КӦДЗӦМ

Мый вӧчны кӧйдысӧн кӧдзтӧдзыс.

Нянь кӧйдысъяс пиын тшӧкыда овлывлӧны нянь пиын быдман тшакъяс. Тшакъясыс ёна мырддьӧны нянь тусьлы колан сёянъяссӧ. Сы вӧсна урожайясыд вермӧны ёна чинны.

Идъяс пиын унаысь паныдасьлӧны шойшепъяс (головня). Шойшеп быдмӧ нянь шепъясас. Сэні ид тусьыс оз нин вермы лоны. Кӧйдыс письыд шойшептыдлысь тшакъяссӧ колӧ бырӧдны. Кыдзи бырӧдны колӧ юасьны агрономъяслысь.

Сюяс пиын унаысь жӧ сюрлывлӧ мӧд пӧлӧс тшак — ужпинь. Ужпиня няньыд, унджык кӧ ещӧ ужпиньыс, мортлы абу здоровнӧ сёйны. Ужпиньтӧ сю пиысь позьӧ бӧрйыны киӧн, сӧмын сідзтӧ дыр тырмас дай ставсӧ он вермы бӧрйыны. Позьӧ ӧдйӧ бӧрйыны мӧд ног. Вӧчсьӧ сідзи: нёль ведра ва пиӧ пуктӧны ӧти пуд сов. Сэтшӧм сола васӧ кисьтӧны кутшӧмкӧ паськыд дозйӧ — пельсаӧ. Пожйӧ пуктыны сю кӧйдыс кык чунь вомлӧс суда, дай сійӧс, сю тыра пожсӧ сюйӧны пельсаӧ, сюйӧны ставнас, сӧмын мед пож дорӧдыс ваыс пырнысӧ оз вермы. Ва пиас сюйӧм бӧрын кӧйдыссӧ гудрыштӧны. Сэки став ужпиньыс каяс ва вылас, да сэтысь найӧс кокни нин босьтавны ичӧтик пожйӧн либӧ киӧн. Став ужпиньсӧ бӧрйӧм бӧрын кӧйдыссӧ сола ва пиысь перйӧны, сэсся сюйӧны мича ва пиӧ, мед пожъяссяс. Сы бӧрын косьтӧны шонді водзын. Паччӧрын косьтыны оз позь, сэні вермас кӧйдысыд тшыкны. Ӧти пӧлӧс ванас позьӧ весавны ужпиньтӧ зэв уна сю пиысь.

Ва пиӧ пожйӧн сюйӧмӧн гудралігӧн кӧ оз кай ва вылас став ужпиньыс, сэки колӧ ва пиас совсӧ содтыштны. Ужпиньыскӧд кӧ сюыс тшӧтш кайӧ, колӧ пельсаад васӧ содтыштны.

Тшӧкыда-ӧ колӧ кӧдзны.

Тшӧкыдджыка либӧ шочджыка кӧдзны коланлуныс вежласьӧ унатор вӧсна: бур чужан кӧйдыс кӧдзсьӧ этшаджык, омӧлик, ёга кӧйдыс серти. Ёга му вылӧ кӧдзсьӧ унджык, ёгтӧм дорысь. Вына му вылӧ кӧдзсьӧ этшаджык, вынтӧм му серти. Сёрӧнджык кадсьыс кӧдзигӧн кӧдзны колӧ унджык. Сэсся сы серти, мый вылӧ кӧйдыссӧ кӧдзан. Босьтам шабді. Кӧйдыс вылӧ кӧ кӧдзан, кӧдзсьӧ этшаджык, кудель вылӧ кӧ — унджык. Вика кӧ кӧйдыс вылӧ кӧдзан, колӧ этшаджык, турун вылӧ кӧ — унджык.

Киӧн кӧдзӧм.

Миян ёна на кӧдзӧны муястӧ ки помысь. Бур али омӧль киӧн кӧдзӧмыс машинаӧн кӧдзӧм серти? Дерт, омӧльджык. Киӧн кӧдзӧмӧн некор он вермы кӧдзны ӧтырышйӧ, тусьыс оз ӧтмоза разав. Ӧтилаын лоӧ тшӧкыдджык, мӧдлаын шочджык. Тшӧкыдінас няньыд бура быдмынысӧ оз вермы: нянь тусьясыс мӧда-мӧдсӧ кутасны дзескӧдны, оз кут тырмыны сёяныс, ваыс ни, шондіыс. Шоча кӧдзӧмла лоӧны кушинъяс. Сэсся киӧн кӧдзӧмнад нянь тусьясыс оз ӧтпыднаын лоны му пиас. Коді кольӧ му вылас, коді вывті пыдӧ пырӧ дай оз вермы петавнысӧ, либӧ петалас кӧ, лоӧ омӧлик да нэр. Коді кольӧ выліас, ракаяс кокаласны, либӧ вермас косьмыны. Татшӧмторъясыс вӧсна киӧн кӧдзигӧн зэв уна лишнӧй кӧйдыс вошӧ.

