ВИСЬТАСЬӦМ


— Баль, бобӧяс, баль! Локтӧ! Пырӧ! Мегӧ, сӧтанник тэ! Колян потшӧс саяс!

Ульӧ пӧч, колошиа гын сапӧга да кушенча кепыся, ӧшинь улас буретш ыжъяссӧ йӧртіс, кор сельсӧвет Рая, сиктсӧветысь секретарыс, вайӧдіс потшӧс дорас тӧдтӧм том мортӧс. Карса гӧсьт пӧ воис, газетысь корреспондент. Тӧдмасьӧй да сёрнитыштӧй, а ме пӧ котӧрта, канторасӧ восьсӧн коли, да кодкӧ пырас. Рая шеновтіс кинас — аддзысьлытӧдз пӧ, корреспондент! — Да тэрыб кокнас ӧдйӧ и утьыштіс, а том морт коли потшӧс дорас.

Ульӧ пӧч, баксысь-дӧзмӧдчысь ыжъяссӧ кышйӧдлігтыр, тупкаліс потшӧс заворсӧ да дзоркнитліс-видзӧдлывліс тӧдтӧм морт вылӧ. Медбӧръя потшсӧ пуктӧм бӧрын вӧлись вуч-вачкерис кушенчаяснас да матыстчис гӧсьт дорад, серамбана гӧлӧсӧн шыасис:

— Газетысь, шуан, карысь? Мый нӧ, ме мыж вӧчи али мый, ме дорӧ Раяыс вайӧдіс?

Том морт туп-тапкерис места вылас, лӧсьӧдыштіс бокас ӧшалысь сумкасӧ, нюмсермуніс:

— Мый ті, Ульяна Осиповна? Кутшӧм мыж? Прӧста кӧсйи босьтны тіянлысь неыджыд интервью.

Бабӧ эз бура гӧгӧрво шуӧмсӧ, лапкучкысис:

— О Господи, мый нӧ менсьым, пиукӧ, босьтан? Старукаыслысь? Ыжъясӧс со тай видза на, а сэсся...

— Ті менӧ эн бура гӧгӧрвоӧй, Ульяна Осиповна, — раминика кайтыштіс гӧсьтыд. — Варовитыштам, мися, кадыд кӧ эм, юасьыштам да висьталыштам.

— А-а, варовитыштны? Мися жӧ, кыв-вом гиляліс да! — гылыда серӧктіс баба, но ас кежас думыштіс: «А мый йылысь и ми тэкӧд сёрнитны кутам, зонмӧ, тэ со кутшӧм том да тшап, карса. Ывлаас регыд еджыд гутъяс пондасны лэбавны, да тэ век шапкатӧм, уна зепта кучик тужуркаыд со кизявтӧм, ван восьса морӧса и. Ӧдвакӧ ми тэкӧд ӧти кывъяд воам?» Сэсся и содтіс: — Ме бара-й варовитнытӧ лют, дугдывтӧг кӧть кывйӧс песа. Да некодкӧд лои, сё мокасьтӧ! Палю вӧлі, суседка, ме кодь жӧ пӧчӧ, да колян во кулі, царство небеснӧ. А пӧльыс пельтӧм мутэй кодь, нинӧм оз кыв, евоканӧй. Сыкӧд мед морыс варовитас. «Мӧй шуин? Мӧй шуин?» — пель дорас пуктас кисӧ да ӧтторъя сӧмын и кайтыштӧ. «Вӧл калич, мися!» — ёртчыштан дай эновтчан. Мый сэсся коньӧрӧйкӧд и вӧчан? Дӧрӧм-гачсӧ моньыс песлалӧ, шыд-рок пуӧ жӧ, пывсян ломтылам, да ачыс на жӧ корӧсясьӧ. Ме корсюрӧ нянь чӧвпан лавкаысь вайла пӧпуттьӧ...

Баба друг вачкучкысис, дзиръя дорас веськӧдчис:

— О господи, мый нӧ ме нем абусӧ тэныд, бур пиӧ, мойда тані? Потшӧс дорын сулӧда! Пырам керкаас, тшай пуктам! Заваркаыс менам зэв бур, слӧн тшай на. Самӧварыс — кулак ыджда, чуткан электричествоад да, здукӧн шваркйӧ. Пырам. А винанад, эн дивит, ог юктӧд. Абу. Видзи эськӧ ӧнӧдз, эсійӧ дас шайтасӧ на, мися, пес вайысьлы ковмас. А пессӧ, пасибӧ, совхозыс сідзи вайис, поткӧдлӧма и быдӧн. А дозтӧ некытчӧ немас козьналі жӧ йӧй юрӧн. Дурмылан тай мортыд. Картупель кери да унакодь и чукӧрмис. Но, мися, лишкусӧ вузала сельпоӧ, быд во тай сідз вӧчла. Муні вӧзйыны, а сэні шуӧны — ӧні пӧ пока огӧ на примитӧ. Кыдзи он? Меным ӧд деньгаыс колӧ! Доз и быдӧн, мися, запті сӧвтысьясыслы да. Дозтӧ кыліс сюра мути кладовщикыс да яр биӧн бугыльясыс ӧзйисны. Ладнӧ пӧ, инӧ, рытнас ыстыла машина. Меным радыд! Кыпъяла дас сизим арӧса ныв моз. Со, мися, кутшӧм кокниа артмис сёрнитчӧмӧй! Рытнас збыль волісны, нуисны квайт мешӧк. Ачым тшӧтш отсася налы. Муніганыс водка доз тювги кианыс. Но сійӧ мед эськӧ. Да мӧдторйысь забеднӧӧс вунӧдны ог вермы. Лун-мӧд и коли, бабаяс пондісны шуны: сельпо пӧ кыксё шайтӧн кило картупель босьтӧ! Кыдзи кыксёӧн?! Сё лешакӧ! Ме нӧ мый кери? Джын донсьыс сеті! Да нӧшта на мырдӧн вӧзъя! Водкаӧн юктӧда! Мый тэ эськӧ татчӧ шуан? Гырддзатӧ нӧ курччан? О-ок, курччыссис!

Ульӧ пӧч висьтасьӧ да кинас шлапйӧдлӧ, аслас ас вылас серамыс петӧ. Да ӧд абу прӧста серам тайӧ сылӧн — синва сора. Но мый керан. Мый лоны лоӧма, нинӧм каитчыны бӧрас.

Том морт кывзӧ бабӧӧс да оз вермы чӧв овны, суитчӧ тшӧтш:

— Позьӧ на, гашкӧ, ӧшыбкатӧ исправитны? Шыасьлы выльысь сельпоад.

