СУДЗСЬЫТӦМ КРЕСТЬЯНАЛЫ КОЛӦ ӦТУВТЧЫНЫ

Кывлывлан сэтшӧм сёрнияс: весьшӧрӧ пӧ ӧні бара кутчысьӧны ӧтувтны судзсьытӧм (гӧль) крестьянаӧс. Став крестьянаыс пӧ ӧткодьӧсь, оз пӧ позь найӧс уна пельӧ юкны. Коді пӧ дышӧдчӧджык, сійӧ и гӧль, коді сьӧлӧмсяньыс, пӧсь петтӧдзыс уджалӧ, сійӧ и бурджыка олыштӧ. Колӧ пӧ Сӧвет власьтыслы тӧждысьны став крестьяна вӧснаыс. Татшӧм сёрниясыд абу веськыд, абу шогмана.

Став крестьянаӧс ӧти туйӧ, ӧти чукӧрӧ пуктыны оз позь. Важӧн, революцияӧдз, дай ӧні на сиктъясын вӧліны да эмӧсь куим нога олысьяс. Судзсьытӧм (гӧль) крестьяна, шӧркоддьӧма олысь крестьяна, сэсся озыр войтыр, кулакъяс — вир юысьяс. Сиктъясын важӧн нин мунӧ вермасьӧм, кыдзи и каръясын. Каръясын капиталистъяс вӧлі пычкӧны вирсӧ рабочӧйяслысь, быд ногӧн найӧ нартитлісны, дзескӧдлісны. Сиктъясын кулакъяс, озыр йӧз кутлісны асланыс кабыр улас став судзсьытӧм крестьянасӧ, тыртісны ассьыныс зепъяссӧ, чераньяс моз вӧлі пуксьӧмаӧсь уджалысь йӧзлы сьылі вылас. Гӧльлунсьыд крестьянаыд оз вӧлі вермыны петны сы вӧсна, мый налӧн став уджалӧмыс, мырсьӧмыс мунӧ вӧлі озыръяслы. Сэсся важӧн сар дырйиыд государствосянь некутшӧм отсӧг крестьяналы эз вӧв. Налысь ассьыныс перйисны быд ногӧн сьӧм.

Гӧль крестьяна нуӧдісны сиктъясын революция.

Октябрса революция путкыльтіс важ оласног. Коммунист партия чукӧстчис став судзсьытӧм крестьянаӧс шыбитны помещикъясӧс, кулакъясӧс. Рабочӧйяссянь отсалӧмӧн судзсьытӧм крестьяна нуӧдісны сиктъясын революция. Гӧль крестьяна сэки мӧвпалісны — сӧмын коммунист партия индалӧм серти, ӧтув рабочӧйяскӧд найӧ вермасны бырӧдны пемыд, гӧль олӧмсӧ.

Судзсьытӧм крестьяна сэки чорыда ӧтувтчисны, вӧчалісны озыръяскӧд водзсасян комитетъяс^Комитеты бедноты./^. Комитетъяс пыр революция сиктъясын веніс. Озыр йӧзлӧн уси лачаыс (надеяыс), выныс. Налысь лои мырддьӧма озырлунсӧ, мед эскӧ найӧ эз вермыны бара лэптыны юрсӧ. Сэки татшӧм чорыда личкӧмыс вӧлі колӧ. Бурӧн кулакъяс эз сетчыны. Миян вылӧ сэки быд дорсянь уськӧдчылісны врагъяс, пондылісны пӧдтыны революциясӧ, кыскыны важ олӧмӧ. Озыръясыд, дерт нин, сулалісны паныд революциялы.

