КЫСЯНЬ БОСЬТЧЫНЫ СКӦТ БУРМӦДӦМ ВЫЛӦ
Крестьянин Н. Ч. гижӧ: «агрономъяслы войдӧр колӧ ёнджыка, став вынсьыс, став сьӧлӧмсьыс босьтчыны кӧрым бурмӧдны да содтыны крестьяналысь. Колӧ ызйӧдны, велӧдны найӧс кыдзи бурмӧдавны выль да важ видзьяс, мед унджык да бурджык турун пондіс быдмыны, кыдзи быдпӧлӧс сёян турунъяс кӧдзны да мукӧдтор». Тайӧ пӧ, — шуӧ Н. Ч., — медся колантор. Сэсся, кор пӧ кӧрымъяс содасны, вӧлисти заводитны скӧтӧс бурмӧдны, бур рӧд лӧсьӧдны.
Татшӧм ногӧн, кыдзи гижӧ Н. Ч., скӧттӧ бурмӧдны он вермы. Оз позь первой кӧрым бурмӧдны, бӧрыннас сэсся скӧтсӧ. Либӧ — первой скӧт бурмӧдны, а бӧрыннас кӧрым. Колӧ кыкнансӧ: скӧтсӧ дай кӧрымсӧ бурмӧдны ӧтпырйӧ, ӧти сайын. Со ачыс Н. Ч. заводитӧма вердны ассьыс мӧсъяссӧ бур кӧрымӧн, тӧвнас вердӧма тыр пӧттӧдзыс, юкталӧма шонтыштӧм ваӧн, видзӧма шоныд картаын. Мый артмӧма сыысь? Ӧти мӧскыс, нёльӧд кукъя, вайӧма во чӧжӧн сӧмын 61 пуд да 36 тув йӧв, а мӧдыс (первой кукъя) — 56 п. да 9 тув. Сэсся ачыс жӧ и шензьӧ: кытысь тай нӧ пӧ та мындаыд йӧв? Дерт, та мында йӧлыд этша.
Йӧвтӧм мӧстӧ кӧть сыысь бура верд, сійӧ оз нин ёна йӧвтӧ содты. Мукӧд губерняын збыль мӧсъясыс лысьтӧны йӧвсӧ во чӧжнас 300 пудйӧдз. Сӧмын оз «бур кӧрымӧн да ва визув ув турунӧн» вердӧмла, кыдзи гижӧ Н. Ч. Сэні скӧт рӧдыс бурджык, сэсся дӧзьӧритӧны найӧс ёнджыка, оз миян моз. Сэсся рӧдсӧ паськӧдӧны ёна бӧрйӧмӧн.
Н. Ч. гижӧ водзӧ: «вӧвліны нин миян, комияслӧн видлӧгъяс. Весиг земствояс дырйи нин лӧсьӧдавлісны бур ӧшъяс, судзӧдлісны колмогорса да ярославса гырысь рӧд мӧсъяс, куканьяссӧ разӧдлісны крестьяналы». Наысь пӧ ӧти бур мӧс эз ло. Кӧть ещӧ ёна ваяв татчӧ Ярославса скӧттӧ, бур да уна йӧла мӧс на пиысь некор тані оз ло. Оз ло сӧмын миян кӧрым тырмытӧмла да вывті омӧльлунла (кодсюрӧлӧн ӧд эм и бур кӧрымъяс). Оз вермыны сэтшӧм скӧтыд овмӧдчыны, оз лӧсяв тані налы климатыс да. Со тай нӧ мукӧд роч кӧйдыстӧ кӧдзлан миян му вылӧ да, оз жӧ сійӧ быдмы, лоӧ омӧлик, жебиник, либӧ ньӧти оз во — кынмас. Бокысь вайӧм мӧскыд сэтшӧм жӧ.
Сы вӧсна ӧні агрономъяс шуӧны: колӧ пӧ бурмӧдны скӧтсӧ татчӧс рӧдӧн, коді тані нин быдмӧма, тані олӧма, кодлӧн рӧдысь рӧдӧ вуджӧ уна да госа йӧв ваянлуныс. Сыкӧд ӧти сайын, ӧтпырйӧ бурмӧдны тшӧтш кӧрымсӧ да дӧзьӧритӧмсӧ. Сэки сӧмын миян мӧсъясыд лоӧны йӧлаӧсь.
Быд крестьянинлы колӧ тӧдны: йӧвтӧм мӧстӧ кӧть ещӧ бура верд, йӧлыс сылӧн ёна оз и содлы. А йӧла мӧстӧ кӧ вердан идзасӧн, йӧлыс оз жӧ ло.
П. Оплеснин.
