ОВМӦС КЫПӦДӦМЛӦН ТУЙЯСЫС

(Партияса 15-ӧд съездлӧн шуӧмъяс серти)

Кутшӧм овмӧс коли рабочӧйяслы да крестьяналы Октябрса революция бӧрын да кыдзи Сӧвет Республикаса овмӧсыс жугласис озыръяскӧд косясигӧн — ёна нин быд пельӧсын сёрнитлісны, уна нин быдлаӧ сы йылысь гижлісны.

Тані неуна сёрнитыштам, кутшӧм нелючкияс эмӧсь ӧні миян овмӧсын да кыдзи кӧсйӧ коммунист партия найӧс бырӧдны. Кутшӧм туйӧд кӧсйӧ нуӧдны Сӧвет Республикаса овмӧссӧ локтан воясӧ.

Кутшӧм нелючкиторъяс эмӧсь ӧні миян овмӧсын?

Медыджыд нелючкиыс — тӧвар тырмытӧм. Кутшӧм тӧваръяс оз тырмыны, сійӧс быдӧн тӧдӧны.

Мый вӧсна нӧ оз тырмыны тӧваръясыс? Коммунист партиялӧн 15 съездыс та вылӧ со мый шуис: сӧвет власьт дырйи став йӧзыслӧн ёна овмӧсыс кыптіс, рабочӧйяслӧн да крестьяналӧн докодыс ёна соді да найӧ важӧн дорысь (революцияӧдз серти) тӧваръяссӧ кутісны ньӧбавны унджык. Налӧн ньӧбасян выныс, ньӧбасьӧмыс воысь воӧ зэв ӧдйӧ содӧ. Промышленносьтным миян зэв жӧ эськӧ бура вывлань гургӧ-кайӧ, ёна быдмӧ, сӧмын ньӧбасян вын содӧм бӧрсяыс оз на вермы вӧтчынысӧ. Этша на миян пабрикъясыд да заводъясыд. Омӧльӧсь на сэні машинаясыс да мукӧд уджалан кӧлуйыс. Сы вӧсна и тӧварыд оз тырмы.

Сэсся нӧшта дона на сулалӧ пабрик-заводса тӧварыд.

Мӧд ыджыд нелючкиторсӧ 15-ӧд съезд индіс сиктысь. Уналаті на сиктса овмӧсын мунӧ важ ногӧн. Уна крестьянин на ассьыс видз-мусӧ вӧдитӧ да уджалӧ важ моз. Уна гӧль йӧзлӧн на абу вӧлыс ни плугыс. Муясыс разі-пельынӧсь, ёна торъявлӧма. Вӧдитӧны муяс вылын кутшӧмсюрӧ, омӧлик кӧдза пуктасъяс да омӧлик кӧйдысӧн кӧдзӧны. Сы вӧсна сиктъяс зэв на этша вермӧны сетны карлы прӧдуктъяс, сырьё. Унатор на аслыныслы весиг оз тырмы.

Унатор на сэсся миянлы лоӧ ньӧбавны мукӧд государствоясысь.

Партияса 15 съезд индіс овмӧс кыпӧдан туйсӧ

Кыдзи нӧ эськӧ колӧ кыпӧдны, бурмӧдны Сӧвет Союзса овмӧссӧ? Та йылысь партияса 15-ӧд съезд вылын зэв ёна сёрнитісны. Съезд вылас Рыков ёрт да Кржижановскӧй ёрт вӧчисны доклад овмӧс кыпӧдан вит вося план йылысь. 15 съезд партиялӧн сетіс уна бур индӧдъяс.

Овмӧс лӧсьӧдан вит вося план сертиыс партия со мыйяс кӧсйӧ вӧчны.

Вӧчны выль пабрикъяс да выль заводъяс, — лӧсьӧдны сэтчӧ медся бур машинаяс, ёнджыка зільны кӧрт перйыны да кӧрт кӧлуй вӧчны, унджык перйыны из шом да нерп. Та вӧсна сёян-юан да пасьтасян тӧварыс петӧ этшаджык. Унджык сьӧмыс миян мунӧ ӧні индустриализация вылӧ, заводъяс, машинаяс вӧчалӧм вылӧ. 5 вося план сертиыс овмӧсыс кыпӧдӧм вылӧ сӧвет власьт лӧсьӧдӧ видзны 21 миллиард шайт. Революцияӧдз капиталистъяс (1913 вося лыд серти) пуктылӧмаӧсь 5 вонас сӧмын 15 миллиард да 600 миллион шайт.

А ыджыд сійӧ сьӧм миян овмӧс серти да озырлун серти.