Война помасьӧм бӧрын миян водзын сувтіс медыджыд удж — кыпӧдны овмӧс. Мед ӧдйӧнджык бырӧдны разьсьӧмторъяссӧ, сувтӧдны кок йылӧ пабрик-заводъяс да крестьяналысь овмӧссӧ, Ленин ёрт индалӧм серти, ми вуджим выль туй вылӧ. Лои выль ногӧн овмӧс кыпӧдан туй (новая экономическая политика). Тайӧ выль политикасӧ Сӧвет власьт лӧсьӧдіс ещӧ сы вӧсна, мед эськӧ крестьяналы вӧлі кокниджык, мед найӧ вермисны вузавлыны ассьыныс вӧчӧмторъяссӧ — прӧдуктъяссӧ, босьтны мый колӧ овмӧс кыпӧдӧм вылӧ.

Вит во нин ми тувччалам водзӧ. Овмӧс крестьяналӧн ньӧжйӧникӧн кыптӧ. Гӧль да шӧркоддьӧма крестьяналы Сӧвет власьт сетӧ отсӧг. Дерт, кыптӧны бара и кулакъяс. Сӧмын найӧ оз нин лысьтны уськӧдчыны Сӧвет власьт вылад. Найӧ, дерт, кыйӧдӧны важ моз зепсӧ тыртны, лӧсьӧдчӧны кыдзкӧ нажӧвитчыны выль закон дырйи. Мед кокниджык вӧлі вирсӧ юны уджалысь крестьяналысь, кулакъясыд зільӧны веськавны сӧветъясӧ, кооперативъясӧ.

Ӧні кулакъяскӧд вермасям мӧд ногӧн.

Сӧвет власьт аддзӧ кулакъяслысь кыптӧмсӧ, тӧдӧ, мый найӧ нэмӧвӧйя врагъяс. Сӧмын накӧд вермасьӧ оз важ моз. Кутам кӧ ӧд 1918 воса моз мырддявны налысь озырлунсӧ, вӧчавны озыръяскӧд водзсасян комитетъяс, бергӧдчыны бӧр военнӧй коммунизмӧ, сэки вермас падмыны овмӧс кыпӧдӧм уджыд. Сэки ковмас шыбитны выль политикасӧ, кодӧс индіс Ленин ёрт (НЭП-сӧ).

Ми ӧні вермам вермасьны кулакъясыдкӧд мӧд ногӧн. Ми налы пукталам гырысь налогъяс. Со босьтам видз-му вот. Судзсьытӧм йӧзыд ньӧти сійӧс оз мынтыны. Унджык вотсӧ пуктӧма озыр йӧз вылӧ. Сідзи и мукӧд торъясӧн. Сиктъясын овмӧс кыптӧм серти, кыптӧны и кулакъяс. Найӧ важ моз кыйӧдӧны топӧдны судзсьытӧм крестьянаӧс, босьтны ас киас сӧветъяссӧ. Закон пуктас серти налы бӧрйысьӧм права оз сетсьы. Сы вӧсна озыр йӧз корсьӧны ас дорыс мунысьяссӧ шӧркоддьӧма да гӧль крестьяна пӧвстысь, тӧждысьӧны сэтшӧмъяссӧ (на дор мунысьяссӧ) пуктыны сӧветъясӧ. Сэсся кулакъяс ёна мырсьӧны кыскыны ас бердас став шӧркоддьӧма крестьянасӧ.

Шӧркоддьӧма да гӧль крестьяналы колӧ ӧтув уджавны.

Миян обласьтын став Сӧвет Союз пасьтаын моз жӧ, шӧркоддьӧма крестьянаыс унджык. Шӧркоддьӧма олысь крестьянаыс сідз жӧ отсалісны кыпӧдны Сӧвет власьт. Налӧн туйыс ӧти судзсьытӧм крестьянакӧд. Найӧс кулакъясыд сідз жӧ дзескӧдӧны. Шӧркоддьӧма крестьяна вермасны петны бур олӧмлань сӧмын Сӧвет власьт дырйи. Дерт, ӧні миян абу на быдтор тырмана. Регыдӧн он вермы сетны став коланаторсӧ. Мукӧд шӧркоддьӧма олысь пинялас на Сӧвет власьттӧ, оз пӧ сійӧ нинӧм сет, омӧля отсасьӧ. Татшӧм мортыс оз на аддзы, кутшӧм ыджыд отсӧг сетӧ Сӧвет власьт крестьяналы. Ньӧжйӧникӧн быдтор лоӧ. Сӧмын аслыныс крестьяналы колӧ тшӧтш отсасьны, бӧръявны ас пӧвстсьыс бурджык да вежӧра войтырӧс уджавны сӧветъясын да кооперативъясын.