Бабӧ сӧмын шеновтіс кинас:

— Эштӧма, дитяӧ. Пон вомысь мырддьыссис кусӧктӧ. Мед жӧ... Бара на мӧд во быдмас картупельыд, ловъя кӧ лоа... Нервысӧ на колӧ берегитны... Да тэ тай нӧ мыйкӧ гижан? Эн бара-й, зонмӧ. Нимтӧ ог тӧд-а. Пырам вай.

— Дима, Дмитрийӧн эськӧ шуӧны да. Керкаад, гашкӧ, ог и пырӧй? Кильчӧ помад сёрнитыштам дай, — пыксьыны пондыліс газетчикыд, да бабӧ тэрыба мӧдӧдчис водзас.

— Кыдзи он? Горштӧ шуин косьмигӧн да.

— Ме сӧмын столӧвӧйсянь, сёйи и юи сэні.

— Но мед. Столӧвӧй сёяныд, шондібан... Тшайсӧ кӧ он кӧсйы, менам пачын пӧжӧм йӧв эм, ой чӧскыд! Суседка йӧвсӧ вайлӧ. Ме бара сылы чулки-кепысь кыа, посни челядьыслы. Ыжъястӧ видза на да, вуруныд эм-а...

Варовитігтыр и пырисны керкаас.

Ульӧ пӧчлӧн керка пытшкыс ичӧтик, дзик ур поз кодь. Пӧтӧлӧкыс улын, да и ӧшиньясыс посньыдикӧсь, пемыдкодьджык быттьӧ кажитчӧ, но сӧстӧм. Джоджас ас кыӧм мича вольӧсъяс, пызан вылас югыд клеёнка, стенас ыджыд рамаын карточкаяс. Став рӧдвужыс карточкаяс вывсяньыс пырысь том морт вылад видзӧдӧ.

Гӧсьтыд лабичас пуксьытӧдз и пондіс дзоргыны карточкаяссӧ. Кӧзяйкаыс со пач водзас нин-а. Кыскис пӧжӧм йӧв гырнич, сэсся тӧрелкаӧ тэчис чӧлӧй стопа азя пирӧг дай вайис пызан вылас.

— Тшайтӧ кӧ он кӧсйы, ю вай стӧкан йӧв кӧть, — чукӧстіс карточкаяс дорӧ инасьӧм гӧсьтсӧ.

Ыждавны быттьӧкӧ абу жӧ лӧсьыд, гӧсьтыд шылькнитіс юрсӧ, пуксис пызан саяс. Бабӧ гӧститӧдӧ сійӧс да варовитӧ:

— Тэ, Митреюшко, сёй вай, а ме висьтасьны кута. Мый йылысь нӧ эськӧ?

— Мый кӧсъян, сійӧс и висьтав. Ӧні на со зэв лӧсьыда варовитін да. Кыдзи олан, пенсиятӧ уна-ӧ сетӧны да тырмӧ оз?

Бабӧ гылыда серӧктіс:

— Ой, пиук, сійӧ ӧд пензиятӧ тырмӧдан кӧ — тырмас, а он кӧ — оз. Шебрас серти коктӧ нюжӧдан. Эм миян ӧти баба, пензия ваян луннас и ньӧбас лавкаысь сой кызта калбас, эсійӧтӧ, курыд зеллясӧ, тыдалӧ, радейтӧ и. А сэсся тӧлысь помас ӧти да мӧд ордӧ пырӧ-петӧ, гӧститчӧ. Ыж ни порсь оз видз, да мый не гӧститчыны. Менам абу сідз. Ме, сӧтанаыс, Кащей кодь топыд, кытчӧсюрӧ ог кой. Карын ӧд менам ныв семьянас олӧ. Отсыштны колӧ... А чӧвлы, кывзан кӧ, ме тэныд висьтала инӧ ӧтитор. Серам ӧні петӧ, а сэки тайкӧ и ог кув.

Водзті менам пензияыд 68 шайт да 30 ур вӧлі. А сэсся тай олӧмыс пондіс гугасьны да содтісны... Видзӧдлы, тэ тай нӧ гижны кутін! Эн бара-й гиж, ӧти серам. Шуи тай: содтісны. Пошта Насту вайис меным гортӧдз... Талун пӧ тэныд, Ульӧ пӧч, додь тыр сьӧм вая, тысяча да кӧкъямыссё! Аминь! Аминь! Сы мында? — чур-чермуні быдӧн, та мындатӧ шуис да. А Насту перӧ ручкасӧ сетӧ, кырымась пӧ. Кутшӧм кырымасьӧм, киӧй дрӧжжитӧ, синмӧй руӧн тырис, морӧс топӧдіс. Со, мися, кор менсьым трудъясӧс донъялісны, аслам ловъя дырйи на, сё пасибӧ ӧнъя законыслы, менӧ пыдди пуктӧмысь! Вӧтӧн ни вемӧсӧн эг аддзыв та мындасӧ да. Бӧрді да бӧрді долыдӧйла. А сэсся понді майшасьны, кытчӧ, мися, и кута воштыны та мында сьӧмсӧ? Вай жӧ ме карӧ лэччыла сьӧлӧмшӧр дитяяс дорӧ. Ньӧба мича платтьӧ Альбиналы и ичӧт нывкаыслы. Зятьӧй юӧ да, оз ӧд вичмыв налы вӧччаныд.

Аскинас и муні билет вузаланінӧ. Мыччи куим руба да шуи, мися, аскомысь кежлӧ вайӧ меным автобус белет, карӧ мӧда. А белет вузалысьыд серӧктіс да бӧр мем мыччӧ куим рубатӧ. Кутшӧм пӧ тэ сюсь, Ульӧ пӧч, вай ӧкмысдас куимӧс. Кыдзи ӧкмысдас куим? Сідзкӧ, оз ков некутшӧм белет! Пигушки, сы мында сьӧм кута сетны!

Татчӧ пӧчӧ бурпӧт ас вылас сераліс, со пӧ ме кутшӧм йӧй пӧрысь вужля.

— Сідзи сэк и эг лэччыв карад, — медбӧрын ышловзис да водзӧ висьтасис Ульӧ пӧч. — Ӧні куим тысяча саяс нин белетыс, да вонас кыкысь на лэччыла. Журкнита баруня моз, первой радас векджык пукала, этша ӧні карад ветлысь-мунысьыс да. Неважӧн на сэні вӧлі. А шуа ме тэныд, Митрӧй, бур пиӧ, — не дай бог карса олӧмыд. Миян тані эськӧ абу жӧ улльӧв, но карад слӧй ни вежӧс нин, буракӧ, абу. — Татчӧ бабӧ весиг сьӧвзьысис, тьфу пӧ!

