ЗЕМЛЕМЕРӦН ВИДЗ-МУ ЮКЛӦМ УДЖ НУӦДӦМ

Чорыдджыка колӧ босьтчыны видз-муӧн вӧдитчӧм бурмӧдны.

Миян, Коми обласьтын, крестьяналӧн видз-му этша. Паськӧдчыны кӧ да содтыны кӧ — колӧ зэв уна пӧсь да вын пуктыны вӧрысь да нюрысь видз-му вӧчигӧн. Колӧ сідз вӧчны, мед эськӧ этшаник видз-мусьыс унджык пӧльза локтіс. Ми видз-мутӧ вӧдитам зэв на лёк ногӧн: посни торйӧсь, разі-пельӧсь, а сы вӧсна оз позь заводитны уна переменаӧн вӧдитчыны, ёнджыка бурмӧдны-вынсьӧдны да выль пӧлӧс кӧдзаяс кӧдзны. Вӧдитам век важ ног — куим переменаӧн (коськӧм, рудзӧг да ид).

Тадзнад видз-мутӧ уджалӧмыд да вӧдитӧмыд омӧльтӧ мусӧ. Уналаын нин казялӧмаӧсь тайӧс да пессьӧны эськӧ бурмӧдны, сӧмын миян унатор на торкӧ.

Ӧти-кӧ, миян обласьтын ӧнӧдз на абу весиг ӧтик вӧлӧсьт ни сикт, кӧні бура лӧсьӧдӧма видз-муӧн вӧдитчӧм; мӧд-кӧ, миян обласьтын зэв этша землемеръясыс, кодъяс нуӧдӧны сійӧ уджсӧ; коймӧд-кӧ, крестьяна полӧны ыджыд рӧскодысь да став видз-му учётӧ босьтӧм вӧсна вот содӧмысь; нёльӧд-кӧ, мукӧдыслӧн ёнджыка му-видзсӧ бурмӧдӧма да мӧда-мӧдлы петкӧдӧмысь полӧны.

Землемерӧн видз-му юклӧм удж Коми обласьтын мунӧ омӧля.

Войнаӧдз да революцияӧдз Коми обласьтын землемерӧн видз-му юклӧм заводитлісны нуӧдны 44 вӧлӧсьтын, но войнаяс вӧсна тайӧ уджъясыс эз ло помалӧма. Видз-муӧн вӧдитчӧм ӧнӧдз на век важ кодьыс.

Революция бӧрын пырысь-пыр Сӧвет власьт шуис, видз-му уджавны пӧ колӧ агроном велӧдӧм серти, да колӧ пӧ бырӧдны омӧльторъяссӧ видз-му вӧдитӧмын. Миян обласьтын тайӧ удж регыд паськавны эз вермы дай ӧні на мунӧ зэв ньӧжйӧ.

1919 воын Обласьт пасьта уджаліс 6 землемер: 1920 ӧд воын — 4; 1922ʼ воын — 13; 1925ʼ — 19 землемер.

Тайӧ землемеръяснас тавоӧдз нуӧдӧма со кутшӧм уджъяс:

1. 1919ʼ воын: вит коллективлы да 2 совхозлы видз-му вундыны лӧсьӧдӧм удж; 5 вӧлӧсьтлы граница сувтӧдны да видз-му юклыны лӧсьӧдчӧм удж, но тайӧ уджъясыс некӧн абу помасьлӧма.

2. 1920 ӧд воын: 16 коллективлы видз-му вундыны лӧсьӧдчӧм удж да ӧти вӧлӧсьтӧ граница сувтӧдны лӧсьӧдчӧм удж нуӧдӧма; тайӧ уджъясыс бара жӧ абу помасьлӧма.

3. 1921ʼ воын: 8 коллективлы видз-му вундыны лӧсьӧдчӧм удж нуӧдӧма да ӧти вӧлӧсьтлы граница сувтӧдны лӧсьӧдчӧм удж нуӧдӧма; сэсся 6 коллективлы вундӧмаӧсь видз-му да 8 совхозлы граница сувтӧдӧм удж нуӧдӧма; но тайӧ бӧръя уджъясас (совхозъясыслысь) аддзӧмаӧсь лёк ногӧн уджалӧм да шуӧмаӧсь 2 совхозын выльысь вӧчны;

4. 1922ʼ воын: 6 коллективлы видз вундыны лӧсьӧдчӧм удж нуӧдӧма, нёль коллективлы видз-мусӧ вундӧмаӧсь, ӧтик заводлы сувтӧдӧма граница да вундӧма места, кык пӧчиноклы вӧрысь вундӧма места сэтчӧ овны кайӧм вылӧ да видз-му вӧчӧм вылӧ.

