ВОШЛӦМ МОРТ

«Воштан другӧс — куим во бӧрдан,
воштан Рӧдина — нэмтӧ ковмас бӧрдны».
(Йӧз кост сёрниысь.)
Челядь олӧмыд бара ловзяс, Кодыр казьтыштан кольӧм кадсӧ, — Чужим-быдмылім востер зонъяс Ӧти сикт помын дзонь бригада; Ӧти — этатшӧм, мӧдыс — татшӧм, Коймӧд медся нин зіль да лэчыд, Нёльӧд синвасӧ кисьтӧ важӧн, Сылы кымӧсас он кӧть печикт... Некод дурӧмын эз вӧв пайтӧм: Да и томлуныс сійӧн волӧ, Медым нинӧм на сэк не чайтны, Кыдзи бергӧдчас миян олӧм, Кутшӧм туй сійӧ кодлы каттяс, Кыдзи бордъялас, кытчӧ нуас... Сэк колхозын нин миян батьяс Мусӧ гӧрисны первой тулыс. Орччӧн Семӧкӧд туим-быдмим. Меысь збой сійӧ вӧлі, варов, Кӧть и шулісны сиктын быдӧн, Ӧттшӧтш чужлім пӧ няньтӧм арын. Да и шуны кӧ ставсӧ стӧча, — Шуд он аддзыв, кор шог оз прӧйдит: Мый нӧ ичӧтик кинад вӧчан, — Кык суседлӧн кӧ му эз рӧдит! Дӧра дӧрӧмысь нинӧм бурӧс Ми эг аддзылӧй да эг тӧдлӧй, Быттьӧ кутшӧмкӧ ӧти сюрӧс Йитіс век кежлӧ ӧта-мӧдӧс. Ой тэ, челядьлун, югыд асыв, Чужан сиктӧй да, Катыд помӧй, Кутшӧм мича да кутшӧм ясыд Сійӧ пӧраыс, кор ми томӧсь! Сӧмын Эжва да югыд ывла Аслас сывъясас босьтны кужӧ. Некор Семӧкӧд ми эг кывлӧй, Мый эм миянысь бурджык шудыс. Ӧдйӧ кывтісны бӧрӧ вояс, А кор кватитчим, — Тырмис арлыд Пуджны дӧрӧм сос зумыд сойӧдз, Мунны вӧр лэдзны кӧдзыд арын. Шоча волывлім сиктӧ сыкӧд: Батьяс гӧрисны паськыд муяс, А ми Семӧкӧд пырджык кыкӧн Вӧлім матыс да ылыс туйын. Мед эг тӧдӧй, мый водзын лоӧ, Кытчӧ веськӧдам сям да сметка, — Миян киясӧн вӧлі колӧ Пӧртны олӧмӧ пятилетка. Пуръяс кылӧдім сыкӧд кыкӧн, Вӧрын уджаліг кадсӧ ордйим, И пыр ёнджыка мусаджык на Лои миянлы тӧдса ордым. Семӧ шулывліс: — Ыджыд карӧ Важӧн пышйисны миян другъяс, А мен, верит тэ, дзонь му шарысь Сиктысь петнысӧ туй оз югды... Семӧ, Семӧ тэ! Синъяс водзын Сійӧ здукыс, кор ми прӧститчим, Сӧмын зэв ылын ломзьысь кодзув Менӧ колльӧдіс чужан сиктысь. Шоныд тӧврукӧд вашкис льӧм пу, Кӧнкӧ сьылісны тӧдса нывъяс, А тэ сулалін важ моз кӧмтӧм, Сӧмын ӧтнад нин... Мелі кывъяс Дыр на казьтывлі весиг вӧтӧн, Ассьым Семӧӧс, сӧстӧм ёльяс... Кызь вит во ключӧн пуан ӧдӧн Сійӧ кадсяньыс бӧрӧ коли. Шоча волывліс сиктысь юӧр, Но эз вунӧдлы гижны мамӧ, Мый колхозным пыр олӧ бура Председательлӧн крепыд сямӧн, Да поклонъяс тшӧтш сысянь тэчӧ. Со пӧ кутшӧм суседлӧн пиыс! Коркӧ ачыд пӧ карсьыд лэччыв Да друг мортыдкӧд пӧся киась! Гусьӧн сьӧлӧмын куті завидь, Сэк жӧ радуйтчи Семӧ шудӧн. Мыйла сы моз эз артмы ставыс Аслам олӧмын, аслам уджын! Но война нуис ылӧ туйӧ, Кытысь кокниа бӧр оз локны. А мен, тыдалӧ, рӧкыс шуис Кольны ас пыдди сэтчӧ кокӧс. Нёльӧд во помын аддзи гортӧс... Шогыс голяӧс дзикӧдз потшис, Кодыр казьтісны муса ёртӧс Ӧти кыв джынйӧн сӧмын: — Воши... Воши