БОРДЪЯ ЛОЛА ГИЖЫСЬ
Сё ерӧмакань, ёна жӧ ӧдйӧ лэбӧны вояс! Збыльысь ӧмӧй тэныд, другӧй-ёртӧй, Викторӧй дай Егоровичӧй 70 нин? Тӧрыт на быттьӧ небыдик тӧвруӧн сыналӧм да лышкыд шондіӧн сывъялӧм Джеджимад чукӧртчылӧмӧн 65-ӧс пасйим да? Удж кузя коланлун серти ли пыдди пуктӧмӧн чӧскыд пызан сайын, кодӧс лӧсьӧдӧма Наталья Васильевнаыд, пукалісны да мыйяскӧ шуалісны чинаяс, но менам синъяс водзын и талун на ас сиктсаясыд, кодъяс тостъяс лэптавны да нимӧдны абу велалӧмаӧсь, а висьтасьтӧг радейтӧны сьӧлӧмӧн да синъясӧн. Ме моз кӧ аддзыліс найӧс тэнад лыддьысьысь, эськӧ тӧдіс быдӧнӧс: ӧд найӧ и висьтъясыдлӧн, повесьтъясыдлӧн, романъясыдлӧн да весиг кывбуръясыдлӧн войтырыс.
Ас войтыртӧ пыдди пуктӧм да аттьӧалӧм ради и пасйылан «гӧгрӧс тшупӧдъясӧ», тэныд веськодь нимӧдӧмыс, тэнад сьӧлӧмыд бурмӧ сыысь, мый книгаястӧ лыддьӧны да виччысьӧны выльясӧс.
Видзӧді тэнӧ кольӧм воын Джеджимыдлысь куим нэм пасйигӧн. Тэ вӧлін зэв шуда! Лыддин кывбуръяс эн кодлыкӧ, а дзик ас сиктса войтырлы (дерт, и быдлаысь локтӧм гӧсьтъяслы), кодъяс чукӧртчисны кывзыны тэнӧ — и сӧмын тэнӧ — веж луд вылӧ, сиктса музей дорӧ.
Бура дыр нин тӧда тэнӧ, но татшӧмнас аддзи медводдзаысь. Час чӧж, эн кӧ унджык, лыддин кывбуръястӧ да эн и мудзлы. Тадзи овлӧ сӧмын сэк, кор мыйкӧ вӧчан зэв радейтанаӧс. Ас сиктсаясыд тэнӧ кывзісны нимкодь синъясӧн. Эз жӧдзны ӧтарӧ-мӧдарӧ, кыдз овлӧ татшӧм чукӧртчылігъясӧн. Ме аддзи, мый найӧ нимкодясисны тэӧн, радейтісны тэнӧ. Найӧ нинӧм эз шуавны, а ме кылі, кыдзи быдӧн вежӧрас кутіс: «Тайӧ миян гижысьным!»
Аслад Эжва йывкӧд да медмуса Джеджимыдкӧд орлытӧм йитӧд да на йылысь быд лунъя мӧвп и эм тэнад пыдди пуктана творчестволӧн подулыс. Сывтыръя пожӧмлӧн моз вужъясыд пыдӧ пырӧмаӧсь татчӧс пӧтӧса муӧ да тыр вир-яйӧн видзӧны тэнӧ йӧзлы радлун вылӧ.
Тэ аслад деревняса да ставнас коми йӧз вӧсна тӧжда. Шулӧма роч мывкыд: «
Ме кызь во сайын нин лӧсьӧдлі миян районса авторъяслӧн медбур гижӧдъяса «Гижӧ Эжва йыв» антология (жаль, но ӧнӧдз на эз лэдзны). Пырті кывбуръяссӧ, висьтъяссӧ, повесьтъясысь да романъясысь юкӧнъяссӧ 70 сайӧ авторлысь. Сэні сэтшӧм тӧдчана нимъяс, кыдзи Вениамин Чисталёв (Тима Вень), Пётр да Борис Шаховъяс. И тэ сэні эм жӧ. Верман на уджавны да уна на сетан, «Эзысь перна» да «Утка туй» романъяс кындзи лоӧны и мукӧдъяс, ог нин шу повесьтъяс, висьтъяс да кывбуръяс йылысь.
Ставыс сетчӧ уджӧн. Нэмсӧ журналисталін, газетъясын уджалігӧн гижлін мича очеркъяс, «Би кинь» да «Войвыв кодзув» журналъясын секретаралігӧн мудзмӧныд дасьтылін-лӧсьӧдлін йӧзӧдӧм вылӧ йӧзлысь гижӧдъяс, но век кыпавлін и аслад художествоа гижӧдъяс вылӧ, сы вӧсна мый тӧдін йӧз водзын кывкутӧм. Содтам татчӧ Моровын да Джеджимын керкаяс лӧсьӧдӧмтӧ. Ачым аддзылі кутшӧма ковмис «кодзувкотавны», медым артмис лов кыпӧданін чужанінад. Ковмис на тэныд ещӧ библиотека да музей, мед деревнясаяс лыддьысисны да важ олӧмсӧ тӧдісны. Быд пыралысь ошкӧ да дерт жӧ, завидьтӧ. Кор абу сьӧд завидьлун — сійӧ бур. Сійӧ тшӧктӧ мортӧс кыпавны аслыс, пуктыны вын да сям.