Тайӧ сьӧмнас партия да сӧвет власьт 5 воӧн кӧсйӧны вӧчны промышленносьт кыпӧдан уджын сы мында, мыйтӧм Америкаын вӧчӧмаӧсь 20 воӧн.

Кытысь нӧ сы понда сьӧмсӧ Сӧвет власьт да партия кӧсйӧны босьтны? Сійӧ сьӧмсӧ сетасны: пабрик-заводъяс, кӧрт туйяс, мукӧд государствояскӧд вузасьӧм-ньӧбасьӧм, банкъяс, государство пытшкӧсса удждысьӧмъяс, сьӧм чӧжан кассаяс, налогъяс да уна мукӧд сикас докодъясыс.

Сійӧ сьӧм вылас лоӧ вӧчӧма:

Быдӧн на помнитам, кутшӧм ёна ошкыліс Ленин электрофикация удж нуӧдан план. Сійӧ планыс вӧлі вӧчӧма 1920 воын. Медводз тайӧ плансӧ ковмас помавны. Локтан вит вонас лоӧны вӧчӧмаӧсь уна ыджыд электрическӧй станцияяс. Медгырысь заводъясыс да пабрикъясыс кутасны уджавны электричество вынӧн.

Сэсся шуисны пуктыны выль заводъяс. Сэтшӧм заводъяс, кӧн кутасны вӧчны быдсяма машинаяс, тракторъяс, став пӧлӧс уджалан машинаяс крестьяналы.

Партия да сӧвет власьт кӧсйӧны отсавны крестьяналысь пуктыны овмӧссӧ выль ногӧн. Найӧ став гӧля да шӧркоддьӧма олысь крестьяналы индісны веськыд туй: ӧтувтчӧмӧн, артельясӧн, коммунаясӧн, тӧвариществоясӧн бырӧдны ассьыным гӧль олӧмнысӧ. Мод ног ӧд некыдзи он вермы сьӧкыд уджтӧ кокньӧдны. Сідзкӧ, ковмас уна да быдсяма пӧлӧс уджалан кӧлуй, машинаяс. Сы вӧсна жӧ крестьяналы сетӧны ыджыд отсӧгъяс. Лэдзӧны уна сьӧм крестьяналысь овмӧснысӧ кыпӧдӧм вылӧ, кооперация паськӧдӧм да ёнмӧдӧм вылӧ. Воысь воӧ пыр ӧтарӧ сэсся унджык машинаяс вӧчӧны.

Таысь кындзи, колӧ вӧчны уна кӧрт туйяс. Миян сӧвет государстволӧн зэв на этша кӧрт туйясыд.

Тайӧ вит вонас жӧ шуӧма вӧчны кӧрт туй Коми обласьтӧ. Тайӧ вит вося планыслӧн доныс помтӧм. Став капиталист государствоясас ӧні мунӧ ыджыд зык да вен. Зыкыс да веныс мунӧ сы вӧсна, мый капиталистъяслӧн овмӧсас некутшӧм план абу. Ставыс вӧчӧны кодлы кыдзи барышнӧ, кодлы кыдзи воӧ уна прибыль. Став докодыс овмӧссьыс сэні пырӧ капиталистъяс зептӧ. А рабочӧйясыс да крестьянаыс воысь воӧ гӧльмӧны. Миян став эмбурыс сӧвет власьт кипод улын, рабочӧйяс да крестьяна киын. Сӧвет власьт ставсӧ вӧчӧ, нуӧдӧ план серти. Став докодыс миян мунӧ рабочӧйлысь да крестьяналысь сьӧкыд уджсӧ кокньӧдӧм вылӧ. Коді уджалӧ план серти, сылӧн некор ыджыд торксьӧмъяс оз овлыны. А капиталистъяслӧн плантӧг уджалігӧн овлӧны дай водзӧ кутасны лоны ыджыд кризисъяс, войнаяс да сідз водзӧ. Ми вӧчам ставсӧ лыдӧн да бура арталӧмӧн, кодлы кытчӧ да мыйта колӧ.

Став уджалысь йӧзыслы колӧ отсасьны партиялы да сӧвет власьтлы. Колӧ унджык ньӧбавны удждысьӧмъяс (заёмъяс), прӧст сьӧмсӧ колӧ пуктыны сьӧм чӧжан кассаясӧ, колӧ кадын мынтыны налогъяс.

Крестьяналы колӧ ӧтувтчыны. Колӧ лӧсьӧдавны унджык артельяс, тӧвариществояс да мукӧд сикас ӧтувтчӧмъяс. Сытӧг сьӧкыд, огӧ вермӧй бур олӧм лӧсьӧдны, социализм вӧчны.

А. Торлопов.