ГЫЛАЛӦНЫ КОДЗУВЪЯС

Руд сатинӧн муяс весьтӧ плавгысис рыт. Шымыртіс ставсӧ ыркалӧм рӧмыд. Тыртӧммис ыб выв, лӧнис йӧз гӧлӧсъясысь. Ставыс вӧйтчис рытъя чӧв-лӧняс.

Сӧмын увтас логсянь дзоля шорлӧн визулыс оз ланьтлы, сяльгӧ дугдывтӧг, да кӧнкӧ кодйӧм картупель му вылын ӧтка нывбаба гӧлӧс век юклӧдлӧ чӧв-лӧньсӧ.

Тайӧ Клавди, бригадирша, лывкйӧдлӧ-сьылӧ, манитчӧма му вылас да. Со, сійӧ кытшовтіс му гӧгӧрыс, видзӧдаліс, эз-ӧ кытчӧкӧ коль куравтӧм картупель чукӧр, либӧ оз-ӧ кӧнкӧ туплясь эновтӧм тыртӧм мешӧк. Медбӧрын мӧдӧдчис межалань, кӧні пемыд вуджӧрӧн тӧдчис картупель мешӧкъяслӧн чипас.

Межа вылӧ воӧм бӧрын сійӧ кывзысьыштіс, руд пемыдас видзӧдігмоз, сэсся ышловзис да лэччысис-пуксис межа тшупӧдас. Лунтыр ноксьӧм бӧрад лӧсьыд тан пукалыштны, нинӧм думайттӧг, лолавны улльӧв кодь шоныд сынӧдсӧ да кывзыны шорлысь варовитӧмсӧ.

Рытыс кутшӧм! Лӧнь, сі оз вӧрзьы. Ӧвтыштӧ уль му дукӧн да веж картупель кор дукӧн, а вылын, енэжас, кодкӧ ӧзталӧ уна-уна электрическӧй лампочкаяс, и найӧ дзирдысь быттьӧ ещӧ пемыдджык да лӧньджык кажитчӧ му вылас.

Радейтӧ Клавди татшӧм рытъяссӧ, кодъясӧс оз на позь шуны арся рытӧн, но он нин и гожсянад шу. Татшӧм рытъяснас му вылӧ гылалӧны кодзувъяс. Со тай, буретш усис ӧти, быттьӧ зарни сю кольта, ӧзйыштліс яръюгыда и сыліс енэжас.

— «Шуд кодлыкӧ усис...» — думыштіс нывбаба. Сылы пыр и тӧд вылас воис ичӧтдырся ӧти серпас.

Кильчӧ вылас коркӧ бабыскӧд кыкӧн горулалісны. Аддзис нывка усьысь кодзулӧс, горӧдіс:

— Ой, бабӧ, бабӧ, видзӧдлы, мыйкӧ зэв югыд усис енэжсьыс!

— Шуд кодлыкӧ усис, — шуӧ бабыс.

— А кодлы? — оз эновтчы нывка бабыс дорысь.

— Коді медводз чуралас, сылы и шуд дӧнзяс, — гӧгӧрвоӧдӧ мӧдыс.

— Ой, ме, ме медводз чурала! — горзӧ нывка и паськыда шелгӧдӧ кияссӧ, дасьтысьӧ уна шуд кутны. И ичӧтик нывка быд усьысь кодзувлы горӧдліс: — Чур меным шуд! Чур! Чур!..

Пукав эськӧ тадзи рудзалӧм ки-коктӧ лёткӧдӧмӧн да юксьы му-ваыскӧд аслад казьтылӧмъясӧн да думъясӧн. Том нывбаба и збыль кыдзкӧ быттьӧ йитчис став ловнас тайӧ лӧнь пемыдыскӧд и ставнас ывла вылыскӧд. Сійӧ кыдзкӧ пытшкӧснас кылӧ, кыдзи земля-матушкаыс тшӧтш шойччӧ, упнитлӧ-лолыштӧ став морӧс тырнас. Мудзис жӧ ӧд, матушка, лунтырнад, со тай, ру кайӧ сылӧн пӧсь морӧс вывсьыс.