Семӧным... Эг шу нинӧм... Ӧдйӧ петі суседъяс ордысь... Важ моз чуксалі ёртӧс нимнас Лымйысь кушмӧм нин тӧдса борйын. Мустӧм кыв джынйыс йирис вемӧс, Шогыс сьӧлӧмын дзикӧдз ёсьмис... Тэ кодь зонъясӧс, муса Семӧ, Эг ӧд ӧтиӧс бурӧс воштӧй! Мед эн веськав посмертнӧй листӧ, Полксянь ӧнӧдз эз сетны юӧр, И мед некод кӧть мен оз висьтав, Кӧні кыпалӧ братскӧй гуыд, Но ме аддзылі сійӧс ачым, Кыдзи мунӧны миян зонъяс Сэк, кор пуляыс шерӧн сатшӧ Да быд воськолыс сувтӧ дона. Гашкӧ, узян тэ сьӧкыд унмӧн Кӧнкӧ зэв ылі паськыд эрдын, Либӧ Днепр вуджиг ваӧ сунін. Автомат кутіг морӧс бердад. Мый дзор батьыдлы шуны верми, Кытчӧ вошин тэ, кытчӧ лоин? Воча кыв сетны оз тай тэрмась Сикткӧд сывъясьӧм тувсов войыс. Льӧм пу юасис: — Кӧні Семӧ?.. А ме чӧв олі кыв джын шутӧг. Дзоридз чуксасис: — Семӧ, Семӧ!.. Ассьым синваӧс ӧдва куті. Тэнад дзоридзыд, Тэнад садйыд, Кодӧс пос помад коркӧ быдтін... Лэбзьӧ зэв ӧдйӧ бордъя кадыс, Кольӧм вояссӧ помся лыддьӧ. Братскӧй гуяссӧ вевттис дзоридз, Уна дой сэсянь важӧн бурдіс, Сӧмын усьӧмлы сьӧлӧм корӧ Важ моз мынтыны ыджыд уджйӧз, Сӧмын сӧвесть оз чӧв усь некор, Мед не висьтавны сылы аттьӧ, Выль война мед ог тӧдлӧй некод — Му шар вылын медлёк проклятье. Татшӧм мӧвпъясӧн быдӧн олӧ, Кодлӧн киясыс пӧтӧсь уджӧн... Ӧкмыс во мысти: — Видза олан!.. Он нин тӧдмав тэ... Он нин куж ӧд... Тӧдса синкымъяс, тӧдса чужӧм, Кыськӧ аддзылі, быттьӧ вӧтӧн... Шоча овлывлӧ: мортлӧн вуджӧр Вермӧ виччысьтӧг мӧвптӧ сотны... — Семӧ... — Ме... — Тэ нӧ... ловъя? — Ловъя... Кӧть и важӧн нин менӧ дзебин, Но ме кулӧмсӧ верми венны... Локта ылысь ме... Локта... пленысь... Мыйла юасьны? Мыйла дойсӧ Колӧ вӧрзьӧдны, колӧ йирны, Мелі кодзулӧсь тайӧ войыс Кор оз аддзы нин мортлысь вирсӧ, Кор оз гарт, кыдзи кокни лыа, Йӧзлысь олӧмсӧ биа бушков. — Пыр на жалита, Мыйла шыӧн Ассьым сьӧлӧмӧс сэк эг сутшкы... Ӧзйис енэжын лыдтӧм кодзув, Лысва дзирдаліс векни борйын, Кыв джын шутӧг ми мунім водзӧ, Чӧла восьлалім Эжва дорӧ. Семӧ зумыштчис. Ме эг юась. Кыкӧн видзӧдім ылӧ водзӧ, Небесакӧд кӧн йитчис муыс Горизонт визьӧн вӧньӧн моз жӧ. Челядь кадӧ ӧд чайтлім пыр ми, — Мулӧн пом сэні, водзын — море... Но ӧд восьлавны ставлы тырмис Юрси дзормытӧдз, кок сӧн ортӧдз... Кодыр сьӧлӧмад мыйкӧ кутан, — Сійӧ пыдӧджык ачыс сатшӧ. Семӧ киясӧс менсьым кутіс: — Бухенвальдлысь ме юи чаша... Юи медбӧръя курыд войтӧдз... ...Эг кор ачымӧс сэк прӧститны, Война бӧрын кор аддзи мусӧ, Коді, тӧдӧмысь, эз нин виччысь, Кӧть и олӧмӧй эз на куслы... Ассьым ёртъясӧс ме эг вузав, Враглӧн танкъясысь ме эг повзьы. Пуля морӧсӧ сатшис... Уси... Сӧмын думышті: — Со и овсис!.. ...