выль гӧтыр.

— О, племяш локтіс! — менам пыригкоста и горӧдӧ дядьӧ да паськӧдӧ сывсӧ. Сэк жӧ чепӧльтлӧ орччӧн сулалысь нывбаба-пӧдругасӧ да ошйысьӧ:

— Тӧдмась. Менам гӧтыр! Дӧзми ӧтнам овнысӧ, вайӧді...

— Зэв бур, — шуа. Быть ӧд мыйкӧ шу. Он тай садьтӧгыд усь, кӧть вежоннас эськӧ оз кӧ кыкысь, то ӧтчыдтӧ быть нин выль гӧтыртӧ вайӧдлӧ да. Мукӧддырйиыс и ичмонь кодь ань креслӧас пукалӧ, шпуткӧ-куритчӧ, а корсюрӧ — и пӧрысь пӧч кухняас ноксьӧ дай. Чайтан: тайӧ, мися, овмӧдчас нин дядькӧд. Но лун-мӧд бӧрти дядьӧ звӧнитӧ нин меным:

— Вӧтлі...

— Некыдз тай нӧ ассьыд пӧвтӧ он вермы аддзыны, — шуа телефон трубкаӧ, а сійӧ воча матьӧн нин горалӧ:

— Матере! Стерво вӧлӧма! Лӧсьыда шошаалі...

Сэтчӧдз дӧзмӧдіс, мый ачым нин дась матересӧ шуны. Мися, ов кыдзи кӧсъян, меным веськодь. Дыр эг звӧнитлы ни эг пырав сы бӧрын. Но ӧтчыд вочаасим. Ме буретш удж бӧрын гортӧ восьлалі. А сійӧ паныд. Еджыд дӧрӧма, галстука, кӧть ывлаас и жаркодь. И медчуймӧданаыс — садь. Вомыс шешвидзӧ.

— Кытчӧ нӧ эськӧ тадзсӧ тэрмасян? — юала. — Дозла жӧ вед, пӧди, мунан?

— Мый тэ, племяш! Войт ог ю, Люсякӧд тӧдмаси да. Интеллигентнӧй... Локтіс, а менам весиг чай юны нинӧмӧн. Кампет кӧть босьта. Тэ ӧд миянсянь он ылі ветлы, кежав. Сійӧ ӧтнас коли, гажтӧмтчыны кутас. Ме регыд локта. Мун, пырав, тӧдмасянныд.

Ыджыд окота пырнысӧ эз вӧв, но тайӧ лунъясӧ гӧтырӧй нывкакӧд мунісны сиктӧ пӧль-пӧчсӧ видлыны, да шуи аслым: пырала, мися, кадыс мед ӧдйӧджык коляс. Ӧтнамлы ӧд рытыс кузь. Кежи наланьӧ. Кайи коймӧд судтаӧдзыс да аслым ог эскы: ӧдзӧсыс шӧри чегӧма, вужынь-вежыня, а сы сайысь кылӧ мужичӧйлӧн скӧр гӧлӧс да вӧсни гӧлӧса лимзӧм.

«Мый нӧ тайӧ? Мӧд подъездӧ али мый пырсьӧма?» Но ог ӧд медводдзаысь лок татчӧ. Со и патера номерыс сійӧ.

Пока ме мӧвпалі, косны либӧ пырны, поскӧдыс кайис тӧдсаӧй, кодкӧд ӧтилаын уджалам. И кыкнанным ӧтпырйӧ: «Тэ мый тані?»

— Ме дядь ордӧ вои, а сэні... Кылан, мый керсьӧ? — инда ӧдзӧсланьыс.

Ёртӧй кывзысьыштіс да нинӧм шутӧг смела пырис. А здук мысти тайкӧ кок йылысь эз нуны: пинясьӧмӧн да кулакнас шенасигтыр кутшӧмкӧ дядьӧ вирдыштіс увлань. Петіс и тӧдсаӧй. Сой пӧлӧдыс кыскӧ кудриа юрсиа нывбабаӧс. Нывбабаыс повзьӧмысла ставнас сырмӧ. Да и абу веськыд юра, юышталӧ ли, а колӧкӧ, и наркоманка на. Ме дорті мунігас тӧдсаӧй шуис:

— Чой тайӧ менам... — Да мӧдіс увлань. Улысяньыс нин горӧдіс: — Пыр, сэні некод абу.

Ме видзӧдлі пазьмунӧм ӧдзӧс вылас, да мыйлакӧ друг сэтшӧма пондіс петны серамӧй. Серала и серала, дугдыны ог вермы. А пос кузяыс бара кодкӧ кайӧ. Буракӧ, Иван дядь, сылӧн кашкӧм шыыс да. Сійӧ и вӧлӧма. Воис ӧдзӧс дорӧдзыс да сідзи матьӧктіс! Менӧ быттьӧ оз и аддзы, чужйис ӧдзӧсас. Сійӧ тур-тарӧн киссис. Вылыс юкӧныс коли тонъялан, а улысыс джоджас лои. Иван дядь нӧшта матьӧктіс, чужйис кок улас туплясьысь пӧвторйӧ, воськовтіс порог вомӧныс да сэсянь нин чукӧстіс:

— Пыр. Мый сэн сулалан?

Гӧлӧсыс ньӧти эз вӧв скӧр, а мыжа мортлӧн кодь. Мый нӧ сыкӧд лои, друг этадзи раммис? Татшӧм здукъяснас сійӧ садьсӧ воштытӧдз скӧрмывліс. Сӧмын сэки эз ӧнія моз рочась, а «ныр-вомтӧ разя!» либӧ «сьылідзиртӧ песовта!» равзіс. Сэки сылӧн быд пӧрйӧ аддзысьліс такӧдысь да раммӧдысь — гӧтырыс. Ыръяниттӧг да гӧлӧссӧ лэптытӧг небыдика и шуас вӧлі кулакнас ӧвтчысь верӧсыслы: «Аски, Иванушко, аски...»

Да повтӧг сибӧдчас скӧрмӧм верӧсыс дорӧ. Инмӧдчыштлас сӧмын — мӧдыд и лӧньӧма нин. И кыдзи кужліс тётя Лида татшӧм ӧдйӧсӧ сійӧс лӧньӧдны? Ӧнӧдз ог гӧгӧрво. Инмӧдчыштліс кутшӧмкӧ коланінӧ, али кыв шуны кужліс? А гашкӧ, небыд лов шыас мыйкӧ сэтшӧмтор вӧлі? Ӧні тётя абу да он нин юав. А Иванушкоыс со мый вӧчӧ. А век жӧ тешкодь: мый кӧть лоис, а сылӧн став скӧрыс ӧти матьӧктӧмӧн и быри. Со сійӧ видлалӧ нин жугалӧм ӧдзӧссӧ, мӧвпалӧ, позьӧ-ӧ кӧть нин сьӧд вой кежлас кыдзкӧ лӧсьӧдыштыны, йӧзӧн янӧдӧмысь, мыйкӧ ӧдзӧс кодьӧс. Недыр мысти дядь шыасис ме дорӧ:

— Пырав, шкапысь кльӧщи да мӧлӧт вай, — сэсся ӧвтыштіс кинас да содтіс: — Энлы, ачым!

Сы бӧрся и ме пыри жыръяс да аддзи увлань юрӧн йӧктысь улӧс-пызансӧ, пазалӧм стеклӧа шкапсӧ, да бара серамӧй пондіс петны.

Иван дядь аддзис мӧлӧттӧ да кайтыштіс:

— Серав, серав... Сета кӧ этайӧн плешкад...

А гӧлӧсыс абу скӧр, шмоньливкодь. Ме шмонита жӧ, мися, ӧні он рочӧн горзы, комиӧн повзьӧдлан, да ог и пов. И сэк жӧ вӧзъя дядьлы, медым гортысь вайны панера торъяс да вӧчны сылы выль ӧдзӧс. А то ӧд кудриа юра бабаясыд вермасны и асьсӧ, муса жӧниксӧ, гусявны.

— А мый, ме шыбитана жӧник? И гусяласны! И дядьыд тэнад оз ло. Код вылын сэки серавнытӧ кутан? — тшапитчӧ дядь да ветлӧдлӧ патератіыс, кӧні и тувччынысӧ некытчӧ. Та бӧрын вӧлись топалӧм морт гӧлӧсӧн шыасьӧ ме дорӧ:

— Ветлы, инӧ, и эм. Гортын нинӧм сэтшӧмыс абу.

...Ме тэрмася гортӧ и мӧвпала: «Та бӧрын ӧд оз жӧ нин сэсся йӧйтавнысӧ кут. Бур кӧть, мый эсійӧ багатыр кодь мужичӧйыслы кабыр улас эз веськав. Эськӧ кудриа «интеллигентка» вӧснаыс ковмис пув васӧ нювны да. Дядюшӧ тэ, дядюшӧ!.. «Батюшкоӧ!..»

Тадз шулісны дядьӧс водзті, томдырйиыс, кор сійӧ оліс на сиктын, бать керкаас, кор колхозъяс, а сэсся совхозъяс на вӧліны. А Иван дядь вӧлі медтӧдчана мортӧн — трактористӧн. А тётя Лидаӧс, гӧтырсӧ, медпунктын пельшерӧн вӧлі да, Егоровнаӧн ыдждӧдлісны. Керкаыс налӧн вӧлі миянкӧд орччӧн да ме унджык кадсӧ на ордын и коллявлі. Миянын некод абу, гажтӧм, а налӧн ичӧтик Леночка, небыдик еджыд юрсиа варов нывка. Тётя Лида сӧмын рыт-асывнас медпунктас овлӧ, а лунъюгыднас пыр гортас. Но менӧ, дерт, медся ёна кыскис Иван дядь дорӧ. Помнита: школаысь локта, книга сумкаӧс шыбита да котӧрӧн карта сайӧ, кӧні дядьлӧн тракторыс ургӧ.