— Мый нӧ сідз карса олӧмыс эз кажитчы? — йӧв стӧкансӧ пуктігмоз шыасис гӧсьтыс. Ульӧ баб вачкерис кияснас:

— А кыдзи нӧ кажитчас? Сир юыд со сэні и эм! Воим карад, петі автобуссьыс. А Альбина менам театр дорас олӧ, сэтчӧдз подӧн он мун. Бара колӧ автобусӧ сӧвны. Нопйӧй сьӧкыд, гӧснечтӧ мыйсюрӧ уна тэчи, он вед куш киӧн туяд пет. Этша и пыри автобусас. Кыськӧ сы мында йӧз! Увкнитісны-уськӧдчисны ӧдзӧсас! Ставӧн кӧсйӧны пырны, тойласьӧны, пинясьӧны, менӧ йӧткӧны бӧрӧ — бабуля пӧ, мешайтчан. Кыдзи мешайтча, пырны жӧ кӧсъя да? Бӧрти пыртісны жӧ кыдзкӧ йӧз ӧдӧбнас. Да бара шог. Театр дорын петны колӧ, а кыдзи петан? Кытчӧ и сы мында йӧзыс мунӧ? Да ставныс ӧд том войтыр! Оз кӧ и уджавлыны-а? Кӧттшуняйтӧны. Син и ныр-вом тай краситӧмаӧсь нывъяс, бычӧпи кодь том йӧз киргӧны да йӧткасьӧны-пырӧны автобусӧ. Подӧныс нӧ кокӧньяснас оз позь котӧртыштны? Кватитчи: ноп волысӧй менам орӧма. Сӧтана жӧ эськӧ да! Пробкаӧс моз менӧ тойыштісны автобуссьыд. Слава богу, ывлавылас. Кыдзкӧ Альбинаясӧдз кыссьыны нӧшта колӧ. Видзӧда, ордйӧдіс менӧ дай водзӧ чочкӧдӧ-мунӧ Лавер зять менам! Сійӧ тувччӧ — пружина моз гыч-гычвӧчыштлӧ, воськов вӧчӧ — йӧктыштӧ. Киас мича цветӧс моз водка доз кутӧ.

— Лавер зять! — горза. — Сувтыштлы! — Оз кыв, сюра мути. — Ларик, мися. — Кыліс ӧд «Лариктӧ».

— А, тьӧща! Привет!

— Привет, привет! Со ноп волысӧс орӧдісны автобусас, вай ну тэ кыдзкӧ гортӧдзыд.

— Что за вопрос? Вай нуа!

Дозсӧ кутіс сюйны аслас зептас, гольсмуні-уси дозйыд, пазьгысис. Ме ойза, зятьӧй икайтӧ да котралӧ жугалӧм доз гӧгӧрыс, дась нювны няйт аспальтсӧ. Но регыдӧн бӧр воис ас садяс, абу сія, биа бугыль, садь воштысь кодь. Тювгис мем ноптӧ бӧр, кутыштлы пӧ, ме регыд. — Кытчӧ? — горза, а сійӧ: ветла пӧ выльӧс босьта, гӧстя локтан да пасйытӧг ли мый?

— Эн мун, сытӧг олам, — сёысь шуи, да кывзас ӧмӧй? Мыськовтіс! Регыд и бӧрсӧ югнитіс-воис, шешвидзӧ вомыс — пӧрадок пӧ! Порсь тшӧгтӧ пӧ закуска вылас ваян-ӧ?

Мый эськӧ сылы шуан да он шу? Мунім гортас, Альбина абу, сійӧ удж вылын, больничаын вӧрк висьысьяс дорын во дас нин уджалӧ, сестра. Но, абу кӧ, ачым кӧзяйкаала. Рыт кежлас госа рок пуа, а ӧні кежлӧ вайи лук кор да мый да, сола рыжик эм и картупеля шаньга. Медъя зятюшколӧн водкаыс гылыдджыка исковтас. Исковтіс тай! Ӧти здукӧн и пакталіс дозйыд. Ме чурснитышті жӧ, ог суссьы, абу нач видлытӧм, но вед мера колӧ тӧдны. Зятьӧй гулькйис здукӧн, гажмис, нӧшта варовмис. Вай пӧ ме тэныд, тьӧща, баянӧн ворсышта.

— Луннас? Он ӧмӧй ветлы удж вылад? — юала. А сійӧ: уджтӧмала пӧ ме ӧні, клубсьыд шывылпатеруйтісны. Но эн пӧ шогсьы, тьӧща, планъяс менам гырысьӧсь! Пермерствоӧн кӧсъя займитчывны. Пӧльлӧн керкаыс эм на Зеленечын, сэтчӧ овмӧдча, сэтшӧм овмӧс лӧсьӧда, едриттвой! Кӧкъямыс кролик пӧ эм нин, коли найӧс ӧні суседка попеченньӧ улӧ. Ме, брат, сувта кок йылӧ! Ссуда босьта...

Сійӧ ошйысьӧ-изӧ тыртӧм мельнича моз, а менам кынӧм нюкрӧдлӧ. Гашкӧ, мися, и ссудасӧ нин юӧ да? Альбина оз и тӧд да? Маитчи жӧ!.. Со вед кутшӧм зятюшкоыс менам! Синваӧй доршасис да эн дивит, бур пиӧ. Альбина менам гулю кодь рам, куш ӧти дитя да со код сайӧ веськаліс! Баяннас ылӧдіс коньӧр нывкаӧс. Миян сиктса клубын вед баянисталіс. Бӧрас нин карад пышйӧдіс менсьым дитяӧс. Ойя, ойя...

И пиыс бать кок пӧв жӧ. Дас квайт ар тыртӧ, гыж ыджда нинӧм оз кер, школаас тай шлёнзьӧдлас жӧ-а. А колӧмыс уна. Кыз синваӧн бӧрдӧ, корӧ мамыслысь магнитопон, да оз пӧ мем ков донтӧмыд, японскӧй пӧ колӧ. Ныв-писӧ тшыкӧдасны дзикӧдз мустӧм гозъяыс. Сьӧлӧм потны кӧсйӧ, на йылысь думышта да. Зятьыслы нӧ, кӧсйӧ кӧ овмӧс лӧсьӧдны, оз позь тані ме ордын лӧсьӧдныс? Менам керка и карта на эм да, град йӧр и паськыд ӧшинь ув... Господи, со ме бара и ас шог-маета йылысь мойдны куті, эн дивит. Сідз тай мортыдлӧн артмӧ, кыті мый висьӧ, сійӧ и кыв йывсьыд киссьӧ. Дӧзмӧді ме тэнӧ. А верӧс менам тэнад моз жӧ Митрей нима вӧлі, рам да лӧсьыдик ныр-вома. Со тай карточка вылас стенын. Шондібан, киподтуя да уджач. Локтіс война вывсьыд сьмерт бедь кодь, лыыс да куыс, ранитчылӧма ёна, куйлӧма дыр. А керка-картатӧ пӧ бытьӧн выльмӧда кувтӧдз. Тӧдӧма нин кулӧмсӧ, дыр эз и ов. Эновтіс менӧ, Альбина рушкуӧ на кольлі. Нелямын кыкӧд во со дӧвуйта... Да тэ вай сёй, сёй! Видлы азя няньсӧ. Ачым на капустасӧ быдта, быдтор на вӧдита и, картупель и галанка, лук и чеснок. А эсійӧн, ӧгурцы-помидорнад, ог тажъясь, мед том йӧзыс сійӧн ноксьӧны.

