КУРАТОВ ӦЛЬӦКСЕЙ ИВАН
Лыткин Степан Ёгорлы шуд эз пет коми поэзия лӧсьӧдны: сылысь сьылан-лыддянъяссӧ мукӧд гижӧдъясыскӧд тшӧтш гусялісны 1856ʼ воын. Коми поэзиялы пельӧс ув изсӧ пуктысьӧн колӧ лыддьыны Куратов Ӧльӧксей Иванӧс.
Ӧльӧксей Иван чужлӧма нёль воӧн сёрӧнджык Лыткинысь (1839 воын), юль тӧлысь квайтӧд лунӧ, Визин карувса Кебра вӧлӧсьтын. Вужйыс сылӧн вӧлӧма кебраса крестьяна. Айыс уна во пӧнӧмаралӧма, сэсся дякӧнӧдз воӧма. Мамыс вӧлӧма гӧрысь-кӧдзысь ныв. Гортас Ӧльӧксей Иван роч кыв абу тӧдлӧма. Быдмас сійӧ сьӧкыд крестьяна удж вылын: вӧрын, видз-му вылын. Дас арӧс тыригӧн Ӧ. И.-лӧн айыс кулӧ. Мамыс сэки Иванӧс ичӧтджык вокыскӧд нуӧдас подӧн Яренскӧй карӧдз, сэтчӧ сійӧ кыдзкӧ вермас инӧдны найӧс велӧдчыны Духовнӧй Школаӧ. «Чорыда» сэктӧ вӧлӧм велӧдӧны — розгаясӧн нӧйтлӧмаӧсь. Сэтшӧмӧдз вӧлӧм нӧйтасны — гачьяссӧ быд асыв вӧлӧм пӧсь ваӧн нильзьӧдны лоӧ, сибдӧм пондаыс. Та бӧрти сэсся сійӧ велӧдчас Вӧлӧгдаса Духовнӧй Семинарияын. Велӧдчас бура. Сэні нин вӧлӧм гижалӧ сьылан-лыддянъяс (1857 воын). 1862ʼ восянь кык-ӧ-куим во Сыктывдінкарса Духовнӧй Приходскӧй Школаын вӧлӧма велӧдысьын. Та кадӧ уджалӧ коми кыв вылын, гижалӧ сьылан-лыддянъяс. Сыктывдінкарсяньыд мунас водзӧ велӧдчыны, Казаньса ыджыд школаӧ. Велӧдас сэні асыввывса йӧзлысь кывъяссӧ, олӧмсӧ.
Бӧрынджыксӧ сэсся Ӧ. И. кыдзкӧ веськалӧма губернатор канцелярияӧ, олӧма дыр Семипалатинск карын, Верный карын (Туркестанын). Матын сылӧн вӧлӧма нэм помыс. Сэтӧн сійӧ висьмас морӧс висьӧмӧн. Дона сылы вӧлӧм коми йӧзыд: кувтӧдзыс пыр гижалас коми сьылан-лыддянъяс. Со сійӧ гижӧ аслас висьӧм йылысь:
Восьса ӧшинь дорын пукалі.
Тайӧ ӧшинь керыштлі
Муса комилань и кылі:
Шог нюгыльтӧ сьылі...
Пӧляліс сы муса дорсянь тӧв,
Тайӧ тӧв эз небыд вӧв.
И мем пӧльтіс биависьӧм,
И тадз сотчис лысьӧм.
Ӧ. И. кулӧ 1877–79 воясын Верный нима карӧ, ылӧ муса коми йӧзсяньыс.
Ӧльӧксей Иван кольӧма коми йӧзлы зарни дона сьылан-лыддянъяссӧ. Сійӧ вӧлӧм зэв таланта поэт. Эз кӧ эськӧ сэтшӧм водз кув, ёна коми поэзиятӧ лэптіс. Ӧльӧксей Иван ассьыс поэзия торъяссӧ некытчӧ абу печатайтлывлӧма. Сылӧн гижӧдъясыс веськалӧмаӧсь кыдзкӧ рӧдвуж ордас — Визинса поп ордӧ (С. Куратов). Вӧлӧма куим кыз тетрадь: ӧти тетрадь нуӧма сылысь (1902 воын) Финляндияса профессор Вихман, мӧдӧс — нуӧма проф. Жаков К. Ф., коймӧдыс — ӧні А. С. Сидоров ордын.
Ӧльӧксей Иван оз ывдортчы (ылыстчы) вӧлӧм аслас сьӧд коми йӧзысь. Налы вӧлӧм сьыланкывъяс гижалӧ. Найӧ сэсся сьылӧны. Сэсся киӧн гижалӧмӧн вӧлӧм паськалӧ сылӧн гижӧдъясыс. Сэтшӧм гижӧд вывсьыс печатайтӧма вӧлі Вол. Губ. Вед. 1866ʼ воӧ вит сьыланкыв: «Зон», «Том ныв», «Гӧль зон», «Пӧрысь», «Понкӧд». Сэки вӧлӧм Сыктывдінкарса комияс сьылӧны тайӧясӧс, сӧмын вӧлӧм вунӧдӧмаӧсь нин гижысьыслысь нимсӧ.
Ӧльӧксей Иванлысь ӧнӧдз тӧдам сё кымын сьылан-лыддян. Кольӧмаӧсь поэмаяслӧн торпыригъяс («Яг морт»). Ӧ. Иванлӧн поэзия гижӧдъясыс коми йӧз йылысьджык. Куратов ёрт велӧдӧма тшӧтш коми кыв. Сійӧ 1865 воын Вол. Губ. Вед.-ӧ печатайтӧма коми кыв йывсьыд зэв ыджыд стаття.
Ӧ. Ивансянь кольӧм гижӧдъясысь тӧдам: 1860-ӧд воясын вӧлӧмаӧсь тшӧтш мукӧд коми гижысьяс: П. Ф. Клочков, Гугов, Распутин.