Иван дядь менӧ аддзас да сувтӧдӧ тракторсӧ. Тэрыба кавшася кабинаас. Иван дядь сералӧ:

— Талун меным шуисны, медым дон босьттӧг некодӧс эг новлӧдлы.

Ме шогӧ уся, но дядьӧ дзик пыр и лӧньӧдӧ:

— Сьывны ковмас тэныд, Ӧндруша, мед тракторыс ӧдйӧджык вартӧдлас.

Ме радӧйла горӧда:

— Да ме тэныд дасӧс сьыла! — И пыр жӧ заводита. Гӧлӧсӧй менам збодер, кӧть ачым и гӧгӧрвоа: абу радиоса кодь, но сідз зіля, весигтӧ киӧн шенася: «Я — земля! Я своих провожаю питомцев, сыновей, дочерей...»

— О-о! Вот тайӧ да! Вот тайӧ сьыланкыв! — ошкыштӧ менӧ дядь да ачыс тшӧтш заводитӧ мургыны кыз гӧлӧснас: — Долетаем до самого солнца и домой возвращаемся-а...

Сьыланкывйыслысь бӧръя кывъяссӧ дядь аслысногджык вӧчӧ да сэсся шыасьӧ ме дорӧ:

— Да, браток, Ӧндруша, миянлы и збыль быть колӧ гортӧ ветлыны, Егоровналӧн яесничаыс кӧдзалас-чорзяс.

Дядь кусӧдӧ тракторсӧ да кольӧ му помас, а ми восьлалам гортлань. Дядь шамыртлӧ менӧ пельпомӧд, серӧктӧ:

— Ок тэ, шкет, кор бара-й быдман да менӧ вежан? Пӧлинӧ, батьыд оз на кӧсйы воны? Мыйӧдз бара велӧдчас сы дыранас? А кывлін тайӧс? Кто учился вӧ-пӧ-ша — тот не знает ни шиша!

Батьӧй велӧдчӧ Ленинградын Высшӧй партийнӧй школаын. Сійӧ авъя, абу тӧв чужъялысь. Мыйла Иван дядьыс тадзсӧ шуӧ? Меным сэтшӧма чушисны дядьлӧн кывъясыс — окота вӧлі сетны сылы пель бокас. Но менам сэтшӧм на ичӧт кулакӧй. Бурджык сьӧвзя да пышъя сы дорысь. Но Иван дядь гӧгӧрвоӧма нин менсьым лов пессьӧмӧс, шуӧ:

— Да эн дӧзмы, ме ӧд шмониті. Ог ӧмӧй тӧд, кутшӧм вежӧра да грамотнӧй тэнад батьыд. Свӧяк ӧд сійӧ меным. Кӧсъян пажын бӧрас мекӧд турун кыскавны скӧтнӧй дворӧ? Том дояркаяссӧ вальмайтыштам турун пиас!

Менам лолӧй лӧньыштіс, но помӧдзыс эг на бурась, воча нурбыльті:

— Ми Расов Петякӧд талун вальмасим нин.

— И коді вермис?

Ме лэдза юрӧс, мыкталышта:

— Пе-е-тя. Сійӧ тӧдан кутшӧм кыз да ён... Тэ кор трактортӧ ремонт вылас сувтӧдан? Сэк ме сылы петкӧдла, коді сюсьджык! Став часьтсӧ нин тӧда!

Дядьӧ чушкыль-чошкылькерис менсьым юрсиӧс да кайтыштіс:

— Ок тэ...

А сэсся дыр мысьт нин содтіс:

— Арнас сувтӧдам. Быд винт, быд гайка кутан тӧдны. Мужикыд ӧд абу мужик, оз кӧ куж весиг кӧрт тув тувъявны. Вот, шуам, ме! Эг кӧ куж кӧрта кӧлуйнас да быдсяма инструментнас вӧдитчыны, кодлыкӧ колі эг сиктас?

Тайӧ збыль. Сиктын Иван дядь медколана мортыс. Мамӧ и то кодкӧлунӧ шыасьліс сы дорӧ. Чер пу пӧ легӧ да, Иван, гашкӧ, лӧсьӧдыштан? А дӧваяс да пӧрысь пӧчьяс: «Иванушкоӧ, Касьяновичӧ, пескӧй быри, вайыштан кӧ эськӧ, батюшко...»

— Вая, — шуас Иван дядь да лун-мӧд мысти сувтӧдӧ нин пес тыра трактор додьсӧ пӧчӧлы ӧшинь улас, горӧдӧ кӧзяйкаыслы: — Лукерья пӧч! Кытчӧ пестӧ ректам?

Пӧчӧ тэрмасьӧ кильчӧ поссӧ лэччыны.

— Вайин, слава богу. Сё пасибӧ бур пилы! Пыралан, гашкӧ, керкаас да? Роч вина доз лавкаысь босьті.

— Мӧдысь коркӧ, матушкаӧ, — шеныштӧ кинас Иван дядь да гӧрӧктӧ: — Пыра кӧ ӧд, дозтӧ ставнас ректа. Чеплясьны окота лоӧ. Гӧтырӧй вежӧгтыны кутас да ачыс быд рыт пондас Пилипйӧвич пӧль дорӧ ветлыны, банкаяс тэчны дедуклы, быттьӧ коскас кучкӧма да вӧрзьыныс оз вермы. Мем кӧть сэсся вежӧгты жӧ...

— Пиук, эн вежӧгты Лидюктӧ, — дзӧрӧдӧ юрнас да дорйӧ пельшеричасӧ Лукерья пӧч. — Егоровна миян аминь шань нывбаба. Ачыд тэ зэв шань и. Лёк серам ни лёк слава тіян йылысь оз кыпты.

Бӧръя кывъяссӧ кывкӧртӧд пыдди и кайтыштӧ пӧчыс, но Иван дядь вомалыштӧ сійӧс:

— Эн шу. Ме ӧд мудер, кӧинъяс моз ола. Ас сиктын ог кутит, а бокас... Колян ар передӧвикъяслӧн слёт вылӧ карӧ корлісны да ёна и петкӧді вежнысӧ карса краляясыслысь. Костюма да еджыд дӧрӧма, смоль юрсиӧй бӧрлань сыналӧма! «Этайӧ нӧ коді татшӧм мус ёкмыльыс?» — юасьӧны ме йылысь да синнас ворсӧдчӧны. Сэтшӧмъясыскӧд нӧ он ышмы? Локті гортӧ да Лидиялы пыр и висьтаси. Мися, пывсянтӧ ломтыв да грекъясӧс мыськӧм бӧрын вӧлись окыштчам. А сійӧ... Вешйы пӧ син водзысь, баквал. Кодлы тэ колан: чужӧмыд пыр сьӧд, карасин дук дінсьыд ӧвтӧ и. Дзик оз вежӧгты. Абу и интереснӧ бокас котравны. Вежӧгтіс кӧ, позис на вильшасьӧм ради-а...

Иван дядьлӧн шмонитігас сярмунлӧны еджыд пиньясыс, а сэсся лабутнӧя нин шыасьӧ:

— Тэ ӧд менӧ, пӧчукӧ, он дивит кыв песӧмсьыс? Лунтыр ӧтнам тракторын да сідзи мудзла чӧв олӧмсьыс. Вот и варовмыла йӧз дінас.

Иван дядь томдырйиыс сэтшӧм и вӧлі. Сёрнитас-шмонитас быдӧнкӧд, старука кӧть ичӧт нывка. А ассьыс быдтассӧ любитӧмысла гыньыктыны вӧлі дась.

— А тірибобӧ тэ менам, колипкайӧ, коді бара тэнӧ миян капуста град йӧрӧ эновтлӧма-а? Тошкала, буди, а то гыньыктыссяс! — порогсӧ воськовтігкості и кватитліс сы дорӧ лэбысь нывкасӧ.

— Тошкав, тошкав! Ӧдйӧджык быдма! — чилӧстӧ нывкаыс кыськӧ пыдісянь, батьыс сывтыр пытшкӧссяньыс.

А абу и силӧма еджыдик нывкалы ӧдйӧджыксӧ быдмыны. Суседъясыслӧн Толик, ар даса, пуксьӧдас кык пӧдругаӧс пыжӧ, катайтыштны кӧсъяс, а пыжыд розя вӧлӧма. Челядьлысь чилзӧмтӧ эськӧ и кывласны мӧдлапӧлас ытшкысьясыс, да верман ӧмӧй татшӧмтор чайтны. Воасны коркӧ вадорад, а пыжыс пӧ кымыньӧн нин кывтӧ. Зонкасӧ садьтӧгыс берегсьыс аддзасны, а нывкаяссӧ ва пыдӧссьыс коймӧд луннас нин лэптасны. Быттьӧ кумач платтьӧа лёзьдӧм дзоридзьяс...

Муса быдтассӧ воштӧм бӧрын регыд Иван дядь гозъя эновтісны сиктсӧ. Карӧ пышйисны. Сэн кӧть пӧ юыс син водзын оз ло да озджык кут мӧвпавсьыны.

