ПАРТИЯЛЫ ВОЧА МУНЫСЬЯСӦС ВӦТЛІМ ПАРТИЯЫСЬ

1924 воӧ вӧлі Ставсоюзса партиялӧн 14-ӧд съезд. Сэки партияса ӧнія оппозиция первой мыччӧдліс гӧгӧрбок ассьыс чужӧмсӧ. Оппозицияас водзмӧстчысьясыс вӧліны Зиновьев да Каменев. Найӧ кежисны Троцкӧй туй вылӧ (Троцкӧйыс важӧн нин вӧлі кыскӧ партиясӧ Ленин туй вылысь бокӧ).

Лунысь лунӧ оппозиция ылаліс Ленин туй вылысь, партия дінысь. Оппозиция сэсся кутіс лӧсьӧдны мӧд партия, ассьыс партия, Ленин партиялы воча кутіс мунны. Сӧвет власьтлы дас во тырӧм празнуйтігӧн оппозиция Мӧскуаын да Ленинградын петаліс уличаяс вылӧ аслас мӧвпалӧмӧн, лозунгъясӧн. Сійӧ кӧсйис кыскыны ас бердас рабочӧйясӧс. Рабочӧйясыд казялісны кытчӧ оппозиция найӧс кыскӧ, вӧтлӧмӧн вӧтлісны уличаяс вывсьыс.

Партия кык во чӧж терпитіс лёк уджсӧ оппозициялысь. Бӧръяпомыс сэсся оппозицияыд кутіс мунны веськыда нин революциялы паныд. Центральнӧй контрольнӧй комиссия партияса 15-ӧд съезд воссьытӧдз на вӧтліс партияысь оппозициялысь юралысьяссӧ: Троцкӧйӧс да Зиновьевӧс. Кольны найӧс партияӧ эз нин позь. Найӧ ӧд сэки вермисны нӧшта на уна лёкторъяс вӧчны партиялы да сӧвет власьтлы.

Ставсоюзса коммунист партиялӧн 15-ӧд съезд ошкис партияса Центральнӧй комитетлысь оппозициякӧд вермасьӧмсӧ да шуис став водзмӧстчысьяссӧ оппозициясьыс (122 мортӧс) вӧтлыны партиясьыс. Съезд веськыда шуис: оппозиция ылалӧма Ленин туй вылысь, сійӧ кутіс ас уджнас отсасьны буржуйяслы.

Кутшӧм бокъяссянь оппозиция мунліс паныд партиялы.

Кутшӧм сёрнияс кузя нӧ оппозицияыс вӧлі торъялӧ партия дінсьыс? Веськыда кӧ, став кузяыс.

Троцкӧй шуӧ: социализмтӧ пӧ стрӧитны миян сӧвет государствоын оз позь; буржуйяс, крестьяна вылӧ пыксьӧмӧн, путкыльтасны миянӧс. Надея пӧ миян сӧмын мукӧд, гырысьджык капиталист государствоясын революция кыптӧм вылӧ. Мукӧд муса рабочӧйяс кӧ пӧ оз кыпӧдчыны, оз лӧсьӧдны асланыс государствоын сӧвет власьт, ми пӧ матӧ воам татчӧ. Сідз жӧ вӧлі сьылӧны Зиновьев Каменевкӧд.

Ленин шуліс: миян государствоын (Россияын) социализмтӧ позьӧ вӧчны. Социализмтӧ вӧчны миян став коланторйыс эм. Ставмувывса капиталистъяс кӧ оз кутны торкавны миянлысь уджсӧ, оз кутны воюйтны, ми дзик асланым вынӧн вермам дай вӧчам социализмтӧ. Партия эз вунӧд Ленинлысь шуӧмъяссӧ. Партия гораа висьталіс: ми вӧчам социализм. Сӧмын мед миянлы сетасны овны мирнӧй олӧмӧн.

Оппозиция сэсся шуӧ: сиктын пӧ кыптӧны кулакъяс. Наысь быдмасны выль помещикъяс. Кулакъяс пӧ гӧль йӧзӧс босьтісны нин ас кабыр уланыс. Найӧ пырисны сиктса кооперативъясӧ, исполкомъясӧ.

Миян государство пӧ, шуӧ оппозиция, оз мун социализмлань, мунӧ капитализмлань. Миян государство сувтӧ дай сувтіс нин буржуйяс государство туй вылӧ. Коммунист партия пӧ ньӧжйӧникӧн кежӧ Ленин туй вывсьыс; кулакъясӧс, выль буржуйясӧс — озыр чукӧрӧс дорйысь партияӧ кутіс пӧрны.

Оппозиция татшӧм сёрнияснас думсьыс вӧлі повзьӧдлӧ партияӧс, тшӧтш рабочӧйясӧс. Троцкӧй, Зиновьев, Каменев да став накӧд ӧтвыв мунысьясыс шуӧны: колӧ пӧ партияыслы ёна вежны сиктын политикасӧ. Колӧ пӧ озыръяслысь няньсӧ бара мырдӧн босьтны, колӧ политикасӧ сиктъясын нуӧдны 1918–19 воясын кодь жӧ. Оппозиция вӧлі тшӧктӧ крестьяналысь мырдӧн — заёмӧн босьтны 100–200 миллион пуд нянь. Колӧ пӧ гӧль йӧзсӧ ӧтувтны асланыс союзӧ. Повзьӧм йывсьыд оппозицияыд сиктъясын кӧсйӧ вӧлі вӧчны ыджыд кось.

