ВӦР ЛЭДЗӦМ ЙЫЛЫСЬ

Колян во Коми обласьтын вӧр лэдзисны: Северолес, Руссанглолес, Волгокаспийлес, Печӧролес, Электролес, Перымса кӧрт туйлӧн контора да мукӧдъяс.

Таво Северолес лэдзӧ вӧрсӧ сомын Удӧра да Вашка лесничествоясысь. Мукӧд лесничествоысь вӧрсӧ лэдзны сетіс концессионеръяслы да Комилеслы. Концессионеръяслӧн таво содіс кык район — Немдінса да Керчомъяса. Печӧролес да Электролес октябр тӧлыссянь пырисны выль трестӧ — Комилесӧ. Мукӧд колян вося вӧр лэдзысьясыс важ мозыс колисны.

Комилес организуйтчис сӧмын на 5 тӧлысь сайын, 1927 вося октябр 1 лунӧ. Комилесӧс оз позь сорлавны Северолескӧд. Северолес — торъя организация. Сылӧн эм аслас правленньӧ Кардорын. Комилес ачыс торъя трест, Правленньӧыс сылӧн Сыктывдінкарын.

Комилес зэв ыджыд трест, капиталыс сылӧн — 5.069.000 шайт, сэсь 1.707.000 шайтыс Коми обласьтлӧн. Тайӧ трестнас государствокӧд тшӧтш руководитӧ и Коми Обисполком.

Комилеслӧн эм вӧр пилитан 4 завод: куимыс Кардор губерняын, ӧти — Коми обласьтын (Сыктывдінкарын). 1928 воӧ гожӧмнас лоӧ вӧчӧма нӧшта 5-ӧд завод ва вылын лёк керйысь шпалъяс пилитны. Сьӧмсӧ лэдзисны нин 35.000 шайт.

Комилеслӧн нӧшта эм ӧтик электричество станция, ӧти кирпич вӧчан завод, эм 9 парекод да баржаяс. Эмӧсь аслас керкаяс, складъяс да мукӧд стрӧйбаяс. Став уджалысьыс Комилесас (постояннӧйыс) 2.150 морт, пӧраясӧн уджалысьяслӧн лыдыс кайлӧ 10.000 сайӧдз.

Коми обласьтын став вӧрсӧ пилитӧ Комилес. Став лэдзӧм вӧр письыс Комилес вылӧ усьӧ: кер лэдзӧм 60%, шпал вӧчӧм 70%, баланс лэдзӧм 100%. Лыдӧн кӧ, таво Комилес чайтӧ петкӧдны 1.000.000 кер, вӧчны 700.000 шпал, лэдзны 40.000 кубическӧй метр баланс да 50.000 кубическӧй метр пес. Сыысь кындзи Коми обласьтын Комилес пилитас 1927–28-ӧд воын 500 000 кубическӧй фут пӧв. Колян вося серти кер лэдзӧмыс содӧ 20,6% мында, шпал вӧчӧм — 136,9% мында, вӧр пилитӧм — 150% гӧгӧр.

Комилес зільӧ бурмӧдны вӧр лэдзан уджсӧ.

Комилеслы колис Северолес уна вӧр, нянь да мукӧд эмбур.

Северолессянь примитысь комиссия (Сыктывдінкарын) помаліс ассьыс уджсӧ сӧмын 1928 воӧ февраль 25-ӧд лунӧ. Ставсӧ Комилеслы Северолессянь лоӧ босьтны 323 делянка, 61 делянкасӧ колян воясӧ кералӧмаӧсь нин. Коркӧ эськӧ вӧрыс сэні бур вӧлӧма да, кыз вӧрсӧ кералӧмаӧсь, кольӧма сӧмын омӧльджык вӧрыс. Северолесыс лёк ногӧн нырӧма делянкаяссӧ. Зільӧма кыдз-мый вермас сэсь вӧрсӧ унджык лэдзны, а мый водзӧ лоӧ, сы йылысь абу мӧвпыштлӧма. Мужикъясыд вӧлӧм бур вӧрсӧ кералӧны да петӧны, а лёкыс да шочыс кольӧ. Ӧні сэсся Комилеслы ас вылас лои босьтны став важ грексӧ Северолеслысь.