Тышыс гымаліс ылын, водзын, Чужан му вылын, асыввылын. Сӧмын енэжын югыд кодзув Менсьым ойзӧмӧс, гашкӧ, кыліс. Кымын час, кымын вой ме куйлі, — Некод та йылысь ӧд оз висьтав. Садьӧй воліс кор, — уйи, уйи... Лолӧй вирыскӧд ӧтсор киссис. Сэсся мый лои, — Ог нин помнит... Быдса нэм быттьӧ колис кадыс. Кӧсйи овны ме, овны, овны, — Гӧгӧр вӧліны йӧз салдатъяс, Гӧгӧр вӧліны зывӧк кияс, Кодъяс лэптісны муысь менӧ... Мед оз ёр вошӧм батьсӧ пиыс, Коркӧ ме моз кӧ воас пленысь! Аслам мамӧй кӧ менӧ аддзис, Батьӧс ловйӧн кӧ гортысь суи, Мен эз ло эськӧ сэки яндзим, Муса нимнаныс найӧс шуны! Тувсов енэжті дзодзӧг котыр Кутіс войвылӧ тӧдса ордым. Зверысь омӧльджык, лёкджык войтыр Менсьым домлісны доймӧм бордъяс. — Коммунист!.. Скӧрысь горзӧ ӧти. — Комиссар?.. Тӧдны колӧ мӧдлы. ...Эн мӧй ичӧтсянь менӧ тӧдлы: Сьӧлӧм менам эз тірав ньӧти, Кӧть и юрсиӧд кодкӧ нистіс, Кодкӧ кучкыліс весиг нырӧ... Но эг вӧвлы ме коммунистӧн, Беспартийнӧй и ӧні пыр на... — Коммунист?!. Кылӧй кынмис. Воши... Морӧс йӧрышын ставыс пуис. Ведра ва эськӧ ыджыд кӧшысь Тайӧ здукӧ ме ӧтнам юи. Но эз ваӧн, а кӧрт прикладӧн Найӧ зургисны пӧдса вомӧ. — Коммунист!.. — Гашкӧ, кувны кад нин? Татшӧм мукаыс оз мӧй помась? Но эз дойясыс сотны вемӧс: Кыкысь некод ӧд эз на кувлы... Мый жӧ, Рӧдина, мый тэ меным, Вошӧм пиыдлы, ӧні шуан? Медлёк кывъясӧн, гашкӧ, казьтан, Весиг челядьӧс менсьым ёран, Медым нимлӧн да овлӧн горыс Миян му вылын оз нин паськав... Клятва сетлім ӧд бойӧ мунтӧдз, Знамя окалім пидзӧс вывсянь... Медым нӧйтӧны, колӧк, кувтӧдз, Но оз шедӧдны менсьым кывсӧ! Тувсов енэжті дзодзӧг котыр Кутіс войвылӧ тӧдса ордым. Мыйла, мыйла жӧ шудтӧм мортлы Абу сетӧма вына бордъяс? Ӧдйӧ кыпӧдчи эськӧ вывлань, Чужан муланьӧ пыр жӧ тӧвзи. Бухенвальд... Тайӧ ним кор кывла, Лӧгӧн сьӧлӧмӧй ӧні ӧзъяс. Но эз чег менӧ сьӧкыд мука. — Кутчысь, зон... — гусьӧн шуліс ӧти, Коді микӧд жӧ ставсӧ юкліс Да эз торъявлы меысь ньӧти. — Кутчысь, зон! — сӧмын шуліс сійӧ, Кодыр вӧтлісны менӧ стройӧ. Сылӧн синъясысь лэчыд бияс Эськӧ аддза ме пемыд войын; Быттьӧ шонділӧн сӧстӧм югӧр Пемыд гу пытшкӧ гусьӧн воліс. Тадзи югдӧдіс тӧдтӧм другыс Ме кодь зонъяслысь шудтӧм олӧм. Сійӧ висьталіс: — Воштан ёртӧс, — Куим во, гашкӧ, бӧрдны ковмас, Ассьыд воштан кӧ муса горттӧ, — Олӧм помӧдз он мынтысь ловнад... ...Тайӧ лои странаын, коді Пыр на ошйысьӧ аслас честьӧн, Серам вылӧ — святӧй Свобода Изйысь кыпӧдіс ас му весьтас. Том боец ыджыд правда шуис, Том боец проклянитіс найӧс, Кодъяс пыр дасьӧсь ставнас мусӧ Сотны выль мирӧвӧй войнаын. Кӧть эз вӧв том салдатыс мыжа, — Сыысь повзисны, кыдзи биысь. И Сенат прикажитіс пыр жӧ Дорны чепъясӧн мортлысь кияс; Сэсся суд водзӧ сійӧ сувтіс: Ичӧт морт вылад судыд тэрыб. Том салдат сэсся аслас кувтӧдз Чужан мулысь эз аддзыв берег. Сійӧс