Клавди видзӧдӧ сёнлань, кӧні баля тшын кодь разалӧ ложӧгъяс йывлань ру.

— Пропадитіс кытчӧкӧ машинаыс! — скӧрмыштіс сэсся нывбаба, чеччис места вывсьыс. Син улас усины сиктын сярвидзысь яръюгыд бияс, пельӧдзыс воисны том йӧзлӧн гажӧдчан шыяс.

— «Йӧзыс, со, гортынӧсь нин важӧн, а ме век тан... Ок эськӧ тайӧ бригадиралан уджыд жӧ да! Ёрӧм быттьӧ, пыр медводз чеччы да медсёр вод».

Но тайӧ мӧвпсьыс ачыс жӧ и чур-чермуніс, кӧритыштіс асьсӧ: «Йӧй кӧ ме-а? Абу ӧмӧй сійӧ и шудыс менам, мый бригадир, — колана морт йӧзыслы, пыдди пуктан морт».

Эз, эз бригадиралӧм вылас дӧзмы, сідз прӧста тадз думыштсис. А вот аслас олӧм вылӧ забеднӧкодь лои. Збыль ӧд, лунтыр уджалӧм бӧрад воас гортас да норасьыштны ни ошйысьыштны некодлы, ӧтнас ичӧтик кагакӧд. А тарыт эськӧ, гортас воӧм бӧрын, кутшӧма ошйысис, вӧлі кӧ быттьӧ кодлы ошйысьнысӧ. Со, ичӧтик му и босьтісны талун, сідз видлӧм могысь первой лун заводитісны, а кымын машина нин и кыскисны картупельсӧ! Бур йӧзлы шензьымӧн быдмӧма. Вӧрзьӧдан позтырсӧ, да дас – дас вит картупель ыджыд йӧг кодьӧсь сяргысясны.

Аски карӧ лэччӧдасны налысь быдтассӧ. Карса кӧзяйкаяс, чайта, дӧвӧльӧсь лоӧны. И Иваныс... Гашкӧ, сійӧ тшӧтш жӧ ньӧбас тайӧ картупельсӧ? Ок, Иван, Иван, тэнад ӧмӧй абу тані, тайӧ картупель му дорас, местаыд? Механизатор ӧд вӧлін, став этайӧ паськыд муяс вылас вермин кӧзяйничайтны. А со... Мый вылӧ вежин ассьыд ыджыд уджтӧ да шудтӧ! Карын пӧ кутшӧмкӧ начальникӧс новлӧдлӧ легковушкаӧн. Сылы нӧ, пӧрнӧй мужиклы, удж тайӧ? Висьталӧны тай, пукалӧ пӧ кабинаас да гулюясӧс вердӧ нянь крӧшкиӧн. Клавдилы весиг эз эскыссьы, мый Иваныс этатшӧм вый войтыштан лунӧ вермӧ пукавны кабинаын да виччысьны, кор локтас начальникыс и позяс сійӧс тӧвзьӧдны водзӧ. Дай карад шуркъялігӧн уна-ӧ позьӧ тӧвзьыны? Ӧти учреждениесянь мӧдӧ сӧмын. Тані бӧръя воас машина вылын жӧ гӧняйтіс, вуджліс трактор вывсьыс — лёк ӧмӧй сылы вӧлі? Мый абу кажитчӧма мортыдлы? Карӧ пышйис. Йӧя жӧ эськӧ вӧчис, да мый керан. А ставыс лои ыкша характерыс вӧсна. Видзӧдтӧ, ӧбӧдитісны сійӧс, эз сетны выль машина. Зырымсюрлы пӧ выль машина сетісны, а менӧ пӧ важ вылас колисны, кыдз опытнӧйӧс! «А мый нӧ ме, опытнӧй да, сэсся нэм чӧж омӧлик киссьӧм вылын ли мый понда тарзьыны?! Ничего, оз донъявны менӧ — и мед! Ме ог на коньӧрад сетчы! Шуркнита карӧ, — и мед видзӧдӧны!», — тадзи шуис.