Лёк вӧрсьыд, дерт, уджалысьыдлы ичӧтджык нажӧткаыд воӧ. Сійӧ сэсся увгӧ вӧр лэдзысь организацияяс вылад. Кытысь вӧрсӧ омӧльджыка на кералӧмаӧсь, сэні вӧр лэдзысьяс озджык норасьны ичӧт дон вылӧ. Ёна сэсся лоӧ вӧр лэдзысьяскӧд ноксьыны, уна лишнӧй рӧскод организацияяслы вӧчны, уна штрапъяс лоӧ мынтыны. Северолес вӧлі нарушенньӧясысь водзвыв кутӧ уджалысьяслы нажӧткасьыс 5% (быд шайтысь 5 ур). Комилес шуис: колӧ пӧ уджсӧ бурмӧдны, водзвыв нажӧткаысь кутӧмӧн нинӧм оз артмы. Дерт, коді мыжа нарушенньӧясысь, колӧ перйыны штрап вештӧдсӧ, сӧмын оз ков ставыслысь кутны.

Комилес штрапъяс вештӧм вылӧ нажӧткаысь 5% кутӧмсӧ бырӧдіс.

Комилес вӧрын уджсӧ заводитӧ выль ногӧн пуктыны, мед ӧти делянкасӧ эз ковмы 3 во чӧж керавны, а мед помӧдз вӧлі весалӧма ӧти воӧн пӧдрад кералӧмӧн. Сэки сукджык вӧрад помся кералӧмнад унджык дон воас мужикыслы, уна лишнӧй рӧскод бырӧ (туйяс вылӧ, керкаяс вылӧ, содтӧд донъяс вылӧ, служащӧйяс видзӧм вылӧ, штрапъяс, пеняяс чинасны и). Чинӧны служащӧйяс. Кымын ӧд уна делянкаын ӧтпырйӧ уджыс мунӧ, сымын уна служащӧй колӧ. Дерт, Комилес пырысь-пыр оз вермы важ лёк уджалан модасӧ вежны. Лоӧ на кольӧм вӧрсӧ таво ёна керавны важ делянкаяссьыс. Таво Комилеслы удайтчис кӧнсюрӧ вуджны пӧдрад делянкаысь керсӧ лэдзӧм вылӧ, клеткаӧн кералӧм вылӧ. Гожӧмнас ковмас бура лӧсьӧдчыны да выль ног керасьӧм вылӧ вуджны, кыдзсюрӧ вӧр нырӧмсӧ дзикӧдз бырӧдны. Колӧ пуктыны уджсӧ сідзи, медым делянкасьыс вӧрыс керассис дорвыв ӧти воӧн.

Северолеслысь босьтӧм вӧр кындзиыс, Комилес нӧшта ньӧбӧма леснӧй ведомстволысь сук вӧра 80 выль делянка. Таво кыдзкӧ-мыйкӧ лоӧ важ делянкаяссьыс кольӧма вӧрсӧ петкӧдны, вӧлисти выль делянкаясад уджавны кутчысьны.

Доныс таво колян вося Северолес дон серти пӧшти эз вежсьы. СССР-ын быд тӧвар вылӧ доныс чинӧ, вӧр вылӧ доныс эз чин.

1. Северолесса специалистъяс шуӧм серти, войдӧр мужикъяс вӧлі омӧля медасьӧны матысса делянкаяс вылӧ, ёнджыка зільӧны ылынджык делянкаясӧ мунны. Сэсь пӧ выгӧднӧджык вӧрсӧ лэдзны. Сы вӧсна Северолеслӧн контораыс вӧлі содталыштӧма донсӧ матынджык делянкаясын уджалысьяслы, ылынджык делянкаясын уджалысьяслы — чинтыштӧма. Колян во Северолес 10 аршина 6 вершӧка пожӧм керйысь 3–4 километр ылна кыскаланінысь вӧлӧм сетӧ 70 ур, таво Комилес сетӧ — 76 ур, 7–8 верст сайысь кыскаланінысь колян во вӧлі сетӧны 1 шайт да 17 ур, таво — 1 шайт да 15 ур. Та серти кодсюрӧ шуӧны: миянӧс пӧ специалистъясыд ылӧдісны, делянкаясыс пӧ ылысмисны. Сійӧ абу дзик сідзи. Кыскавны таво вӧрсӧ абу ылынджыкыс. Кӧнсюрӧ, дерт, ылысмӧ, а мукӧдлаас леснӧй ведомство сетӧ делянкаяссӧ матысьджык. Тайӧ воясас делянкаясыд оз на тӧдчӧмӧн ылысмыны.

