МАРТ 8-ӧд ЛУН

Нывбабаяслӧн Ставмувывса праздник

Тайӧ праздниксӧ лӧсьӧдіс Клара Цеткин. Нэмыс сійӧ тӧждысис, пессис уджалысь йӧзӧс мездӧм вӧсна. Тайӧ праздниксӧ шуисны празднуйтны социалисткаяс 2 конференция вылын 1910-ӧд воӧ Копенгаген карын (Данияын). Миян Россияын первой празднуйтісны Питерын да Мӧскуаын 1913 воӧ. Сійӧ каднас уджалысь йӧз бара кутісны лэптысьны 1905 вося революциясӧ пӧдтылӧм бӧрын. Уджалысь йӧз Россияын бара кутісны сувтны кок йыланыс. 1914 вося война дырйи лои шы ни тӧвджык. Куслі сэки и тайӧ, нывбабаяслӧн Ставмувывса праздникыс. 1917-ӧд восянь нывбабаяслы тайӧ праздникыс, югыд шонді моз жӧ кутіс дзирдавны, Коми обласьтын нывбабаяслысь праздниксӧ празднуйтам 1921 восянь. Кӧкъямысӧд во нин кӧсъям колльӧдны тайӧ праздниксӧ.

Быд коми нывбаба ӧні тӧдӧ ассьыс праздниксӧ, сӧмын унаӧн на оз кужны висьтавны, кор, коді да мый вӧсна сійӧ праздниксӧ лӧсьӧдлӧмаӧсь. Миянӧс велӧдысь, Клара Цеткин ёрт тайӧ лунсӧ лӧсьӧдӧма, медым уджалысь нывбабаясӧс ӧтувтны капиталистъясысь асьнысӧ мездӧм вӧсна. Мужикъяс оз кӧ кутны налы тшӧтш отсавны, нывбабаяс капиталистъясысь мездысьны оз вермыны.

Март 8-ӧд лунӧ нывбабаяс торъя ёна тӧдмалӧны, видлалӧны Сӧвет государстволысь уджъяссӧ — став бурсӧ и омӧльсӧ индалӧны. Висьталӧны ассьыныс могъяссӧ. Тайӧ луныс уджалысь нывбабаясӧс кыпӧдӧ, найӧс вынсьӧдӧ. Сы йылысь лӧсьыда миянлы висьталӧ 1917 во. Сійӧ вонас февраль тӧлысьын питерса роботничаяс петісны корны сарлысь челядьыслы нянь. Вердысьяссӧ окопъясысь тшӧктісны лэдзны. Кыпаліс революция.

Ёна нин уналаті миян ӧні бурмис да ладмис. Ёна ми мунімӧ водзӧ. Уджалысь нывбаба весиг ӧти лун кежлӧ оз веж ӧнія олӧмтӧ важ олӧмыдкӧд. Войдӧр ӧд нывбабатӧ медомӧль йӧз пыдди лыддисны, медъёна увтыртлісны. Миянлы колӧ ёна мӧвпыштлыны, кыдзи водзӧ кежлӧ чукӧртны выннымӧс, бурмӧдны да кокньӧдны олӧмнымӧс. Пабрик-заводса уджалысь нывбабаяс видлаласны кыдзи бурмӧдны, кыпӧдны уджсӧ пабрик-заводъясас, кыдзи сетны карсаяслы да сиктсаяслы бурджык да донтӧмджык тӧвар.

Крестьянкаяслы колӧ мӧвпыштлыны ассьыныс олӧмсӧ да уджсӧ бурмӧдӧм, кокньӧдӧм йылысь. А овмӧс бурмӧдан да олӧм кыпӧдан уджыд оз артмы йӧзкост олӧмсӧ тӧдмавтӧг. Правительство быд ногӧн отсалӧ миянлы овмӧснымӧс кыпӧдны. Сы могысь жӧ ӧні лэдзис крестьяна овмӧс кыпӧдӧм вылӧ удждысьӧм.

Колӧ ёна кутчысьны бырӧдны самӧкур пуӧмъяс. Делегаткаяслы ӧтувтчыны да вермасны тайӧ лёкторйыскӧд. Правительство ӧні ёна чорыда кутіс мыждыны самӧкур пуысьясӧс да вузалысьяссӧ.