Ӧгурцы-помидортӧ гарышті да бара на окота юксьыштны лои. Ныв-зятьлӧн карас эм дачатор. Ветлі, нулісны автобусӧн дачааныс. Шондібан эськӧ сійӧ дачаыд да, ки пыдӧс пасьта и эм муторйыс. Паськыдджык задъя баба кӧ лажыньтчас, тупъяс сарапан бӧждорнас ставсӧ. А стеклӧа теплица пытшкас быдтӧны ӧгурцы-помидортӧ, нинӧм он шу. Вель уна ёкмыльвидзӧны помидоръясыс. Зятьыд менам асывсяньыс гажакодь, ошйысьӧ:

— Пермеравны кута, став карсӧ тырта тайӧ добранас!

Ой, кар тыртысь! Коньӧрлӧн керкаторйыс вужынь-вежынь пӧлӧстчӧма. Пуксьӧ пӧ, мыйлакӧ ӧти бок вылас. А кыдзи, мися, оз пуксьы, куш му вылас лясӧдӧмыд керъяссӧ да. Бур йӧзыс тай цемент подув вылӧ керкасӧ тэчлӧны-а. Кутшӧм кӧзяин, сэтшӧм и керка...

Бабӧ татчӧ кузя ышловзис да недыр чӧв олӧм бӧрын, ен ув пельӧсас ӧбразлань чужӧмсӧ бергӧдлӧмӧн, пернапас чӧвтіс:

— Сарство небеснӧ, менам кӧзяиныс эськӧ крепыдӧс вӧчліс, да выльмӧдтӧгыд важмӧ жӧ. А, шу, менӧ кӧ оз лямӧд и.

Корреспондент видзӧдліс керка пытшсӧ, джодж и пӧтӧлӧк, эскӧдыштіс:

— Оз на лямӧд, позьӧ на тані овны. Сӧмын ӧтнадлы абу-ӧ гажтӧм?

— Гажтӧм? Ас позъяд абу жӧ гажтӧм? — кыпыд горӧдӧм и артмис пӧчӧлӧн да рамджык гӧлӧсӧн нин содтіс: — Сьӧлӧм кӧ бӧрдны кутас, йӧз дорас пета. Мича сарапанася да шӧлк чышъянася, том ныв моз клубӧ мыськовта! Сэні и радӧсь на ме вылӧ. Ульяна пӧ локтӧ, ӧні сьылысьяслӧн гласыс оз торксьы! Самдеятельностяд ме во дас нин, — окотапырысь и висьталіс бабӧ. Тшӧтш том аньяскӧд сьыла-йӧкта. Ветлам район пасьта, быд грезд-сиктӧ волам. Карӧдзыд на колян во лэччӧдлісны и... Бара тай перӧ-ручкатӧ босьтін. Эн тайӧс гиж, пиук. Йӧзыс сераласны. Старукаыслы нӧ пӧ оз ли мый гортас пукавсьы? А збыль шуа: ог вермы гортын. Гажтӧм. Йӧз дорас ме век морт, а гортад нӧ... Бӧрдан сӧмын да шогсян, важсӧ казьтылан. Пелкси тай пыр, мый верми, зіли бур йӧз мозыс жӧ овны. Дас арсянь челядьдыртӧ ковмыліс вунӧдны и. Войнатӧ панісны да. Квайт во трактор дорын вийси, кызь саяс во тайтӧяс дорын. А ӧні дзик нинӧм ог вӧч, горт шӧрӧдз пензия вайӧны. Мый и ме йылысь, бруньӧ йылысь, бур пиӧ, Митреюшко, кӧсъян гижны? Шуа вот, да дӧзман, ставнас паскалльӧӧй миян торксяс, а заводиті кӧ, шуа нин.

Таӧдз бабӧ пыр ноксис пач водзас: то пачсьыс чугун кыскӧ, то ыжъясыслы ныяс дасьтӧ. Ӧні эновтіс пачводзсӧ, гӧсьт дорас матыстчис да улӧс вылӧ лэдзчысис.

— Ті эськӧ велӧдчӧм йӧз ставныд, меным абу и лӧсьыд велӧднысӧ, да шуа: он сійӧс гижӧй, мый колӧ. Шуам, мый морла та ылнаыс карсяньыс вонысӧ, кор асланыд карад додь тыр гижанторйыс. Али татчӧ мырдӧн ыстӧ начальствоыд? Али карсьыс гижанторсӧ он аддзӧй? Ме тай шочиника и мыччысьла карад да быд дивӧсӧ казяла-а. Воддза воас лэччылігӧн дивуйтчи да дивуйтчи! Сы мында тӧвар кыськӧ петӧма! Быдлаын ичӧтик лавкатор лясвидзӧ. А вузасьысьясыс ставыс паськыд рожаа мужичӧй. Но, сё мокасьтӧ! А мӧдар боксянь кӧ быттьӧ, и радлыштан на. Эм на тай мися, майбыр, тӧварыс, абу на дзик гӧльӧсь. Дерт, розя зепнад и он ёна ньӧбась, да век жӧ...

А таво гожӧм карад ветлі да дзикӧдз жугыль босьтіс. Вежсьӧмаӧсь йӧзыс. И сьӧлӧмнас чорзьӧмны, и веськодьлунӧ вӧйӧмны. Ог шу, абу дерт, ставыс, да меным паныдасьлісны тшӧкыдджыка татшӧмъясыс. Прӧстит тэ менӧ, Димук, бур пи, ог кӧ сідз баит.

— Сідз эськӧ да, Ульяна Осиповна, — воча шыасис гӧсьтыс. — Ми, газетын уджалысьяс, аддзам жӧ став нелючкисӧ дай гижлывлам. Сикт йылысь и кар йылысь. Но лыддьысьысьыд дӧзмас, пыр кӧ няйтӧн пондам резны. Бурыс ӧд эмышт на жӧ миян олӧмын. Вот тэнӧ и босьтам. Сизимдасысь петӧмыд да лэдзчысян он мукӧдъяс моз? Он. Ыжъясӧс видзан, картупель, галанка быдтан, олӧм вылас он норась, ачыд на йӧзсӧ гажӧдны петавлан. Правильнӧ ме сёрнита? Правильнӧ. Сідзкӧ и сиктас тшӧтш колӧ ми вок гижысьыслы петавны, корсьны бурсӧ да лёксӧ. Тэ тай со менӧ дивитыштін татчӧ, сиктас, воӧмысь, а ме чайта: буртор на и вӧча.