Ленин шуӧм серти, рабочӧйяслы да гӧль крестьяналы колӧ чорыда кутны йитӧд (союз) шӧркоддьӧма крестьянакӧд. Лоӧ кӧ водзӧ татшӧм ӧтувтчӧмыс, сэки кулакъясыдлы оз удайтчы лэптыны юрсӧ. Кулакъясыд вынаӧсь сӧмын сэки, кор на дор мунӧны шӧркоддьӧма крестьяна. Сідзкӧ, колӧ пуктыны став вын, медым шӧркоддьӧма крестьянасӧ ӧтувтны судзсьытӧм крестьянакӧд. Та йылысь бара на шуис ӧнія медбӧръя ставсоюзса конференция ВКП(б)-лӧн.

Судзсьытӧм крестьяналы колӧ ас костаныс ӧтувтчыны.

Озыр йӧзыд вермӧны ёнджыка велӧдчыны, сьӧмыс налӧн сы вылӧ тырмӧ. Найӧ ас костаныс ёна ветлысьӧны, олӧны чукӧрӧн. На дор сулалӧны попъяс, кодъяс быд ногӧн пӧръявлӧны пемыд войтыртӧ, ошкӧны на костын озыр йӧзсӧ, тшӧктӧны сетны налы власьтсӧ. Озыр йӧз ёнджыка кутчысьӧны общественнӧй уджӧ.

Судзсьытӧм (гӧль) крестьянаыд олӧны торйӧнджык. Найӧ тырӧмаӧсь гортса уджнас. Ёнджыка тӧждысьӧны кынӧмнысӧ вердӧм вӧсна. Найӧс сьӧкыдджык кыскыны общественнӧй уджас. Сӧвет власьт да коммунист партия оз вермыны эновтны судзсьытӧм крестьянаӧс кулак кипод улӧ. Эновтӧмнад гӧль йӧзыд кольӧны бокӧ Сӧвет уджсьыд. Сӧмын бура ӧтувтчӧмӧн найӧ вермасны дорйыны асьнысӧ, кутны Сӧветъяс, кыскыны ас бердас шӧркоддьӧма крестьянасӧ. Кор вынаӧсь лоӧны гӧль йӧз, сэки сибӧдчасныджык сы бердӧ шӧркоддьӧма крестьяна.

Эмӧсь на гӧль йӧз костын сэтшӧм войтыр, кодъяс кыйӧдӧны, 1918 вося моз, овны Сӧвет государство сьылі вылын. Мукӧдыс велалісны босьтавны «нормаястӧ», «паёктӧ» сьӧкыд вояснад, да мӧвпалӧ: гашкӧ пӧ век лоӧ тадзи. Татшӧм войтырыс оз гӧгӧрвоны — государстволӧн ӧд сьӧмыс нинӧмысь оз артмы. Енэжысь сьӧмыд сідзжӧ оз усь. Сьӧмыс босьтсьӧ, чукӧрмӧ уджалысь йӧз пӧвстысь жӧ. Сэсся ӧд пӧдачка сеталӧмъяснад гӧль крестьянаыдлӧн овмӧсыс некор оз кыпты. Миян государствоын уджалӧм пуктыссьӧ медвылӧ. Коді уджалӧ сійӧ и сёйӧ. Корысьясӧс, лодыръясӧс, йӧз сьылі вылын олысьясӧс миян колӧ регыдджык бырӧдны.