Трактористӧн жӧ пырис уджавнысӧ Иван дядь, ПМК-ӧ. Выльлаад регыд и сьӧктіс тётя Лида. Зонкаӧс чужтіс. Сашукӧн нимтісны.

Ме сэки дас класс бӧрын карас жӧ вои, пединститутӧ велӧдчыны пыри да тшӧкыда кежавлывлі на ордӧ. Налӧн кык жыръя патераыс институтсянь неылын и вӧлі. Но гортас медсясӧ мама-пиаӧс и сулі: Иван дядь пырджык удж вылас вӧлі. ПМК-ыслӧн кантораыс сӧмын карын, а кызвын уджыс районъясын. Нюръяс косьтӧны, совхозъяслы видз-му вӧчӧны. Уджалысьясыс сэні и узьлӧны-олӧны, а гортас сӧмын шойччан лун кежлӧ мыччысьлӧны.

Тётя Лида шуліс, ставыс пӧ эськӧ бур: и патера сетісны, и удж аддзи сьӧлӧм серти, и Иван нажӧтка лючки-бурӧс вайӧ, дай питор на со Енмыс сетіс, сӧмын Иван оз гортын узьлы-ов да пӧсь сёянтӧгыд дзикӧдз тшыкӧдас дзоньвидзалунсӧ. Дай пола: юны велалас.

Сідзи и эм, быттьӧ тӧдӧма тётя Лида. Локтӧ кӧ Иван дядь гортас шойччан лун кежлӧ, то шомакодь юра нин. Ме сӧмын на пыра на ордӧ, а дядь пыр и пасьтасьны кутас.

— Иванушко, тэ нӧ кытчӧ? — юалӧ тётя Лида. — Гӧсьт воис, а тэ пышъян.

— Ог жӧ пышйы татшӧм гӧсьтысь, — жермунлӧ дядьӧ. — Дозла петала. Пукалыштам.

— Оз ков, Иван дядь. Сытӧг пукыштам. Важӧн тай нӧ сиктса гортын некутшӧм доз эз ковлы.

Серамвыв менӧ лэптіс Иван дядь. Тэ пӧ ӧд сэки зырымбедь на вӧлін. А ӧні, видзӧда да, мужик! Мужикъяс костын пӧ гажтӧм сёрни артмас, оз кӧ югъяв пызан вылад эсійӧыс... Тэ вот батьыд моз кыв песан удж вылӧ жӧ дасьтысян. Пединститутӧ пырӧмыд. Учительӧ, инӧ...

Иван дядь сэтшӧм сюся видзӧдӧ, ме весиг рода. Но сійӧ друг топыда шуӧ:

— Мед. Бур учительыс челядьыслы колӧ жӧ.

— Сідзкӧ, Иван дядь, меысь бур учительыс артмас?

— А кыдзи нӧ? — паськыда нюмдӧ дядьӧ да лапкӧ аслыс морӧсас. — Ме ӧд тэнӧ мыйӧкӧ велӧдлі жӧ. Чайта — эг лёкас.

Сылӧн нюмыс зэв дӧвӧль. Дӧвӧль и ме. А тётя Лида вайӧ нин пызан вылӧ руалысь шыд тасьті да кайтӧ:

— Пуксьӧй. Пӧсь шыднад медся на лӧсьыд пукавнытӧ. Ме тіянлы, сідзтӧкӧ нин, вина румкатӧ вая. Аддзысьӧй... Сашук, вешты пызан вывсьыс чачаястӧ. — Тайӧ нин пи дорас шыасьӧ тётя Лида.

Сашук пыр на лӧня пукаліс пызан саяс, эз ворс, а кывзіс миянӧс да дзоргис батьыс вылӧ. Сашуклӧн видзӧдласыс абу челядь сяма — олӧма мортлӧн кодь. Видзӧдӧ, да быттьӧ аддзӧ тэ пытшкысь ставсӧ, быд дум и быд дой.

Сэтшӧмӧн и быдмис Саша: лӧнь вӧраса, вежӧра видзӧдласа, абу уна сёрниа, но быдтор тӧдны окотитысь. Кымын водзӧ быдмис, сымын тайӧ аслыспӧлӧслуныс тӧдчис ёнджыка. Ичӧтнас тшӧтшъяясыскӧд сылӧн ворсӧм-ёртасьӧм эз вӧвлы, да и быдмӧм бӧрас нывъяс дінӧ сійӧс эз кыскы. Мамыс шуасьны нин кутіс:

— Манакӧ али мый асьтӧ дасьтан? Эновтлы книгаад дзоргыны, петав ывлавылас, том йӧз дорас! Киноӧ кӧть ветлы!

— Абу интереснӧ, — сӧмын и убӧлитас мамыслы шуны.

Сэки Саша велӧдчис нин кӧкъямысӧд классын. Бура. Во помас аттестатас, иностраннӧйысь кындзи, ставыс вит.

— Саша... Английскӧйыс оз кажитчы али мый? Этатшӧм аттестат тшыкӧдӧмыд, — шуа ме сылы, а сійӧ веськодя вочавидзӧ: — Мыйла оз кажитчы? Кажитчӧ.

— Кажитчӧ кӧ, мыйла инӧ три? — ог ӧвсьы ме.

— Да ӧд оз ковмы сійӧ меным, — вочавидзӧ Саша. — Сьӧдас тӧдышта, а ковтӧгыс мыйла зубритнысӧ? Ме ӧд лесникӧн кӧсъя лоны.

Лесникӧн... Абу дивӧ сылӧн кӧсйӧмыс. Йӧз дорас абу ёна сибалысь да. Но кӧкъямысӧд класстӧ помалысьыд ӧд челядь руа на.

Ме сэки институт бӧрын школаын уджалі да чайті нин ачымӧс авторитетӧн. Бара шуа сылы:

— Тэнад тӧлкӧн туйыс быдлаӧ восьса. Наукаӧ на, гашкӧ, сетчан.

— Колӧкӧ, и сетча. Вӧрас олысь-уджалысьыс медся на матын наука дорас, кӧсъян кӧ тӧдны.

— Гашкӧ, тэ и прав, — шуа сылы да содтышта на: — Мыйла ӧні гадайтнысӧ? Дас класс помалан дай бӧръян, кытӧні водзӧ велӧдчыны.

— Ме первой армияӧ ветла, а сэсся тыдовтчас.

— Правильнӧ!

Сэки ме, ачыс Сашаыс да и мам-батьыс чайтім, мый тадзи кымын и лоӧ. Но дасӧд классас велӧдчигӧн, буретш экзаменъяс водзвылас, Саша кутӧма висьтавны мамыслы гӧтрасьӧм йылысь.

Тётя Лида ставнас шызьӧма, бӧрдігтыр шыасис ме дорӧ. Тэ пӧ кӧть сёрнитлы Сашуккӧд. Школасӧ ӧд помавны медводз колӧ.

— Менӧ нӧ кывзас? — шуа сылы. — Батьыс нӧ мый?

— Батьыс... Медпервой ме вылӧ вувзьысьліс, пӧвадитӧмыд пӧ! Водзті пӧ армияӧ ветлытӧдз эз гӧтрасьлыны! Кыкнанныдлы пӧ вот петкӧдла! Тайкӧ и менӧ оз нӧйт. Эз жӧ тай сет вӧлясӧ кулакыслы-а. Пасьтасис и петіс. А петігас шуис: «Кынӧм кӧ вӧчис, мед гӧтрасяс да мунас гортысь, удж корсяс, патера... Уджавныс миянӧ, ПМК-ӧ, и вермас локны. Миян, брат, тырмас сьӧд уджыд. Комисьыс став нюрсӧ пӧ косьтыны кӧсйӧны...» Скӧрӧн и петіс. Саша чӧла кывзіс миянлысь тшетшкӧдчӧмсӧ, а сэсся, батьыслӧн петӧм бӧрас, ымӧстіс: «Ті нинӧм он гӧгӧрвоӧй... Некутшӧм кынӧм ме эг вӧч. Прӧстӧ сылы нинӧм вылӧ овнысӧ. Юрсисӧ кӧсйӧ вузавны! А аддзылінныд кӧ Юлялысь юрсисӧ! Найӧ кык чоя-вока, а мамыс висьӧ...» Мися, гӧгӧрвоа эськӧ да. Коді Юляыс? Мыйла ми ог тӧдӧй? Гӧтрасьны кӧ ӧд... Ок, мися, пиук, кага руа на тэ. Шуала-кайта сылы, а аслам горш дінӧй гӧрддзасьны дась. Сійӧ нем шыавтӧг кывзӧ менӧ, а синмас шог-гажтӧм... Андрейӧ, пиукӧ, сёрнитлы Сашуккӧд.

Тётя Лидалӧн сэтшӧм кевмысьӧм кылӧ гӧлӧсас. Быть, мися, вола тіянӧ, сёрнитла. Збодера и кӧсйыся тётя Лидалы, а ачым мӧвпала: «Мый нӧ кужа паныдсӧ шуны? Эн гӧтрась ли мый?»

Но кӧсйыси ӧд тётя Лидалы да на ордӧ ветла.

Мӧд луннас рытъявылыс и мӧдӧдчи. Мед жӧ, мися, ставнысӧ гортсьыс суа — эня-пиасӧ, а колӧкӧ, Иван дядь на гортас воис.

Пыри на ордӧ, да син улӧ медводз Сашаыс и уси. Пызан саяс пукалӧ, лыддьысьӧ, мыйкӧ ёна мӧвпалӧ, плешсӧ чикыртӧма.