Сёысь ӧлӧдіс Клавди, мед оз кокни мывкыдась, да эз кывзы настырнӧйыд гӧтырсӧ. Пышйис! И ылаліс, со, ылаліс. Мӧд во ветлӧ. Гортсьыс петігӧн шуис, первой пӧ ӧтнам лэчча, а сэсся удж аддза да патера и тіянӧс тшӧтш лэччӧда.

«Ме аслам гортысь? Карӧ? Ог бара-й ме некытчӧ вӧрзьы!» — шуис сэк Клавди. А мыйла нӧ аслас сиктысь колӧ кытчӧкӧ мунны? Унаысь воліс гортас Иваныс, кевмысис, лок пӧ лэччам, общежитиеысь жыр сетісны, юр сюянін пока эм, овны кутам... Удж пӧ менам кокни, да и тэныд аддзам. Но Клавди «ог» шуис, быттьӧ вурыштіс. Эн пӧ каймӧдлы, ог гортысь некытчӧ пет. И, со, сы бӧрын лӧгасис верӧсыс, оз волы ни оз гиж. Гашкӧ, и выльысь нин гӧтрасис. Ӧшыбка эз-ӧ вӧч Клава, эз вӧтчы верӧс бӧрсьыс да? Кага ӧд сылӧн, шуласны, кытчӧ пӧ ем, сэтчӧ и сунис. Гашкӧ, инӧ тшӧтш колі лэччыны карас? Но ӧд сиктын чужӧм-быдмӧм мортыдлы, му удж дорӧ велалӧм киясыдлы, абу жӧ, пӧди, карад вывті лӧсьыд. Ӧдвакӧ эськӧ Клавди шуда сэні вӧлі. Кокни олӧм корсьӧмыд — абу на шуд. Оз эскыссьы и сійӧтор, мый Иваныс сэн шуд аддзис. «Воис кӧ эськӧ гортӧ, бурджык на жӧ вӧлі, да кысь. Он нин сійӧс ӧні бергӧд ылалӧм бӧрад. Олӧмнымӧс торким кык настырнӧй, ассьыным и каганымлысь. Батьтӧм дитя быдмӧ. Ӧні, ичӧт на да, оз нинӧм гӧгӧрво, а быдмас да юалас: кӧні батьӧй? Мый вочавидза?..»

Аслас думъясӧ сетчӧмӧн Клавди эз и казявлы, уна ли этша кадыс колис.

Автомобильлӧн тутӧстӧм шы пальӧдіс сійӧс сьӧкыд думъяссьыс.

Машина вуджӧма нин шор логсӧ и, югыд бугыльяснас кодзлалігтыр, жургис-кайис лог пӧлӧныс картупель мулань.

Клавди ырскӧбтіс, пондіс шенасьны машинаыслы воча. Регыд, сылысь синъяссӧ ёриг, машина сувтіс мешӧк чукӧр дорӧ. Кабинасьыс брынс чеччыштіс шофёрыс. Восьса морӧса да жервидзысь вома, сійӧ зэв кыпыда и гораа шыасис нывбаба дорӧ:

— Здорово, бригадирша! Нас не ждали?

— Нет, — рочалыштіс жӧ Клавди да юаліс: — Женя, тэ нӧ нин кыдзи татчӧ веськалін?

— Месӧ? Тіян Сашенька пыдди локті.

— Кыдзи? — нинӧм эз гӧгӧрво бригадирша.

— Сашенькаыд тэнад — у-уть! Пӧди районын нин! — гылыда серӧктіс зон. — Эз дӧверит, значит, меным ассьыс маменькасӧ... Рейсъясӧн ковмис вежсьыны. Мырддис менсьым «скорӧйӧс», а меным, со, этайӧ киссьӧм жуг дозсӧ эновтіс. Мун пӧ картупельла лэбзьыв Утӧга му вылӧ, сэн тэнӧ виччысьӧны. Лэбзьыв пӧ! Этатшӧмнад лэбан! Муртса и шор логсӧ вуджи...

