КОМИ АНЬ
(Типӧсиктса Парась йылысь)
Муртса на кыа кыпӧдчӧ, Парась важӧн нин горт гӧгӧрыс ноксьӧ — идрасьӧ. Сійӧ войдӧр абу вермылӧма велӧдчынысӧ. Ӧти пемыдсянь да мӧд пемыдӧдзыс пыр уджавліс. Быдсяма сьӧкыд уджсӧ ас вылас нуліс.
Лунысь лунӧ пыр ӧтарӧ ёнджыка сылы мустӧммис пемыдлуныс.
Висьмис сылӧн сьӧлӧмыс. Быдӧнлы висьталӧ: кужны кӧ пӧ эськӧ кута лыддьысьны-гижнытӧ, дугдывтӧг эськӧ лыддьысян керкаын кута лыддьыны асланым сиктса аньяслы кыдзи олӧны-вылӧны мукӧд вӧлӧсьтын мукӧд му вылын йӧзыс. Ёна жӧ эськӧ мем лӧсьыд лоӧ сэки овнытӧ.
Мыйӧн рытнад рӧмдыштас, Парась важӧн тэрмасигтырйи помалӧ гортгӧгӧрса уджсӧ. Помалас да печканӧн котӧрӧн быд рыт Ӧпрӧсь ордӧ мунӧ. Сэні Парасьлӧн пыр ӧти пӧлӧс сёрни — колӧ пӧ велӧдчыны лыддьысьны да гижны.
Ӧтчыд рытнас Спира Васьӧ ветлӧ керкаысь керкаӧ. Быдӧнлы висьталӧ: талун жӧ исполкомын собранньӧ нывбабаяслӧн.
Парась Ӧпрӧськӧд эз дыр кӧсйыны. Рытыс зэв кӧдзыд. Шаль юр вылӧ шлавгӧмаӧсь да котӧрӧн-сорӧн мунӧны исполкомӧ.
Собранньӧ вылӧ воӧмаӧсь став сиктса аньясыс. Сиктса школаын велӧдысь висьталӧ, — мыйла чукӧртӧма талун нывбабаясӧс. Аньяс зэв дыр варовитісны. Мукӧд здукас гыа ва моз ӧтпырйӧ ставыс ызӧбтыласны. Сэсся кутісны бӧрйыны делегаткаясӧс. Медводдза мортӧс делегаткаӧ бӧрйыны пасйӧма сиктса велӧдысь Парасьӧс. Унаӧс бӧрйисны. Тшӧтш сюйисны Ӧпрӧсьӧс.
Быд вежалунӧ ветлӧны делегатка собранньӧ вылӧ. Ӧтчыд школаын велӧдысь налысь юалӧ: — тіян пӧвстысь пӧ лыддьыны-гижны велӧдчыны окотитысьяс эмӧсь абу? Парась радысла весиг оз путьмы воча кыв шуны. Аски рытсяньыс жӧ Парась Ӧпрӧськӧд мунісны гырысь йӧзӧс велӧдан школаӧ велӧдчыны. Зэв унаӧн школаад воӧмаӧсь. Ставыс велӧдчыны кӧсйӧны.
Аслыныс зэв яндзим оз кӧ гӧгӧрвоны велӧдӧмсӧ велӧдысьыслысь. Недыр мысти Парась велаліс лыддьысьны. Кытысь аддзас гижӧдтор — видлытӧг да лыддьытӧг оз коль. Зунясьӧ кабалаяс да нигаяс пиын.
Тадзи Парась велӧдчис лыддьысьны. Тӧд вылас лыддьысьны кужтӧм дырйиыс усьӧ да быдӧн сьӧлӧмыс сылӧн майышмунӧ: кыдзи пӧ бара менам овсьӧма-а, кыдзи со олӧны велӧдчытӧм аньясыс? Парась лыддьӧ нин газетъяс-нигаяс.