— Саша, буракӧ, экзаменъяс кежлӧ нин дасьтысьӧ? — кыпыда и шыаси.

Мамыс кылӧма менсьым гӧлӧсӧс, паныд петӧ кухнясяньыс. Пыр и ордйӧдіс писӧ вочакывнас:

— Дасьтысьӧ... Тайӧ ӧд миян... Зарни медаль вылӧ пӧ тай кута зільны.

Мамыслӧн гӧлӧсыс кыпыд, чужӧм вылас нюмтор ворсӧ. Ме гӧгӧрвоа тётя Лидалысь водзмӧстчӧмсӧ да кыпыда жӧ и шуа:

— Обязательнӧ! Сӧмын зарни медаль!

— Артмас кӧ... — нурбыльтыштӧ Саша, быттьӧ оз и сы йылысь сёрниыс мун.

— Артмас! — горала ме. Гӧтрасьӧм йылысь и сёрни абу мама-пиа костын, да меным долыд нин, оз кӧть, мися, ковмы сійӧн дӧзмӧдчынысӧ. А прӧста кыв песны, ошкыштны да ӧддзӧдны сямӧй тырмас нин, дас во школьникъяс дорад нокся да.

И збыль, Саша школасӧ медальӧн помаліс. Но кутшӧмкӧ вузӧ ли техникумӧ эз тэрмась. Армияӧ пӧ ветла да вӧлись. Сійӧ арнас и муніс. Батьыслы любӧ.

— Сашаыд, тӧдан, ракетнӧйӧ веськалӧма! — кулаксӧ ӧтторъя вывлань лэптылӧ Иван дядь.

— «Дедовщина» йылысь мыйкӧ сёрнитӧны да... Абу тай эськӧ Афганад нуӧмны да, — нора шыасьлӧ и тётя Лида.

Но мӧдыс сійӧс чирыштӧкодь:

— Нинӧм абусьыс, Лидуша, эн шогсьы! Афгансӧ дугӧдісны нин, ӧти-кӧ. А мӧд-кӧ, «дедовщинасӧ» лӧсьӧдісны кутшӧмкӧ клюпикъяс! Миян Саша кодьыдлы найӧ... Пывсигас мед аддзылін пиыдлысь мускулъяссӧ! Абу ӧмӧй менам пи! Сдача сетас, ковмас кӧ...

Он гӧгӧрво, видлыштӧма вӧлі Иван дядьлӧн али сідз артмӧ пинас ошйысьнысӧ. Ошйысян руыс раммис, кор пиыслӧн письмӧыс воис госпитальсянь. Саша абу сэтшӧм, медым норасьны: гижӧ, водтӧдісны пӧ обследование вылӧ, регыд бӧр часьтӧ бергӧдча.

Мам сьӧлӧмыд тай кылӧма лёксӧ, шогсьӧ-маитчӧ.

— Ранитчис, гашкӧ, да? Оз кӧсйы миянӧс повзьӧдны, — кайтӧ верӧсыслы тётя Лида.

Мӧдыс чирыштсьӧ сы вылӧ:

— Тэ пыр нин лёкӧс думыштан. Армияас нӧ оз ков обследуйтчынысӧ? Миянӧс тай нӧ врачьясыд рентген вылӧ да вир сдайтны ыстылӧны жӧ.

— Сідз эськӧ да. Но, инӧ, ог кут шогсьыны, — ышловзьӧ тётя Лида.

Тшӧкыдджыка ышлолавны кутіс и Иван дядь, кор мӧд письмӧыс бара жӧ госпитальсянь локтіс. Ӧні кыкнанныс нин гӧгӧрвоисны, мый пиыслӧн абу ставыс бур. Но явӧсӧ шогнас эз юксьыны. Колӧ чайтны, ас пытшкас пӧжисны.

Сэсся ӧд тайӧ каднас буретш олӧмыс ставнас гугӧн бергӧдчыны кутіс. Совхозъяс пондісны бырны, ПМК-ас уджыс ладтӧг мӧдӧдчис. Эновтны ковмис ПМК-сӧ, выль удж корсьны. Тайӧ бара жӧ шогӧдӧ да раммӧдӧ. Мастер морттӧ уджтӧмалӧмыд эськӧ оз повзьӧд да. Иван дядь регыд и аддзис слесарь-механиклысь удж. Лӧсьыдджык на лои сылы. Гортсяньыс удж вылас петыштлӧ, гӧтыр дорас шоныд вольпасьын узьлӧ. А ёна горалӧм да морӧсас асьсӧ нӧйтӧм быттьӧ и эз кут артмыны сылӧн. Весиг и пызан сайын пукалыштӧм бӧрын он кыв сылысь «убьюсӧ!», он аддзыв кулакнас шенасьӧм.

— Пӧрысьмӧ менам Иванушко-батюшко, — пасйыштас тётя Лида.

Пиыс локтіс армиясьыс куш юраӧн, быттьӧ югыд блюд ляскӧмаӧсь. Но вылыс паръяс устор лӧсьыдика тӧдчӧ да Сашаӧс буриндзиа верстяммӧдӧ. Служивӧй дай сӧмын. А мый синмыс абу ёна визув, нинӧм на оз висьтав. Сылӧн ӧд ичӧтысяньыс татшӧм синмыс и вӧлі. Рам да вежӧр сӧдзтӧдысь.

— Но, пиукӧ!.. — пельпомас ӧтторъя тапкӧ Сашалы батьыс да дзоргӧ пиыслы синмас, быттьӧ корсьӧ сэтысь кывъяссӧ, кодӧс водзӧ шуны-горӧдны — «збыль мужик нин пӧ да бравӧй салдат!» али «нэриник слабак на». Сашалӧн ӧд чужӧмыс збыль зэв блед, вир-сер оз тӧдчы.

— Ловйӧн вои и сійӧ бур, — кывпас сетӧ пиыс да здук бӧрти нӧшта содтӧ: — Эстчаньӧ кӧ быттьӧ, Азияӧ либӧ Кавказӧ, веськалі служитны, верми и не воны.

— Да сійӧс тай и кӧсъя шуны, — бара и тапкас Иван дядь пиыслы пельпомас. — Ӧні сэсся ми мамыдкӧд дед-бабӧн шуысьяс йылысь кутам мӧвпавны.

— Кутам, батьӧ, кутам, — кыв ньылыд сетчӧ и пиыс. — Велӧдчыны на окота и.

— Ми абу прӧтивӧсь. Велӧдчы. Вермам на, шу, дорогая Лидия Егоровна, да. Уджалам на да...

Тётя Лида кывзӧ найӧс да гогйӧдлӧ сӧмын юрнас, оз и пыр сёрниас. Мед пӧ ая-пиа сьӧлӧм бурмытӧдзныс варовитасны. Аслыс сылы татшӧм аддзысьӧмыс и медся на любӧ. Муса пи вылас видзӧдны, синнад лелькуйтны.

Велӧдчынысӧ Саша пырис Леснӧй институтӧ. Гортсяньыс матын, да и сьӧлӧм сертиыс быттьӧ. Вошласис кӧть пиыс лунтыръясӧн да и рытъяснас тшӧкыда, эз казявлыны гозъя, ыштӧ ичмонь йылысь мӧвпалӧ, гӧтрасьӧм йылысь думайтӧ. Войсӧ пыр гортас коллявліс. Но ӧтчыд, коймӧд курс помалан тулыснас, весьӧпӧртіс мамсӧ. Мый пӧ тэ шуан, мамӧ, вайӧдла кӧ гортӧ тэнӧ бабӧн шуысьӧс:

— Ой, визув да варов Эдичкаыс! Вит арӧс тыртӧ.

Шлапкучкысис мамыс:

— Детдомысь али мый?!

— Висьтала, мамӧ, лючки висьтала, — шуӧ пиыс. — Рытнас батьӧ воас дай сёрнитлам. А ӧні... То фотокарточкаяс. Видзӧдлы. Сэні и мамыс, и пиыс... Ӧтувтчыны тай кӧсъям... Вот аддзылан: кажитчас тэныд Раиса Прокопьевнаыс. Шань сьӧлӧма...

«Господи! Сьӧлӧм поті! Кагаа бабакӧд?..» — ас кежас шогсьӧ мамыс, но мыччӧм фотояссӧ видзӧдалӧ жӧ. Пиыс пуксис сы бокӧ да сывйыштіскодь мамсӧ.

Мамыслы кылӧ сылӧн лов шыыс и сьӧлӧм пессьӧмыс — виччысьӧ пиыс, мый мамыс шуас. Дойдас-ӧ сьӧлӧмсӧ, кыпӧдас-ӧ? Мамыс шуис дыр видзӧдӧм бӧрын:

— Мича тай эськӧ... да мичыд пӧ тай ӧдйӧ исковтӧ... Медся на ылӧдчысь-злӧдейка и...

«Став шусьӧгсӧ кӧ нин висьталіс-а? А главнӧйсӧ оз шу», — маитчӧ пиыс. Но дойдас ӧмӧй мам рӧдимӧй дитясӧ. Недыр мысьт кайтыштіс:

— Видзӧдласыс тай прамӧй мортлӧн кодь-а... Сэсся ӧд тэ абу нин ичӧт. Сьӧлӧмъясныд кӧ лӧсялісны ӧта-мӧдыдлӧн... А батьыдлы та йылысь... «Убью!» кӧ бара кутас горзыны? Ме тай чайта, эн на тэрмась висьтавнысӧ. Зонкасӧ первой и вайӧдлы. Визув тай, шуан. Кажитчас кӧ батьыдлы, сэки мед и йӧзасяс...