новлӧдліс гыа море, Океан сылы ӧтнас мойдіс, Кӧть эз мусӧ да васӧ ёрлы, Найӧс лёк кывйӧн эз жӧ дойдлы. Кымын во, кымын вося мука Мортыс сьӧлӧмас помся кыскис, Чужан му йылысь некод мукӧд Сылы казьтыштны кыв эз лысьтлы. Кодыр кутіс нин лолыс петны, — Важ брезент сэки тырмис сылы, Медым эновтны югыд светсӧ Чужан мусяньыс кӧнкӧ ылын. Тайӧ лои странаын, коді Зільӧ ошйысьны аслас честьӧн... Рӧднӧй мунымлӧн югыд шонді Кутас дзирдавны миян весьтын! Том салдатлысь судьба ог юкӧй... Сійӧ быдмыліс Вашингтонын, Кӧні долларлӧн ыджыд чукӧр Сӧмын озырлысь олӧм шонтӧ. Медым враг ӧні песӧ лёксӧ: Вӧльнӧй лэбачӧс он кут пленын!.. Сувтӧй ӧтвылысь, дона вокъяс, Водзӧ тышкасьны, овны, венны!.. Уна кыпыд кыв, уна висьт на Тайӧ мортыслысь быдӧн кывліс... ...Тувсов асылӧ коммунистӧс Стража миянысь гусьӧн лыйліс, Лыйліс миянлысь муса ёртӧс, Коді сьӧлӧмас ставлы кӧдзис: — Воштан ассьыд кӧ чужан горттӧ — Нэмыд чӧж сэсся ковмас бӧрдны! Ярлун морӧсӧ сэки йиджис... Ӧта-мӧднымлысь кутлім кияс Бухенвальд йылысь паметь гижны Сьӧлӧм пыдӧсысь кыптӧм биӧн... Гуся видзӧдлас... Гуся кывъяс... Кӧть и пленынӧсь — абу рабъяс! Сійӧс, ёртнымӧс коді лыйліс, Аслам киясӧн сюйи вадйӧ, Сэсся пышйи... Ми пышйим дасӧн: Вӧльнӧй му вылын чужӧм зонъяс, Мездлун шедӧдны вӧлім дасьӧсь Сэки медбӧръя вир войт донӧн. Кор война юргис Волга бердын, Враглӧн киын на вӧлі Киев, — Автоматӧн Европа эрдті Восьсӧн мунісны вошлӧм пиян; Юргис сьыланкыв Эжва йылысь Партизанъяслӧн ыджыд станын... Лыйлӧм ёртнымлӧн биа кывйӧн Сувтім тышкасьны враглы паныд. Семӧ помаліс... Курыд думыс, Гашкӧ, сьӧлӧмсӧ пыр на дойдіс? ...Татшӧм паськыда миян юным Некор, шуӧны, эз на ойдлы. Ваӧ келісны пасьтӧм бадьяс, Кывтӧ на весьтын югыд кымӧр, Чужан мунымлысь пом он аддзы, Сылысь эрд весиг мӧвп оз шымырт. Тайӧ му весьтын кӧдзыд арын Тувсов шонді кодь шонді чужис, Коді бушколысь вына ярлун Мортлы сьӧлӧмас пыртны кужис. Ог ӧд прӧста ми шуӧй мамӧн, Медбур кывъясӧн нимтӧй сійӧс... Муса Рӧдина! Сет жӧ сямлун Ещӧ люлюын куйлысь пилы, Медым видзис пыр сьӧлӧм бердас Челядьлун йылысь муса паметь... Миян му шарлӧн ыджыд эрдысь Эз на путкыляв вына амысь Став границаяс... Коді тӧдӧ, Коді висьтавны тайӧс кужас, Кутшӧм туй вывті ӧта-мӧдлы Югыд аскиӧ ковмас вуджны? Воштан другӧс кӧ, зэв дыр бӧрдан, Воштан Рӧдина... — Видзӧд, Семӧ, Татшӧм кымӧръяс, ва да вӧр ді Сэсся мӧдлаын кӧнкӧ эм-ӧ? Он шу нинӧм тэ... Ачым аддза; Восьса синъясад ловзьӧ тулыс. Коскӧдз келісны пасьтӧм бадьяс Васӧ Эжваысь бара юны... Челядь кокъясӧн тальӧм туйыс Бара нуӧдӧ муса гортад... Кодкӧ лысьтас мӧй тэнӧ шуны Чужан му вылысь вошлӧм мортӧн?
Гижӧд
Вошлӧм морт
Жанр: 
Гижан кад: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1