ТӦВАР ВАЙӦМ ЙЫЛЫСЬ

Миян обласьтын медуна тӧвар мунӧ потребкооперация пыр. Воысь воӧ потребкооперациялӧн уджыс тайӧ боксянь ёнмӧ. Кольӧм воӧ бара на вель ёна ёнмис.

Тӧвнад миян тӧваръястӧ вайны донтӧм туйыд абу. Сэсся тӧвартӧ зэв ылысь пыр миянлы лоӧ вайны. Сы вӧсна тӧвар коланлунсӧ да вермас оз сійӧ ставыс вузассьыны лоӧ артавны во джын кымын водзджык. Тайӧ арталӧмсӧ вӧчӧны нянь да турун урожай вылӧ да пушнина шедӧм вылӧ водзвыв видзӧдлӧм серти. Бур нянь воӧмла да пушнина бура шедӧмла пабрик-заводса тӧвар миян ёна мунліс, весиг мукӧд сикас тӧварыс эз тырмыв.

Колян во миян вель уна сикас тӧвар эз тырмы: макорка, истӧг, кучик, ӧшинь стеклӧ, сакар, треска, кӧрта кӧлуй, сідз водзӧ. Таво потребкооперация зэв ёна зілис, мед эськӧ тӧвар тырмытӧмыс эз нин ло дай ва туйӧн вайис ва воссьытӧдз тырмиг надеяӧн. Сідз, 1925 воын, октябр 1-ӧд лун кежлӧ потребкооперацияса обласьтувса союзлӧн тӧвар запасыс вӧлі 922 сюрс шайт дон, а 1926 воын, октябр 1-ӧд лун кежлӧ запасыс вӧлі нин 1.521 сюрс шайт дон. Сідзкӧ, позьӧ шуны: Обласьтын во заводитчигкежлӧ тӧварыс эм.

Босьтам кӧ тавося первойя кварталсьыс (октябр–декабр тӧлысьяс) уджсӧ, торъя сикас тӧваръяс вузалӧмысь аддзам со мый:

Нянь тӧвар.

Таво эськӧ миян асланым урожайыд омӧль вӧлі да, Обсоюзӧн заптӧм няньыс омӧля мунӧ. Ӧні ӧд унджык крестьяниныс ассьыс на няньсӧ сёйӧ. Ӧти-кӧ, та вӧсна омӧля йӧзыд няньтӧ босьтӧны. Ёнджыка кутасны босьтны мӧд квартал помас (мартсянь кымын). Мӧд-кӧ, миян обласьтын медъёна няньтӧ вузалӧ Хлебопродукт, кодлӧн няньсӧ уна заптӧма. Сы вӧсна Обсоюзлӧн аслас нянь запасыс этша. Кӧть и этша, тулысӧдз тырмас на. Тулыснас Обсоюз няньтӧ кӧсйӧ вайны 120.000 пуд.

Таво пыр оз кут тырмыны рис да ва воссьытӧдз перлӧвӧй крупа. Дыр омӧль туй сулалӧм вӧсна оз тырмы вӧлі кослунъя вый. Водзӧ кежлӧ вый лоӧ. Сьӧкыда таво сюрӧ тшай, оз тырмы центрын. Миян Обласьтын эськӧ тшай тырмытӧмыд ёнасӧ эз на вӧв, да водзӧ кежлӧ вермас лоны, оз кӧ, быттьӧ, вайны заграничаысь.

Треска запас эм тырмымӧн. Кардорса сельди ньӧти абу, омӧля таво шедӧма да.

Овмӧслы колан тӧвар.

Этша, оз тырмы ӧшинь стеклӧ, дай оз позь надейтчыны водзӧ кежлӧ вайӧм вылӧ. Абу тырмымӧн загранича тӧваръяс пиысь: черъяс, напилокъяс, пилаяс, мукӧдтор. Кӧрта кӧлуйлысь коланлунсӧ ми омӧля на тӧдам. Сы вӧсна вермас не тырмыны посниджыкторъяс: ведраяс, тазъяс, пожъяс, сідзи водзӧ. Пӧсуда тӧвар да лампа кӧлуй эм тырмымӧн.

Пушнина омӧля шедӧмла ёна чині лыйсян кӧлуй ньӧбалӧм. Сэтшӧм тӧварыс уна на кольӧ мӧд во кежлӧ.

Кучик да манупактура тӧвар.

Колян вося моз кучик тырмытӧмыд таво оз нин ло. Кучик тӧвар во гӧгӧр кутас сетны Обсоюзлы договор серти Кожсиндикат. Таво пабрикаса кучиккӧд кутас вермасьны (конкурировать) татчӧс кустаръяслӧн вӧчӧм кучик.

Манупактураӧн судзсям. Сӧмын абуджык тырмымӧн сукнояс да вылыс паськӧмса матеръеяс. Ситечулов тӧвар запас эм вель ыджыд. Сукноястӧ виччысьны и водзӧ кежлӧ ыджыд надеяяс абуӧсь, оз кӧ вайны заграничаысь.

Тӧвар вайны лоӧ видзчысьӧмӧн.

Видзӧдлан кӧ обласьтын таво кежлӧ воӧм урожай вылӧ, ёна бур вузасьӧм, тӧвар иналӧм оз позь виччысьны: таво нянь-турун урожайыд омӧль; бара жӧ сэсся зэв этша урыд шедӧ, весиг татшӧм этша ур лоӧмыс миян обласьтын эз на вӧвлы. Позьӧ шуны — вузасьӧм боксянь таво сьӧкыд во. Первойя кварталыс эськӧ петкӧдліс — тӧвар ӧні кежлӧ мунӧма бура, ӧткымын контораяс вузалӧмаӧсь воддза серти куим пӧв кымынӧн унджык. Сӧмын тавося сьӧкыд во вӧснаыс, таво миянлы тӧвар ньӧбан да ваян уджтӧ лоӧ нуӧдны ёна видзчысьӧмӧн. Тадзинад, видзчысьӧмнад сьӧкыд зэв лӧсьӧдны уджсӧ сідзи, мед эськӧ быд сикас тӧварыс вӧлі тырмымӧн.

Тӧвар коланлунсӧ да эмлунсӧ тані висьталӧм серти, позьӧ шуны: таво регыдджык вермас лоны тӧварыслӧн куйлӧмыс, а оз, колян вося моз, тӧваръяслӧн тырмытӧмыс.

Т. да П-ов.