ВОЙДӦР И ӦНІ
(Нывбабаяс олӧмысь)
А думыштан кӧ — олӧм жӧ вӧлі войдӧр нывбабаыдлӧн! Да ещӧ сюрӧма кӧ лёк энька-айка водзӧ да чорыд мужик дінӧ... Ёна делӧ вӧлі. Кыдз бара сійӧ олӧмыс кольӧма-а!
Помнита ме пӧчӧлысь аслас олӧм йылысь мойдӧмсӧ. Сетісны пӧ менӧ дас вит арӧсӧн комын кык арӧса сайӧ: му кодь пӧ дзик тіян дедныд вӧлі, букышӧн пӧ и видзӧдлывліс. Ёна пӧ и нартитліс! Дас квайт арӧснас пӧ ме сьӧкыд нин вӧлі. Мӧдӧдчам пӧ страдуйтныд весас вылад да, меным пӧ нопсӧ сьӧкыдджыкӧс пуктас, а муннысӧ пӧ комын верст сайӧдз колӧ — Луд вожӧ. Менӧ пӧ водзын ыстас, ачыс пӧ бӧрын кузь беддя. Он бара пуксьы шойччыштнытӧ кык пудъя нопнад! Эз ӧд и кув, пӧрысьӧдз оліс. А бур кыв эз шулы, куимур эз сетлы праздникъяс воласны да. Нинӧмӧн казьтыштны! Ог и казьтыштлы — грек кӧть спасенньӧ!
Уна труд вӧлі пӧчӧ пуктӧма, уна челядь быдтӧма, нэмыс керка гӧгӧр бергалӧма, видз-му уджалӧма. Картаын да видз вылын рӧдитлӧма, енлысь кокньӧд кевмылӧма.
Помнита ме, ичӧт дырйи ёна повлім шышъясысь. Медся ёна — Елесь Парӧысь. Кӧнкӧ бара, коньӧр, ловъя абу-а?
Помнита ме сійӧс ён мича шань нылӧн. Меным висьтавлісны, Парӧӧс пӧ мырдӧн пӧрысь, Сьӧд Ёгор сайӧ сетӧны. Вокъясыс пӧ (батьтӧм вӧлі) льӧм пу ньӧрйӧн нӧйтӧны да сетӧны. Мунім видзӧдлыны: Парӧ зэв бӧрдӧм чужӧма пукалӧ гӧбӧч вылас, синмӧдзыс чышъянсӧ лэдзӧма да.
Сетісны мырдӧн. Пируйтісны, гажӧдчисны.
Лун кык мысти кывсьӧ — пышйӧма пӧ. Дивӧыд! Став вӧлӧсьтыс шызис. Петӧма пӧ мӧс лысьтыны да дыр абу пырӧма. Петасны кӧ видзӧдлыны — сӧмын пӧдӧнчаыд сарай пос вылад. Явитісны правленньӧӧ, уськӧдчасны корсьны, десятскӧйясӧн, понъясӧн. Аддзасны рынышысь лун нёль-вит мысти. А делӧыс тӧлын вӧлӧма, кӧдзыд. Йӧзыд! Елесь Парӧӧс пӧ кутӧмаӧсь! А сійӧ шуӧ: ог пӧ вермы овны, мустӧм пӧ, видзӧдны пӧ ог вермы, дзик пӧ вӧрса кодь. Джагӧдча пӧ! Джагӧдчыны эз джагӧдчы, во кымын пыр сідз пышъяліс: кутасны, нӧйтасны, вежон-мӧд олас, сэсся бара пышъяс. Рынышъясын, пывсянъясын дзебсясис Парӧ. Сэсся коркӧ и мӧд вӧлӧсьтӧ вуджӧма. Вайисны этапӧн. Став кучиксӧ гезйӧн мужикыс лэдзӧма — ӧдва и ловъя кольӧма. Во кык-куим мысти Парӧ бара саймовтчӧма; сэки ылӧджык нин удайтчӧма пышйыны. Мужикыс вӧлись эновтіс.
Помнита ме сідзжӧ Габӧ Матренаӧс. Сідз жӧ (Парӧ моз) синмӧдзыс чышъянасьӧмӧн ветлӧдлӧ. Ме мамӧлысь юалі — мыйысь Габӧ Матрена шогсьӧ. Сійӧ пӧ зэв ыджыд грешнича: 24 арӧсӧдз пӧ ӧлӧма бура, нылӧн; ӧні пӧ нӧбасьӧ — сы вӧсна вокъясыс вӧтлӧмаӧсь, йӧз ордын олӧ, татшӧм дивӧыд пӧ кызь во пытшкын мӧд на.
