ВО ГӦГӦРЪЯ УДЖ ПОТРЕБИТЕЛЬСА КООПЕРАЦИЯЛӦН

(1925–26-ӧд воын)

Тайӧ тӧлысьын мунӧ собранньӧ Обсоюзлӧн. Быд кооперативысь воласны делегатъяс. Пондасны сёрнитны-артавны: кыдзи-мый колян во уджалӧмаӧсь кооперативъяс, Обсоюз, мый вӧчны водзӧ кежлӧ.

Тані висьталам, ыджыда-ӧ паськалӧма миян кооперация, мый сылӧн бур-омӧльыс, да мый колӧ водзӧ керны.

Мый сійӧ Обсоюзыс?

Тані сёрниыс лоӧ сӧмын обласьтувса куим уезд йылысь. Изьва уезд улын эм асланыс союз да кооперативъяс, кодъяс Обсоюзӧ оз пырны.

Колӧ шуны со мый (унаӧн на оз гӧгӧрвоны тайӧс): быд кооператив уджалӧ ас вӧлянас, ас шленъяс тшӧктӧм сертиыс, правленньӧясыс оз лыддьыссьыны Обсоюзса служащӧйясӧн. Обсоюз оз вермы тшӧктыны кооперативлы сідзи либӧ тадзи вӧчны, тӧвар мырдӧн сетны. Обсоюз сӧмын индалӧ, юралӧ да велӧдӧ вӧлӧсьтувса кооперативъясӧс аслас инструкторъяс пыр да налы вайӧ тӧвар. Став кооперативъясыс ӧтлаасьӧны, пайӧ пырӧны да восьтӧны аслыныс союз, нуӧдысь пыдди.

Миян Обсоюз воссьыліс 1921-ӧд воын. Таво тыри вит во удж нуӧдӧмыслы.

Мыйта миян кооператив да сэні шленыс.

Обсоюз улын 119 потребобщество, налӧн ставыс 170 лавка. Октябр 1-ӧд лун кежлӧ вӧлӧма потребобществоясын 24.200 шлен-пайщик. Таво содӧма 3.626 шлен. Пырӧмаӧсь кооперативӧ быд сё керка юрысь 65-ыс (65%). Сетӧмаӧсь сьӧм пайяссӧ 89.177 шайт. Медъёна кооперацияӧ йӧзыс пырӧмаӧсь Удӧраын, медомӧля Емдінувса районын. Став шлен письыс нывбаба — 13,4%. Гӧль крестьяна став шлен письыс лоӧ 55,7%, озыра олысьяс — 1,7%, служащӧйяс — 5,4%.

Тайӧ лыдпас серти позьӧ веськыда шуны — Коми обласьтын кооперативъяс паськыда нин пуксьӧмаӧсь, мукӧд губерняяс серти водзын мунӧны. Мукӧдлаын, став СССР пасьта пырӧма шленӧ сӧмын 30% на став керка юрсьыс, дай пай чукӧртӧмыс этшаджык на. Ми чайтам, локтан во кежлӧ ещӧ ёна паськӧдны кооперация, 75% став керка юрсьыс пыртны шленӧ потребобществоясӧ да быд шленлысь пайсӧ вит шайтӧдз чукӧртны. Колӧ медъёна гӧль йӧзлы отсавны пырны да нывбабаяслы. Ылі деревняясӧ лавкаяс колӧ восьтавны — ньӧбасьысь дорӧ тӧвар матыстны.

Мый дон вузалӧмаӧсь тӧвар.

Во гӧгӧрӧн став вузасьысь организацияяс вузалӧмаӧсь тӧварсӧ кӧкъямыс миллион шайт дон. Сы пиысь потребительса кооперативъяс пыр тӧвар муніс 4.567.887 шайт дон: джынсьыс унджык. Колян во серти содӧма тӧвар бергӧдчӧмыс 48% вылӧ. Быд керка юрӧ воӧ 108 шайт да 40 ур дон (колян во 84 ш. 40 ур). Тӧвар бергӧдчӧм паськалӧм вӧснаыс кооперативас пондісны донтӧгджык тӧргуйтны. Уджӧн вузасьӧм ёна чинӧ, сы вылӧ воӧ сӧмын 8% став тӧвар бергӧдчӧмсьыс.

