НЕУНА СӦВЕТЪЯСӦ БӦРЙЫСЬӦМЪЯС ЙЫЛЫСЬ
Бӧрйысьӧмъяс муніны бурджыка.
Бӧрйысьӧмъяс таво колян вояс дорысь мунісны бурджыка: бӧрйысьысьясыд ёнджыка нин гӧгӧрвоӧны кыдзи да мыйла колӧ бӧрйыны бурджык сӧветтӧ. Таво волісны унджыкӧн бӧрйысян собранньӧяс вылад да ёна бур индӧдъяс сеталісны сӧветын уджалысьяслы. Бӧрйысьысьяс таво ёнджыка нин водзмӧстчӧмаӧсь обществоса уджад.
Бӧрйысьӧмъяс йывсьыс юӧръясыс эськӧ эз на быдлаысь воны да, позьӧ нин (газетъясӧ гижӧмъясысь да мукӧд юӧръяс серти) шуны бӧрйысян собранньӧяс вылӧ волӧм йылысь со мый: Кулӧмдін карулын 100 морт пытшкысь волӧма 60 м., Емдін карулын — 55 м., Визин карулын — 55 морт. Сэсся быдлаын бӧрйысян собранньӧяс вылӧ таво волісны уна нывбабаяс: быд 100-ысь 40 нывбаба гӧгӧр.
Вӧлӧсьтувса сӧветъяс съезд вылӧ делегаткаясӧс бӧрйигӧн киястӧ зэв кодлысюрӧтӧ эз лэптавны. Мукӧдлаас вӧлӧм озыр йӧзыд зілясны асланьыс бергӧдны да нинӧм налӧн оз артмы. Делегатъясад пыр веськаліны гӧль йӧзъяс — собранньӧяс вылын индалӧм ёртъяс. Сідзкӧ, дерт, тавося бӧрйысьӧмъясын нырщикъясыс лоӧмаӧсь гӧль йӧз.
Сэсся унджык волісполкомас зэв окотаысь йӧзыд бӧръялісны коммунистъясӧс. Тыдалӧ, найӧ кужӧмаӧсь нин петкӧдлыны ассьыныс бур мывкыднысӧ да сетны кутшӧмсюрӧ отсӧг выль олӧм лӧсьӧдан уджын.
Мыйла бӧрйысьӧмъяс бурджыка муніны.
Ме ногӧн кӧ, таво бӧрйысьӧмъясыд муніны бурджыка со мыйяс вӧсна.
Ӧти-кӧ, волісполкомъясыд колян во тшӧкыда йӧзыдлы висьтавлӧмаӧсь асланыс да сӧвет власьт уджъяс йылысь. Сы понда йӧзыд ӧні кужныджык нин кутӧмаӧсь прамӧя сёрнитны олӧм лӧсьӧдӧм йывсьыд.
Мӧд-кӧ, кор йӧзыд гӧгӧрвоӧны олӧм лӧсьӧдӧм йывсьыд, зільджыка локтӧны собранньӧяс вылад. Сэсся чукӧртны бӧрйысьысьястӧ унджыкӧс ёна отсаліс быд бӧрйысьысьӧс торъя гижӧдӧн коралӧмыд.
Коймӧд-кӧ, коммунистъяс, комсомолечьяс, учительяс да мукӧд йӧз костын удж нуӧдысьяс, важӧнсянь нин ӧти-кыка йӧз костын нуӧдӧмаӧсь бӧрйысигкежлӧ лӧсьӧдчан уджтӧ.
Позьӧ шуны, крестьянаыд да рабочӧйясыд таво ёна пыдди пуктісны бӧрйысян уджтӧ. Мукӧд вӧлӧсьтад воан да, он на удит йӧзыскӧд прамӧйджыка тӧдмасьны, а тэ дінӧ дядьӧясыд локтасны да индӧны нин кодъясӧс колӧ волісполкомад бӧрйыны. Сэсся пырджык зільӧны, медым эськӧ веськалісны исполкомын важ уджалысьясыс. Тыдалӧ, волісполкомъясыд колян во вель ёна нин вермӧмаӧсь кыпӧдны ассьыныс уджнысӧ, вермӧмаӧсь буракодь видзӧдлыны крестьяналысь олӧм лӧсьӧдӧм вылас.
Мый вылӧ бӧрйысьысьяс медъёна видзӧдлісны.
Бӧрйысян собранньӧяс вылын да вӧлӧсьтувса сӧветъяс съездъяс вылын унджыклаас шуисны: ёнджыка да кужӧмӧнджык босьтчыны видз-му уджалӧм бердӧ. Сы вӧсна видз-му юклӧм колӧ нуӧдны сідзи, мед сы бӧрын кокниджыка позис босьтчыны выль ногӧн да ӧтувйӧн уджавны. Бурмӧдны видз-му потшӧсъяс, дзикӧдз дугӧдны скӧтӧн турун кӧдза талялӧм.
Волісполкомъяслы зільджыка вайны ид да зӧр кӧйдысъяс, мед эськӧ тувсов кӧдзаяс эз сёрмыны.
Сьӧлӧмысьджык босьтчыны туйяс лӧсьӧдӧм бердӧ да уисполкомъяслы бурджыка веськӧдлыны тайӧ уджнас.
Волісполкомъяслы водзӧ ещӧ на сюсьджыка видзӧдны крестьяна олӧм бӧрся да регыдджык сетны колан отсӧгъяс, суас кӧ крестьянаӧс кутшӧмкӧ немулича (урон).