Сӧвет власьт оз сулав лодыръяс, дышӧдчысьяс дор. Озыр йӧзыд дерт пӧрйӧдлӧны крестьянатӧ, лэдзалӧны сэтшӧм сёрнияс — Сӧвет власьтыд пӧ вердӧ, сетӧ отсӧг сӧмын лодыръяслы. Озыр войтырыд ӧд пӧшти став гӧль крестьянасӧ пуктӧны лодыр туйӧ. Татшӧм шуасьӧмъяснад налы кокниджык кыскыны ас бердас шӧркоддьӧма крестьянатӧ.

Ми тӧдам, мыйла уна крестьяна миян гӧльӧсь, судзсьытӧма олӧны. Найӧ пӧрӧмаӧсь нуждаӧ, оз вермыны кавъясьны вывлань не дышӧдчӧм вӧсна. Гӧль крестьянаыд, шӧркоддьӧма моз жӧ, нэмсӧ тільсьӧ, мырсьӧ, бертӧ ассьыс вынсӧ, долыдлун омӧля аддзывлӧ. Сійӧс личкӧ увлань, мырддьӧ сылысь бурмӧмсӧ сиктса кулак. Сэсся крестьяниныд зэв на пемыд, кутчысьӧ важланьджык, тырӧма ыджыд семьяӧн, нажӧткаяс ичӧтӧсь.

Сӧвет власьт да коммунист партия тӧждысьӧны, мед эськӧ ӧдйӧнджык петкӧдны крестьянаӧс выль туй вылӧ. Ӧнія гӧль, пемыд, тшыг нисьӧ пӧт олӧм местаӧ ми лӧсьӧдам пӧтӧса, тырмана, кокниджык, югыдджык олӧм. Сӧвет власьт, кыдзи вермӧ, отсалӧ крестьяналы тувччыны водзӧ. Школаяс, лыддьысян керкаяс восьталӧмӧн, агрономъяс пыр, газетъяс пыр, кооперация кыпӧдӧмӧн, сьӧм удждӧмӧн, да мукӧд ногӧн миян сиктъяс ньӧжйӧникӧн вежсясны. Ковмас миян нуӧдны ыджыд культурнӧй удж. Медся ыджыд надеяыс выль ногӧн овмӧдчигӧн абу государство вылӧ, а асьныс крестьяна вылӧ. Кутасны кӧ став уджалысь крестьяна асьныс отсасьны, бырӧдны пемыдлунсӧ, кыссьыны югыдлань, бӧръявны ас костсьыс бурджык войтырӧс Сӧветъясӧ, сэки миян сиктъясын регыдджык лоас культура, Сӧвет ног олӧм.

Судзсьытӧм крестьяналы ӧтувтчытӧгыд лоӧ сьӧкыд. Ковмас важ моз туплясьны няйтын. Гӧль крестьяна ӧтувтчытӧгыд оз вермыны босьтны видз-му уджалан машинаяс, бурмӧдны овмӧссӧ вермасны кулакъяскӧд. Ӧнія ӧтувтчӧмыс гӧль йӧзлы колӧ не сы вӧсна, мед кодлыськӧ мыйкӧ мырддьыны, сэсся юкны ас костын. Воддза кодь гӧль крестьяналӧн комитетъясыд ӧні оз ковны. Ӧтувтчӧмыс судзсьытӧм крестьяналӧн колӧ, мед на пыр сиктъясын лои чорыда нуӧдӧма рабочӧй класслысь политикасӧ, мед венны кулакъясӧс, кутны власьтсӧ ас киас, ӧтув шӧркоддьӧма крестьянакӧд, кыпӧдны овмӧс, тувччыны социализмлань.

Гӧль йӧзлӧн чукӧртчылӧмъяс.