Ӧні шӧркоддьӧм ылна лоӧ кыскавны вӧрсӧ 5–6 километр сайӧдз. 1 типа шпалысь колян во 5–6 километр сайысь кыскалігӧн вӧлі сетӧны 39,5 ур, таво — 42,5 ур. Колян во серти содӧма.

2. Таво донсӧ лӧсьӧдӧма кык пӧлӧсӧс: позьӧ уджалӧмысь няньӧн босьтны, позьӧ куш сьӧмӧн. Куш сьӧмӧн босьтысьяслы уджалан доныс ыджыдджык, няньӧн босьтысьяслы — ичӧтджык. 10 аршина 6 вершӧка кер вылӧ 5–6 километр сайысь кыскигӧн сетӧны 87 ур, няньӧн кӧ босьтны, сьӧмӧн босьтысьяслы сетӧны 93 ур. 7–8 километр сайысь кыскалігӧн няньӧн босьтігӧн 10 аршына 6 вершӧка керйысь сетӧны 1 шайт да 7 ур. Сьӧмӧн кӧ босьтны, 1 шайт да 15 ур. Тайӧ вӧчӧма сы вӧсна, мед вӧр лэдзысьяс кутасны сьӧм вылӧ уджавны. Локтан во Комилес оз нин кут ачыс няньсӧ сетавны. Комилес кутас сетны уджысь сьӧмӧн. Няньӧн уджсьыс сеталӧм вӧсна уна лоӧ вӧлі лишнӧй служащӧйяс видзны. Сьӧмӧн сеталігӧн позяс чинтыны служащӧйяссӧ.

3. Таво вӧрсӧ кералӧмысь да кыскалӧмысь донсӧ торйӧн лӧсьӧдӧма. Водзӧ, кор кер лэдзан уджыс лоӧ бура пуктӧма, керсӧ вӧчӧмыс, кыскӧмыс да мукӧд уджъясыс кутасны торйӧн мунны, мед унджык йӧз да бурджыка вермасны уджавны. Дерт, сэтшӧм ногӧн вӧр лэдзӧмас лоӧ ньӧжйӧникӧн вуджны, мед вӧр лэдзӧм уджыс оз жӧ торксьы.

Договор вӧчӧм профсоюзкӧд таво колян вося моз жӧ нюжаліс. Сэтчӧ уна кад босьтіс Комилес лӧсьӧдан организационнӧй уджыс. Уна кад да эбӧс босьтас временнӧй правленньӧлысь сійӧ уджыс и водзӧ. Сыктывкарын помасис сӧмын на февраль 25 лунӧ 1928-ӧд воын, а Кардорын эз на помась. Весиг ӧні на Комилеслӧн постояннӧй правленньӧ абу назначитӧма, уставсӧ абу вынсьӧдӧма, Северолескӧд юксьӧмсӧ абу на помалӧма (Сыктывдінкарын помалӧма сӧмын вӧр лэдзан эмбур юкӧм).

Договорсӧ эзджык кадын ло вӧчӧма, сёрмыштім. Сэсся нӧшта договорсӧ вӧчӧм бӧрын мужикъяс дыр на эз мунны уджавнысӧ.

Нянь да уджалан кӧлуй лӧсьӧдӧм йылысь.

Комилес лӧсьӧдӧма тӧв кежлӧ тырмымӧн сю (243.392 пуд) да зӧр (109.064 пуд). Вӧр лэдзысьяслы сетсьӧ сю пызьыс 10,5 урӧн, сюыс 9 урӧн, зӧр — 7,7 урӧн килограмм. Мукӧд организацияясын серти ёна донтӧм няньыс. Омӧль нянь вӧсна оз ёна норасьны. Дерт, гашкӧ эм ичӧтика и омӧльыс. Комилесыс ӧд оз ачыс кӧдз няньсӧ, ньӧбӧ бокысь да вайӧ. 5737 тонна (350 000 пуд) письыд кӧ кымынкӧ мешӧк лёк нянь сюрас, абу дивӧ. Сыысь оз позь видны Комилесӧс.

