ОСОАВИАХИМ ОБЩЕСТВОЛӦН ӦНІЯ УДЖЫС

Ставнымлы мог дорйыны Сӧвет Союзӧс.

Коммунист партия 15-ӧд съезд вылын Ворошилов ёрт висьталіс:

«Капиталист государствояс став вынсьыныс лӧсьӧдчӧны выль война кежлӧ. Налӧн думныс — жугӧдны Сӧвет Союзӧс. Медым капиталистъяс эз лысьтны Сӧвет Союз вылӧ уськӧдчыны, миянлы колӧ аслыным ёнмӧдчыны. Став уджалысь йӧзыс кӧ чорыда кутчысясны Сӧвет республикаӧс ёнмӧдан уджӧ, капиталист государствояс оз лысьтны торкны миянлысь мирӧн олӧмсӧ, оз лысьтны уськӧдчыны миян вылӧ».

Осоавиахим общество отсалӧ дорйыны Сӧвет Союзӧс.

Сӧвет республикаӧс доръян уджсӧ уджалысь йӧз пӧвстын нуӧдӧ Осоавиахим общество. Кыпалас кӧ война, ковмас уна йӧзӧс босьтны армияӧ. Гӧрд армия лоӧ ёна вына, бура кӧ кужны сійӧ кутас воюйтны. Сы вӧсна уджалысь йӧзлы колӧ ёна тӧдмасьны ӧнія воюйтан ногнас, водзсасян ногнас. Война дырйи ковмас зэв уна военнӧй кӧлуй (аэропланъяс, мукӧдтор). Та вылӧ колӧ жӧ отсӧг уджалысь йӧзлӧн. Тайӧ став уджсӧ и нуӧдӧ Осоавиахим общество.

Осоавиахим обществолӧн уджыс миян Коми обласьтын мунӧ жӧ.

Тайӧ зэв на том организация миян обласьтын. Осоавиахим обществолӧн уджыс зэв воӧ сьӧлӧм выланыс уджалысь йӧзлы. Январ 1-ӧд лун кежлӧ (1928-ӧд воӧ) Коми обласьт пасьта лыддьысьӧ Осоавиахим обществолӧн 129 ячейка, сэтчӧ ӧтувтӧма 3100 шленӧс. 129 ячейкаяс письыс 90 ячейкаыс — сиктъясын, мукӧдыс уджалӧны карса учрежденньӧяс бердын, школаяс бердын, да мукӧдлаын. Шленъяс пӧвстын медунаыс крестьяна — 1350 морт, сэсся служащӧйяс — 1106 шлен, велӧдчысьяс — 449 шлен, рабочӧйяс — 110 морт, военнӧйяс — 73 морт да мукӧд. Эмӧсь шленъяс пӧвстын нывбабаяс — 467 шлен.

Кутшӧма уджалӧ Осоавиахим общество миян обласьтын?

Лыддьысян керкаяс бердын, месткомъяс бердын лӧсьӧдалӧма кӧнсюрӧ Осоавиахимлысь уджсӧ тӧдмалӧм вылӧ торъя уголокъяс, обласьт пасьта ӧні уджалӧ 22 уголок. Та кындзи Осоавиахим обществолӧн восьтӧма 21 библиотека. Пыр уджалӧм вылӧ лӧсьӧдӧма Сыктывдінкарӧ выставка, уджалӧны военнӧй удж тӧдмалан кӧкъямыс кружок, эмӧсь лыйсьыны велӧдчан кружокъяс — 21, сэсся обласьт пасьта лӧсьӧдӧма 32 видлӧга участок — видлавны, тӧдмасьны кыдзи бурджык ногӧн видз-му уджавны да муяс вынсьӧдны. Та кындзи эмӧсь ещӧ мукӧд пӧлӧс кружокъяс.

Лӧсьӧдчӧй Гӧрд армия праздник кежлӧ.

Матысмӧ Гӧрд армиялӧн праздник луныс. Февраль 23-ӧд лунӧ тырас дас во Гӧрд армия йылысь декрет йӧзӧдӧмсянь. Медым тайӧ лунсӧ бура колльӧдны, ковмас водзвыв лӧсьӧдчыны. Осоавиахим обществолӧн сӧветыс шуис ӧнісянь жӧ заводитны лӧсьӧдчыны тайӧ лунсӧ колльӧдны. Праздник колльӧдігӧн лоӧ нӧшта на чорзьӧдны Сӧвет республика ёнмӧдан уджсӧ.