Коммунист партия отсалӧ гӧль йӧзлы вермасьны кулакъяскӧд. Сійӧ тшӧктӧ вӧчавны налы (гӧль крестьянаыслы) ас костаныс собранньӧяс, тшӧкыдджыка чукӧртчывлыны. Медся нин колӧ татшӧм чукӧртчылӧмъясыс Сӧветӧ, кооперативъясӧ да мӧда-мӧдлы отсасян комитетъясӧ бӧрйысьӧм водзын, му-видзьяс юклӧм водзын. Чукӧртчывлытӧг гӧль йӧзыд ас вӧснаныс нинӧм оз вермыны вӧчны. Озыр йӧз венасны найӧс, да пуксьӧдасны сӧветъясӧ, кооперативъясӧ ас йӧзӧс, кулакъяс дор сулалысьясӧс. Водзвыв чукӧртчылӧмӧн гӧль йӧз вермасны ёнджыка ӧтувтчыны ас костаныс да шӧркоддьӧма крестьянакӧд вермасны бӧрйыны уджалысь да Сӧвет власьт дор мунысь войтырӧс, вӧчны быд удж гӧль йӧзлы колан ногӧн, гӧль йӧзлы бур вылӧ.

Кодӧс лыддьыны судзсьытӧмӧн, шӧркоддьӧмаӧн да кулакӧн.

Та йылысь Ленин ёрт гижліс на 1903 воын. Сэки сійӧ шуӧ: гӧль крестьянин тшӧкыда овлӧ вӧвтӧг. Кӧдзӧ сійӧ сӧмын ӧти-мӧд десятина му. (Тайӧ няня местаын, а миян обласьтын сыысь этша). Гӧль мортлы быд во лоӧ бокысь босьтыштны нянь. Сылы лоӧ век бокысь корсьны нажӧткаяс, овны йӧз ордын, уджавны медасьӧмӧн. Сылӧн тшӧкыда оз тырмывлы му-видз уджалан кӧлуй. Мукӧддырйи бырлӧ кӧйдысъяс да лоӧ кевмысьны озыръяслы, мед уджӧн сетыштасны. Дерт, кулакъясыд найӧс нартитӧны, дзескӧдӧны.

Кулакӧн Ленин арталӧ сэтшӧм олысьясӧс, кодъяс ас ордас видзӧны казакъясӧс, пӧденщинаӧн уджӧдӧны, кодъяс ас овмӧссӧ унджыксӧ нуӧдӧны, лэптӧны медалӧм йӧзӧн. Йӧз уджалӧмнас кулакыд босьтӧ ыджыд докод, чукӧртӧ сьӧм да сійӧн бара на мукӧд уджалысь крестьянаыслысь юӧ вирсӧ. Кутас вузасьны, либӧ сетавны уджӧн. Пӧльзуйтчӧ йӧз нужаӧн. Сетас этша, а мынтысьны сылы бӧрсӧ ковмас уна. Кулаклӧн уна скӧт, уна му-видз уджалан кӧлуй.

Шӧркоддьӧма олысь крестьянин сулалӧ кулак да гӧль крестьянин шӧрын. Сылӧн, гӧль морт моз жӧ, му-видз уджалан кӧлуй абу уна. Сылы ковмывлӧ жӧ петавлыны корсьны нажӧткаяс, сӧмын этшаджыкысь; мукӧддырйи, кор семья пытшкас уджалысь киыс оз тырмы, медся страда дырйи, сылы недыр кежлӧ лоӧ жӧ медавлыны уджалысьясӧс. Няньыс сылӧн тырмӧмӧн, гашкӧ и кольыштӧ вузыштны. Олӧ, кыпӧдӧ овмӧссӧ ас уджӧн, йӧз сьылі вылын, кулак моз, оз пукав.