— Буртор, буртор, ог дивит. Менӧ гижӧмысь яндзим да ыръянитышті. Колӧ и сиктсӧ видлыны. Но менсьым карса аддзылӧмъяссӧ быть жӧ колӧ гижны, быть. Сиктад оз на сэтшӧма тӧдчы мортсӧ нем туяс пуктӧмыс, а карад — кока ёг мортыд, торъя нин пӧрысь кӧ сійӧ, да олӧмыс мыйӧнкӧ кедзовтыштӧма. Шуам, ылалӧма кӧ вина юӧмӧ. А веськыда кӧ шуны — юктӧдӧны йӧзсӧ сиктын и карын. Дерт, кодкӧ вермас шуны — сӧран пӧ, Ульӧ баб, некод вомад оз кисьты, ачыд кӧ он ю. Оз, дерт, да мортыд тай слаб вӧлӧма, сідзик Енмыс ли чӧртыс вӧчлӧма. А сӧмын вот унаӧн ылалӧмаӧсь. Лун шӧра луннас код йӧз шатайтчӧны. Нывбабаяс весиг да том йӧз. Кодлӧнкӧ мам либӧ бать, либӧ вок. Кодлыкӧ на вӧсна шог-маета, курыд синва. А карса власьтыдлы, буракӧ, веськодь. Водзті карсьыд туплясьысь морттӧ он вӧлі аддзы, милиция да йӧз син водзсьыс кӧть ушумгайтасны. А ӧні... Господи, универсам кильчӧ помын нюжвидзӧ мужик, садьтӧм код, али абу нин ловъя. Некодлы делӧ абу. Люзьгӧ, пырӧ-петӧ универсамас йӧз, мукӧдыс куйлысь вомӧныс и чеччыштас да нӧшта на серӧктас: перебрал пӧ парень. А серавны мӧй колӧ? Бӧрдны колӧ. Демократияыд пӧ вӧлись миянӧ воис — коді мый кӧсйӧ, сійӧс и вӧчӧ. Вольная волюшка пӧ! А менам сьӧлӧм потны кӧсйӧ татшӧм демократиясьыд. Вожмалӧны, а некод оз вештышт бокӧ. Кутшӧм кӧть да морт вед...

Ульӧ баб мыйкӧ мӧвпыштчис, а сэсся гусьӧникӧн нюммуніс, шыасис бара:

— Сэні жӧ универсам пос вылас син пӧла старик пукалӧ, корӧ Криста ради, кепкасӧ пидзӧс вылас кутӧ, копрасьӧ ставыслы. Кодсюрӧ шыбитӧны кепкаас, весигтӧ сёяс дӧввидзӧны кепка пыдӧсас. Корысьыд нӧ сійӧ мед, от сумы пӧ да от тюрмы тай шуласны, он пышйы. Да ӧд корысьыскӧд орччӧн нӧшта пукалӧ... Гачыс ва, юрыс жугыля копырвидзӧ. А ныр-вомыс зэв тӧдса. Опонась Павел тай нӧ, мися? Гатшӧн муртса эг усь. Менам тшӧтшъя, ӧтлаын кӧмтӧг котравлім, ӧтлаын ныла-зонмаасьлім, трактор дорын ӧтлаын уджавлім. Зэв славнӧй зон вӧвлі. Карас война бӧрас овмӧдчыліс, нэмсӧ кӧнкӧ лесозаводын уджавліс. Ас грездӧ тшӧкыда петкӧдчывліс гӧститны, тьӧщаыс миян грездса жӧ да. Гозъя и волывлісны, Елена гӧтырыскӧд. Тшӧтш ли мый нӧ корны пуксьӧма Павелыс?

— Павел Опонасьевичӧ, тэ али абу нӧ тайӧ? — уськӧдчи сы дорӧ да юала. Ме пӧ, Ульяния. Кок эбӧс быри, пукси да пукала со.

— Юыштін ли мый нӧ? — юала. — Ва тай нӧ гачыд... Веритан он, пӧсь синва тусь бырснитіс жугыль синсьыс: со тай кытчӧдз мортыд воан.

— Сур стӧкан юи да ӧд сыысь эг коддзы, — висьтасис мортыд да зэв раминика мӧдіс корны: — Эн дивит, Улюшка, да он кӧ быттьӧ брезгуйт, отсышт, нуӧд менӧ гортӧдз. Ме матын ола, Димитрова вылын. Поликлиникасянь стадионсӧ вуджан дай сэні и миян керканым.

— Ог жӧ брезгуйт! Нуа, Павел Опонасьевичӧ, нуа, — шуа ме да отсышта сылы чеччынысӧ. Сувтіс ӧд. Магазин кильчӧ поссӧ, слабог, лэччим дай машина ветлан улича туй тшупӧдӧдзыс воим. Ёртӧй друг кутіс дрӧжжитны, вашкӧдӧ мем:

— Туйсӧ кӧ эськӧ кыдзкӧ вуджам, сэсся бауӧн кӧть муна нин гортӧдз да. Кыдзи и вуджам, сы мында машина да?

— Шойччышт, то кӧрт перилӧас кутчысь да. Ме кутыштла и. Вуджам сэсся, эн шогсьы. Эстӧн «Ветеран» магазин дорас скамья эм, сэні пукалыштам, — сьӧлӧм сета ме, мый верма.

Шойччыштіс. Вуджим ӧд уличтӧ! Но мыйӧн сӧмын мӧдарас воим, крестасьлыны мӧдіс кокыс дай лязмуніс места вылас. Господи, Кристос батюшка, мый нӧ керны? Эстӧн то легковушка сулалӧ, муна да кора шоперсӧ, мед нуас. Павеллысь воча кывсӧ виччысьтӧг и котӧрті машина дорад, кевма шоперыслы — бур пи мися, старик мой с ног валился, вези его домой — рочала зэв лӧсьыда. Но шоперыд мыйлакӧ шпыньмуніс да шуӧ: пьян пӧ твой дед, не вожу я пьяных, салон нагадят. Ог, мися, ог испачкайтӧй, ну! Сё шайт сета. Шоперыд скӧрмис ме вылӧ, равӧстіс:

Отстань, бабуля! На кой мне сотня твоя!

А Павелыд нӧ менам оз кыв да аддзы ставсӧ? Абу вед синтӧм ни пельтӧм. Вои сы дорӧ, кӧсъя на кыв шуны, а сійӧ: эн пӧ увтырась сэтшӧмъяс водзас, мыйла кевмысян? Мунам кыдзкӧ, ме шойччышті нин.

— Мӧдӧдчылам, инӧ, бара.

