МАШУК
I
Син бердад зэв уна чукыр, Юрсиыд пӧимысь дзор. Уна тэ аддзылін мука, Кисьтін пӧсь синвалысь шор. Гӧтырӧн вӧлін и мамӧн, Сэсся салдаткаӧн тэ. Дӧвалӧн вежӧрӧн-сямӧн Важӧн нин колльӧдан нэм. Верӧсыд кодарын уси, — Та йылысь юӧр эз сет. Син водзад пыр ӧткодь муса Ӧшалӧ сылӧн портрет. Пи ӧні велӧдчӧ ылын, Висьталан, бура, «На пять»... Ассьыс сьӧд синкымъяс сылы Кольӧма мунігас бать. Кажитчӧ, ставсӧ, мый тӧді, Нывбаба, тэ йылысь ме, Гижны поэмаын мӧді Сідз, кыдзи вӧлі и эм. Ньӧти ог содтав, ог чинтав, — Сы вылӧ оз кыпав ки. Тэнсьыд, салдаткалысь, нимтӧ Некор ог вунӧдӧй ми.
II
Машук, Веж кудриа Машук, Кутшӧм тэ визув да збой! Висьтав вай: код вӧсна Сашыд Эз узьлы сы мында вой? Ӧтвылысь казьтыштам сійӧс... Кунес ю... Векньыдик пос. Эн ӧмӧй первойысь киад Тшӧтш сэки багыртӧ босьт? Ставным ӧд неуна полім: Кунесным вӧлі зэв яр. Сашӧкӧд кызьӧд во олім, Тэ — дас кӧкъямысӧд ар. Пуръясьны куимӧн кайим, Кылӧдны яг вылысь вӧр. Первойысь аддзин, кыдз ваыс Ойдӧдіс зэв паськыд сьӧрт; Первойысь ю весьтӧ сувтін, Повзин да горӧдін: — Ой!.. Кажитчӧ, сэк пожӧм увсянь Медводз тэн нюжӧді сой. Сэсся лӧнь запаньлань кывтім, Вунӧдлім сёйӧм и ун; Кватитчам: яр Кунес вывті Бара нин восьлалӧ лун! Зільлунсӧ сетлӧма енмыс. Шулісны, Машукӧй, тэн. (Ичӧтсянь чӧртлы да енлы Некор эн эскывлы, эн!) Багыр кӧть чер тэнад киын — Ӧтмоза ворсісны пыр... Зонъяслӧн, шуам, и сійӧн Шудлунӧн сьӧлӧмыс тыр, — Орччӧн кӧ восьлалӧ нылыс, Сэк жӧ, зэв варов да шань... Кык зонмӧс сэк, ӧти кывйӧн, Торйӧдіс сьӧд бӧжа кань. Сашӧ моз некод эз кужлы Гудӧкӧн ворсыштны вальс. Завидьлун сьӧлӧмын чужліс Сы вылӧ видзӧдіг. Жаль, Том кадыд мӧдысь оз волы! Сьӧлӧмад абу кӧ дой, Удж бӧрын мыйла нӧ колӧ Пос вылын виччысьны вой? Гудӧк пыр ворсӧ и ворсӧ, Юргӧ Амур йылысь вальс. Виччысьтӧг Веж льӧм пу дорсянь Вуджӧртіс кельыдлӧз шаль. Морӧсӧ йӧршитчӧм пыста Пессьӧмысь некыдз оз ланьт. — Мыйла нӧ коран? Пыр кыскан... — Сёрнитам, Машукӧй... — Шань! Матыстчис. Видзӧдліс синмӧ, Стрӧга, кыдз видзӧдлас чой. Первойысь сьӧлӧмӧ инмис Помӧдзыс тӧдмавтӧм дой. — Сашӧӧс прӧста эн кедзовт... Кыкнанныд ӧткодьӧсь мен... Син весьтас шаль помсӧ лэдзис, Ньӧжйӧник ышловзис: — Эн!.. Сьӧлӧмлы некор он тшӧкты Бӧрйыны кык пӧлӧс шуд... Мунам тась... Мыйла он йӧкты? Водз бара кыпӧдас удж... Сет сӧмын кыв, Медым Сашыд Миянлысь сёрни оз тӧд... Кылі ме: мусмӧма Машлы Ме серти ёнджыка мӧд... Кывтісны комынӧд вояс, Му вылын вӧвлытӧм кад! Миянкӧд котӧртны войын Нывбаба вӧлі тшӧтш рад Ю бердӧ, запаньӧ, вӧрӧ, — Веськавліс кӧні прорыв. Некор эз кольччывлы бӧрӧ Кельыдлӧз синъяса ныв. Томъяслӧн сьыланкыв шыӧн Юраліс-гыаліс яг, Шонді моз дзирдаліс вылын Мӧд пятилеткалӧн флаг. Кунесын ӧтчыд ме сёрми, — Ёртъясысь торъявлі сэк, — Кытыськӧ веськалӧм сёрни Тӧдсаяс вайисны: — Эк! Воштін тэ этатшӧм нылӧс! Нюжмасин, тыдалӧ, дыр... Тайӧс ме сьӧлӧмӧн кылі: Он тай ло мусанад мырд! Ачымӧс дивита пыр на, Ёрт водзын мыжӧс ог дзеб. Завидь, кор сьӧлӧмтӧ кырӧ, Делӧыс овлывлӧ жеб. Свадьбуйтны сідз жӧ эг эшты... Бӧрынджык казьтыліс Саш: — Виччысис тэнӧ невеста, Кельыдлӧз синъяса Маш...
III
Чӧв ланьтіс Сашӧлӧн гудӧк... Сійӧс ті тӧданныд он, Мый лоӧ, Оз кӧ пет лудйӧ Гаж панны медваров зон? Мый сылы томъяслӧн гажӧдз? Гӧтыра мортыдлысь мӧвп Дугдіс нин кыскыны важӧн Томлунтӧ ышӧдысь тӧв. Ме сӧмын йӧйталі дыр на... Мый сэки корси? Ог тӧд... Нылыс и меным ӧд тырмис Машысь не омӧльджык мӧд, Сӧмын эз ло меысь верӧс, Сашӧ кодь тӧждысьысь бать... Быттьӧкӧ сӧтісны черӧн Сьӧлӧмысь кутшӧмкӧ прать, Муслункӧд коді на йитліс Менсьым и олӧм и лов... Сашӧлысь жугӧдіс Гитлер Ныв дінӧ сӧстӧм любов. Ми быдмим асланым киӧн Мичмӧдны батьяслысь му, Мукӧдлӧн ми кодь жӧ пиян Быдмисны сотны да вины, Вир кисьтны пыдӧстӧм ю. Со кыдзи шудлуныд орӧ... Тӧд сылысь зэв ыджыд дон! Нопъясӧн тэрмасигсорӧн Лэччим ми дас куим зон Пристаньӧ. Вӧлі и Сашӧ Ми пӧвстын — гӧтыра морт. Ёсь емӧн сьӧлӧмӧ сатшис Синва да бӧрдӧмлӧн гор. Нэмъяс чӧж вӧлӧма тадзи: Кыптас кӧ му вылын кось, Гӧтыр да мам медводз аддзас, Пулялӧн йыв кутшӧм ёсь Машӧ эз бӧрд. Быттьӧ кынмис Синвалӧн медводдза войт, Сьӧлӧмас кӧть вӧлі джынйыс Вирыскӧд сорлассьӧм дой. Окаліс Сашӧӧс. Меным Нюжӧдліс тіралан ки. Шуи сэк: — Вӧрӧгӧс венны. Машукӧй, благӧслӧвит... Паметьысь некор нин сійӧ Сьӧкыд, кузь туйын эз сыв: Тадзи сэк ачыс Россия Колльӧдіс пиянсӧ биӧ, Мам моз жӧ нюжӧдліс сыв.