Ленин шуӧм серти крестьяна пӧвстын уджсӧ коммунист партия нуӧдӧ. Партия оз лыддьы быд бура, тырмӧмӧн олысь крестьянинӧс кулакӧн. Миян сиктъясын, дерт, ёна на сорсьылӧны. Артавлӧны кулакӧн быд озырджыка, судзсянаджыка олысьӧс. Оз видзӧдны сы вылӧ, мыйысь крестьяниныс сувтӧдіс кок йылас овмӧссӧ: ас уджалӧмӧн да мырсьӧмӧн-ӧ, йӧзӧс дзескӧдӧмӧн-ӧ. Мукӧд шӧркоддьӧма крестьянин ас пемыд вӧснаыс, либӧ кулакъяслысь кывзас да кутас омӧльтны Сӧвет власьтӧс. Татшӧмсӧ сідз жӧ оз ков пырысь-пыр нимтыны кулакӧн. Сійӧс колӧ бергӧдны аслань, тӧдмӧдны миян политикаӧн, сӧвет уджӧн, ӧтувтны гӧль крестьянакӧд. Татшӧм шуасьӧмъясыд лоӧ этшаджык, кор гӧль йӧзыд асьныс кутасны овны ӧтувтчӧмӧн да тшӧтш шӧркоддьӧма крестьянакӧд бурмӧдны уджсӧ сӧветъяслысь да кооперативъяслысь.

Коммунист ячейкаяслӧн удж.

Аслыныс судзсьытӧм крестьяналы сьӧкыд отсӧгтӧг ӧтувтчыны.

Коммунист партия отсалӧ налы ӧтувтчыны. Мукӧд губерняясын важӧн нин кутчысисны татчӧ. Миян ӧтувтчӧмыс мунӧ омӧльджыка. Неважӧн вӧлі 3-ӧд ӧтласа Пленум ВКП(б) Обкомлӧн да Контрольнӧй комиссиялӧн. Сэні бура сёрнитісны гӧль крестьянаӧс кыпӧдӧм, ӧтувтӧм йылысь. Ӧти-мӧд коммунист ячейка паськыда нин нуӧдӧ тайӧ уджсӧ. Уналаын вӧлӧма нин гӧль йӧзлӧн чукӧртчылӧмъяс. Уналаын нин крестьяна тӧдмалісны, мыйла партия ӧтувтӧ гӧль йӧзсӧ. Кутіс содны гӧль крестьяналӧн вежӧрыс, обществоса уджӧ кутчысьӧмыс. Гӧль крестьяна ёнджыка сибӧдчисны коммунист ячейка бердӧ, отсалӧны бурмӧдны сӧветъяс да кооперативъяс. Ёна гӧль йӧз кыпӧдчисны таво кооперативъясӧ бӧрйысигӧн. Ми огӧ на тӧдӧ — кутшӧма гӧль йӧз ӧтувтчасны сӧветъясӧ бӧрйысигӧн. Ми чайтам, ещӧ на бурджыка.

Ӧтувтчӧмысь кындзи гӧль крестьяналы колӧ отсӧг овмӧс кыпӧдігӧн. Ӧні отсӧгыс сетсьӧ ыджыдджык нин. Удждысян тӧвариществояс унджык удждӧны вермытӧм крестьяналы. Вотысь гӧль йӧзӧс мездӧма. Потребобществояс лӧсьӧдалісны фондъяс, коді отсалӧ гӧль йӧзлы пырны кооперативӧ шленӧ. Сэсся нажӧткаяс кер бердын да туй вӧчигӧн тшӧктӧма сетавны водзджык судзсьытӧм крестьяналы.