Бать ни мам сылӧн эз вӧв. Тӧв. Кӧдзыд. Вайӧма сійӧ кагатӧ сарай пос улын, сэсся кынмӧмсьыд и кулӧма кымынкӧ лун мысти. Кагатӧ вокъясыд мыйкӧ мучитісны! Ӧти чужъяс, мӧд тувкас, помӧй вылын вӧлі олӧ, ыж ведрасьыс вӧлі лэпталӧ, оз вердны да. Рушкуыс ыджыд — «ыджыд рушкуа чурка» и нимыс вӧлі. Арӧс куимӧдз оліс да и кулі. Войдӧр ӧд батьтӧ эз корсьлыны.
Таво ми тыртам ӧкмысӧд во сэксянь, кор уджалысь йӧз власьтсӧ мырддис озыръяслысь — помещикъяслысь да фабрикантъяслысь. А власьтнас тшӧтш босьтісны уна права аслыныс. Нывбабаяслы Сӧвет власьт сымында права сетіс — ӧнӧдз на огӧ кужӧ став праванас пользуйтчынысӧ. Дзикӧдз ӧд ӧткодяліс мужикъяскӧд! Суддяад и, сӧветад и, мӧда-мӧдлы отсасян комитетад и, земельнӧй комиссияад и — быдлаӧ бабаяс сюйӧны бабаясӧс! Таво, 9ʼ во тыригад, сэтшӧм бӧрйӧм нывбабаыд Коми обласьтын — 833 морт. На пиысь 533 мортыс — судитысьяс, йӧзсянь заседательяс.
Уна вӧлӧсьтын эмӧсь делегаткаяс — сійӧ нывбабаяс ас костсьыс бӧрйӧмаӧсь велӧдчыны выль олӧмсӧ лӧсьӧдны. Обласьт пасьтаас ставыс — 2058 делегатка 70 чукӧрын (вӧлӧсьтын).
Делегаткаяс быд ног кутчысьӧны олӧмсӧ ассьыныс кокньӧдны:
1. Таво гожӧм кежлас лӧсьӧдлӧмаӧсь 53 ясли (челядьлы гожся оланін). Дерт, сьӧмнас отсаліс жӧ Сӧвет власьтыд. Асьныс быд ногӧн жӧ чукӧртӧмаӧсь дай: Катыд Ыбын пӧ ӧти морт абу ӧткажитчӧма, кор делегаткаяс ӧктысьӧмаӧсь.
Думыштан кӧ, мый кагаыд гожӧмнад мучитчас: понъяскӧд да каньяскӧд сёясны, гӧлӧс сибдытӧдз бӧрдасны, вӧв кок улад сюрӧны, вӧйӧны... Ёна бур яслиад челядьыдлы; видзӧны, вердӧны, дӧзьӧритӧны арлыда нывбабаяс да ещӧ ӧд пельшӧръяс волывлӧны.
2. Кокньӧдны кутчысьӧмаӧсь и ассьыныс уджсӧ: 34 няръясян машина нин судзӧдӧмаӧсь да ӧтвылысь (артельӧн) пользуйтчӧны. Ӧти луннас пӧ нёльӧн 150–200 юр няръялӧны — зэв пӧ лӧсьыд! Сыктыв катыдысь делегаткаяс пӧ кӧсйӧны судзӧдны нирасян, зуасян, печкан машинаяс — ёна тыдалӧ кажитчӧма!
3. Кузь шабді заводитӧмаӧсь ёна вӧдитны — катыдлань кӧдзӧмаӧсь таво вӧлі 123 пуд. Ыбса делегатка висьталӧ вӧлі: ме пӧ кӧдзлі агроном индӧм серти пӧимӧн да ӧтик тувйысь пӧ воис 25 тув шабді.
4. Нывбабаяс и грамотаӧ велӧдчӧны. Ӧти делегаткаӧс ме тӧда: 52 арӧса, а велалӧма лыддьысьны; да ӧд и кырымасьны кужӧ — дивӧ менӧ кутіс.
Тыдалӧ, Сӧвет власьтыд не тайӧ дивӧяс на ещӧ вӧчас.
Быд баба кӧ велӧдчас да быд удж кӧ машинаӧн пондам уджавны — сэки олӧмыд кутшӧм лоӧ!
А тайӧ дивӧыд лоӧ!
Ӧпим ныв.