Дон лэдзӧм.

Медъёна колӧ мырсьыны тӧвар дон лэдзны. Кымын уна рӧскод, сымын тӧвар вылад доныс содӧ. Мукӧдлаас рӧскодыс ичӧтджык, мукӧдлаас — ыджыд на. Гӧгӧр кӧ лыддян, быд сё шайт тӧвар вузалӧм вылӧ рӧскодыс пуксьӧ 7 шайт да 35 ур. Колян во вӧлӧма 9 ш. 50 ур. Тӧвар босьтӧм дон вылас содтӧмаӧсь 11 ш. 60 ур, колян во — 12 ш. 40 ур. Обсоюзлӧн рӧскодъясыс чині сідзжӧ 8 ш. 98 урсянь 6 ш. 12 урӧдз. Тэчан кӧ став тавося да колян вося рӧскодсӧ, аддзам: тавося рӧскодыс чинӧма 3–4% (быд шайт вылӧ куим-нёль ур чинӧма). Уна тӧварад, ставыс, мый мунӧма кооперативъяс пыр, донтӧммӧдӧмыс лоӧ 200 сюрс шайт дон. Унджык тӧварлӧн доныс лэччис.

Мыйта сьӧмыс кооперативъяслӧн.

Сьӧм содӧмыс медбура висьталӧ кооперативъясыдлысь вынсӧ да быдмӧмсӧ. Видзӧдламӧ, мыйта сьӧмыс вӧлӧма кольӧм воясӧ да мыйта ӧні.

Октябр 1-ӧд лун кежлӧ 1924 воын потребобществояслӧн аслас сьӧмыс вӧлӧма 210.800 шайт, 1925 воын сійӧ жӧ лун кежлӧ — 341.600 шайт, 1926 воын содӧма нин 476.700 шайтӧдз. Сьӧмыс соді барышъясӧн да шленъяс пайясӧн. Чукӧртӧм паевӧй капиталыс быд шлен вылӧ воӧ таво 3 шайт 84 ур, кольӧм во вӧлӧма 2 шайт 98 ур. Медомӧля пайяссӧ чукӧртӧма Абъячойса (3 шайт 7 ур) да Емдінув районъясын (3 шайт 11 ур). Медводзын тайӧ уджас мунӧ Мылдінса район (чукӧртӧма 5 шайт 35 ур быд шлен вылӧ). 90 потребобществоын пайыс 5 шайта, 5-ын — 4 шайта да 33-ын — 3 шайта. Тайӧ пайяссӧ кӧ тырӧдз чукӧртны, колӧ на ещӧ шленъяссянь воны сьӧмыс 8.405 шайт.

Уна-ӧ да кысьджык ньӧбасьӧмаӧсь.

Медвойдӧр Обсоюзысь. 1923–24 воын сылысь ньӧбӧмаӧсь 68% став ньӧбалӧм тӧварсьыс, 1925–26 воын — 73,2%. Сэсся государствоса вузасянінъясысь — 22,3%, частнӧй вузасьысьяслысь — 4,5%.

Кутшӧм йӧзӧс бӧрйӧмаӧсь удж нуӧдны.

Потребобществоясын став пыр уджалысьыс (постоянные) правленньӧясас — 423 морт. На пиысь коммунист партияса шленъяс — 9,1%, комсомолечьяс — 6,2%, судзсьытӧм (гӧль) крестьяна — 43%, шӧркоддьӧма олысь крестьяна — 57%, служащӧйяс — 5,8%, рабочӧйяс — 1,6%.

Кооперативын уджалӧм кад серти (по стажу): ӧти воӧдз — 39%, ӧти восянь кык воӧдз — 22%, кыксянь куимӧдз — 19,3% да вылӧджык — 19,7%.

Нывбабаяс уджалӧны: правленньӧясын — 5 морт да ревизуйтан комиссияын — 6 морт.