Пасибӧ, кодкӧ улича пӧлӧныс пуяссӧ садитлӧма. Ӧти пусянь мӧдӧдз, шойччыштам пу бердас кутчысьӧмӧн да бара водзӧ визгам. Помся ӧтарӧ-мӧдарӧ шуньгысь йӧзлы ми быттьӧкӧнӧсь и абуӧсь. Колӧкӧ, кодкӧ и мӧвпыштас: со пӧ тай старука ассьыс юсьӧм пӧльсӧ пелксьӧ-нуӧ. Но медым миян дорӧ шыасьны, ыштӧ ті син вежанныд али колӧ оз отсыштны — некод оз шу. Но и мед, бурджык. Ми асьным нин кыдзкӧ.

Коркӧ-некоркӧ и поликлиника дорӧдз воим.

— Пыралам, гашкӧ, врачьяс дорас да? Тэныд со кутшӧм делӧ, — вӧзйыны куті ме Павелыдлы.

— Ог бара-й юрӧс янӧд, — дзӧрӧдӧ юрсӧ ёртӧй. — Ва гачӧн врач дорӧ... Эстӧн стен бердас куйлышта да водзӧ кысъям.

— Кыдз тэ шуан, кыдз тэ шуан, — кывньылыдала ме, медтыкӧ нин нӧшта лёк сылы оз ло.

Муртса и кежныс удитім керка стен бердас, бара кокъясыс лямбыртчисны, жугыль ойӧстӧм пычикмуніс ёртлӧн гӧлӧсысь. Керка мышвывсяньыс мыччысис мужик, сэсся мӧд, коймӧд. Вӧлӧмкӧ, жыруйтӧны тані керка саяс, штоп помсьыс вина юӧны. Пыр и шыаси на дорӧ:

— Мужикъяс, бобӧяс, отсыштӧй дедыслы, кок йывсьыс усьӧма, гортас оз вермы мунны.

Эштіс, отсаласны тай! Некор пӧ миянлы, машина регыд воас, груз ректыны колӧ. А но, мися, тіянӧн и быдӧн! Вир пузьытӧдз скӧрми, ачым аслым и вомгорулын пиняся.

— Ульӧ, эн нервытӧ дойдав, — такӧдӧ менӧ ёртӧй. — Весь сэтшӧма тӧждысян ме вӧсна, — курыд нюм мыччысьлӧ сійӧ вом дорӧ. — Ӧні кысъя нин кыдзкӧ гортӧдз. Тэныд кӧ некор, мун, эн вийсьы мекӧд.

— Чӧл, ог жӧ эновт. Мый тэ нем абусӧ сӧран? Сідз жӧ эськӧ гуляйті-ветлі картіыс, — збодерала ме. А сійӧ юалӧ:

— Кор нӧ волін карас? Гашкӧ, тані нин и ныв дорад олан да?

— Ог. Талун локті да карас тай петі гуляйтны. Тэнӧ со аддзи тай.

— Пасибӧ тэд юр вывсяньыд да кок улӧдзыд, — ыджыд копыр вӧчлӧ менам ёртӧй да водзӧ на кайтыштӧ: — Эн кӧ тэ лок, ме эськӧ век на сэні пукалі.

Здук кежлӧ чӧв усьлі, а сэсся бара заводитіс:

— Вед ме талун больнича вылӧ и петі гортысь. Нёрпала мыйкӧ вежон-мӧд нин. Врачьяслы, мися, петкӧдчыла. Вои поликлиникаӧ, а сэні шуӧны: дас кык чассянь тіян врачыд принимайтӧ. Сідзкӧ, быдса час на ковмас виччысьны. Универсамӧдз, мися, ветла бӧрӧ-водз дай часыд прӧйдитас. Вои универсамӧдз, а горш мыйя косьмӧкодь да пыри закутокас, сур стӧкан, мися, юа. Мынтыси кассаас дай сур кружкаӧн мӧдӧдчи стояк дорас. Зёльмуні мыйкӧ кок улын. Ключьяс тай нӧ. Кодкӧ уськӧдӧма. Лэптыны копыртчи — менам ключьясӧй. Кыдзи нӧ татчӧ веськалісны? Уськӧді ӧмӧй касса дорас мынтысигӧн? Луп-лапкери зептӧс — тыртӧм. Сё дивӧыс! Муртса на жӧ ӧні ме сэтчӧ портманетас сюйи! Касса дорын сулалысьяс тэрмӧдлӧны да эг и питшӧг зептӧ дзеб, кӧні пыр видза портманетсӧ, а бок зептӧ тювги. Грабитісны ӧмӧй? Бергала, дзӧръяла. Медбӧрын стойка дорас сур юысьяслы шуа: зонъяс, зептӧс вед менсьым ректісны. Ӧти шпыньмуніс:

Што, папаша, денежек не хватило на вторую кружку? Иди, угостим, мы не скупые. Да ведь, братва?

А братваыс сылӧн раксыны-серавны кутіс. Гӧгӧрвои: ме вылын сералӧны, мошенник туйӧ менӧ пуктӧны! Сэтшӧм меным эз ло лӧсьыд, гудыртчис ставнас гырк пытш. Пӧрӧді сур стӧкантӧ вомӧ дай шеновті киӧн: — А ну тіянӧс ставнытӧ! — и мӧді петанінас. Сӧмын кыла: кокъяс крестасьлӧны. А кильчӧ помас петӧм бӧрын и дзикӧдз ӧткажитісны. Сэтчӧ и шляпмуні, кӧні сулалі... Аддзылін тай...

— Ме кывза сылысь висьтсӧ, а ачым думайта: «Павел тэ, Павелушко! Кутшӧм вӧлін томдырйиыд, сэтшӧм и кольӧмыд. Сӧстӧм. Раминик и асныра». А син водзті прӧйдитӧны томдырся, война кадся олӧм-вылӧмысь серпасъяс.

Мӧд гожӧм нин мунӧ война. Ме, том ныв, тӧвнас вӧрын сортовка вылын, тулыснас сплав вылын, дженьыд гожӧмыс и сӧмын кольыштӧ гортын овны. Сиктса аньяскӧд ӧтув колхознӧй удж вылӧ ветла. А ичӧтджык вок плугаритіс, трактор дорын отсасис. Гожӧм помланьыс нин нуисны сійӧс ФЗО-ӧ, Нювчим заводӧ. Бригадир пондіс шуны — вокыд пыдди пӧ плугаритышт. Он тай ыждав, кытчӧ тшӧктасны — мунан.