Ме газетын нин корреспонденталі да командировкаын вӧлі, сійӧн эг и аддзыв, кыдзиджык Иван дядь тӧдмасис дедӧн виччысьтӧм шуысьыскӧд. Но сёрӧнджык Иван дядьсянь и кывлі. Ӧндруша, пӧ, племяш. Ме ӧд пӧ нин дед! Пӧльӧн шуысь менам эм! А тӧдан пӧ кутшӧм?!. Пеляд пырӧ-петӧ и кар вузалӧ!

— Сы ыджда али мый нин? — серӧктышта ме, ог и пыдди пукты сылысь ошйысьӧмсӧ. Но Иван дядь быттьӧ кӧрт тув тувъялӧ, шуалӧ:

— Вит арӧс регыд. Сашуня миян аддзӧма... Тэ тӧдан... Ми Егоровнакӧд шуим: мед челядя баба кӧ. Этатшӧм пи кӧ кужис быдтыны, сідзкӧ, абу шыбласа! Сідз ӧд, племяш?!. Кымынкӧ арӧсӧн эськӧ ыджыдджык Сашаысь, да ӧд мусмисны кӧ...

— Но-о... Кыдзкӧ нем виччысьтӧг... — кайтышта сӧмын.

Мый ме кужа шуны? Юалі жӧ, коді, мися, моньпуныд? Кӧнкӧ уджалӧ нин али ӧтлаын велӧдчӧны?

— Абу студентка, абу. Велӧдысьыс. «Сопромат» пӧ велӧдӧ. Мужичӧй профессия!

— Но! — ыззьӧдышта ме дядюшӧс. — Свадьба вӧчам! Гуляйтыштам!

— А тайӧс вот томъясыд и оз кӧсйыны. Но пызансӧ ӧд тётя Лидаыд быть вӧчлас. Кыдзи нӧ сытӧгыс? — юӧртӧ Иван дядь да кыскыштӧ менӧ асланьыс. — Главнӧйсӧ на эг висьтав. Мунны ӧд Саша кӧсйӧ гортысь сы ордӧ. Патера пӧ сылӧн карас.

— Но и мый? Мед мунӧ. Оз тай кытчӧкӧ бокӧ. Карад пыр аддзысьлыныд позьӧ. Аддзӧмыд шогсянтор!

Гажтӧм пӧ. Мый нин гажтӧм? Армияас ветлігкості тай нӧ олісны ас кежас гозъя да гажтӧм вылас эз норасьлыны, мӧвпыштчис менам сэки. А ӧні, кад кольӧм бӧрын, чайта: водзвыв нин сылӧн сьӧлӧмыс тӧдӧма матыстчысь гажтӧмсӧ.

Мыйла тадз лоис, некод оз тӧд. Ачыс тай тётя Лида эз ло-а.

Гӧтыр патераас вуджӧм бӧрын Сашаыс, дерт жӧ, эз удитлы тшӧкыдасӧ мам-бать дорас волыны. Аслас ӧд семья. Сэсся студентыдлӧн кадыс абу: велӧдчыны колӧ, зачётъяс кежлӧ дасьтысьны, быдсяма курсӧвӧйсӧ гижны. Та вӧсна тётя Лида ачысджык и ветлывліс на ордӧ. Иван дядь татшӧм гӧститчӧмъяссӧ эз радейт да гортасджык кольччывліс. Но гӧтырыслысь локтӧмсӧ вӧлі мыла быртӧдзыс виччысяс.

— Но, кыдз нин сэн? — гӧтыр пыригкостаыс и юасис.

— Мый сэсся... Олӧны... — паськӧмсӧ кулигмозыс шуыштас гӧтырыс, а сэсся мый кывліс да аддзыліс — ставсӧ висьталас. Да тшук и ошйысьыштас зонканас. — Эдичокыс, пасибӧ, оз ӧтдорт менӧ, сёысь сибӧдчылас, бан бокӧ на чуп окыштас. А тёльгӧмыс... Да, мед оз вун... Ыстісны тэныд гӧснеч, торт кусӧк. Ми чай юим, да дедӧн шуысьыд то тэныд козин и ыстіс.

Гӧтырыс перйӧ зепсьыс кабала лист, кытчӧ серпасалӧма машина, чургӧдӧ верӧсыслы. «Волга» пӧ тайӧ. Быдма пӧ да «Волгасӧ» ньӧба, кутам дедӧкӧд вӧрӧ тшакла ветлӧдлыны.

Верӧсыс видзӧдӧ серпасалӧмсӧ да нюммунӧ:

— Видзӧдтӧ... Абу вунӧдӧма... Кӧсйысьлі, тшак вотны, мися, ми тэкӧд кутам ветлыны... Тӧлка... — Быттьӧкӧ и любӧпырысь видзӧдіс козин вылас да сідз жӧ и сёрнитіс, но мыйлакӧ друг артмис сылӧн курыд содтӧдыс: — А морыд, абу аслад вир войтыд.

— Чӧв, сы йылысь думайтнытӧ, — пыр и вомаліс сійӧс гӧтырыс. — Мыйла весьшӧрӧ ловтӧ дойдалан? Асланымыс ӧд, тӧдан тай, оз и ло. Сотіс армияыс пиукӧс да... Пасибӧ шу Енмыслы, этатшӧм детинкаӧс козьналіс да. Аслад туйӧ пукты дай. Ӧтувтчисны кӧ, мед нин оласны...

Гӧтырыс стрӧгакодь и шуасис, да мӧдыс дзикӧдз раммис, сӧмын и кайтыштіс:

— Да ог тай нинӧм и шу... Рӧд орӧм йылысь думӧй бергалӧ...

Сійӧ рытыс гозъялӧн тайӧ сёрни-баснинас и коли. Воисны-ӧ ӧти кывйӧ али кывкӧртӧдтӧг на коли сёрниыс, ог тӧд. Тайӧ вӧлі налӧн медбӧръя сёрни. Сідз-тадзтӧ, дерт, сёрниттӧг эз овны, но ыджыдсӧ, сьӧлӧм дойданасӧ, помӧдзыс вайӧдны эз и удитны.

Сійӧ рытнас телевизорыс помаліс нин висьтавны бӧръя юӧръяссӧ, а гӧтырыс мыйкӧ век абу. «Чайсӧ юны недыр и кӧсйис ветлыны-а. Гашкӧ, узьны кольччис да? Аски волас, да ме сылы петкӧдла гуляйтӧм!» — ачыс аскӧдыс шмонитӧмӧн моз и броткӧдчис Иван дядь водігмозыс. Но муртса удитіс шебрас улас шоналыштны, триньӧбтіс телефоныс.

— Но... Гуляйтысьыд телепон пыр прӧща кӧсйӧ корны, — вольпасьсӧ эновтіг бара на броткӧдчыштіс. Но босьтіс трубкасӧ да ставнас дрӧжмуні. Звӧнитӧны больничасянь. Пӧвнытӧ пӧ вайисны садьтӧгыс. Машина улӧ веськалӧма.

— Сӧранныд! Кытысь телефон номерсӧ босьтінныд? — ядритны на кутліс горт олысьыд, но небыдик гӧлӧс лабутнӧя шуис трубка мӧдар помсяньыс: — Лютоева Лидия Егоровналӧн пенсионнӧй книжкаас тайӧ номерсӧ пасйӧма...

Телефон трубкаыс пуктытӧм и коли. «Кыдзи? Мыйла?» Бергӧдчис юр садьыс.

Кор ми гӧтыркӧд воим больничаас, Саша семьянас сэн нин вӧлі. Паныдаліс миянӧс сыркъялӧмӧн бӧрдігтыр.

Иван дядь локтіс медбӧрын. Меным звӧнитігас гӧлӧсыс сылӧн быттьӧкӧ лючки на и вӧлі, а ӧні дзикӧдз дикмӧма. Ӧтторъя «но, лешак» шуалӧ да уськӧдчылӧ то ме дорӧ, то Сашаыскӧд шамыртчылӧ. Кор лӧньыштіс, Саша босьтіс сылысь кыкнан кисӧ да шуис:

— Ставыс, батьӧ. Кутчысь. Абу сэсся мамукӧ.

Иван дядь ёна топӧдчыліс пиыс дорӧ, а сэсся уськӧдчис палатаясӧ нуӧдан ӧдзӧсланьыс. Муртса и удитім сійӧс кутны. Кызмырдӧн пуксьӧдім гӧтыръяснымкӧд да ичӧтик Эдиккӧд.