Клавди скӧракодь орӧдіс сылысь больгӧмсӧ:

— Да энлы тэ... Кутшӧм «скорӧй»?

— «Скорӧйыс»? Аслам, дерт... — пинь пырыс чирк-сьӧвзис, ошйысьыштіс: — «Скорӧйӧн» ме вежон гӧгӧр нин гольяла! Ог нин сельпоад няньтӧ кыскав. А Сашенькаыд тэнад мамсӧ райбольничаӧ лэччӧдіс. Аппендикс...

— Но-о, — нюжӧдыштіс нывбаба. — «Скорӧйын» нин инӧ тэ гольялан? Кысь, мися, рочасян да... — Сэсся скӧракодь содтіс: — Ӧслӧпан кодь мужикъяс, а ставныд кокньыдджыкин корсянныд...

— Локті на тэныд отсасьны да. Бабонькаыс тэ ничево, окыштан кӧ быттьӧ ӧтчыд, верма и сӧвтны мешӧкъястӧ. Грузчикыд вед, пӧди, абу жӧ-а?

— Кыдзи грузчик абу?! — ассьыс скӧрлунсӧ венӧмӧн, гажаа горӧдіс нывбаба да кватитіс мусьыс сьӧкыд картупель мешӧк, брун шыбитіс машина кузовас. — Ме нӧ тэд абу грузчик?

Мӧд мешӧк, коймӧдӧс лэптіс. Зон шпыньвидзигтыр сулаліс кияссӧ коскас пуктӧмӧн да вильыша тапйӧдліс кок нырнас.

Мешӧк вит-ӧ-квайт лэптӧм бӧрын Клавди кайис машина вылас да сувтӧдаліс лючки-ладнӧ мешӧкъяссӧ. И бӧр нин кутліс чеччыштны му вылӧ. Евген сэк уськӧдчис сылы паныд да кватитіс нывбабаӧс кокъясӧдыс:

— Лок лэччы, отсышта, — шуис мелі, вежсьӧм гӧлӧсӧн. Сылӧн киясысь нывбаба кыліс дрӧж, и, дыр думайттӧг, косьӧбтіс-чужйис отсасьысьлы морӧсас. Шатовмуніс Евген да кок улас туплясьысь жӧч ведраӧ ли мый ли тальччӧм лои, пласьт уси машина пӧлӧныс.

— Ёма! — сӧмын и удитіс горӧдны усигас.

— Но, тэнӧ, зонмӧ, тарзян висьӧм эз-ӧ босьт? — серӧктіс машина вывсянь Клавди.

— Ещӧ сералӧ! — зонмыд тэрыба чеччис му вылысь, скӧра чужйис кок увсьыс ведрасӧ. Турки-таркиӧн ведраыд лэбис межа вомӧн и, кылӧ, тарӧдчигтыр быгыльтчис чой горулыс логйӧ. Водзӧ зонмыд эз тӧд мый керны да тапикасьыштіс места вылас, гашкӧ, гадайтіс, прӧститны-ӧ ыръянитысь нывбабалы али лёкысь уськӧдчыны сы вылӧ. Дивӧ! Коді славитчис сикт пасьтала юбкаа войтырӧс пӧкӧритысьӧн да тышъяс лэптысьӧн, ӧні сулаліс падмӧма!

Сӧмын недыр мысти, кор прӧйдитіс падъялӧмыс, заводитіс ропкӧдчыны-пинясьны:

— Ё-ёма! И шутитыштны оз позь сыкӧд... Чача аддзысьӧма! Мукӧдыскӧд сідз гигзян, а тайӧ... Чужйис!

— Эн чутӧдчы, дай оз чужйыны, — бара серӧктіс нывбаба.

— Ме ӧд сідз... Эг лёкысь ли мый ли... Окота вӧлі бурджыка тӧдмавны тэнӧ... — паськӧмсӧ му бусысь пыркӧдігмоз, шуаліс зон.