Гӧрим сэки коськӧм Сизьдан шорын. Трактористыс — тайӧ Опонась Павелыс, ар дас квайта детинка. Война вылӧ мунысь батьсӧ вежис. А, евоканӧй, оз на куж, али тракторыс сэтшӧм пӧрысь, ӧтторъя жугласьӧ да моторыс кусӧ. Некор ог вунӧд, пыр син водзын. Ӧтчыд заведитіс-заведитіс кусӧм мотортӧ, бергӧдліс да бергӧдліс ручкасӧ, а сэсся вирыс, буракӧ, пузис, клеснитіс ручкасӧ да пондіс чужъявны трактортӧ. Сэтчӧдз чужъяліс, кытчӧдз ачыс эз пласьт усь му вылас. Ме повзьӧмысла трактор сайӧ дзебсьышті, тірала, мый нин, мися, лоӧ. И сэтшӧм жаль Павелыс, лимза-бӧрда. Кватитчи да — сійӧ ымзӧмӧн жӧ бӧрдӧ, люкалӧ мусӧ юрнас.

— Пашко, Пашук, — ньӧжйӧник матыстчи сы дорӧ да чуксала. — Эн бӧрд, сьӧлӧм татчӧ потӧ! Кӧсъян, ме тэнӧ окышта? — инмӧдчыштлі мышкуас, а дӧрӧмыс пыдзыртмӧн ва, сідзи ньылӧмзьӧма. Ачым эг и тӧдлы, кыдзи сывъявссьӧма сійӧс. А сійӧ тай кыдзи тракнитчис да равӧстіс:

— Эн, оз ков! Тӧда ӧд: радейтан мӧдӧс. А менӧ жалитны нинӧмла!

Ме ӧбидитчи, вачкучки сылы, ырс чеччи, синва сорӧн сылы воча горза:

— Ме кӧсйи сӧмын шуны «эн бӧрд, войнаыс регыд помасяс, и тэныд выль трактор сетасны». А тэ... — Ме бара бӧрддзи...

Со ӧд кыдзи олӧмыс морта-морттӧ тшукӧдны вермӧ да йитлыны. Ӧні кӧть со бӧрд жӧ, лязмунӧма томдырся ёртӧй, оз вермы кок йылас сувтны.

Да ӧні абуджык нин томдырся кодь нэр сьӧлӧмыд. Бӧрдӧ жӧ, да он петкӧдлы, кутан синватӧ. Медым дыр не чӧв овны, збодеракодь на и шуася:

— Вӧрзьылам вай бара, Павел Опонасьевичӧ. А то йӧзыс мисьтӧма видзӧдлывлӧны ми вылӧ. Шуасны, со пӧ пӧрысь гозъя, яндысьтӧм бугыльяс, петӧмаӧсь да том йӧзыс моз жӧ кодалӧны, турбылясьӧны стен бердын.

— Час, лолышта дай мӧдам.

Ме думысь, трактор моз нин отсала сылы, да менам отсӧгыд — аслас кӧ кокыс оз сувт, мужик морттӧ сувтӧдсис. Бӧрти ачыс жӧ сувтіс. Но муртса куш поле вылас, стадионӧн шуанінас петім, бара Опонасьевичӧ менам нёрны кутіс. Мый тэ эськӧ татчӧ шуан? Господьӧй, Кристос батюшкоӧй, Сыне божийӧ, отсышт Богородича матушка, став небеснӧй анделъясыс, криста ради, отсыштӧй! Видзӧда, кык зонка да нывка накӧд, сёльӧдчӧны ас костаныс, воисны ми дорӧ.

А что это с дедушкой? — юалӧ нывкаыд.

Старый он, ноженька не ходит, домой идти не может, — висьтала ме, рочася кыдз верма.

Мы поможем!

Поможем пӧ, а кыдзи нӧ найӧ, посньыдикӧсь на да, поможитасны?

— Ой, дитяяс, зарни пиян!

Любӧысла менам весиг синва брызнитіс. Эмӧсь на тай, мися, бур сьӧлӧмаясыс! Сулалас на тай, мися, сідзкӧ, земля-матиыс!

Мый думайтіс тайӧ здукас Опонасьевич менам, ог тӧд, а сӧмын синъясыс вазисны жӧ. Чышкалӧ кимӧдзнас да чӧв олӧ. А челядьлы ме тшӧкта, кӧсъянныд кӧ, мися, отсыштны дедыслы, мунӧй да корсьлӧй кык бедь. Гашкӧ, бедьяс вылас кӧстыльӧ моз ӧшйӧмӧн и артмас мыйкӧ.

Счас, мы найдём палки! — кӧсйысьӧны челядь и ӧдйӧ кытчӧкӧ риззьӧдӧны.

— Со, отсасьысьясыд воисны, да ичӧтӧсь на, сьӧлӧмшӧръяс, — аслым моз и кайта да пӧжсьысь чипан моз гӧграла Опонасьевич гӧгӧр.

— Всё! — друг горӧдӧ сійӧ да кузя ышловзьӧ. — Ог сэсся вермы видзӧдны тэнсьыд маитчӧмтӧ. Ме бауӧн кысся. Этша ӧмӧй по-пластунскисӧ кысъясьлӧма! — Сійӧ гот-готӧн серӧктыштӧ да сэсся бур здук кызӧ: тшӧкмуніс, буракӧ, серӧктігас. И мӧдіс ӧд нёль кокӧн.

— Со, гортӧй тыдалӧ нин да, ог жӧ кут вальвидзны, челядьлысь бедь вайӧм виччысьны, — кысйӧ и кайтӧ аслыс вомгорулас, кысйӧ и кайтӧ.

— Кысйы, инӧ, кысйы, ме тэкӧд орччӧн понда лашиктыны, — кыдз верма, сьӧлӧм сета сылы, мед нин оз торксьы сылӧн мыйкӧ. А аслам юрын бара на важсӧ казьтылӧмыс югнитӧ. Мӧд гожӧмнас миянлысь трактористтӧ война вылӧ босьтісны. МТС-ӧ менӧ мӧдӧдісны — велӧдчышт пӧ сэні. Павеллысь тракторсӧ кӧсйисны дӧверитны — тэ нылыс пӧ ён вира-яя и старатливӧй... Сэкся став маитчӧмсӧ да мучитчӧмсӧ кӧ висьтавны — и рытыс оз тырмы.

Опонасьевичкӧд воим жӧ коркӧ-некоркӧ ӧшинь улас. Сэні челядьпиян ворсӧны. Ме кодь жӧ кык старука скамья вылын пукалӧны. Аддзисны миянӧс да сяввоисны, кытшалісны миянӧс — мый нӧ пӧ тіянкӧд? А со, мися, мортыс... Колльӧдышті тай. Миян грездса вед Опонасьевичыс. Лапйӧдлӧны кинас тьӧтӧяс, жалитӧны Опонасьевичӧс, бур суседсӧ. А мышсянь гора челядь гӧлӧс:

Дедушка, а мы много палок нашли!

Господи! Эсійӧ куимӧныд! Ме на йылысь вунӧдлі нин, а найӧ моздор тыр бедь вайисны. Благӧслӧвитас мед тіянӧс Енмыс! Пасибӧ, кольӧй татчӧ. Вот кампетыд зептын абу.

