***

Тӧварышъяс!

Талунъя кыпыд лун кузя, коми йӧз историяын вӧвлытӧм лун кузя, — сетӧй мем шуны гоз-мӧд кыв...

Шуӧмыс сійӧ ӧні лоӧ дженьыдик и прӧстӧй кывйӧн, но талунъя кылӧмъяссӧ кӧсйысям сетны мӧдысьджык кыпыд гижӧда кылӧн... И гижам!

«Вемӧсӧ пӧрӧм вӧт»... Вемӧсӧ пӧрӧм вӧт... Тадз ме нимта сьӧлӧмнам кылан чувствосӧ сійӧ... Ог куж ме висьтавны сійӧс уна йӧз дырйи, ог сяммы висьтавны реч. И не сы понда, мый гижысьяс пӧ вообщӧ оз кужны сёрнитны, не сійӧ пуксьӧм чайтӧм кузя, а мукӧдъяс торла...

Миянӧс важ школа эз велӧдлыв непӧштӧ сёрнитны, но и мыслитныс эз... Пӧртліс кывтӧм пемӧсъясӧ, а олӧмсӧ да вемӧссӧ — позьтӧмтор вӧтӧ...

И вот кольӧма кызь вит во. Кызь вит, аслам и ме гӧгӧр олӧмлы, во! Кӧть лыдпас быттьӧкӧ и уна нин, дзик на кажитчӧ сійӧ тӧрыт — сы ыджда вежсьӧм лоӧма сійӧ каднас.

Со дзик на быттьӧкӧ тӧрыт, кыдз медводдзаысьсӧ 26–27 во сайын волывлі важ Сыктывкарӧ, сэкся Усть-Сысольск нима уезднӧй чиновничнӧй карӧ...

Писькӧдчывлі-корсьысьлі учитель званньӧ-ним, медым уджавны-югдӧдны коми пемыд уджалысь йӧзӧс. Кыдз пос помъясын, порог улын виччысьлан-кевмысьлан вӧлі, яндзимыдла пӧсявлан-гӧрдӧдлан, сьӧлӧмыд вир пиын сунавлас-пессяс... Кыдз сераласны вӧлі тэнсьыд рочӧн кужтӧмлунтӧ, модатӧм донтӧминик паськӧмтӧ зывӧка видзӧдліг «неинтеллигентнӧй чужӧмтӧ»... Сӧстӧм югыд мӧвпъястӧ — сьӧлӧмтӧ — кӧсйӧмтӧ пежаласны тэнсьыд...

Мукӧддырйи «Вартысь Ёгорӧс» моз колляласны...

Важ мир! Ёрӧм оландыр!..

Мый вылӧ казьтыштлім татчӧ ми важсӧ? Да вывті уна неджӧга лёкыс кольӧма сэтчӧ бӧрвылас, мый он вермы кезйӧдлытӧг казьтыштны сійӧс. А колӧ казьтыштныс сійӧн, медым:

«Для того, чтобы любить будущее, нужно глубоко ненавидеть прошлое!» — кыдз шуліс миян Владимир Ильич.

_____________

Тӧварышъяс!

И ми юалам ӧні:

— Эм абу кӧнкӧ му шар пасьтаыс сэтшӧм оланін, сэтшӧм страна, кӧні эськӧ этатшӧма со чолӧмалісны да ыдждӧдлісны искусство, художество, — культура удж?!

— Абу!

И эз вӧвлы некӧн!

Но сійӧ эм СССР-ын — сё ветымын миллиона, уна сёрниа йӧза оланінын, социализм стрӧитана странаын.

Д-да!..

_____________

— «Большевикъяс — варваръяс!»

— «Коммунистъяс — дикарьяс!» — горзывлісны буржуазнӧй мир дор сулалысьяс Октябрьскӧй революция вӧчӧм бӧрын, Сӧвет власть важ Россияын сувтӧм бӧрын.

И мыйтӧм няйтсӧ эз лэдзлыны найӧ дзирыд кодзулӧн пемыд хаоса мирын дзирдалысь коммунист партия юр вылӧ!

Горзылісны...

И ӧні на горзӧны эстӧн, мӧдарла мир пӧлас:

— Большевикъяс пӧ став культурасӧ разрушайтӧны, кисьтӧны, став искусствосӧ пӧ бырӧдӧны, кӧсйӧны пӧ воӧдны-пӧртны олӧмсӧ первобытнӧй олӧмӧ... Кисьтӧны пӧ дворечьяс, храмъяс, памятникъяс...

Но мый вӧлі уджалысь йӧзлы налӧн храмъясыс, памятникъясыс, дворечьясыс?!

Храмъяс, вичкояс налӧн вӧліны — йӧзлысь юр вежӧр гудыртысьясӧн, сьӧлӧм дзугльӧдлысьӧн, лов виысьӧн — тюрьма гуясӧн!..

Дворечьяс налӧн — кымынкӧ лыда котыра бездельникъяслы кодалан оланін пыдди, кор уджалысьыс, сійӧ дворечьяссӧ жӧ ас вир-пӧсьнас кыпӧдавліс-вӧчліс, — вӧлі пос помас, кыдз «Вартысь Ёгоръясӧс» оз сибӧдлыны, видзлісны найӧс пемыд пӧдвал керкаясын?