Медвойдӧр ковмас Осоавиахим ячейкаяслы став уджалысь йӧзсӧ тӧдмӧдны, кутшӧм ыджыд удж Сӧвет Союз ёнмӧдӧм кузя нуӧдӧ Осоавиахим общество. Колӧ обществоас кыскыны унджык шленӧс. Колӧ зільны быд вӧлӧсьтын, быд сиктын лӧсьӧдны Осоавиахим ячейкаяс. Уджсӧ ячейкаясын ковмас бурджыка лӧсьӧдны. Тайӧ, дерт, абу ӧтилунъя удж. Тайӧ уджъяссӧ нуӧдӧм вӧсна да лӧсьӧдӧм вӧсна пыр лоӧ тӧждысьны.

Кыдзи уджалысь йӧзсӧ тӧдмӧдны Осоавиахим уджнас?

Вӧлӧсьтувса ячейкаяслы ӧтув волполитпросветкомкӧд лоӧ собранньӧяс вылын нуӧдны сёрнияс Осоавиахим общество удж йылысь. Ӧтпырйӧ лоӧ тӧдмӧдны СССР да мукӧд государствояс кост олӧм йылысь. Докладъяссӧ вӧчигӧн со мыйясджык колӧ висьтавны: капиталист государствояс лӧсьӧдчӧны выль война кежлӧ, налӧн думныс — уськӧдчыны Сӧвет Союз вылӧ. Капиталист государствояс ыдждӧдӧны ассьыныс армияяссӧ, содтӧны военнӧй ӧружйӧ да кӧлуй. Воысь воӧ найӧ лэдзӧны унджык сьӧм военнӧй рӧскодъяс вылӧ. Сэсся колӧ висьтавны сӧвет правительстволысь мирӧн олӧм вӧсна зільӧмсӧ. Неважӧн Швейцарияын, Женева карын, вӧлі разоружитчӧм йылысь чукӧртчылӧм. Тайӧ чукӧртчылӧм вылӧ ветліс тшӧтш миян делегация. Сӧвет правительство нимсянь делегация тшӧктӧ вӧлі дзикӧдз разоружитчыны. Тшӧктӧ вӧлі быд государствоын лэдзавны армияяссӧ, быдлаын бырӧдны ӧружйӧ запасъяс, быд государствоын лӧсьӧдны закон военнӧй служба пыр кежлӧ бырӧдӧм йылысь да военнӧй удж нуӧдысь государствоӧс мыждӧм йылысь. Капиталист государствояс эз видлавны сӧвет правительстволысь планъяссӧ, налӧн разоружитчӧмыс вӧвлі дай коли куш сёрниӧн.

Выль война дырйи ковмас косясьны оз сӧмын фронтъяс вылын армиялы, лоӧ врагъяскӧд вермасьны став уджалысь йӧзлы пӧшти быдлаын. Лэбалан машинаясӧн, быдсяма пӧлӧс лёк газъясӧн враг вермас локны быдлаӧ. Сідзкӧ, колӧ быдӧнлы тӧдны кыдзи водзсасьны врагкӧд. Тайӧ став уджсӧ и нуӧдӧ Осоавиахим общество. Со мыйяс йылысь ковмас нуӧдны сёрнияс. Дерт, тані ставсӧ висьтавны он вермы, тайӧ сӧмын сюрӧсыс докладчикъяслы.

Колӧ восьтавны уголокъяс да лӧсьӧдавны кружокъяс.

Ковмас лыддьысян керкаяс бердӧ (кӧні абу на) восьтавны Осоавиахим уджсӧ тӧдмалан уголокъяс. Тані бара жӧ позяс нуӧдны сёрнияс, лыддьыны нигаяс, газетъяс. Уголокъясас стенъясӧ ковмас ӧшлыны плакатъяс, тӧдмӧдны крестьянасӧ военнӧй техникаӧн.

Оз ков вунӧдны петкӧдлыны уголокас Осоавиахим обществолысь крестьяна овмӧс бурмӧдӧм вӧсна тӧждысьӧмсӧ. Медым уголокыс тӧдчана вӧлі, плакатъяссӧ, картинаяссӧ, лозунгъяссӧ колӧ вежлавны. Тайӧ уджсӧ вермасны нуӧдны пионеръяс, сӧмын колӧ налы индыны мый да кыдзи вӧчнысӧ.