Тётя Лида эз ырсӧ кодь вӧв, мӧвпыштлытӧг нинӧм эз вӧчлы. Кыдзи веськаліс машина улас? Думъясыс ылӧдісны али шоперыс сэтшӧм веськаліс? Ӧні ӧд том войтырыд код юрнысӧ пальӧдны петӧны машинанас, нывъяскӧд журъялӧны. Но код тӧдас, кыдзи-мый вӧлі? Мый лоны — лоӧма. Киссьӧм ватӧ он курав. Эз ло дядьлӧн Егоровнаыс. Первойсӧ сійӧ ёна шогсис да гажтӧмтчис. Дозла петавлӧмсӧ весиг вунӧдліс. А сэсся — велалан тай мортыд. Ӧти да мӧд важ тӧдса пырӧ другсӧ пальӧдны. Сэтшӧм-татшӧм шӧйтысьыдлы кӧзяйкатӧм керкаыд медся на любӧ, кульмы, мыйта кӧсъян. Тыртӧм киӧн оз пырны, бырӧ да выльла петаласны. Збодермӧдан кывтӧ кужӧны шуны и. Пондісны сибӧдчыны и сэтшӧм-татшӧм нывбабаяс. Ӧткажитнысӧ эз вермы ли, эз кӧсйы ли. То тай кытчӧдз сэсся и воис. Ӧдзӧссӧ нин нывбабаяс вӧсна кисьтӧны. А важӧн ӧд квайтымынысь петӧма. Чорыдджыка ӧлӧдысь кӧ вӧлі, гашкӧ, и садьсяліс. Но ӧдвакӧ Иван дядь мыйкӧ пыдди пуктас. Писӧ, колӧкӧ, и кывзіс на, да Сашаыс семьянас Выль воӧдз на Ухтаӧ овнысӧ вуджліс. Гӧтырсӧ ёртъясыс Техническӧй университетас кутӧмаӧсь корны, зэв пӧ ёна бур специалист колӧ. Батьыслы мунігас шуисны жӧ, огӧ пӧ эновтӧй. Сашаыс нюмсермунӧмӧн нӧшта содтыштіс: «Аддзан кӧ бур нывбабаӧс, босьт тӧварыш вылад, миянсянь прӧтив шуӧм оз ло».

Со и корсьӧ Одиссейным Пенелопасӧ. Да эта дыра тай мыйкӧ оз аддзы-а.

Ӧдзӧссӧ жугӧдлӧм бӧрас ме чайті нин, мися, садьсялас жӧ ӧд сэсся. Лӧсялас-овмӧдчас кодкӧдкӧ али дзикӧдз дугдас войлынысӧ. Но абу ӧд весьшӧрӧ шулӧмаӧсь: «Седина в бороду, да бес в ребро». Енмыс олӧмсӧ, тыдалӧ, сэтшӧмӧн вӧчлӧма.

Жугӧдӧм ӧдзӧснас ноксьӧм бӧрын дыркодь эг аддзысьлы Иван дядькӧд. Сиктӧ ветлім гӧтырлӧн ай-мам дорас, пӧшти тӧлысь чӧж выя блинӧн чӧсмаси. А воим карас да сійӧ рытнас и петім гуляйтны, карсьыс гажӧй бырӧма нин вӧлі да. Ёнакодь гуляйтім, парк дорӧдз лэччылім и Сыктыв берегас сулалім. А локтігӧн кежим Иван дядьӧс видлыны. Сы керка дорӧдзыс воим, да коли сӧмын уличасӧ вуджны. А миян водзын кутшӧмкӧ тьӧтӧ вуджӧ. Тувччӧ — люг-легмунлӧ, сувтыштлӧ — чатрасьӧ да копрасьӧ.

— Ойя, таляласны тайӧс, — гӧтырӧй уськӧдчис отсасьны, а ме нӧ кольчча али мый? Киӧдыс бабсӧ кутам кыкнанным. Вуджӧдім. Иван дядь кильчӧлань мӧдімӧ, а бабыд миянкӧд тшӧтш. Варова на и шыасис ми дорӧ:

— Ті нӧ татчӧ жӧ? Ме ӧд тшӧтш! Жӧник менам тані олӧ. Локта со. Эсійӧ «Тройкасӧ» гӧснечтор вылӧ ньӧби...

Бабыд мыйкӧ висьталӧ, а менам сьӧлӧмӧй гудыртчис нин. Тшук Иван дядь дорӧ локтӧ. Но юалі жӧ, кыдзи, мися, жӧниктӧ шуӧны? Ми тані олам да ставнысӧ тӧдам.

— Тӧданныд, дерт, Касьяновичсӧ! — гылыда да тшапа и вочавидзис бабыд.

Менам нюмӧй петіс. Эг тай, мися, сорассьы. Грек кӧть абу, а ышми да пӧръялі бабӧтӧ. Тӧдам, мися, Касьяновичтӧ, кыдзи нӧ ог тӧдӧй! Да ӧд сійӧ оз нин тані ов. Муніс, мися, пи дорас.

— Но-о, кор нӧ удитӧма? Кодкӧлунӧ на тані вӧлі да.

Бабыд недыр кежлӧ шай-паймунліс, а сэсся босьтчис пинясьны, жӧниксӧ и асьсӧ майкӧ-видӧ:

— Лешак! Сё сӧтана! Кызмырдӧн суседкалысь сьӧмсӧ пычки... Мися, «Тройка», гӧснеч сылы ньӧба... Пукся вот этатчӧ да чурска ставсӧ, мед и сотча.

Жаль быдӧн лои пӧчӧыс да такӧдыштім на сійӧс. Он жӧ, мися, асьтӧ ви. Аддзысянныд на ӧд коркӧ. Мун гортад, шойччышт, а то кок йылад муртса сулалан.

— А сы дорын ӧд и кӧсйи шойччыштны... Сё лешакӧ!.. Сӧтанаӧ!..

Бабыс пинясигтыр и муніс кытчӧкӧ. Ми гӧтыркӧд веськӧдчим кильчӧ ӧдзӧсланьыс.

Иван дядь паныдаліс миянӧс рама. «Племяш» весиг эз горзы. Лючки сӧстӧм дӧрӧм-гача. Видлыштӧма, буракӧ, но абу на ыззьытӧдзыс.

— О-о, гӧсьт-гӧстя! Пырӧй-пырӧй! Менам гӧстя жӧ, — пыді жырланьыс кинас индіг чуксалӧ миянӧс дядь.

А менам бара и шог-пӧсьӧй кымӧсӧ чепӧсйис. Муртса ӧтиысь мынім, тані мӧд нин! Гӧтыркӧд порог дорас и танвидзам. А пыді жырсяньыс кыліс зэв тӧдса гӧлӧс:

— Иван зятьӧ, коді нӧ локтіс?

Ми уськӧдчим пыдіас:

— Ыджыд мамӧ! Кыдз нӧ татчӧ веськалін?!

Ыджыд мам пукалӧ ӧшинь дорас сулалысь креслӧын. Воча чургӧдӧма кисӧ:

— Бобӧяс! А шуисны, абу карасӧсь... Вай кутыштла сьӧлӧмшӧръясӧс... Вои тай тіянӧс видлыны. Нарошнӧ и вои. То, зять ордӧ пыри. Лидюк, ныланӧй, эз ло, да зятюшкоӧ, слава Богу, зэв бура примитіс. Этатшӧм небыдінӧ пуксьӧдіс, вина румка мыччис. Пукала, со, шойчча. Дона зятюшкоӧн любуйтча да. Абу урӧсмӧма, абу киссьӧм паськӧма, зырым-дулльӧн оз резсьы ни. Кывсьыліс эськӧ... Да йӧзыд мыйсӧ оз баитны... Зӧлӧта пи, Иванушконым миян... Лыбӧдчи ӧд, эг повзьы туйсьыс. Нарошнӧ вои...

Иван дядь ми дорын жӧ сулалӧ, нырсӧ малалӧ, шешвидзӧ.

— Воин кӧ, и бур! — кайтыштӧ сійӧ да, стен бердас сулалысь диванлань индігтыр, содтӧ: — То, Ольгакӧд локтісны.

Ме вӧлись казялі диван вылас юр вывтіыс шебрасьӧм куйлысьӧс.

Сійӧ вӧрзис, шыбитіс вывсьыс шебрассӧ да гораа шыасис:

— Дзикӧдз яналі — луннас узя. Гӧсьтъяс воӧмаӧсь да лоӧ чеччыны. Миян жӧ тай, ляпыдкерӧссаяс! Менӧ, пӧди, оз и тӧдны, рӧдпомъяс эськӧ да.

— Мыйла ог тӧд? Тӧда. Батьлӧн воча чойыс, — шуа ме да тэрмася киасьны. А медым гажӧдыштны сійӧс, серӧкті: — Помнита на, батьӧ да Иван дядь йылысь ӧтчыд вӧлі серамбана кывбур гижӧмыд да дэльӧдчан.

Ольгаыс вачкерис кинас:

— Сійӧс помнитан? Тэ ӧд ичӧт зонка на сэки вӧлін!

— Помнита. Ӧні на кывъяссӧ тӧда... Часлы, тӧд вылӧ уськӧда... Кӧсъян кӧ, и сяркӧдышта, Иван дядьӧс ӧти сайысь вильшалышта. Талун сійӧ то кутшӧм тшап!

Меным и збыль лои окота гажӧдыштны найӧс. Гӧтыр вылӧ видзӧдла да нюмдыштла, а ыджыд мамӧс жервидзан вомӧн козьнала.

— А, детина тэ миян! — ыджыд мам чеччӧ небыд креслӧсьыс, сывйыштлӧ менӧ да шуӧ: — Гажӧдчыштӧ, гажӧдчыштӧ. Ме инӧ тіянлы сиктса гӧснеч — шаньга вая. Талунъя пӧжас, ок небыд!

— Тшай пуктам и, — чепӧсйылӧны сы бӧрся и Иван дядь да Ольга.

Но ыджыд мам ӧвтыштӧ кинас:

— Тэ, Ольга, Ӧндрушлысь гӧтырсӧ гажӧд тӧдтӧминас. А тэ, Иванушко — кӧзяин, гӧсьтъясыдкӧд пукав. Ме регыд...