Киӧн кӧдзӧмӧн няньыд оз ставыс ӧткодя во. Коді лоӧ кӧдзигас пыдӧ, сійӧ кутас сёръяммыны. Сійӧн мукӧд шептысь сійӧ жӧ му вылас вывті нин воӧма, мукӧдыс — веж на.

Веськыда кӧ шуны, кинад кӧдзӧмӧн кӧйдысыс унджык мунӧ, урожайыс этшаджык воӧ. Збыльысь овмӧссӧ бурмӧдны босьтчысь крестьянинлы колӧ кӧдзны няньтӧ машинаӧн.

Машинаӧн кӧдзӧм.

Радӧн кӧдзан машинаӧн кӧдзӧм лоӧ дзик мӧд, киӧн кӧдзӧм дорысь. Машинаыд кӧдзӧ ӧткодь визьясӧн, визьясас тусьясыс оз чукӧрӧн гылавны, а пыр ӧтмоза, дай ставыс ӧтпыднаӧ. Сэки няньыд ставыс быдмӧ ӧткодь, оз лоны кушинъяс, вывті тшӧкыдъяс. Сы вӧсна урожай ёна содӧ, — шӧркоддьӧма кӧ босьтны, содӧ 15% вылӧ. Сэсся кӧйдыс мунӧ этшаджык. Машинаӧн кӧдзӧмӧн, киӧн дорысь, быд нёль пуд пыдди мунӧ сӧмын куим пуд. Дай няньыс сувтас му вылас тшӧкыдлуннас ӧткодя.

Крестьяна муяс вылын вӧчавлӧмаӧсь видлӧгъяс машинаӧн да киӧн кӧдзӧмъясӧн. Видлӧгъясыс со мый петкӧдлӧны:

Видлӧгъяс десятина му вылын сюӧн.

	1-й видлӧг	2-ӧд видлӧг	3-ӧд видлӧг
Киӧн кӧдзӧмӧн кӧйдысыс мунӧма	9 п. 30 пн.	10 п. 18 пн.	9 п.
Машинаӧн « « «	7 п. 10 пн.	6 п. 5 пн.	6 п. 20 пн.
Машинаӧн кӧдзӧмӧн кӧйдысыс этшаджык мунӧма	2 п. 20 пн.	4 п. 13 пн.	2 п. 20 пн.
Воӧма урожайыс: киӧн кӧдзӧмӧн.	76 п. 8 пн.	62 п. 25 пн.	48 п. 29 пн.
« « машинаӧн «	91 п. 13 пн.	72 п. 11 пн.	61 п. 11 пн.
Машинаӧн кӧдзӧмӧн урожай унджык воӧма	15 п. 5 пн.	9 п. 26 пн.	12 п. 22 пн.
Машинаӧн кӧдзлӧмыс сетіс крестьянинлы унджык нянь	17 п. 25 пн.	13 п. 39 пн.	15 п. 2 пн.

Видлӧгъяс десятина му вылын идйӧн.

	1-й видлӧг	2-ӧд видлӧг
Киӧн кӧдзӧмӧн кӧйдысыс мунӧма	10 п.	11 п. 12 пн.
Машинаӧн « « «	7 п.	8 п. 3 пн.
Этшаджык мунӧма машинаӧн кӧдзӧмӧн	3 п.	3 п. 9 пн.
Воӧма урожайыс: киӧн кӧдзӧмӧн	65 п. 25 пн.	54 п. 30 пн.
« « машинаӧн кӧдзӧмӧн	74 п. 12 пн.	64 п. 23 пн.
Машинаӧн кӧдзӧмӧн унджык воӧма	8 п. 27 пн.	9 п. 33 пн.
Ставсӧ машинаӧн кӧдзӧмыс сетіс унджык няньсӧ	11 п. 27 пн.	13 п. 2 пн.

Татысь аддзам, кутшӧм бур кӧдзны радӧн кӧдзан машинаӧн, киӧн кӧдзӧм дорысь.

Машинанад кӧдзӧмыд бур быд кӧдзалы. Сӧмын шабді, кудель вылӧ кӧ кӧдзан, колӧ киӧн коявны. Машина оз вермы ёна бура кӧдзны омӧля небзьӧдӧм муяс вылын, сэсся турун вужъя муяс вылӧ. Машинаӧн кӧдзигӧн муыдлы колӧ лоны небыдӧн дай турун вужтӧмӧн.

Кӧдзан машинаяс эмӧсь: 7 рада, 9 рада, 11 рада дай унджык радаӧсь. Ӧти вӧлӧн кӧдзны бурджык лоӧ 7 да 9 радаяс. 11 рада машинатӧ вермӧ кыскавны ӧткӧнсӧ ён вӧв нин.

Тун.