Уджалан кӧлуйсӧ ньӧбӧмаӧсь медбурсӧ загранича рынок вылысь, медбур фирмаяслысь. Сӧмын уна сюрс струментъяс пиад, дерт, веськавлӧ и лёкыс. Сэсся ӧд уджалам ми медкӧдзыд каднас. Сэки и бур струментыс жугавлӧ из кодь кын пуад.

Таво кежлӧ лӧсьӧдӧма: 11782 чер, сэні 4361 паськыд фин. чер, 6974 векньыд фин. да Златоуст заводса черъяс, 5295 пила, 327 дольнӧй пила, 15434 напильник, 612 шлют, 32850 кондак, 597 клямер. Тулыс кежлӧ районъяс лӧсьӧдӧны ньӧр песанъяс. Струментъяссӧ Комилес сетӧ уджалысьясыслы донтӧгджык лавка дон серти. Ёна норасьӧмъяс струментъяс вылӧ оз овлыны.

Комилес сэсся зільӧ уджалысьяс костӧ сюйны выль струментъяс. Выль бур струментъясыс отсаласны бурджыка да кокньыдджыка вӧр лэдзан уджсӧ пуктыны.

Аппаратыс Комилеслӧн.

Комилес примитіс аппаратсӧ Северолессянь, Электролессянь да Печӧролессянь удж заводитігас нин да эз удит ыджыд бурмӧдӧмсӧ аппаратас нуӧдны. Дерт, служащӧйяс да приказчикъяс пытшкын унаӧн эмӧсь и омӧль уджалысьяс.

Медыджыд омӧльыс — абу производство ячейка. Делянка вылын леснӧй ведомстволысь босьтӧмсяньыс сылы бӧр сдайттӧдзыс абу ӧти кӧзяин. Примитӧны лесничӧйсянь делянкасӧ ӧтияс, мӧдъяс медалӧны йӧзӧс уджавны, коймӧдъяс вӧр пытшкас видзӧдӧ, нёльӧдъяс лэдзӧм вӧрсӧ катище вылын примиталӧны. Сэсся кымын во мунӧ уджыс делянкаас, сы мындаысь жӧ вӧлі вежласьӧны обходнӧйясыс да приемщикъясыс. Леснӧй ведомствоыслы бара жӧ выль морт делянкаяссӧ сдайтӧ. Уна кӧзяиннад, лёк ногӧн уджсӧ пуктӧмнад оз на вӧлі помавны вӧрсӧ ӧти делянкаысь, а выльӧс нин заводитӧны керавны. Сэтшӧм помавтӧм, важ делянкаясас и мучитчам ми ӧні.

Мӧд омӧльторйыс аппаратын — вӧр кералӧм уджнас руководитӧмыс торъялӧ вӧр примитӧм уджысь. Водзӧ сідзи кольны оз позь. Хлыстӧн ньӧбигӧн колӧ, мед ӧти морт руководитіс уджнас да принимайтіс. Сэки бурджыка уджыс вӧрын кутас мунны, удобнӧджык мужикъяслы лоӧ, этшаджык служащӧйяс ковмасны дай омӧльджыка служащӧйясыс кутасны ветлыны. Ӧти либӧ кык-куим делянка вылӧ (матынӧсь кӧ да ичӧтӧсь делянкаясыс) колӧ пуктыны ӧти десятникӧс, да мед сійӧ и нуӧ став уджсӧ, принимайтӧ делянкаяссӧ, заведуйтыськӧд медалӧ уджалысьясӧс (мыйтӧм колӧ делянкасӧ помӧдз керавны), петӧ йӧзкӧд вӧрӧ, корсьӧ кыскалан туйяс, катищеяс, видзӧдӧ вӧр керкаяс кузя, — мед сійӧ олӧ делянка вылын да руководитӧ уджнас: видзӧдӧ, мед вӧрсӧ кыдзсюрӧ оз нырны, мед нарушенньӧяс эз вӧвны, примитӧ лэдзӧм вӧрсӧ, кылӧдӧ, сетӧ делянкасӧ помалӧм бӧрас бӧр леснӧй ведомстволы. Десятникыс и мед делянка вӧснаыс нуӧ ответственносьтсӧ. Некутшӧм торъя приёмщикъяс да налӧн отсасьысьяс да обходнӧйяс оз ковны. Сэки этшаджык служащӧйяс ковмасны дай бурджыка кутас уджыс мунны. Дерт, десятникъястӧ колӧ ӧнія приказчикъяс пиысь бурджыкъяссӧ бӧрйыны.