Оз на став партияса ячейкаяс кужны нуӧдны гӧль костын уджсӧ. Эмӧсь уна омӧльторъяс и сэтшӧм ячейкаяслӧн, кодъяс кутчысьӧмаӧсь нин тайӧ уджас. Оз кужны мичаӧ артавны, кодӧс колӧ пуктыны гӧльӧ, шӧркоддьӧмӧ да кулакӧ. Шулывлӧны — абу пӧ миян кулакыслӧн лыбӧмыс, сиктас пӧ олӧмыс оз вежсьы. Мукӧдлаын полӧны заводитны гӧль крестьяна пӧвстын уджавнысӧ. Оз пӧ ков нуӧдны кутшӧмкӧ торъя удж гӧль йӧзкӧд. Шӧркоддьӧма крестьяналы уналаын абу на висьтавлӧма — кыдзи на вылӧ видзӧдӧ коммунист партия да Сӧвет власьт. Сы вӧсна шӧркоддьӧма крестьянаыс ӧтдортчӧны гӧль йӧзсьыс, бара пӧ кутасны мырддявны. Уналаын ячейкаяс мӧвпалӧны — гӧль йӧз костын уджыс пӧ колӧ сӧмын кулакъяскӧд вермасьӧм вӧсна. Оз тӧдны, мый ӧтувтчӧм пырыс гӧль крестьяна кыпӧдасны ассьыныс вежӧрсӧ, овмӧссӧ, ёнджыка кутасны сибӧдчыны обществоса удж бердӧ.

Мукӧдлаын ячейкаяс асьныс бокысянь видзӧдӧны, тшӧктӧны нуӧдны гӧль йӧз костын уджсӧ Волісполкомъяслы да мӧда-мӧдлы отсасян комитетъяслы. Сэсся гӧль йӧзсӧ ӧтувтігас ячейкаяс кӧсйысясны налы быдсяма бурторсӧ, ставсӧ пӧ кутас сетны государство дон мынтытӧг. Тадзи, дерт, оз позь. Тадзисӧ сӧмын верман велӧдны дышӧдчыны да йӧз вылӧ надейтчыны.

Кутшӧм уджъяс сулалӧны водзын.

Ячейкаяслы колӧ бура видзӧдны, кыдзи сиктъясын мунӧ крестьяна пӧвстын торъялӧмыс (расслоение). Колӧ бура тӧдмавны, кодъясӧс пуктыны гӧльӧ, шӧркоддьӧмӧ да кулакӧ. Та серти и пуктыны удж быд сиктын, кӧні эм партиялӧн ячейка. Тшӧкыдджыка колӧ чукӧртлывлыны судзсьытӧм крестьянаӧс, сэні сёрнитны локтан удж йывсьыс. Татшӧм собранньӧяс вылас позьӧ коравлыны тшӧтш шӧркоддьӧма крестьянаӧс. Сӧмын оз ков вунӧдны — собранньӧ вылын вӧчӧны шуӧмъяссӧ (решенньӧяссӧ) асьныс гӧль крестьяна. Чукӧртчылӧм бӧрын шуӧмъяссӧ ысталӧны Сӧветъясӧ. Пукалӧны кӧ Сӧветас гӧль йӧз дор тӧждысьысь войтыр, найӧ кутасны уджавны гӧль йӧз шуӧм серти. Ячейкаяслы колӧ бура видзӧдны, мед гӧль йӧзлӧн шуӧмъяс эз вошны весьшӧрӧ, мед сійӧясӧс эз вунӧдны, мед кутшӧмкӧ пӧльза лои.

Гӧль крестьяналы колӧ ёна кутчысьны кооперацияӧ. Сӧмын сы пыр найӧ вермасны ӧтувтчӧмӧн ӧдйӧнджык бырӧдны гӧльлунсӧ. Ӧні миян сиктъясын эм уна нин видз-му уджалан кооперативъяс. Гӧль йӧзыс пырӧмаӧсь сэтчӧ этша на. Колӧ пырны ставныслы да сьӧлӧмсянь сэні уджавны.

Сӧветъясад да кооперативъясад ӧні миян лои бӧрйӧма унакодь гӧль крестьянатӧ. Налы аслыныс сідзжӧ оз ков ӧтдортны мӧда-мӧдсӧ. Налы колӧ уджавны ӧтув, чукӧрӧн, коммунист партия индалӧм серти. Кор артмасны татшӧм чукӧръясыс (группа бедноты) гӧль крестьяналӧн, сэки лоӧ кокниджык вермасьны гӧль йӧзлы паныд мунысьяскӧд.