Вӧлись пӧ быттьӧ ме чужи. Синъясӧй менам воссисны. Велӧдчӧй ставныд — висьтавлӧ Парась суседкаясыслы.
ІІ.
Типӧсиктын аньяслӧн оз узьсьы, муртса на шонді петӧ, чукӧртчӧны юкмӧс дорӧ. Воӧмаӧсь сэтчӧ ӧти асылӧ Ӧгрӧ, Сашӧ, Матрӧн, вала. Ас костаныс мыйкӧ зэв ёна шмонитӧны:
— Аттӧ дивӧ! Кутшӧм ӧд войдӧр вӧлі полысь Якӧ Парасьыд, а ӧні зэв збой кутіс лоны. Тӧрыт мужикъясӧс собранньӧ вылын кутшӧма и видіс, мыйла пӧ тшӧтш нывбабаясӧс онӧ бӧрйӧ.
Матрӧн, кылӧ, ошйысигмоз шуӧ:
— Тӧрыт сійӧ рытпукавны миянӧ воліс, унатор йылысь и сёрнитіс.
Быд рыт Парась дінӧ воӧны нывъяс. Кывзӧны Парасьлысь лыддьӧмсӧ. Зэв мича коми сьыланкывъяс велӧдӧмаӧсь.
— Войдӧр мортъяс ӧмӧй вӧлім,
Лунтыр уджъясысь эгӧ мынлӧ:
Нӧйтӧм верӧслысь ми тӧдлім,
Гижны-лыддьыны эг кужлӧ.
Ӧні, аньяс, энӧ полӧй,
Югыдлунсӧ асьныд корсьӧй.
Кывзы, Машук, мӧскыд корӧ
Вежны сёянторсӧ!
Коркӧ Парасьлы сюрӧма киас коми газет. Зэв сьӧлӧмысь лыддяс. Ёна и кажитчас. Сэсся вузалас сиктса велӧдысьлы нӧк да выйтор неуна. Сы вылӧ аслыс судзӧдас газеттӧ. Газетысь Парась лыддьӧ, сійӧ сиктын пӧ лӧсьӧдӧмаӧсь мӧда-мӧдлы отсасян комитет. Микол грездын восьтӧма удждысян тӧварищество. Парасьлӧн пыр кутшӧмкӧ дум юрас — мыйла нӧ миян сиктын век нинӧм абу? Оз-ӧмӧй и тані сэтшӧмъяссӧ позь восьтыны?..
ІІІ.
Тӧвся рытын некодлӧн гортын эз овсьы. Челядь ислалӧны — гӧлӧсныс сикт мӧдар помӧдзыс кылӧ. Том йӧз — нывъяс да зонъяс гудӧкӧн сьылӧны-ворсӧны сиктын. Муртса на рӧмдас бабаяс бара нин печканаӧсь рытйысьны мунӧны.
Мужикъяслӧн оз жӧ овсьы гортад. Быд рыт мӧда-мӧд орданыс ветлӧны пукавны да тӧлкуйтыштны.
Парась да Степан (верӧсыс) быд пельӧсын паськӧдӧны ассьыныс думъяссӧ.
Ӧтчыд сиктын вӧлі крам праздник. Спира Вась беддя ветлӧ, скод вылӧ вӧтлӧ:
— Исполкомӧ собранньӧ вылӧ, — зэв гора шуалӧ быд керка ӧшинь водзын.
Собранньӧ вылын зэв дыр варовитісны сиктӧ кооператив восьтӧм йылысь. Асывсяньыс да рытӧдзыс соборуйтісны. Шуисны кооперативтӧ восьтыны. Унджыкӧныс гижсисны шленӧ выль кооперативӧ.
Парасьӧс бӧрйисны юралысьӧ правленньӧас. Чукӧртісны сьӧм, лӧсьӧдісны сэсся удждысян тӧварищество.
Вежсьыны кутіс олӧмыс сиктын. Ӧти морт нин Микол дядь дорӧ оз волы. Лӧсьӧдчӧны вӧчны выль мельнича.