Коймӧд омӧльторйыс аппаратын — уна на служащӧйясыс. Мыйла уна? Уна вывті делянкаыс, уджыс торйӧн мунӧ, сэсся абу на быдлаын уджсӧ бура пуктӧма. Няньӧн вӧдитчӧмыд нӧшта тшӧтш содтӧ служащӧй лыдсӧ.

Абу на сэсся став служащӧйяслӧн тырмымӧн тӧдӧмыс. Водзӧ колӧ зільны, мед десятник ассьыс став уджсӧ бура тӧдіс. Таво Комилес нуӧдіс курсъяс. Курсъяс пыр муніс 150 морт. Уна бур сійӧ сетіс. Сӧмын бур ногӧн кӧ сійӧ курсъясыс нӧшта на ыджыд пӧльза вермисны сетны. Воссисны курсъясыс, кор правленньӧыс Мӧскуаын на вӧлі. Сэсся организационнӧй уджыс помтӧм вӧлі да курсъяссӧ эз удайтчы бура пуктыны.

Уджалысьяслы сэсся ёна шуасьӧны: приказчикъясыс пӧ важӧсь, этша пӧ на пиын уджалысьяс пӧвстысь петысьяс, да зэв на унаӧн роч служащӧйясыс. Комилеслӧн правленньӧ зільӧ лӧсьӧдны выль приказчикъясӧс коми уджалысьяс пиысь. Сӧмын ӧти воӧн да нӧшта удж пӧраын уна вӧчны, дерт, оз удайтчы. Ньӧжйӧникӧн тайӧ омӧльыс бырӧ. Рабочӧйяс ёна увгывлӧны служащӧйяс вылӧ.

Служащӧйясыд оз вермыны ставсӧ уджалысьяс колӧм ногӧн вӧчны. Недовольствоыд, дерт, эм. Абу на шулӧмаӧсь уджалысьяс медалысьлы — вывті пӧ тай уна мынтӧма, пыр шуӧны: омӧля пӧ мынтан, ичӧт доныс. Сэсся медалысь вылӧ и песӧны лёксӧ. Приказчикъяс оз вермыны ставсӧ вӧчны вӧр кералысьяс корӧм серти. Найӧ ӧд пыр корӧны унджык, донӧнджык. Дерт и нелючкиясыд эмӧсь. Сӧмын оз ков вунӧдны уджсьыс бур бокъяссӧ. Бурсӧ колӧ паськӧдны, омӧльсӧ ӧтувйӧн бырӧдны. Колӧ шуны — аппарат ассьыс уджсӧ вӧчӧ. Колӧ зільны, мед аппаратыс нӧшта на бурджык вӧлі. Колӧ пыр ӧтарӧ сійӧс бурмӧдны.

Уджалысьясӧс медалӧм.

Уджалысьясӧс медалан уджыс таво колян вося серти муніс бурджыка.

Таво вӧр лэдзысьяс медасисны колян вося дорысь водзджык. Ноябрын вӧлыс этшаджык на вӧлі, сэки туйыс эз на вӧв да. Мыйӧн туйыс пуксис, пырысьтӧм-пыр жӧ медасялісны. Торкыштіс водзджык уджсӧ заводитны кӧнсюрӧ и вӧралӧм. Со тай кутшӧм кадъясӧ мыйтӧм керасьысьяс, кыскасьысьяс да вӧвъяс уджалӧмаӧсь:

Кутшӧм кадъясӧ.	Керасьысьяс 1926–27-ӧд воӧ.	Керасьысьяс 1927–28-ӧд воӧ.	Кыскасьысьяс 1926–27-ӧд воӧ.	Кыскасьысьяс 1927–28-ӧд воӧ.	Вӧвъяс 1926–27-ӧд воӧ.	Вӧвъяс 1926–27-ӧд воӧ.
Ноябр 16 лун кежлӧ	1197	1218	949	750	1102	970
Декабр 1 лун кежлӧ	2696	3131	2210	1703	2434	2772
Январ 1 лун кежлӧ.	5992	6193	4488	4419	5483	5475
Февраль 1 лун кежлӧ.	7597	7748	6070	5510	7172	6598
Февраль 16 лун кежлӧ.	8251	8344	6497	5938	7719	7469

Сэсся организацияяс уджалысьяснас вӧлі мӧда-мӧд костас мырддьысьӧны. Койгортса районын мырддьысисны Комилес да Волгокаспийлес, Емва вылын — Комилес да Надеждинскӧй комбинат, Эжва вылын — Комилес да концессионеръяс. Организацияясыс уджалысьяссӧ асланьыс кыскӧны мыйсюрӧ кӧсйысьӧмӧн, ылӧдлӧмӧн. А уджалысьясыс сэсся сыысь виччысьӧны пӧльза, виччысьӧны, коді эськӧ ыджыдджык дон сетас. Локтас кӧ Волгокаспийлес — шуӧны: Комилеслы пӧ бурджык уджавны, а кор воас уджалысьясӧс медавны Комилес — Волгокаспийлеслӧн пӧ бурджык доныс. Медъёнасӧ норасьӧны ичӧт дон вылӧ. Видзӧдлам кӧ, СССР пасьта Коми обласьтын вӧр лэдзӧм вылӧ доныс медыджыд. Уджалысьяс шуӧны: Северолес пӧ бурджыка мынтӧ. Сійӧ сёрниыд абу лючки. Северолес войвылын уджалысьясыслы донсӧ мынтӧ миян кодя жӧ, а лунвылын — ичӧтджыкӧс донсӧ сетӧ. Сэсся Северолесыд няньсӧ лавка донӧн сетӧ.

Таво эз мунны вӧр бердӧ уджавны озырджык йӧзыс. Колян во, няньтӧм воыд вӧлі да уджалысьыс эськӧ и унджык вӧлі да, сӧмын этша жӧ уджалісны. Таво важысянь нин вӧр бердад уджалысьясыд кӧрымаӧсь да водзджык уджавнытӧ босьтчисны да ёна зіля уджалӧны. Водзджык петӧмнад да унджык и кутчысисны таво вӧртӧ лэдзны.

Со кутшӧм кадъяс кежлӧ мыйта шулісны лэдзны:

Кутшӧм кад кежлӧ.	Уна-ӧ кутчысьӧмаӧсь лэдзны кер 1926–27-ӧд воӧ.	Уна-ӧ кутчысьӧмаӧсь лэдзны кер 1927–28-ӧд воӧ.	Уна-ӧ кутчысьӧмаӧсь лэдзны шпал 1926–27-ӧд воӧ.	Уна-ӧ кутчысьӧмаӧсь лэдзны шпал 1927–28-ӧд воӧ.
Ноябр 16 лун кежлӧ	84.300	160.170	75.690	76.260
Декабр 1 « «	263.620	423.721	103.150	114.220
« 16 « «	434.303	598.955	158.140	208.385
Январ 1 « «	620.284	795.739	245.962	254.850
« 16 « «	764.443	854.464	273.465	272.405
Февраль 1 « «	799.199	942.680	274.515	280.095
« 16 « «	846.139	970.128	283.565	319.765

Кадын медасьӧмысь нӧшта торкис со мый: организацияяслы колӧ вӧлі вӧрсӧ петкӧдны и важ, помавтӧм делянкаяссьыс, а вӧр лэдзысьясыслы абу окота сэтшӧм делянкаяссьыс вӧрсӧ петкӧдны медасьнысӧ.

