СЬӦМ ЧӦЖАН КАССАЯС
Государстволӧн уджалысь йӧзлысь сьӧм чӧжан кассаясыс колӧны — ӧти-кӧ, мед эськӧ уджалысь йӧзыс вермисны чӧжыштӧм сьӧмсӧ вошӧмысь повтӧг видзны, мӧд-кӧ: мед государстволӧн финансыс ёнмис.
Сӧвет правительство сьӧм чӧжан кассаяс пыр, кооперативъяс пыр да воана удждысьӧмъяс лэдзӧмӧн чукӧртӧ мыйкӧ дыра кежлӧ, быттьӧ удждӧ, прӧст, куйлан сьӧмсӧ йӧзлысь. Тадзи чукӧртӧм сьӧмсьыс ӧти пайыс мунӧ выль пабрик-заводъяс лӧсьӧдӧм вылӧ да важъяссӧ дзоньталӧм вылӧ, мӧд пайыс крестьяна овмӧслы удждысьлӧм вылӧ, мукӧдтор лӧсьӧдӧм вылӧ.
Мыйта сьӧмсӧ пукталӧмаӧсь.
Со тайӧ таблицаясыс петкӧдласны кутшӧма уджалысь йӧз пукталӧмаӧсь сьӧмсӧ кассаясӧ.
| Коми обласьтын | СССР пасьта | |
| Сьӧм чӧжан кассаяс | 42 | 14.757 |
| Сьӧм пуктысьяс | 1.068 | 1.284.800 |
| Пуктӧм сьӧмыс | 74.652 ш. 45 ур | 84.010.200 ш. |
| Пуктӧм сьӧмыс ӧти пуктысь юрӧ | 67 ш. | 66,9 ш. |
Миян Коми обласьтын сьӧм чӧжан кассаясӧ пуктысьясыс да сьӧмыс воысь воӧ со кыдзи содӧмаӧсь.
| Кутшӧм кадӧ. | Касса лыд. | Сьӧм пуктысь лыд: ставыс. | Сьӧм пуктысь лыд: став письыс крестьяна. | Сьӧм пуктысь лыд: прӧчентӧн*. | Пуктӧм сьӧмыс (шайт лыд): ставыс. | Пуктӧм сьӧмыс (шайт лыд): крестьяналӧн. | Пуктӧм сьӧмыс (шайт лыд): прӧчентӧн. |
| 1924 воын, январ 1 лун кежлӧ | 1 | 335 | оз тӧдны | — | 21.000 | оз тӧдны | — |
| 1925 воын, январ 1 лун кежлӧ | 24 | 401 | — | — | 5.700** | — | — |
| 1926 воын, январ 1 лун кежлӧ | 39 | 631 | 83 | 13% | 40.473 | 2.950 | 7% |
| 1926 воын, юль 1 лун кежлӧ | 42 | 949 | 187 | 21% | 68.051 | 9.515 | 14% |
* Прӧчентъяснас тані индӧма крестьяна лыдсӧ став пуктысьысь лыд письыс.
** 1924 воын, кор сьӧм дон усьӧмсьыд оз нин ков вӧлі повны, кассаӧ сьӧм пуктылысьяс унаӧн сьӧмсӧ бӧр босьталісны.
Кассаясысь бурыс уджалысь йӧзлы.
Сьӧм чӧжан кассаыд пуктӧм сьӧмсьыд мынтӧ ыджыд прӧчент. Войдӧр, революцияӧдз, сьӧм чӧжан кассаяс мынтӧны вӧлі во гӧгӧрӧн сӧмын 3,6%. Революция бӧрын медводзсӧ мынтылісны 4%. Ӧні, 1926 вося август 11-ӧд лунсянь, строк урчиттӧг кӧ сьӧмтӧ пуктан, сетӧны во чӧжӧн 8%, а строкӧн кӧ пуктӧма, — воӧн 9% (9 ш. 100 шайт вылӧ во гӧгӧрӧн).
Сьӧмтӧ кассаад пуктӧм бӧрын, оз нин ков повны вошӧмсьыд ни, сісьмӧмсьыд ни, сотчӧмсьыд ни. Сьӧмыд кассаад некор оз вош. Сьӧм чӧжан кассаӧ пуктӧм сьӧмсьыс пуктысьыс водзын кыввидзӧ Сӧвет правительство. Сылӧн сы вӧсна сьӧм чӧжан кассаяс запаснӧй капиталӧ сетӧма 10 миллион шайт. Пуктысьыс, кӧть кор, вермас бӧр босьтны кассаысь став сьӧмсӧ, либӧ мыйкӧ мында, пуктӧма кӧ вӧлі сылӧн строк урчиттӧг. Строк урчитӧмӧн пуктӧм сьӧм бӧрсӧ позьӧ босьтны строкыс тырӧм бӧрти.