Помнита кыдзи талунъясӧ армия бӧрын республикаса радиоын уджалӧм, тэкӧд «Бӧръя юӧръяс» вӧчӧм. Гортӧ вӧлі муна, да чуйдін: карад пӧ матынджык лоан газет-журналъяс да гижысьяс дорӧ, ӧдйӧджык «быдман», кокниджыка книгаястӧ лэдзан. Сӧмын тай карыскӧд «вирным эз лӧсяв», Эжва йылӧй бӧр кыскис.
Тэ сэки буретш гижин медводдза повесьттӧ, лыддьывлін сэтысь юкӧнъяс. Таӧдз тэ гижлін сӧмын кывбуръяс, и ме нимкодяси, мый тэнад бура артмӧ и проза. Миладаыд — сійӧ повесьтсьыд шань сьӧлӧма да пӧсь муслуна нылыд — и талун син водзын. Сэки ме вӧлі гӧтыртӧм на да, дерт, татшӧмторъяс дорад эг вӧв веськодьӧн.
— Вӧлі татшӧм нылыс, — помнитсьӧ мен, шуин тэ кутшӧмкӧ рытпомын, кор уджысь мынӧм бӧрын пырим тіянӧ, карса парксянь матын сулалысь керкалӧн джуджыд йирка бура ыджыд жырйӧ. Дерт жӧ, вӧлі, Виктор Егорович. Гашкӧ, эз дзик книгавывсаыс кодь, но вӧлі. Сьӧлӧмад шудӧн и дойӧн. Нёнялӧмӧн гижны он вермы, ставыс локтӧ сьӧлӧмсьыд.
Ӧні ті Наташаыдкӧд оланныд Октябрьскӧй проспектдорса керкаын. И патера ӧдзӧсныд меным век восьса. Аддзысьлігъясӧн ог и лӧньлӧй сёрнитӧмысь. Кызвыннас бергалам сиктса олӧм да литература гӧгӧр. Ӧні, водз тулыссянь сёр арӧдз Джеджимад олӧмӧн, меысь бурджыка тӧдан, кыдзи вермӧдчӧ сикт, кӧні и эмӧсь на комияс. Дерт, вӧрсялӧны видзьяс да муяс, кодъяскӧ лун-лун юӧны, этшаӧн горалӧны челядь, но эм и морт ногӧн кутчысьӧм. Кывтыдсянь кӧ босьтны, тіянысь неуна водзынджык сулалӧ Напалковъяслӧн жӧ керка, кӧні кӧзяйкаыс быдторйын водзмӧстчысь Апполинария Яковлевна. Ён овмӧс, бур семья, нимкодь видзӧдны. Тӧда ме тіянысь и Зоя Степановна Нестероваӧс. Верӧсыскӧд зэв жӧ пыдди пуктанаӧсь. И мукӧд шань йӧзӧс верма лыддьӧдлыны. Ме кӧсъя шуны, да тайӧс и тэ аддзан: деревня олӧ, сійӧ ловъя. Тэнад гижӧдъясын буретш сэтшӧмъяс, кодъяс вылын кутчысьӧ олӧмыс. Тэ аслад гижӧдъясӧн сетан аски вылӧ лача. Тайӧ зэв ыджыд буртор, ёна оз тырмы ас кывъя литератураын. Куш сьӧдсӧ кӧ кутам аддзыны, йӧзсӧ дзикӧдз пӧгибӧ воштам.
Виктор Егорович, ме быть пасъя ещӧ со мый. Тэнад гижӧдъясын мича коми кыв, кодӧс, тэ моз жӧ деревняӧ ветлігӧн, кывла ме олӧма йӧзлысь, тшӧтш и аслам мамлысь. Сӧстӧм коми кывйӧн вӧдитчӧмтӧ медводз тӧдчӧдӧны школаясын коми кыв да литература велӧдысьяс. «Виктор Егоровичлысь зэв кокни лыддьыны», — шуӧны тэнад гижӧдъяс весьтӧ копыртчысьяс. Тайӧс жӧ пасйисны дзик на неважӧн «Менам медся бур гижысь» республикаса конкурсын петкӧдчысьяс. Вель унаӧн ошкисны буретш тэнсьыд творчествотӧ, шуисны медся бурӧн тэнӧ. Тайӧ и эм, тӧдӧмысь, медвылӧ донъялӧмыс, грамотаысь да орден-медальысь тӧдчанаджыкыс.
Меным нимкодь, мый тэ сюртчин ӧнія выль коми сьыланкывъяслӧн «Василей» фестиваль-конкурсӧ, коді чужис буретш миян Эжва йылын да быд во мунӧ Кулӧмдінын. Зэв бур, мый тэ волывлан да тшӧтш шуан сы йылысь бур кыв. Нимкодясь, Виктор Егорович: буретш тэнад да менам Эжва йыв лоис республикаын сьыланкывъя творчествоын «мода вӧчысьӧн». Эм нин и тэнад пай: тэнад кывъяс вылӧ гижӧм «Эжва катыд» сьыланкыв (композитор Василий Гущин) лоис медся буръяс лыдын. Сыктывкарын эм весиг тайӧ нимсӧ новлӧдлысь сьылысь котыр.
Видза колян, другӧй-ёртӧй, Виктор Егоровичӧй. Кузь нэм да бур шуд тэныд, кыдзи тай коми йӧз шулӧны. Дыр на ов да налы ков.