Колисны челядь бедьястӧ, мыськовтісны кытчӧкӧ. Старукаяс отсӧгӧн Павел Опонасьевичӧс менсьым скамья вылас меститім. Ышлолалігтыр старукаяс эновтісны миянӧс, видзан-дзудзӧдчанторъяс бӧрсяыс вӧтчисны. Ми ас кежӧ колим. Чӧв олам. Друг менам ёртӧй тшӧкмуныштӧ да юалӧ:

— Ульяния, кыдз тэ чайтан, висьтавны абу портманет вошӧмӧс гортын? Елена Парамоновна менам стрӧг да пурас, висьтала кӧ.

Тӧда Еленаыдлысь этшсӧ, миян грездса вед, и пӧдруга вӧвлі, збодеракодь и сеті сӧвет:

— А эн и висьтав. Уна-ӧ нӧ кӧть вӧлі портманетад?

— Абу уна. Дас тысяча гӧгӧр. Нэмӧн нинӧм эг суссьыв гӧтырысь да ӧні пӧрысьӧ-нэмӧ лоӧ грекӧ вӧйтчыны.

Меным мыйлакӧ, Еленасӧ казьтыштім да, эз ло лӧсьыд. Тэрмасьышті гортӧ, мися, ӧні эсійӧ старукаясыс оз нин ас кежад кольны, шойччыштан да пыран — шуа. А сійӧ: эн на пӧ мун — пырам, чай кӧть юам да висьтасьыштан, кыдзи миян сиктын олӧны-вылӧны. Ӧні, мися, ог, мӧдысь коркӧ пырала: Альбина, пӧди, локтіс удж вывсьыс, менӧ виччысьӧ. Ме ӧд талун неважӧн на локті. Мӧдысь, бурдан да, сэк вола, варовитыштам.

Курыд нюм мыччысис сылӧн вом дорас:

— Бурдла кӧ...

— Чӧв, эн нинӧм абусӧ сёрнит. Бурдан. Абу на вед ёна пӧрысь. Врачсӧ гортад чукӧстлӧй. Да со и ачыс Еленаыд тэныд паныд петӧ...

Ульӧ баб татчӧ здук-мӧд кежлӧ чӧв усьлӧ да пернапас чӧвтан моз бӧр заводитӧ сёрнисӧ:

— Тӧдӧма быттьӧ, мортанӧй, нэм помсӧ. Регыд сы бӧрын и кувсьылӧма. А ме, йӧйыд, сэки тэрмаси сы дорысь, эг пырав керкаас. Сійӧ, гашкӧ, сэки прӧститчыны мекӧд кӧсйис? А ме, прӧсти Господи, ныв-зять патераӧ тэрмася. Мый и сідз тэрмася? Выль шогыслы кӧ паныд-а.

Вои Альбинаясӧ. Сійӧ гортас нин. Ӧтнас. Кутчысьлім да мый да. А сэсся менӧ тойлісны карса аддзылӧмторъяснад юксьыны. Лапйӧдла киясӧн да висьтася. А нылӧ менам кинас сӧмын шеновтіс: «Мыйӧн тэ, мамӧ, менӧ шензьӧдны кӧсъян? Шензьыны кутан рытнас, кор зятюшкоыд садьтӧм код локтас да тешитчыны кутас. Тэнӧ на йӧктыны сувтӧдас. Йӧкты пӧ, тьӧща, а то ӧдзӧс мӧдарӧ тювга да мича нывъясӧс вайӧда. А нӧшта кӧ ая-пиа тыш лэптасны? Воас кӧ Юрочка тавой узьнысӧ? Тӧрыт тай шамыртчылісны батьыскӧд да горзіс-а — пышъя пӧ гортысь, ог лок сэсся».

Ымӧстіс Альбина медбӧрын да сывъяліс менӧ — мый пӧ, мамук, меным керны? А мый сэтчӧ шуан?

Рытнас эськӧ зонкаыд воис жӧ, да кос жель моз сідзи и чегсьӧ, некодӧс оз сибӧд дінас. Ненавижу пӧ папу и маму, и тебя, бабуля, тоже!

Со ӧд, бур пиӧ, газетӧ гижысьӧ, мый ме тэныд мойда! Ог вед бур мойд сяркӧд — медлёксӧ. Медым челядь ай-мамыслы тадзи! Да медым уджтӧг гымъялісны ён мужикъяс! Да медым кутшӧмъя зептысь юисны! Кампужитчисны! Тешитчисны челядь вылас! А коді оз вись тайӧ сӧс висьӧмнас, мӧдпӧлӧс висьӧм пӧдтӧ найӧс. Колӧм висьӧм. Да нӧшта на страшнӧйторджык — веськодьлун...

Корреспондентыд кӧ ӧнӧдз чӧла кывзіс бабӧӧс, то татчӧ гымкнитыштіс, нюмсермуні:

— Ульяна Осиповна, ачыд ӧні на висьталін посни челядь йывсьыд да.

— Ой, висьталі и эм, бобӧ, висьталі! На вӧсна и, югыд шондіяс вӧсна, окота на овнысӧ! Надея на эм! Сійӧн и жугыльлуныслы ог на сетчы. Вот юала: мый ме висьталі, газетад гижан-ӧ? Он, буди? — бабӧ турыштчис быдӧн воча кывсӧ виччысиг.

— Мыйла ог? — гажа гӧлӧсӧн шуис мӧдыс. — «Коми мутӧ» кӧ лыддьывлан, сэтысь и мӧд вежоннас корсь. А ӧні пасибӧ тэныд ставсьыс: азя няньсьыд и варов сёрнисьыд. Пемдыны кутіс, кад меным мунны. Зэв гажа тэкӧд, петныс неокота, да быть.

Гӧсьт мӧдіс тэчны сумкаас ручка-блокнотсӧ, сэсся сувтіс да веськӧдчис ӧдзӧсланьыс. Бабӧ инас ӧшйытӧг жӧдзыштіс места вылас, чуткис электричествосӧ:

— Энлы, би ӧзтам, югыд лоӧ!

Но гӧсьтыд ӧдвакӧ нин кыліс сылысь кывъяссӧ, вӧлі нин кильчӧ помас.

«Пета колльӧдышта дзиръя дорӧдз кӧть».

Бабӧ кватитіс тӧрелка вывсьыс азя няньсӧ, уськӧдчис ӧдзӧсас гӧсьтыс бӧрся:

— Бур туй, пиук, да став бурсӧ тэныд! Да гӧснеч со месянь босьт, туй вылад сгӧдитчас!

Дзиръя дорын найӧ кутчысьлісны мама-пиа моз.

Шондіыс нёрис нин енэжтас сайӧ, медым сэн шойччыштны да аскинас бара на дзирдавны.


Гижӧд
Висьтасьӧм
Жанр: 
Йӧзӧдан во: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1