УДЖ ПАСЪЯС ТАВО КЕЖЛӦ
Кооперация паськалӧ, ёнмӧ. Мый колӧ вӧчны тайӧ 1926–27 воӧ?
Во гӧгӧръя оборот (мый дон лоӧ вузалӧма тӧвар) содтыны. Йӧзлӧн нажӧтка таво содӧ колян во серти миллион куим сё сюрс шайт дон кымын (Изьва карувтӧг). Потребительса да мукӧд пӧлӧс кооперациялы во гӧгӧръя оборот ылӧссӧ позьӧ нин урчитны: квайт миллион да джын шайт.
Тӧвар дон уськӧдны. Ми аджастӧм донӧн на тӧргуйтам. Ме арталі тӧварлысь мунан туйсӧ кооперация пыр колян воӧ: уна-ӧ, быттьӧ, Обсоюз да вӧлӧсьтувса обществояс быдсяма рӧскод да барыш вылӧ содтӧмаӧсь донсӧ босьтӧм дон вылас. Поводнӧя кайӧ: 40–45 шайт быд сё шайт вылӧ.
Таво, буракӧ, кооперативъяслы сьӧкыд лоӧ уджавны. Государстволы лоӧ мынтыны ыджыд промыслӧвӧй налог. Унджык, колян во серти, сё сюрс шайт кымын. Кытчӧсюрӧ тайӧ дӧбыльки^Доймытӧдз./^ кучкас. Позяс оз та вӧсна ыджыдджык содтӧд (наложенньӧ) тӧвар дон вылӧ вӧчны? Дзик оз. Сы туй вылӧ оз ков сетчыны. Кыдзкӧ да мыйкӧ ковмас, буракӧ, рӧскод да барышъястӧ чинтыштны. Пу грӧш доныс сэтшӧм кооперативъяслы, кӧні, шуам, дас сюрс шайт кужӧмаӧсь тӧвар дон лэптӧмӧн барыш босьтны. Убыткаӧ пырны, дерт, оз жӧ ков.
Йӧзӧс сибӧдны нӧшта ёна кооператив удж бердӧ. Кӧнсюрӧ керка лыдӧ пайӧ пырӧмыс джынйыс на абу, а босьтасьӧны лавкаысь во чӧж. Таво колӧ ылі гӧгӧрса деревняясӧ лавкаяс восьтыны, сэсся гӧль йӧзӧс льготаясӧн шленӧ пыртны. Уналаын мукӧд ышнясьӧны — миян пӧ 100% нин шленынӧсь. Мый нӧ сэтшӧм шленсьыд, абу кӧ сійӧ пайсӧ мынтӧма ставсӧ да кооперативса собранньӧ вылӧ, кӧть кыскан, оз лок? Эм кӧть абу. Мед эськӧ таво миян кооперативъясӧ вӧлі пыртӧма нин став керка юрысь ӧти мортӧн (не кӧзяинсӧ, а кӧзяйкасӧ колӧ тшӧтш босьтны шленӧ). Сэсся прӧст деньга (вклады) йӧз письыс колӧ чукӧртны, сетны сы вылӧ 10%. Бур кооперативыд та серти медъёна тӧдчас.
Уна удж пас на, дерт, колӧ пуктыны. Ставсӧ татчӧ гижны он вермы. Ме думысь ещӧ, кооператив уджӧ велӧдчӧм йылысь колӧ таво ёна зільны. Удж ногыд ӧні сьӧкыд. Унатор воддза серти кужны да тӧдны колӧ. Тшӧт вӧчны колӧ сяммыны. Йӧз пиын тшӧктыны сёрни нуны ас удж йывсьыд. Ичӧт грамотаа кооператорлы сьӧкыд гӧгӧр кужны. Ме ногӧн, оз кӧ сійӧ понды збыльысь велӧдчыны ас удж бердас — оз туйны кут некутшӧм ӧнія обществоса удж вылӧ. Миян кооперативъяс ӧнӧдз сӧмын тӧргуйтісны. Таво колӧ тшӧтш заводитны йӧз кост югдӧдан удж нуны да кооператив бердын том йӧзӧс уджавны велӧдны.