Коммунист партия бара шуӧ: Троцкӧй велӧдӧм серти ми огӧ мунӧ. Ми мунам Ленин велӧдӧм серти, Ленин туй кузя. Ленин миянлы висьтавліс: рабочӧйяслы социализмсӧ колӧ вӧчны ӧтувйӧн гӧля да шӧркоддьӧма олысь крестьянакӧд. Кулакъяскӧд ми вермасям нин. Ми найӧс мӧд ногӧн топӧдам. Мед кулакъяс оз вермыны топӧдны гӧль крестьянаӧс, колӧ сиктъясын ёнмӧдны кооперация, мӧда-мӧдлы отсасян комитетъяс. Колӧ сэтчӧ ӧтувтны став гӧля да шӧркоддьӧма олысь крестьянасӧ. Кулакъясӧс колӧ дзикӧдз торйӧдны гӧля да шӧркоддьӧма олысь крестьяна дінсьыс. Мед пикӧ воӧма крестьянин эз мун кулак дінӧ, мед муніс сійӧ кооперацияӧ, мӧда-мӧдлы отсасян комитетӧ. Гӧль крестьянаӧс вотъясысь дзикӧдз колӧ мездыны. Гырысьджык вотъяс колӧ пуктыны кулакъяслы. Машинаяс, видз-му уджалан кӧлуй, кӧйдысъяс да мукӧд коланторъяс медвойдӧр колӧ сетны артельяслы, тӧвариществояслы. Со кутшӧм политика партия нуӧдӧ дай нуӧдас водзӧ сиктъясын — крестьяна пӧвстын.

Китайса революция йылысь оппозиция шуӧ вӧлі со кыдзи: китайса коммунист партиялы да рабочӧйяслы пӧ эз ков водзвывсӧ мунны ӧтув гоминданкӧд, буржуйяс дор мунысь партиякӧд. Пыр пӧ накӧд вензьыны колі, косясьны. Тайӧ шуӧмъясыс бара абу лючкиӧсь. Ленин мӧд ногӧн шуліс: мукӧд кадъяснас колонияса рабочӧйяслы да крестьяналы ковмылас мыйкӧ дыра мунны асланыс водзмӧстчысь буржуйяскӧд, кор найӧ сувтӧны паныд ставмувывса империалистъяслы (Англияса, Америкаса, Францияса да мукӧд гырысь государствоса капиталистъяслы). Водзджыксӧ Китайын буржуйясыс мунісны революция дор. Сэки позьӧ вӧлі накӧд ӧтув уджавны, мед эськӧ ёнджыка вермасьны империалистъяскӧд. Сэки рабочӧйяс да крестьяна вермӧны вӧлі чукӧртны аслыныс вынсӧ. Бӧръяпомыс китайса буржуйяс повзисны революциясьыс да вуджисны империалистъяс бердӧ. Найӧ кутісны пӧдтыны рабочӧйяслысь да крестьяналысь кыпӧдчӧмсӧ. Та бӧрын, дерт, китайса буржуйяс лоины рабочӧйяслы да крестьяналы империалистъяс кодь жӧ врагъяс.

Оппозиция лӧсьӧдліс мӧд партия.

Оппозициялӧн лои аслас программа, сійӧ кутіс жугӧдны партиялысь дисциплинасӧ, пондіс вӧчны мӧд партия. Юралысьыс сэні лои Троцкӧй. Выль партияад ӧд колӧны йӧз. Оппозиция заводитліс поткӧдны коммунист партияӧс. Оппозициялӧн водзмӧстчысьясыс мунісны пабрик-заводъясӧ, агитация сэні кутісны нуӧдны, рабочӧйяссӧ кӧсйисны асланьыс кыскыны. Октябрса праздник дырйи оппозиция петіс уличаяс вылӧ аслас плагъясӧн. Оппозиция бӧрысь партия эз мун. Оппозициялы поткӧдны партияӧс эз удайтчы. Рабочӧйяс оппозицияӧс ас дінаныс матӧ эз сибӧдны.

Оппозиционеръяс колисны ас кежаныс. Коммунист партиялӧн 15-ӧд съездыс налы сетіс чорыд воча кыв, вӧтліс партияысь.

Ыджыд, ёна ыджыд вӧлі мыжыс оппозициялӧн. Найӧ ӧд заводитлісны поткӧдны Ленинлысь партиясӧ, кӧсйисны жугӧдны рабочӧйяслысь гӧля да шӧркоддьӧма олысь крестьянакӧд ӧтувтчӧмсӧ. Сӧвет государстволы оппозиция вермис вӧчны зэв ыджыд омӧльтор. Сӧвет государство, найӧ лёк удж понда, вермис усьны. Ставмувывса революция уна вояс кежлӧ вермис сувтлыны. Ленинлӧн партияыс чорыда тракнитіс оппозицияӧс. Оппозиция ӧні лои жугӧдӧма. Партия кутас и водзӧ кежлӧ мыждыны, коді кутас зільны поткӧдны Ленинлысь ӧтувъя партиясӧ, коді кӧсъяс сӧвет власьтлы паныд сувтны.

Оботуров