Сьӧм чӧжан кассаӧ пуктӧм сьӧм лыдсӧ дай пуктысьыслысь ним-овсӧ видзӧны гусьӧн. Висьтавлас кӧ кодкӧ сы йылысь, судӧ сійӧ сюрӧ. Пуктӧм сьӧм некод оз вермы мырддьыны ни, арестуйтны ни, пуктысьыслысь ним-овсӧ тӧдмавны ни, суд кындзи.
Сьӧм чӧжан касса пыр позьӧ и, коді кӧсйӧ, воттӧ мынтыны. Сьӧм чӧжан кассаысь жӧ позьӧ государствоӧн воана удждысьӧм облигация ньӧбны, позяс тӧдмавны — эн-ӧ во ас киад кутан облигация вылад. Позьӧ жӧ облигациятӧ сьӧм чӧжан кассаӧ закладӧ пуктыны. Воас кӧ сійӧ облигацияыс, сьӧмсӧ закладӧ пуктысьыслы сетасны, закладас пуктӧмыслӧн кӧ урчитӧм строкыс эз на коль.
Сьӧм чӧжан касса пыр позьӧ сьӧмтӧ ыстыны кытчӧ гажыд, став СССР пасьтаӧ, колӧ сӧмын кассаас висьтавны кытчӧ, кодлы да мыйта ыстыны да поштаӧн ыстӧмсьыс мынтысьны.
Коді оз ӧти местаын ов, а ветлӧдлӧ ӧтилаысь мӧдлаӧ да пуктӧма кӧ сійӧ сьӧмсӧ кассаӧ, кӧсйӧ кӧ, позьӧ босьтны кассасьыс аслыспӧлӧс эскӧданпас — аккредитив, кӧні урчитӧма пуктӧм сьӧм лыдсӧ: ставсӧ либӧ кымынӧдкӧ юкӧнсӧ. Сійӧ гижӧд сертиыс мортыс вермас босьтны сьӧмсӧ любӧй сьӧм чӧжан кассаысь, кӧні эм кык уджалысь. Миян Коми обласьтын аккредитив сертиыс сетӧны сьӧмтӧ уездувса да обласьтса кассаяс.
Кассаӧ сьӧмтӧ пуктігӧн позьӧ сійӧс гижӧдны кӧть ас вылад, кӧть код вылӧ, а кӧть и ним-ов урчиттӧг. Ним-ов урчиттӧг кӧ пуктан, сэки сетасны кассаад мӧд пӧлӧс нижка да сы серти сьӧмтӧ и кутасны сетавны.
Медводдза пуктігас кассаад колӧ вайны ӧти шайт, сыысь улӧ оз босьтны, а водзӧсӧ сэсся позяс весиг ӧти урӧн пуктавны. Позьӧ кассаад сьӧмтӧ пуктавны поштаса маркаясӧн, кабала вылӧ лясйӧдлӧмӧн, сӧмын бара жӧ ляскавны маркаяссӧ медводдза пуктігас ковмас шайтӧдз.
Сьӧм чӧжан кассаяс — крестьяналы отсӧг.
Тані став висьталӧм сертиыс позьӧ аддзыны: сьӧм чӧжан кассаяс отсалӧны крестьяналы ичӧтикаӧн, вочасӧн чукӧртны сьӧм быдсяма коланторъяс вылӧ: видз-му уджалан кӧлуй ньӧбӧм вылӧ, паськӧм лӧсьӧдӧм вылӧ, стрӧитчӧм кежлӧ, мыйяс вылӧ ӧтпырйӧ уна сьӧм колӧ. Сэсся сьӧм чӧжан кассаясыд сетӧны крестьянаыдлы и мукӧд пӧлӧс отсӧгъяс.
Миян СССР пасьта став крестьяна лыд сертиыс сьӧм чӧжан кассаясӧ пуктысьӧм йӧзыс этша, ӧти прӧчентысь на этшаджык. Миян обласьтын ставыс 211.676 морт, на пиысь кассаын чӧжӧны сьӧмсӧ 1068 морт: быд 188 морт пиысь ӧти морт.
Унджыкыс крестьяна пиысь оз на тӧдны, мый сійӧ сьӧм чӧжан кассаыс, кутшӧм отсӧг налы сыысь. Колӧ быдӧнлы тӧдмӧдны крестьянаӧс сьӧм чӧжан кассаяскӧд, висьтавлыны, кутшӧм бурыс сьӧм чӧжан кассаын сьӧм видзӧмысь.
Сідзи ми регыдджык дай унджык содтам сьӧмпуктассӧ кассаын, сійӧн ёна отсалам крестьяналы дай государстволы.