Военнӧй удж тӧдмалан кружок.

Осоавиахим уголокъяс бердӧ колӧ лӧсьӧдавны военнӧй удж тӧдмалан кружокъяс. Ӧнӧдз обласьт пасьта сӧмын на кӧкъямыс татшӧм кружок. Тайӧ зэв на этша. Колӧ зільны татшӧм кружокъяссӧ лӧсьӧдавны быд лыддьысян керкаяс бердӧ. Кружок тӧдмалӧ быдсяма пӧлӧс военнӧй удж, тӧдмасьӧ выль косясьӧм ногъясӧн да водзсасьӧм ногъясӧн. Тайӧ кружокъясас чуйдӧдысьясыс пыдди колӧ кыскыны Гӧрд армияысь петысьясӧс да сиктъясын запасын олысь команднӧй составӧс.

Лыйсьыны велӧдчан кружокъяс.

Зэв колантор сиктъясын лыйсьыны велӧдчан кружокъяс. Тайӧ кружокын велӧдчӧны лыйсьыны. Лыйсьӧмыс ёнджыка кыскас крестьянаӧс кружокъясас куш нигаяс вылысь велӧдчӧм дорысь. Винтовкаяссӧ, патронъяссӧ позьӧ судзӧдны Осоавиахим обласьтувса сӧвет пыр. Обласьт пасьта онӧдз лӧсьӧдӧма нин 21 татшӧм кружок. Тӧдмӧдлан кӧ крестьянасӧ тайӧ кружок уджнас, зэв ёна позьӧ паськӧдны лыйсьыны велӧдчан уджсӧ.

Колӧ унджыклаын лӧсьӧдны видлӧга участокъяс.

Осоавиахим отсалӧ крестьяналы тӧдмасьны бурджык ногӧн видз-му вынсьӧдӧмкӧд — мыйӧн позьӧ вынсьӧдавны.

Тайӧ уджсӧ Осоавиахим ячейкаяс нуӧдӧны видз-му удж велӧдан кружокъяс пыр. Медым тайӧ уджыс тӧдчана вӧлі, колӧ быд вӧлӧсьтын лӧсьӧдавны видлӧгъяс да петкӧдлыны крестьяналы кыдзи позьӧ муяссӧ вынсьӧдны химическӧй (минеральнӧй) вынсьӧданторъясӧн. Колӧ петкӧдлыны кыдзи вермасьны муяс вылын, градъяс вылын кӧдзаяс, пуктасъяс жугӧдысьяскӧд (лёльӧяскӧд, гагъяскӧд).

Обласьт пасьта ӧнӧдз лӧсьӧдӧма нин видлӧг вылӧ 32 участок. Водзӧ кежлӧ татшӧм видлӧгъяссӧ нӧшта на колӧ паськӧдны. Тайӧ уджсӧ кӧ лӧсьӧдны бура, дерт, Осоавиахим обществоӧ пырасны зэв уна крестьяна.

Нывбабаясӧс тшӧтш колӧ кыскыны Осоавиахимӧ.

Сӧвет Союз доръян уджӧ колӧ кыскыны тшӧтш и нывбабаясӧс.

Осоавиахим общество шленъяс пӧвстын зэв на этша комсомолечьяс (обласьт пасьта 357 морт). Колӧ зільны став комсомолечсӧ ӧтувтны тайӧ обществоас.

Та кындзи нӧшта мукӧд пӧлӧс уджъяс на сулалӧны Осоавиахим общество шленъяс водзын. Колӧ чукӧртны сьӧм лэбалан машинаяс вӧчӧм вылӧ, тшӧтш «Коми морт» нима лэбалан машина стрӧитӧм вылӧ, мукӧд пӧлӧс уджъяс.

Паськӧдам кӧ ми Осоавиахимлысь уджсӧ, сы пыр кыскам ёнджыка уджалысь йӧзӧс ассьыныс государствонысӧ доръян уджӧ, дерт, капиталист государствоястӧ, уськӧдчасны кӧ миян вылӧ, кокньыдджыка венам.

К. Н.