Бара воӧ кад яслияс вылӧ сьӧм чукӧртны. Колі ӧнісянь жӧ заводитны тӧждысьны бурджыка пуктыны сэні уджсӧ. Колӧ пемыдлун бырӧдны, олӧма бабаяслы колӧ грамотаӧ велӧдчыны дай челядьсӧ тшӧтш колӧ лэдзны велӧдчыны. Март 8-ӧд лун кежлӧ колӧ лӧсьӧдчыны гырысьӧс велӧдан школаясысь велӧдчысьясӧс лэдзны. Организацияяслы колӧ видзӧдлыны, — кутшӧм отсӧгъяс найӧ вермасны сетны, медым ӧдйӧджык бурмӧдны нывбабаяслысь олӧмсӧ. Удждысян да машиннӧй тӧвариществоясӧ шленӧ зэв на этша нывбабаяс пырӧмаӧсь. А сӧмын ӧд кооперация пыр крестьянка вермас кыпӧдны ассьыс овмӧссӧ. Колӧ нывбабаяслы кокньӧд сетны кооперацияӧ шленӧ пыригӧн.

Миян обласьтын уна нывбаба кер бердын уджалӧ (колян во вӧлі 6000 нывбаба саяс). Колӧ найӧс туйдӧдны да отсавны пырны видз-му да вӧр бердын уджалысьяс союзӧ.

Миян мог батрачкаясӧс-слугаясӧс партия бердӧ матыстӧдны.

Колӧ видзӧдлыны ёна-ӧ сӧветъяс матыстӧны нывбабаӧс сӧвет удж бердас. Кутшӧма уджалӧны сэні асьныс нывбабаясыс.

Миян обласьтын сӧветъясын ответственнӧй удж нуӧдысьяс нывбабаяс пӧвстысь абуӧсь на. Та йылысь колӧ чорыдджыка мӧвпыштлыны. Колӧ нывбаба съездъяс вылын сёрнияс йылысь да резолюцияяс йывсьыс быдӧнлы тӧдны; сӧветъясын, кооперативъясын, профсоюзъясын да мукӧдлаын уджалысьяслы видлавны, ставсӧ-ӧ налӧн вӧчӧмаӧсь нывбабаяс тшӧктӧм кузя, сӧвет власьт индӧм серти. Колӧ сьӧлӧмысь кутчысьны водзӧ восьтыны нывбабалы туйсӧ йӧз костын уджавны, найӧс югдӧдны, выль олӧм лӧсьӧдны.

Быд уджалысь нывбаба, тӧждысьӧ кӧ сійӧ ас олӧм вӧснаыс кындзи и йӧзкостса олӧмсӧ бурмӧдны — отсалӧ лӧсьӧдны социализм. Калинин ёрт нывбабаяслӧн ставсоюзса съезд вылын вӧчис доклад. Сійӧ висьталіс кыдзиджык колӧ гӧгӧрвоны социализм вӧчӧмсӧ. Социализм вӧчӧмыд пӧ абу сӧмын пабрик-заводъяс кыпалӧмын. Быд выль кӧрт туй, быд электрическӧй лампочка крестьянин керкаын, быд машина, быд ясли, пемыдлун бырӧдан удж — ставыс сійӧ кокньӧдӧ олӧмсӧ, матыстӧ карӧс сикт бердӧ, матыстӧ социализмлань.

Оз ков вунӧдны тӧдмавны мукӧд государствоясын олӧмсӧ — кыдзи нартитӧны озыр вир юысьяс миянлысь чойяснымӧс, миян кодь жӧ уджалысь йӧзӧс. Кыдзи капиталист государствоясын уджалысь йӧзыс лэчкысь моз мездысьӧны озыр чукӧрысь, чукӧртӧны ассьыныс выннысӧ.

Колӧ чукӧртавлыны быд сиктын сӧбранньӧяс. Нуӧдны конференцияяс вӧлӧсьтъясын, пуктыны спектакъяс, лэдзны стенӧ ӧшӧдан газетъяс. Бурджыка колльӧдӧй нывбабаяслысь Ставмувывса праздниксӧ.

Н. Анисимова.