Ыджыд мам бӧрся чепӧсйысьясыд эновтчисны. Ольга пыр и кутчысис ме дорӧ сойнас, мӧднас сывйыштіс гӧтырӧс да кокъяснас туп-топкерӧмӧн шыасис:

— Но инӧ, шу, гажӧдчыштам! Ас йӧз ӧд, рӧдня, аддзысим! Казьтышт кывбурӧс, аслам вунӧма нин-а.

Куті висьтавны вежӧрӧ пуксьӧм важ кывбур:

Ӧтчыд ёрткӧд зыкӧ воим,

Весиг вермасьыштны лои...

— Тадз ӧд? Тадз ӧд? — юала Ольгалысь.

Сійӧ шеныштӧ кинас:

— Тадз кӧ-а... Лыддьы, помнитан кӧ. Меным и аслым нин интереснӧ, мый сэки гижсьылӧма.

Ме водзӧ:

Менам другӧй сідзи ышмис,

Пызан кокыс сылы мыжмис.

— Водзӧ. Кыдзи водзӧсӧ? — тэрмӧдлӧ Ольга.

— Но, но, кывзы и водзӧ:

Видзӧдлӧй жӧ сылысь ноксӧ!

То нӧ ружтӧ, чашйӧ коксӧ!

— Ивӧ, Ивук, муса вок,

Мыйла ковмис пызан кок?

— Тэныд ӧжгыны тай кӧсъя,

Ӧжганторсӧ киӧй корсьӧ,

Кабыр петкӧдлыны рода,

Пызан кокыс медся скода.

Кокыс, другӧ, пока шедас,

Чайта, дуран руӧй лэбас.

— Тадзи абу, Иван дядь? Збыль-ӧ тадзсӧ вӧвлі? — кывбур помалӧм бӧрас пыр и шыаси Иван дядь дорӧ.

Сійӧ читкыртыштӧма синсӧ, шешвидзӧ. Менам юалӧм вылӧ паськӧдліс кияссӧ:

— Чӧртыс тӧдӧ? Ми ӧд батьыдкӧд тшӧкыда вензьывлім да. Этайӧ бара, Ольгаыс, ми дорын жӧ бергалӧ да венӧ пырӧ... Со тай... Гижлӧма!.. Мед кӧть, Ольгушаӧ, эн пызан кок, а улӧс кок ли мый ли гижлін. А чӧртыс тӧдӧ, гашкӧ, сідзи и вӧлі да... Вунны нин кутіс сійӧ олӧмыс, том пӧраыс, гажа кадыс. Пӧрысьмыны, буракӧ, куті, вуктӧдлӧ нин...

— А-ак! Коді тайӧ тадзсӧ сёрнитӧ? Коді пӧрысьмӧма!?

Мыш сайсянь кыліс ыджыд мамлӧн гӧлӧсыс. Абу и пӧрысь старукалӧн. Топыд да зумыд, дивитыштӧ сійӧ зятьсӧ татшӧм сёрнисьыс:

— Ме ӧкмысдас виччыся да ачымӧс пӧрысьнас ог на лыддьы. Ми Ольгакӧд нарошнӧ локтім тэнӧ гӧтралӧм йылысь сёрнитны. Гӧтыр кулӧмсяньыд воыс важӧн нин тыри. Сэтчаньын, кылӧ кӧ Лидюк, дона нылӧ, татшӧм сёрнисьыс оз дӧзмы. Выль пӧв на колӧ тэныд олӧмтӧ лӧсьӧдлыны. Гашкӧ, ме моз жӧ сё арӧсӧдз кутан овны, да ӧтнад ли мый кӧльӧдуйтан? Нэм помтӧ тай он тӧд, ок-ок-ок!..

Ыджыд мамӧ татчӧ ланьтіс да кузя ышловзис. А Иван дядь збодера шуис:

— Ог жӧ ӧтнам! Пи-монь дай дедӧн шуысь на эм.

Ыджыд мам сылы воча икӧстыштіс:

— Ойя! Налӧн асланыс олӧм. Ӧнія кадӧ быдӧнлы тӧждыс тырмӧ. Сашукӧ, дитяӧ... Ухтаӧ, шуанныд, мунісны?.. Кӧн гажныс... Томӧсь. А тэ, зятюшко... Мамыд тэнад, сваття, югыдін да шоныдін сылы, абу нин ловъя, да ме мам пыддиыд велӧда, эн дӧзмы. Корсь олан пӧвтӧ.

Татчӧ Иван дядь ырсмунӧ да горӧдӧ:

— То, Ӧндруша тӧдӧ — корсьнысӧ заводитлі нин! Да сюрас ӧмӧй менам Егоровна кодьыс? Экма!

«Экмасӧ» горӧдігӧн Иван дядь ышловзьӧ жӧ, коньӧр туйӧ быттьӧкӧ асьсӧ пуктӧ. Но ыджыд мам чирыштӧмӧн бара шыасьӧ сы дорӧ:

— Чӧв, эн сідзи баит! Сідзкӧ, он сэтысь корсь! Висьталӧны тай, вина вузаланінысь корсян! Сэтшӧмтӧ ӧд и корсьны оз ков — ачыс локтас... Эн дӧзмы... Бокӧвӧй тані абу, ставным ас рӧд... Аски ми вичкоӧ мӧдам, да кевмыны кута...

Тайӧс юӧртӧм бӧрын сійӧ быттьӧ кватитчӧ да вежӧ гӧлӧс серсӧ:

— Со кыдзи варовми! Том войтыр, ті тай нӧ лӧньӧмныд. Час, пӧсь шаньга вая, газ пач пытшкас сюйыштлі шонтынытӧ. Тшайыс пӧсь и. Ольга, ті муса ичмоньыскӧд мунӧ да тшайсӧ кисьталӧй...

Кык луна-воя, кытчӧдз ыджыд мам да Ольга гӧститісны карас, тшаясим да гажӧдчим-аддзӧдчим. А ыджыд мамӧс колльӧдӧм бӧрын ветлі войколӧн командировкаӧ. Вои, да лун-мӧд на пыравтӧм Иван дядь дорӧ лои. Удж вылӧ и звӧнитліс сійӧ, забеднӧ пӧ, он пырав да. Тьӧща топӧдлӧм бӧрад ме пӧ ӧд садьсявны куті. Оптинскӧй манастырса старецъяслысь молитвасӧ пӧ велӧда...

— Эн серав, эн! Тьӧща вайис вичкосьыс да сюйис ныр улӧ, лыддьы пӧ, кытчӧдз он садьсяв! Лыддя. Интереснӧ. Да и ӧні со киын кута тьӧщаӧн вайӧмторсӧ. То нӧ серпасалӧмаӧсь дас нёль тошка да креста пӧльӧӧс. Ӧти бокас сизим, и мӧдас сизим жӧ. А шӧрас кевман кывъяссӧ гижӧма. То нӧ тай... Лыддьышта: «Господи, дай мне всецело предаться воле твоей святой...» Ог сэсся водзӧсӧ телепон пырыд, зэв кузь да. Тэ волы коркӧ, зэв уна юаланаыс лои. Тэныд весьшӧрӧ перӧ-ручкасӧ эз сетны. Гӧгӧрвоӧдан. Вот, шуам, этайӧс. Мыйла молитваас гижӧма: «Дай мне с душевным спокойствием встретить все, что принесёт наступающий день?» А локтан луныс кӧ тшӧктӧ матьӧктыны да китӧ чабыртлыны? Колӧ, сідзкӧ, нем шыавтӧг овны дай. Мый лоны — ло вылӧ надейтчыны?..

Иван дядьлӧн гӧлӧсыс, кыла, корӧ вочакыв. Вӧрзьӧдӧма гижӧдыс морттӧ. Трубкаас кылӧ кашкӧм шыыс. Виччысьӧ месянь вочакыв. А мый шуны, ог тӧд. Ӧти кывнад он шу, дай, гашкӧ, и ачым на ог тӧд кевмысян кывйыслысь пыді пытшкӧссӧ. Ышловзьӧм бӧрын трубкаас горӧда:

— Ладнӧ, пырала коркӧ регыд!

— Виччыся. Дозтӧг эн лок.

Дядьӧ дорӧ пыравны аскинас и мӧд помка на менам лои. Сэтшӧм виччысьтӧмтор! Газет редакцияын меным мыччисны конверт. Лютоевлы пӧ, личнӧ. Но, мый нин сэні «личнӧыс»? Газетӧ ыстӧмаӧсь да. Восьті конвертсӧ да вӧлись гӧгӧрвои. Сибырса выль рӧднясянь письмӧыс! Но, лешак! Дабылъю, точка, ру! Сэки мында виччыси да эз звӧнитлы-а. И со, письмӧ ыстӧма!

«Эн дивит, сэки кӧсйысьлі тэкӧд бать дорӧ ветлыны да эг во. Думайті-думайті, да эг ышты: мамӧлы, мися, гашкӧ, оз кажитчы. А ӧні, сыкӧд сёрниті да, ыстам юӧр. Мамӧ ачыс и гижис. Мый гижис, ог тӧд, эг лыддьы. Пукта сылысь гижӧмсӧ конвертас. Аттьӧ, мый аддзысьлім. Дай нӧшта на, колӧкӧ, аддзысьлам. А. Симонов-Лютоев». Вежон водзті и гижлӧма. Уліас лунсӧ пасйӧма. Абу дыр локтӧма письмӧыс.