— Тӧдмавны? Он-ӧ нин гӧтрасьны кӧсйы ме вылӧ?

— А мый, и гӧтрася! Вот пуксьӧда кабинаӧ дай шутёвта-нуа гортӧ! Мамӧ важӧн нин ичмоньӧс тшӧктӧ вайӧдны...

— Но, эн на тэрмась, комын арӧсыс, пӧдикӧ, абу на. Ті воклы комын арӧсӧдз колӧ межавны.

Клавди тюв-чеччыштіс машина вывсьыс да вештыштіс зонмӧс боклань: — Эн торкась, жӧник, коляс мешӧкъяссӧ сӧвта нин.

— Мыйла «сӧвта» шуан, кыкнанным сӧвтам! — Евген тшӧтш копыртчис мешӧкъяс дорӧ.

— Эн лысьт чуткыны! — скӧрысь горӧдіс нывбаба. — Пежалан!

— Гут курччӧма бабатӧ, — шӧйӧвошис зон.

— Кӧть и гут! Эн вӧрӧд дай ставыс! Ачым тэча! Усырыд ещӧ орӧ коньӧрлӧн, дай невестаыд оз сюр!

Нывбаба бара пондіс лэптавны мешӧкъяссӧ машина вылӧ. Кытысь и сы мында выныс сылӧн петіс? Косіник, ичӧтик, а тэчис мешӧкъяссӧ мужик моз пельпом вывтіыс тішмылялӧмӧн.

«Вот атаманшаыд!» — шензис зон сы вылӧ видзӧдігӧн. Сійӧ ӧні эз жӧ вермы бокын сулавны да шпыньвидзны, тшӧтш уськӧдчис тэчны.

Кыкӧныд ӧдйӧ тішмылялісны-тэчисны. Евген кыв шутӧг игналіс машина йӧртӧдсӧ, пырис кабинаас. Мотор заводитӧм бӧрын вӧлись шыасис: — Вай пуксьы, он кӧ быттьӧ брезгуйт мекӧд ӧтлаын пукавнысӧ.

— Аттьӧ. Абу велалӧма том зонъясыдкӧд орччӧн пукавны. Подӧн котӧрта лог вомӧныс, — вочавидзис бригадирша и шеновтіс кинас, мун пӧ, мун вай.

— Аддзысьлытӧдз, сідзкӧ, — шуис шопер да клоп пӧдлыштіс кабина ӧдзӧссӧ. Машина ырскӧбтіс места вывсьыс, тур-тар вуджис межа тшупӧдсӧ да пондіс тӧвзьыны сиктлань.

«А гордӧй, сӧтана, матӧ оз сибӧд! Кагаа эновтӧм нывбаба и эм, а дас сизим арӧса моз дзибрасьӧ...» — думайтӧ Евген бригадирша йылысь да гӧнитӧдӧ машинасӧ гу ни гӧп вылӧ видзӧдтӧг. Сэсся сылы тӧд вылас усьӧ мамыскӧд коркӧя сёрниыс.

Мамыс во дас дольӧ нин: гӧтрась пӧ, пиук, гӧтрась, дӧрӧм-гачтӧ песовтысьыд кӧть мед лоӧ. Ме пӧ эг кут вермыны. А сійӧ рытнас мамыслы мыйлакӧ буретш тайӧ Клавдиыс воӧма дум вылас, сы йылысь паніс сёрнисӧ:

— А прамӧй жӧ морт миян бригадиршаыд, да коньӧрлӧн чассьӧыс абу жӧ. Ӧтнас олӧ... Оз тай мукӧд мужикыс куж овнытӧ. Беспутнӧй Ивансӧ сылысь шуа, — эновтіс этатшӧм аньӧс. Вот эськӧ тэ сайӧ кӧ муніс...

Мамыс кузя ышловзис да юасяна синмӧн дзоркнитліс пи вылас.

— Тэ йӧймин кӧ, мамӧ-а! Ме сайӧ? — Евген зэв гораа серӧктіс.