Мый налӧн культураыд, лӧж культураыд? Кор сыӧн пӧльзуйтчыліс мыйкӧ мында ыджыдалысь класс, сылысь вылыссӧ асьныс нювлісны, а уджалысьяслы сетлісны кӧ, — сетлісны сӧмын мыльӧссӧ да пежсӧ...

И став шуӧмыс-вӧйпӧмыс налӧн вӧлі дай лоӧ лӧж, мӧдара, гуга!

Да, большевикъяс пазӧдӧны-кисьтӧны мый кисьтанатор, бырӧдӧны-путкыльтӧны, мый мешайтчӧ туй вылас, выль мир, социализма олӧм стрӧитан туй вылас — ковтӧм лӧптӧс моз, повзьӧдчысь полокалӧясӧс моз.

Повержен в прах

Храм

Степана Храп!

Но, найӧ жӧ, большевикъяс и стрӧиталӧны кыпыд сьӧлӧмӧн, вӧвлытӧм темпъясӧн ӧдйӧ!

Сы пыдди — во-мӧдӧн сӧмын кыпӧдӧны этійӧ, грандиознӧй гымгун стрӧйбасӧ, кыпыд культура керкасӧ, кӧні ӧні ми, ёртъяс, долыда лолалам-олам!

И уна, уна!..

Ог нин шуӧй-казьтывлӧй ми тані, кутшӧм ыджыд вермӧмъяс эмӧсь Сӧвет властьлӧн, коммунист партия веськӧдлӧмӧн да сійӧ сьӧлӧм кыпӧдӧмӧн уджалысь йӧзлысь...

Ог лыддьӧдлӧй-вайӧдлӧй достиженньӧяссӧ экономика боксянь — гигант-заводъяс, сюрс верстъясӧн нюжӧдчӧм кӧрт туйяс — степ вывті, вӧръясті, гӧраяс вомӧн; тыяс-мореяс ӧтлаавлӧм; пӧтка-лэбач туйяс писькӧдалӧм; му шар выв бердса сынӧд сай пӧкӧритӧм, му полюс помас писькӧдчӧм; быдсяма сикаса машинаяс вӧчӧм; дор ни пом тыдавтӧм саридз пасьта ӧтувъя колхознӧй ыбъяс, муяс уджалӧм; миллионъясӧн кывтӧ кер.

Дай мукӧдтор, мукӧдтор...

(Сійӧс оз ков висьтавны, сійӧс быдӧн быд лун, быд час аддзӧ да кылӧ, коді синма да пеля).

Некорсӧ вӧвлытӧм вылӧдз кыпӧдчысьӧ наука да культура, кутшӧм выйӧдз нин кыпӧдӧма, мый выйӧдз воӧдӧма!

Кымын школа стрӧитӧма, кымын югдӧдчан-велӧдчанін вӧчӧма-восьтӧма!

Торйӧн кӧ, миян коми уджалысьлӧн кымын велӧдчысь, мыйтӧм йӧз миян петӧма и культурнӧй фронт вылӧ.

Миян эм — вит десяткаа коми сӧветскӧй гижысь котыр (кодъясӧс ми талун чолӧмалам тані).

Миян эм — сё лыдъяса «подув вӧр пиян!»

Миян эм — селькоръяс, рабкоръяс...

Миян эм — сёясӧн ВУЗ-ясын велӧдчысьяс.

Сюрсъясӧн — шӧр школаын!

Миян дорвыв грамота!

Налӧн ставныслӧн нин бӧрвывтіыс кольӧ кутшӧмкӧ туйдчӧм олӧмӧ. Кыпӧдӧ на пӧвстысь творческӧй вынъяс, талантъяс: изобретательясӧс, инженер-техникъясӧс, поэтъясӧс, художникъясӧс.

Пыдӧстӧм вын-эбӧс двигайтӧ-вешталӧ рабочӧй да колхозникъяс пӧвстысь...

Удж! Творчество вӧчана-керана быдсикаса удж!

Удж! Кодӧс ми бессознательнӧ (сьӧлӧмӧн кылӧмӧн) кызь вояс сайын сьывлывлім асланым медводдза гижӧдъясын, Сӧвет власть дырйи, коммунист партия веськӧдлӧмӧн пӧри дай лои доблестьӧн, славаӧн, честьӧн (кыдз шуӧ миян Сталин ёрт), и кодӧс ӧні миян юрнуӧдысь ленинскӧй партия вождь Сталин нуӧдӧ олӧмас — ударничествоӧн, ордйысьӧмӧн, вежа-вежмысьӧн, долыда, кыпыда.

И рабочӧй класс колхознӧй крестьянствокӧд ӧтув, классӧвӧй враглысь колясъяссӧ помӧдз лямӧдӧмӧн, коммунист партия веськӧдлӧмӧн вӧчас му вылын вӧвлытӧм чудеса!..

25-Х-1933 во.

Сыктывкар.