НЕКЫМЫН КЫВ КУРАТОВ И. Ӧ. ЙЫЛЫСЬ
1932-ӧд воын Коми Госиздатӧн лэдзӧм Куратов «Гижӧд чукӧрын» содтӧдӧн сетӧма Куратовлысь статтясӧ: «Зырянский язык». Сӧмын статтясӧ абу сетӧма помӧдзыс, а сӧмын сійӧ, мый петлӧма «Вологодские Губернские Ведомости»-ын 1865-ӧд воын. Но таысь ӧтдор кык гырысь юкӧн статтяыслӧн петлӧма сійӧ жӧ газетын 1866-ӧд воас, 18–19 №№-ясын. Орӧдны статтятӧ джынъяс, дерт, некыдз оз позь, кӧть сёрмӧмӧн колӧ лэдзны помӧдзыс. Та могысь ме и вайӧда Куратов статтялысь помсӧ. Ме ногысь, статтяыслӧн тӧдчанлуныс вывті ыджыд коми кыв тӧдмалана удж збыльысь научнӧй под вылӧ сувтӧдӧмын, но нӧшта ыджыд асьсӧ, Куратовсӧ, гӧгӧрвоӧм могысь. Улын вайӧдӧм торйыс статтяыслӧн ачыс ас йывсьыс да гижысь йывсьыс висьталӧ тырмидз, сійӧн ме сӧмын кыв-мӧдӧн сувтыштла сы вылӧ, кутшӧмӧн тыдовтчӧ тан Куратов. Ме чайта, ӧні позьӧ чорыда шуны Куратовӧс революционнӧй крестьянскӧй демократия туй вылын сулалысьӧн, сійӧ жӧ визьсӧ, кутшӧм тыдовтчис Кулӧмдінса крестьяна бунтын петкӧдлысьӧн.
Дерт, полицейскӧй газетад (кутшӧмӧн вӧлі «Вол. Губ. Вед.») лои гижны дзебсясьӧмсорӧн, сідз шусяна «Эзоповскӧй кывйӧн» (кутшӧмӧн гижлісны став роч крестьянскӧй демократъяс, и медся ыджыд мастернас тайӧ кывлӧн вӧлі ыджыд сатирик М. Е. Салтыков-Щедрин). Но кутшӧм визь вылын сулалӧ гижысьыс — аддзыны абу вывті сьӧкыд. Тайӧ петкӧдлӧны нин сійӧ кывъясыс, кодъясӧс бӧръялӧ авторыс да кыдз найӧс гӧгӧрвоӧдалӧ. Медводз колӧ индыны, мый Куратов — философски бура «дорӧм» морт (эз ӧд весь вӧв европейски-образованнӧй мортӧн, уна сикас кывъяс тӧдысьӧн) и кывъяс гӧгӧрвоӧдӧм бердад сибӧдчӧ кыдз философ, и сылӧн философияыс подулассьӧ материализмӧ.
70-ӧд воясын тадзи вермис вӧчны сӧмын ыджыд асшӧръя (самостоятельнӧй) мыслитель. Куратовлӧн материализм воӧма нин атеизмӧдз (ен тӧдтӧмӧдз), кыдз позьӧ аддзыны «юрбитӧм» кыв гӧгӧрвоӧдӧмысь: «юрбитӧмыд пӧ — юр виӧм». Тайӧ, дерт, колӧ гӧгӧрвоны сідз: енлы эскӧм пагӧдӧ мортӧс, виӧ сылысь вежӧрсӧ. Куратов мустӧмтӧ царизмӧс: оз ӧд весь казьтыв «коми йӧз пӧ пӧткаяснас тшӧгӧдӧ Петербургса вельможаясӧс» (полицейскӧй газетад, дерт, унджык он шу, но став сертиыс тыдалӧ, кодъяс мусаӧсь да мустӧмӧсь сылы: мусаӧсь став ӧтдортӧм-увтыртӧмъясыс, не куш комияс, ӧд кутшӧм бура сійӧ сёрнитӧ Китай йылысь). Мый сылы мустӧм став царизм системаыс, тыдалӧ не сӧмын питирса вельможаӧс казьтӧмын, но и сыысь, кыдз сійӧ видзӧдӧ-донъялӧ официальнӧй сар правительстволысь визь нуӧдан «наука» йылысь сёрниын, Савваитовлысь «Грамматика» рецензируйтігӧн. «Аньтуй» кыв гӧгӧрвоӧдӧмысь тыдалӧ медбура, мый Куратов — народник. Сылысь мӧвпъяссӧ кӧ ӧтвеститан (сравнитан) народник Н. Златовратскийлысь роман «Устои»-кӧд, тыдовтчас, мый кыкнаныс (кыдзи и быд народник) аддзӧны бурсӧ крестьяна олӧмын да ыдждӧдлӧны сійӧс.
Ставсӧ кӧ тайӧ пыдди пуктыны, тыдалӧ: Куратов дзоньнас сулалӧ сійӧ жӧ визь вылын, кыдз революционнӧй крестьянскӧй демократъяс, роч фейербахианецъяс — Чернышевский, Добролюбов, Некрасов и мукӧд.
1939-ӧд воын тырӧ сё во тайӧ ыджыд морт чужӧмлы. Ме ногысь, сэк колӧ нуӧдны сійӧс ыдждӧдлана юбилей. Колӧ ӧнісянь нин кутчысьны лӧсьӧдчыны тайӧ уджас: гашкӧ, сюрасны на сійӧс тӧдысьяс-помнитысьяс, сюраласны сы йылысь содтӧд материалъяс, фотографияяс, с. в. Ставсӧ тайӧ колӧ чукӧртны да лэдзны.