— А мый нӧ? Тэ кыті кутшӧм? Китӧм али коктӧм? Сыкӧд ӧттшӧтшъяӧсь-и...

— Ӧттшӧтшъяӧсь эськӧ да, сӧмын сылӧн кузь бӧж нин эм, а ме пока вӧльнӧй молодеч на. Кӧсъян кӧ тӧдны, меным и кагатӧмъясыс на сюрасны, — пиыс бара гӧрӧктӧмӧн серӧктіс.

Мамыс сэк скӧрмис, крапнитіс-шуис:

— Сюрисны кӧ ӧд, важӧн нин вайин!.. А мыйӧн тэд Клавдиыс эз кажитчы? Эн пов, тэ сайӧ, урӧс сайӧ, ещӧ оз на мун! Мунас кӧ эськӧ, вая да!

— Колӧ кӧ, вай дай...

Та вылын и налӧн сёрниыс сэк помасис. Пырис суседкаыс, и эня-пиалы ковмис ланьтны.

И, со, талун... Быттьӧ нарошнӧ Сашкаыслӧн мамыс висьмӧма! Сӧмын, лешакыд, эз сідз артмы, кыдзи Евген кӧсйис. Но ничево, не Клавди кодьясӧс на Евгеныд сийӧсавліс! Кӧсъяс кӧ, пӧкӧритас и Клавушкаӧс! А мамыс, сё-таки, абу йӧй. Збыль, мыйӧн Клавдиыс лёк? Главнӧйыс, пыдди пуктӧны сійӧс сиктсаяс. Сы сайсянь, кыдз мамӧ шуас, и ме пыдди пуктана мужикӧн лоа...

Тадз думайтігтыр, зон тэрмасис-гӧнитіс сиктӧ. Сійӧ выльысь на кӧсйис паныдавны ыждалысь невестапусӧ налӧн кильчӧ помын, дэльӧдыштны: со пӧ, мекӧд эн пуксьы, а ме пӧ водзджык локті.

А Клавди сапсьӧдіс пемыд логйӧд гортланьыс да пиняліс Евгенӧс:

— Тьпу, яндысьтӧм рожа!

Но дыр сы йылысь гаравны вӧлі некор. Гортас сійӧс виччысисны кага и скӧт, на йылысь тӧждлуныс и веніс мустӧм Евген йылысь думъяссӧ.

Локтіс горт дорас, потшӧссӧ вуджигӧн и казяліс: кодкӧ кильчӧ вылас эм.

— Коді?! — юаліс гораа.

Дыркодь эз вӧв некутшӧм вочакыв. Сӧмын ичӧтик яр чут, сьӧд пемыдас дзарвидзысь папирос пом, висьталіс, мый тані мужичӧй. Сэсся Клавди кыліс сэтшӧм тӧдса да муса гӧлӧс:

— Ме, Клавушка...

Мудз нывбабаӧс быттьӧ ляскис тайӧ гӧлӧсыс места вылас. Ляпмуніс кильчӧ дорас вотӧдз веськыда му вылас и вӧрзьыныс оз вермы. Забеднӧыс и радлуныс, и лӧгыс — ставнас ӧтвыв валитчисны нывбаба вылӧ другысьӧн, чуть оз пӧдтыны. А син водзас сідзи и чужис вӧвлӧм серпас.

...Май первой лун. Вӧччӧм нывъяс чиклясьӧны-йӧктӧны совхоз правленньӧ кильчӧ вылын. Гудӧкалӧ русӧй юра, гажа синъяса зон, тракторист Расов Вань. Нывъяс син бӧжнас дзӧркнитласны Вань вылӧ да ӧта-мӧд вежмӧныс зільӧны сы дінӧджык сибӧдчыны. Сӧмын томиник Клавалы веськодь, кӧть коді ворсӧ. Сылы долыд, и йӧктӧ сьӧлӧмсяньыс, некод вылӧ видзӧдтӧг.

Гудӧкасьысь друг тупкис гудӧксӧ, шуӧ:

— Лябзянныд сӧмын, нывъяс. Ӧтнас Клавуш лӧсьыда йӧктӧ.