«Интереснӧ, мый мӧд, ичӧтджык конвертас? Мый кӧть гижис Иван дядьлы томдырся пӧдругаыс?» — но йӧз письмӧтӧ ӧд он лыддьы. Удж помасьӧмсӧ мырдӧн-сорӧн и виччыси. Нуа, мися, Иван дядьлы, сэн ӧтув лыддям. Дядь меысь ӧдвакӧ дзебасын видзас юӧрсӧ? Но, сылӧн делӧ...

Тайӧ кӧсйӧмнас и муні сы дорӧ. Оптинскӧй манакъясыдлӧн молитва йывсьыд вунӧді. Но Иван дядь пыригкості и босьтіс телевизор вывсьыс кутшӧмкӧ кабала лист да мыччис меным:

— Вай, другӧ, Ӧндруша, воин кӧ...

Воча кыв пыдди ме перйи зептысь сибырса письмӧсӧ, шуа:

— Вай водзвыв этайӧс лыддьы. Гашкӧ, тані и тэнад юалӧмъяс вылӧ вочакывйыс да?

— Тайӧ мый? — сійӧ кватитіс менам киысь конверттӧ. — Сашасянь?

— Сибырсянь, дядюш, Сибырсянь! — нюмӧс кутны эг вермы да паськыда нюмді.

— Мыйсяма нин письмӧ вайин?

— А быттьӧ он и тӧд?

— Дзик ог.

— Лыддьы дай тӧдмалан.

— А-а... Меным ӧчкиасьны колӧ... Вай тэ лыддьы.

— Тэныд да.

— Быттьӧ тэысь мыйкӧ дзеба?

— А видзан тай ветымын во. Он меысь сӧмын — ставсьыс. Пи быдмӧма, удал зон, а тэ чӧв олан!

— Ё... — Иван дядь кыкнан кабырнас шамыртіс чужӧмсӧ да вель дыр сідзи и сулаліс, а сэсся пуксис улӧс вылӧ да вӧлись шы сетіс: — Тэ тӧдан, племяш, армияын служитігӧн... Увольнениеӧ лэдзасны, да кокӧй лэбӧдӧ орчча сиктас... Ок, мича нылыс вӧлі, Настюня... Но, збыль али мыйкӧ кольсьылӧма? Нӧшта и пи!

— Абу тай бракодел вӧлӧмыд... Лыддьы нин, но и терпенньӧ тэнад!

Тайӧ кыв бӧрас Иван дядь босьтіс ичӧтик конвертсӧ, восьтіс да пондіс лыддьыны. Дыркодь видзӧдіс, а сэсся лэптіс юрсӧ да чургӧдіс мелань письмӧсӧ:

— Тані кутшӧмкӧ сьыланкыв да?.. Здравствуй ни прӧщай абу... Ноко, ачыд лыддьы.

Лыддьыны куті, да сьыланкыв кодьӧн жӧ и кажитчис. Да сэтшӧм лӧсьыдӧн. Кывъясыс сідзи и лясӧны сьӧлӧмад:

Тэрыб борда тури, ылі муад лэбиг,

Мусукӧйлы висьтав: дзикӧдз тані гегді.

Ловпытш ставнас кынмӧ, чунь помъясӧй йизьӧ,

А ӧд нюрас пувйыс гӧрд ӧшалӧ-кисьмӧ.

Кисьмӧма нин пелысь, вӧрыс ставнас сотчӧ,

Сӧмын ӧд ми, мусук, ог нин волӧй сэтчӧ.

Тайӧ и став гижӧдыс. Абу кырымпас ни нинӧм. Он шу, мый бисерӧн моз сяркӧдӧма, кӧнсюрӧ шыпасыс люги-леги, но тӧдчӧ: гижысьыс старайтчӧма. Меным окота лои мӧд пӧв лыддьыштны, да ачым эг и тӧдлы, сьылышті: «Кисьмӧма нин пелысь, вӧрыс ставнас сотчӧ...» Сьыла, а син водзын паськыд енэж да лэбысь турияс, нюрын нывка, пув тыра наберушкаа, ӧвтчӧ туриясыслы. Син дорыс вазьӧма... Дугӧді сьылӧмӧс, дядьлы шуа:

— Да тайӧ жӧ эсійӧ мича сибирачкаыс, Настюняыд, ас йывсьыс сьыланкыв тэныд ыстӧма!

— Гӧгӧрвои, — стрӧга видзӧдліс ме вылӧ дядьӧ да вачкис кулакнас пызан пӧвъяс: — Чайтан, мый нывъясыд прӧста сідз легӧдӧны бӧжнаныс... А он и тӧдлы, пи-и! А тэ, колӧкӧ, пи йывсьыс сӧран? Ачыд лӧсьӧдлан? Мыйла нинӧм сы йылысь абу гижӧма?

Иван дядь менӧ синнас сёйӧмӧн сёйӧ, быттьӧ пурыштны лӧсьӧдчӧ.

Сылань мышкыртчӧмӧн шуа сылы воча:

— Дядюш, гижӧм ӧд оз ков, ачыс пиыд воліс татчӧ да.

— Во-ліс? Кор воліс? Ме кӧні вӧлі?

— Менсьым юалан, кӧні вӧлін? Ачыд нӧ он тӧд? Юӧмсьыд синмыд былялӧма да ӧдвакӧ мыйкӧ аддзылін, кывлін ли.

Дядьӧӧс неригмоз тадзсӧ шуи. Но сэсся лои жӧ висьтавны, мый тӧді да мый вӧлі. Бӧрас сӧмын содті ассянь некымын кыв. Мися, бур, мый сэки эз волы. Эськӧ пи водзад ёна и яналін. Дай татшӧм мича сьылан-гижӧдсӧ некор эськӧ тэныд эз ыстывны.

— Ӧндруш, тэ пыр прав, прав! Но меным ӧд окота жӧ аддзывны сійӧс. Пи ӧд!..

Оз-ӧ нин лимӧстыны дядьӧ кӧсйы? Уськӧдчи лӧньӧдны. Шуа:

— Аддзылан на. Волас на, колӧкӧ. Командировкаясті, шусьӧ, ветлӧ да. А вот мамсӧ, Настюнятӧ, ӧдвакӧ. Он кӧ быттьӧ эсійӧ... Но... Вайӧд ӧтув олӧм вылӧ, — зэв видзчысьӧмӧн вӧзъя дядюшлы. Но сійӧ помӧдзыс кывзытӧг и орӧдӧ менӧ:

— Ок, племяш, племяш!.. Киссьӧм ватӧ...

Та бӧрын сійӧ дыр оліс чӧв, а сэсся бара воссис вомыс, окота, буракӧ, лои помӧдз висьтасьны. А колӧкӧ, сійӧ кадсӧ казьтыштны, тӧд вылас выльысь, ясыда уськӧдлыны? Ылысянь и заводитіс:

— Миян взводнӧй сьылӧмтӧ ёна радейтліс да ми вок-салдатыдлы пыр приказ: «Сьылӧй!» Ать-дваасям кор стройын, кӧть привал дырйи шойччам. Пыр тшӧктӧ сьывны. Ӧні на помнита: «Ну что, друзья, коль наш черёд, да будет сталь крепка. И что положено кому, пусть каждый совершит...» Миянлысь отделениенымӧс ыстісны колхозӧ капуста идравны. Сьылӧмнаным мусмим сэтчӧс нывъяслы. Настюня кодьяскӧд окасям, а миян ёртъяс сійӧ кадас кулалісны да доймалісны. Челябинск дорас атомнӧй взрыв йывсьыс, пӧди, кывлін?.. Так что, менам сэки чередыс вӧлӧма сӧмын радейтчыны. А ӧні — маитчыны. Инӧ ог ӧшйы-ы!.. Сьӧлӧмӧй ётшкакылӧ. Тьӧща воліс — вӧрзьӧдіс, этайӧ молитва-кабаласӧ вичкоысь вайис. Талун со тэ письмӧ вайин — сьӧлӧмӧс кырыштін! Каймӧдланныд!.. А сьӧлӧм кылӧ: куравны-каравны олӧм колясӧс, тыдалӧ, ковмас ӧтнамлы...

Мый шуны дядьлы, кыдзиджык сійӧс такӧдны, ме ог тӧд. Позьӧ, дерт, шуны: «Пи-монь тэнад эм», либӧ: «Аддзан на сьӧлӧм сертиыд нывбабаӧс», либӧ нин оптинскӧй старецъясыслысь молитвасӧ казьтыштны. Сэні ӧд шуӧма «эскыны да надейтчыны». Но ӧд шуӧма и терпитны!

Сідзи нинӧм эг и шу. Дядьӧ чӧв оліс и. Керка пытшкас пуксис пель чунӧдана чӧв-лӧнь. Тайӧ чӧв-лӧняс ясыда кылі шыасьӧм: «А тэ ачыд, Ӧндруша, сідзи-ӧ олан? Он быдтысь да».

Ме весиг юрӧн пыркнитлі: каститчӧ кӧ нин-а? Но оз вӧлӧм каститчы: ачым ассьым юала, а оз кодкӧ мӧд. Дядьлы али аслым вочакыв пыдди, тапки киӧн дядьлы пельпомас да шуи:

— Ставыс лоӧ бур! Водзӧ вылас лача мӧдан кутны!

Чӧв-лӧньсӧ вӧтлі, да лов вылын лӧсьыдджык лои. И Иван дядь кыпыда жӧ шыасис:

— Но, лешакӧ, вай нӧшта лыддя Настюнялысь гижӧдсӧ! Но и но-о!.. Ивантӧ тай радейтӧны на! И тэ со мекӧд...