Торкалӧ бура уджсӧ нуӧмысь — уджалысьяс пытшкын дисциплинаыс абу на да. Ӧти-кӧ, оз на быдӧн пыдди пуктыны коллективнӧй договор, мӧд-кӧ, оз на трудӧвӧй договор серти ставсӧ вӧчны. Оз на быдсӧн условиеясӧн тӧдмасьны. Мед уджалысьяс бурджыка вермасны тӧдмасьны условйӧясӧн, уджысь донъяснас, Комилес лэдзӧма сы йылысь 2000 нига.

Кыдзи уджыс мунӧ Комилеслӧн.

Медыджыд омӧльыс пыр на вӧвлі — дыр оз петны вӧрӧ коми вӧр лэдзысьяс удж вылас. Северолес шуӧм серти, вӧр лэдзысь шӧркоддьӧм мында вӧрын уджалӧ 44 лун. Дерт, кодсюрӧ уджалӧны и дырджык, а мукӧдъяс и регыдджык. А миян тані позьӧ уджавны 100–120 лунӧдз. Ӧнія уджалӧм серти, позьӧ вӧлӧм вӧрад кык мында дырджык уджавны. Кык дыра уджалӧмӧн и нажӧтка кык пӧв унджык воас. Сэсся ми уджалам буретш кор медся кӧдзыд кадыс да дженьыдӧсь лунъясыс — самӧй тӧв шӧрнас. А бур эськӧ вӧрас кайны арнас, кузь лунъяснас да небыд вӧрсӧ керавны. Мыйӧн туйыс пуксяс, пырысь-пыр жӧ помся кыскавны. Тадзи нажӧткаыд ыджыдджык кутас воны. Вӧвтӧ бура позьӧ вердны дай уджалысьыслы ыджыд пӧльза воас. А миян во джынйыс дзик весьшӧрӧ вошӧ. Таво водзджык нин слӧймимӧ босьтчыны вӧр лэдзны.

Со кутшӧм кадъясӧ да мыйтӧмӧн петісны уджавнысӧ вӧр петкӧдан колян воӧ да тайӧ воас Комилеслӧн:

Кор кежлӧ	Керасьысьяс 1926–27 воӧ.	Керасьысьяс 1927–28 воӧ.	Кыскасьысьяс 1926–27 воӧ.	Кыскасьысьяс 1927–28 воӧ.	Вӧвъяс 1926–27 воӧ.	Вӧвъяс 1927–28 воӧ.
Декабр 1 лун кежлӧ	144	318	87	91	87	91
Декабр 16 лун кежлӧ	521	1.069	116	311	116	326
Январ 1 лун кежлӧ	1.586	2.948	1.038	1.411	1.102	1.831
Январ 16 лун кежлӧ	3.216	4.138	2.281	2.663	2.489	3.130
Февраль 1 лун кежлӧ	4.707	5.469	3.272	3.921	3.755	4.713
Февраль 16 лун кежлӧ	6.719	6.591	5.097	4.876	6.023	5.926

Колян во, январ 1 лун кежлӧ, вӧрас вӧлӧма 1586 керасьысь, а таво сійӧ жӧ кад кежлас — 2948 керасьысь. А медасьӧмаӧсь вӧлі 6193 керасьысь. Сідзкӧ, 3250 мортыс выль воӧдзыс абу на и кайлӧмаӧсь вӧрсӧ керавны. Тайӧ зэв омӧльтор. Выль во кежлӧ жӧ вӧлі медалӧма 5475 вӧв, а уджалӧма выль воӧдзыс сӧмын 1831 вӧв. Колян вося сертиыс эськӧ и унджык вӧв нин уджалӧма, сӧмын унаӧн на жӧ кайисны выль во бӧрас вӧлисти.

Колян воӧ Северолес вӧлі выль воӧдз лэдзӧма став во гӧгӧрса заданньӧсьыс керсӧ сӧмын 3,8 прӧчент. Первойя во джынйыс со весьшӧрӧ вошӧма.

Таво бурджыка нин муніс вӧр лэдзӧмыс. Тайӧ чипыръясыс висьталӧны, кыдзи мунӧма вӧр лэдзӧмыс колян во да таво Комилеслӧн.