Обисполкомлы колӧ сетны водзджык крестьяналы нажӧтка да водзджык юӧртны нажӧткаяс йывсьыс.
Бурмӧдны колӧ мӧсъяс да вӧвъяс. Сы вӧсна уналаын шуисны вайны вӧлӧсьтӧ бурджык ӧшъясӧс да ужъясӧс.
Волісполкомъяслы чорыдджыка босьтчыны бырӧдны самӧкур вӧчӧм, юӧм да сы помысь лёктор вӧчӧмъяс.
Водзӧ кежлӧ налогъяс пукталігӧн оз ков тавося моз вежлавны уджсӧ, водзджык да бурджыка та йылысь колӧ мӧвпыштны да лӧсьӧдчыны.
Уна вӧлӧсьтъясын школаяс олӧны шогмытӧм керкаясын. Сы вӧсна крестьянаыс ас выннаныс босьтчӧмаӧсь школа керкаяс стрӧитны. Сӧмын налы вывті сьӧкыд тайӧ уджсӧ нуны, вылісянь оз отсавны индӧдъясӧн да.
Тайӧ медгырысьторъясыс, кодъяс йылысь бӧрйысигӧн сёрниталісны. Сэсся уна индӧдъяс сетісны вӧлӧсьтувса олӧм лӧсьӧдӧм йылысь да кыдзи волісполкомъяслы, кӧть кутшӧм удж нуӧдігӧн, не торйӧдчыны крестьянаысь. Дерт, кымын уна уджалысь йӧз пондасны сьӧлӧмысь волісполкомъясыдлы отсавны, сымын олӧм лӧсьӧдан уджыд ӧдйӧ кутас мунны.
Кыв-мӧдӧн кӧ шуны, таво бӧрйысьысьяс медъёна тӧждысисны, мый йылысь тӧждысьӧны и коммунист партия да сӧвет власьт: бур олӧм кыпӧдігмоз сиктъясын ёнмӧдны сӧвет власьт.
Кыдзи лӧсьӧдчӧмаӧсь бӧрйысигкежлӧ партиялӧн ячейкаясыс.
Сӧветъяс бӧрйыны босьтчытӧдз, Сӧветскӧй правительство да Коммунист Партиялӧн Центральнӧй Комитетыс, сідзжӧ Обком, Укомъяс да Уисполкомъяс, сиктса партияса ячейкаяслы да волісполкомъяслы сетлісны уна индӧдъяс да туйдӧдъяс кыдзи колӧ лӧсьӧдчыны сӧветъяс бӧрйигкежлӧ. Ёна-ӧ бура лоӧма лӧсьӧдчӧмыс? Дерт, абу быдлаын ӧткодя. Ме ногӧн кӧ, мукӧдлаас жеба (омӧля). Эмӧсь сэтшӧм вӧлӧсьтъяс, кытӧні весиг оз тӧдны гӧль да шӧркоддьӧма олысь крестьяна костысь сьӧлӧмысьджык сӧветъяс удж бердӧ босьтчысь войтырсӧ. Гӧль йӧзсӧ чукӧртлігӧн весиг абу индалӧмаӧсь, кодӧс колӧ бӧрйыны вӧлӧсьтувса сӧветъяс съезд вылӧ. Бӧрйысьӧм водзвылын абу чукӧртлӧмаӧсь нывбабаясӧс. Партиялӧн ячейкаясыс абу кывзӧмаӧсь докладсӧ волісполкомъясын уджалысь коммунистъяслысь.
Татшӧм жеба лӧсьӧдчӧм пондаыд уналаын сӧветъясӧ эз веськавны гӧль да шӧркоддьӧма олысь крестьяна костысь колан войтырыс. Нывбабаяс бӧрйысигӧн зэв разі-пельӧ гӧлӧсуйтісны да эз вермыны ас костсьыныс ӧтиӧс весиг сюйны сӧветӧ.
Бара жӧ шуа, быдлаын абу татшӧм. Уна вӧлӧсьтын нин лӧсьӧдчӧмыд лои бура. Гӧль войтыр шӧркоддьӧма олысьяскӧд ставсӧ вермисны босьтны асланыс киӧ. Сӧветъясӧ веськаліны сюсь да тӧлка нывбабаяс. Индӧдъяс выль волісполкомъяслы сетісны бурӧс. Сэтшӧм вӧлӧсьтыс, менам лыддьӧм серти, чукӧрмас 30 кымын. Ставыс тайӧ муніс бӧрйысьны бурджыка лӧсьӧдчӧм понда да партияса ячейкаяс бур индӧдъясысла.
Ӧні колӧ вӧчны со мый.
Быд сиктса партияса ячейкалы ковмас бура, быд боксянь тӧдмасьны сӧветъясӧ бӧрйысьӧм уджыскӧд, кыдзи сійӧ муніс, кыті бур, кыті омӧль, мыйла омӧль. Сэсся мӧвпыштны, кыдзи ковмас сійӧ омӧльяссӧ водзӧ кежлӧ бырӧдны.
Сы кындзи быд ячейкалы, бӧрйысигӧн шуалӧмъяс серти, ковмас зільны ладмӧдны удж вӧлӧсьтувса овмӧс кыпӧдӧм кузя.
Волісполкомъяслы ковмас жӧ чорыда босьтчыны вӧчны вӧлӧсьтувса съезд вылын делегатъясӧн тшӧктӧмъяссӧ.
Булышов.