Быттьӧ нинӧм сэтшӧмторсӧ эз и шу зонмыд, а том ныв ыпнитіс ставнас. Сэки и первой кывліс Клавдия тайӧ муса гӧлӧссӧ.

— Клава, тэ абу рад менам воӧм вылӧ? — вӧтын моз кыліс нывбаба кильчӧ вывсяньыс юалӧм.

— Мыйла локтін? — лӧвтыштӧм моз шыасис воча.

— Гортас мыйла локтӧны? Али тайӧ абу нин меным горт?

«Гортас... Гортас...» — бергалӧны Клавдилӧн юрас верӧсыслӧн кывъясыс, а мый керны, мый шуны водзӧ, оз сяммы ни оз тӧд. Эз кӧ быттьӧ радейт, тӧдіс, гашкӧ, мый шуны, а радейтӧ ӧд, ок, радейтӧ!

Кыдзи эськӧ помасис гозъялӧн аддзысьӧмыс, не кӧ Евген аслас машина тутсӧмӧн да горзӧмӧн:

— Эй, бригадирша! Кытчӧ картупель мешӧкъястӧ?

Клавдилы тайӧ горӧдӧмыс лои быттьӧкӧ спасенньӧӧн: чепӧсйис места вывсьыс горзӧм шыас.

— Сувтӧд ӧшинь улад дай, мед сэні узяс, он кӧ тӧд кытчӧ воштынысӧ! — горӧдіс нывбаба, сэсся мӧд, рамджык гӧлӧсӧн содтіс:

— Гӧйгӧдышт менӧ, Женя, детсад дорӧдз. Кагаӧй век на сэні...

Клава вӧлі код юра кодь. Сійӧ пуксис кабинаас шпыньвидзысь Евген дорӧ, кӧть и тӧдіс, мый некутшӧм детсадйӧ оз ков мунны, садйыс важӧн нин пӧдса, а кагасӧ велӧдліс босьтны агрономша Валялы, коді патеруйтіс орчча керкаын. Но, век жӧ, сійӧ пуксис и лӧсьӧдчис мунны, ачыс оз тӧд, кытчӧ. Зон видзӧдлывліс сы вылӧ да вашъяліс: но пӧ, ӧдйӧ тай гӧрдосьтыд сыліс, со, и мекӧд орччӧн пукалан...

Но эз на удит помӧдз нимкодьмыны, кык-ӧ-куим керка кост сӧмын на и мунісны, Клава друг кватитчис руляс, горӧдіс: — Сувтӧд!

— Татчӧ? Мыйла? Абу на ӧд детсадйыд.

— Сувт, шуӧны кӧ! — чилӧстіс нывбаба и ван восьтіс кабина ӧдзӧссӧ.

— Да тэ нӧ мый?! — муртса удитіс зон кватитны сійӧс. Бур кӧть, тормозсӧ машинаыслысь ас кадӧ сяммис личкыны. Эськӧ мунігкостіыс вермис чеччыштны Клавди, машина улас сюрны.

Евген сідзи и коли паськалӧм вомӧн. А Клава, мый вӧлі выныс, резіс бӧр гортланьыс.

— Мый нӧ ме вӧчи? Мый вӧчи! — сӧмын и ойзіс сійӧ.

Суніг-чеччиг воис кильчӧ помас, бауӧн кайис кильчӧ вылӧдзыс, но сэні некод нин эз вӧв. Ымӧстіс лёкгоршӧн да нюжӧдчис кильчӧ вылас.

Сэтчӧ, бӧрданінас, и суис сійӧс агрономша Валя.

— Клава, бӧрдан тай нӧ?! Мый нӧ лои? Иваныд ӧд локтӧма! Миянын Светкаыдкӧд ворсӧны. Ме татчӧ котӧрті, мися, гортад абу нин, видзӧдла.