Кор кежлӧ	Кер 1926–27 в.	Кер 1927–28 в.	Шпал 1926–27 в.	Шпал 1927–28 в.
Ноябр 16 лун кежлӧ	1.780	6.700	1.800	7.700
Декабр 1 « «	6.770	24.164	5.472	10.505
« 16 « «	14.282	56.188	13.765	20.473
Январ 1 « «	37.903	113.829	27.168	53.427
« 16 « «	100.555	200.103	41.545	73.082
Февраль 1 « «	174.055	306.606	63.526	119.622
« 16 « «	373.145	496.445	117.297	182.089

Водзӧ бура уджсӧ нуны вермас торкыштны джуджыд лым да водз кӧ воас тулыс. Колӧ кыдзкӧ уджсӧ нюжӧдны мед эськӧ программасӧ лоӧ тыртӧма. Комилесыд ӧд медводдза во на уджалӧ. Лэдзас кӧ 1.000.000 кер, бур нин лоӧ. Сэки нин лоӧ колян вося серти 20,6 прӧчентӧн унджык. Шпал, дерт, оз удайтчы программа сертиыс ставсӧ лэдзны. Сӧмын гожӧмнас лёк керъясысь позяс вӧчны да заданньӧсӧ тыртны. Программаыс кӧ тырас, колян вося серти лоӧ шпал вӧчӧма 136,6%. Таысь кындзи нӧшта Комилес лэдзӧ 50000 кубическӧй метр пес да 40000 баланс.

Татчӧс вӧр лэдзысьяс вӧртӧ унджык вермасны лэдзны, кужӧмӧнджык кӧ уджаласны. Вӧртӧ керавны найӧ вермӧны уна, сӧмын вӧвъяслӧн эбӧсыс ичӧт, этша вермӧны кыскавнысӧ. Вӧв эбӧс сертиыс и сэсся кералӧны вӧрсӧ, оз тэрмасьны. Мукӧдлаын важӧн нин вӧр лэдзысьясыс вӧчӧны вӧрсӧ кыскавны бурджык туйяс, паськыд, дорӧм доддяс. Сэсся ӧдйӧ вермӧны кыскавнысӧ. Унджык нажӧтка воӧ, дай вӧвсӧ ёна вердӧны.

Комилес уджалысьяссӧ зільӧ кокньӧдны. Таво лӧсьӧдіс лым сывдан кызь машина. Сӧмын вывті сьӧкыд машинаыс дай ваыс оз паськыда киссьы. Татшӧм машинаяссӧ СССР-ын Комилес медвойдӧр вӧчис. Ӧні мукӧд трестъяс тшӧтш вӧтчӧны. Машина бур сійӧн — йизьӧдӧ туйсӧ да кокньӧдӧ кыскынысӧ. Дерт, колӧ сійӧн кужны вӧдитчыны. Кужтӧг нинӧм ньӧтчыд оз артмы. Водзӧ ковмас неуна машинасӧ кокньӧдыштны да васӧ паськыдджыка лэдзны. Сэсся колӧ паськыд дорӧм доддяс лӧсьӧдавны кыскалысьяслы.

Комилес таво Ношуль районын лӧсьӧдіс аслыс 20 вӧв кыскасьны. Вештасны кӧ асьнысӧ, водзӧ ковмас Комилеслы быд районӧ лӧсьӧдны аслыс обоз.

Государство да обласьт тшӧктӧны кыдз-мый позьӧ ёнджыка паськӧдны вӧр лэдзӧмсӧ. Сы вӧсна Комилес таво вайлӧма Ношуль районӧ бокысь уджалысьясӧс. Бурыс нинӧм жӧ сыысь абу лоӧма. Водзӧ ковмас Коми обласьтпытшса йӧзыдлысь вынсӧ ёнджыка кыпӧдлыны.

Вӧр лэдзан кадыс дженьыд нин коли. Колӧ нӧшта на чорыда босьтчывны вӧр петкӧдан удж бердӧ, мед унджык вӧр лоӧ лэдзӧма. Коми йӧзлы колӧ нажӧтка, Коми обласьтлы — докод. Государстволы колӧ унджык тӧвар вузавны заграничаӧ, мед позяс машинаяс да мукӧд уджалан кӧлуй вайны да ӧдйӧджык СССР-са олӧмсӧ водзӧ йӧткыштны.

Вӧр лэдзысь.