5. 1923ʼ воын: 3 пӧчиноклы вӧрысь вундӧма места сэтчӧ овны кайӧм вылӧ да видз-му вӧчӧм вылӧ; 2 коллективлы вундӧма видз-му; вундӧма места лесопильнӧй завод стрӧитны.

6. 1924ʼ воын: 2 пӧчиноклы вӧрысь вундӧма места сэтчӧ кайӧм вылӧ да видз-му вӧчӧм вылӧ; 12 вӧлӧсьтын граница сувтӧдӧм удж мунӧ (3 вӧлӧсьтын уджыс помасьӧма, а мукӧдас абу на); ӧтик коллективлы вундӧма видз-му да 4 школалы вундӧма участокъяс.

7. 1925ʼ воын: 9 пӧчиноклы вӧрысь вундӧма видз-му места сэтчӧ кайӧм вылӧ; помалӧма граница сувтӧдӧм удж воддза восянь кольлӧм 9 вӧлӧсьтын; 6 коллективлы вундӧма видз-му; 2 совхозлы вундӧма видз-му; 3 школалы участок вундӧма; Сыктывдінкар гӧгӧр граница сувтӧдӧма. Сэсся заводитӧма нуӧдны Кӧдзвывса земельнӧй обществоын землемерӧн видз-му юклӧм, но тайӧ уджыс абу на помасьӧма.

Тайӧ ставсьыс аддзам: миян Обласьтын збыльысьджыка некытӧн на абу нуӧдӧма видз-муӧн вӧдитчӧм бурмӧдӧм удж (кыдзи агрономия тшӧктӧ). Татшӧм удж нуӧдны колян (1925ʼ) восянь заводитӧма нин, но тайӧ уджыс ыджыд да таво, 1926ʼ воын, оз на дзикӧдз помась. Татшӧм удж, Кӧдзвыв вӧлӧсьтсьыс ӧтдор, мукӧдлаын некӧн на жӧ оз мун. Визин вӧлӧсьтын пондылісны таво нуӧдны татшӧм уджсӧ да бӧр дугдісны.

Таво, Кӧдзвылысь ӧтдор, мунӧны нӧшта со кутшӧм уджъяс: 1) деревня Чит торйӧдчӧ Выльгортса земельнӧй Обществоысь и на костын сувтӧдчӧ граница; 2) Лӧзымса земельнӧй Обществолы сувтӧдчӧ граница — Паджгасакӧд сорті-костіӧ видз-му уджалӧм бырӧдчӧ. (Тайӧ уджъясыс таво, буракӧ, оз вермыны помасьны, споруйтӧны да); 3) Пӧчинокъяслы видз-му места переселитчыны вундассьӧ казна вӧрысь Леткаса, Ношульса да Сыктывдінса Лесничествоясысь. Ставыс таво лоӧ вундӧма 40–50 пӧчиноклы. Уджыс мунӧ на да дзиксӧ ог на вермӧ тӧдны; 4) Емва вожса вӧлӧсьтъяслы лӧсьӧдчӧ граница казна вӧркӧд.

Тайӧ уджъяс вылас гожӧмнас таво уджалісны 19 землемер, а ӧні уджалӧ 14 морт. План серти таво кежлӧ колӧ вӧлі ставыс 36 землемер, но миян асланым землемеръяс абуӧсь на, а бокысь, мукӧд губерняясысь, судзӧдны эгӧ вермӧй, дай дона зэв сувтӧ судзӧдӧмыс да найӧс видзӧмыс. Тайӧ удж землемеръясӧс бокысь корӧмӧн ми огӧ вермӧ паськӧдны да ӧдйӧ нуӧдны: колӧ лӧсьӧдны асланым миянлы землемеръяссӧ. Мед дыр кежлӧ миян крестьяналӧн бурмӧдтӧг видз-муӧн вӧдитчӧм оз нюжав, колӧ унджык мортӧс ыстыны гырысь школаясӧ велӧдчыны. Ӧнӧдз гырысь школаясын землемерӧ велӧдчӧны сӧмын 5 морт.

Сэсся колӧ крестьяналы аслыныс заводитны видз-муӧн вӧдитчӧм бурмӧдны землемеръястӧг — вештасигъяс да юксигъяс дырйи.

Агрономъяслы, сельскокӧзяйственнӧй кружокъяслы, волісполкомъяслы, коммунист партия ячейкаяслы колӧ бурджыка мӧвпыштлыны видз-муӧн вӧдитчӧм бурмӧдӧм йылысь. Видз-муӧн вештасигъяс да юксигъяс дырйи колӧ старайтчыны бырӧдны посни торъясӧн, сорті-костӧн да разі-пельӧн видз-му уджалӧм.

С. Д. К.