Валя инмӧдчыштліс сыркъялысь нывбаба дінӧ да пондіс висьтавны:

«Пыр кежлӧ воӧма... Ме юалі, мися нӧ эн на дӧзмы карад гулюястӧ вердны? Помнитан, коркӧ висьтавлісны, пукалӧ пӧ кабинаас да койӧ нянь крӧшкияс гулюяслы?.. Но вот, сійӧс и гарышті. Ваньыд ӧвтыштіс кинас, серӧктіс: вӧвлі пӧ и эм сідзсӧ...

А ме ещӧ ёна сійӧс скӧрмӧда, мися, лӧсьыдджык, дерт, карад легковушканад кыйявны, туйясыд шыльыдджыкӧсь, и нывъясыд сэн мичаджыкӧсь, оз ми вок моз няйтын гудрасьны. Нывъястӧ гарышті, да сійӧ скӧрмис ме вылӧ, вай пӧ эн пиньтӧ кеслы, и тэтӧг кезйӧдлӧ. Но, мися, мый нӧ сідз? А сійӧ ышловзис да гӧлӧссӧ чинтӧмӧн шыасис ме дорӧ: — Висьтав, збыль ӧмӧй Клавдиыс Евген саяс верӧс сайӧ мӧдӧ?

— Кутшӧм Евген сайӧ?! — ме быдӧн повзи тайӧ кывъяссьыс.

— Тэ, дерт, пӧдругатӧ он вузав, — шуис сійӧ скӧрысь. — Колӧкӧ, эн висьтав, и тэтӧг тӧда.

— Мыйсӧ, мися, тэ тӧдан, мыйсӧ?! — менӧ тшӧтш скӧр босьтіс да горӧді сылы мый вермӧмысь. — Гашкӧ, мися, тӧдан и сійӧтор, мый кагатӧ детсадсьыс йӧз босьтӧны, мый мукӧд том гозъяыс рытъяснас петӧны, вӧччасны да, кино вылӧ да танцы вылӧ, а тэнад гӧтырыд кузь вой чӧж ӧтнас кага вольпась дорад коллялӧ, а югдыны кутас да удж вылӧ петӧ! — быдторсӧ шуалі. А кӧсъян кӧ, мися, тӧдны, Евген кодьясыдлы и дуль васӧ сьӧвзьыны Клаваыд жалитас, непӧштӧ верӧс сайӧ мунны.

— Эн сӧр, — шуас, — битӧг тшын оз овлы, нинӧм абусьыс слава оз лыб. Карын нин сёрнитӧны.

— Ак, — шуа, — карын нин сёрнитӧны?! А тэныд, мися, кутшӧм делӧ, сёрнитӧны кӧ? Ковмас кӧ, и мунас, код сайӧ закотитас, ачыс сійӧ кӧзяин и кӧзяйка!

Ок, скӧрмис Иваныд! Тайкӧ менӧ оз кучкав!

— Мунас, шуан? А ме нӧ мый? Спишитінныд нин, значит?

— Тэ, — мися, — ачыд асьтӧ спишитін. Ме нинӧмӧн абу мыжа и эн ме вылӧ ырзы, пӧжалуйста, кӧсъян кӧ, сёрнит гӧтырыдкӧд, мый мекӧд та йылысь сёрнитан.

— А сійӧ менӧ и синнас оз кӧсйы аддзыны, непӧштӧ сёрнитны.

— Сёрнитас, мися, бурӧн кӧ. Вот и... локті ме... Ыстіс менӧ... Пыр кежлӧ пӧ тай локті, шуӧ-а. Но, ме котӧрта... А тэ пыр самӧвартӧ пукты! Локтас дзик пыр...»

Агрономша уськӧдчис пос кузяыс увлань да котӧртігмозыс ещӧ на горӧдіс: — Смотри, некутшӧм бӧрдӧм мед эз вӧв...

Клавди недыр куйлыштіс на сідзи, кымыньӧн, сэсся чеччис, ковта соснас чышкаліс синъяссӧ да видзӧдліс вывлань, кодзулӧсь енэжлань. И буретш сэки пыдӧстӧм йирксяньыс мулань чепӧсйис нӧшта ӧти яръюгыд кодзув.