IV
Зэв ньӧжйӧ кылалӧ гожӧм, Нӧшта на ньӧжйӧджык тӧв. Сикт бердын зумыштчӧм пожӧм Ланьтӧма, сулалӧ чӧв. Колисны ичӧт да пӧрысь... Мый кужан думайт да вӧч! Пемыдсянь пемыдӧдз йӧрын Кодлӧнкӧ копрасьӧ пӧч. Машӧ пыр вундӧ да ытшкӧ, Кыскалӧ фермаӧ пес. Морӧсас ёна кӧть бытшкӧ, — Кор нӧ тэ пуксьылан весь! — Нывбаба пельпомъяс вылӧ Водіс ӧд быдса колхоз. Ичӧтик Васюкыс сылӧн Сӧмын на вайыштлӧ оз. Озйыд ӧд абу на сорва, Абу бур тупӧсь кодь нянь. Пи вылас видзӧдіг нормӧ Аслас став тушанас ань. Кӧні нӧ Васюклӧн айыс? Мыйла нӧ юӧр оз сет? Пароход кывтӧ и кайӧ, Некод тай сэтысь оз пет Пристаньӧ. Ылын Врагъяскӧд тышкасьӧ Саш. Вернӧй салдатка тан, тылын, Мырсьӧ веж кудриа Маш. Кыкысь нин лэблісны юсьяс, Войвылӧ локтісны бӧр. Войнад кӧ омӧля узьсьӧ, Пиыдкӧд ӧтвылысь бӧрд, Бӧрд... Гашкӧ, кокньыдджык лоӧ! Дзуртыштіс кок улын пос. — Тані... Ячменева олӧ?.. Чӧв усьлі гӧлӧсӧй: — Восьт... Нывбаба кынмис. Оз шыась. Эновтіс коньӧрӧс вын. Сикт весьтын кыпӧдчысь кыа Ворсіс нин ӧшиньын. Тшын Машӧлӧн синъясас сатшис. Дзоргӧ... Пыр дзоргӧ... Оз тӧд. — Некор оз бергӧдчы... Сашыд... Ӧтнас со бергӧдчис мӧд... Некор эн ёр сыысь менӧ, Уси кӧ ыджыдджык шуд. Пулялысь туй визьсӧ венны Тэ вӧсна весиг эг куж. Ӧтвылысь петалім бойӧ Дзик ӧткодь дас куим зон... Спас бӧрын ранитчӧм сойӧн Ӧтнам ме нюжӧді вон Видз вылын. Нёльӧдысь юсьяс Вӧчисны сикт весьтын кытш. Му вылын пондіс нин кусны Нэмъясын аддзывтӧм тыш. Гитлерлӧн медалӧм понъяс Аслыныс кодйисны гу. Рочьяскӧд тшӧтш коми зонъяс Дорйисны батьяслысь му, Му, коді быдӧнлы дона, Вунлывтӧм, муса да пӧсь. Сёнъясын оз кӧ зэв ёна Туруныс копыртчы-лӧсь ^водӧм турун (улыс Эжваса сёрниысь)/^, — Косаӧн ӧвтчыны лӧсьыд, Дӧрӧмысь мездӧй быд кизь, Бара мед чужӧмысь пӧсьыс Лысваӧн киськалас видз! Некодысь Машӧ оз кольччы, Быдӧнӧс панйыны дась. Мамыслы кӧдзыд ва ёльысь Вайӧ со ичӧтик Вась. — Шойччышт кӧть, Машукӧй! — Сійӧ Гӧлӧсӧс менсьым оз кыв. Эз ӧмӧй шонділӧн биас Сьӧлӧмсьыс шоглуныс сыв? Вон бердын шойччӧ бригада, Кыкӧн ми бокынӧсь дзик, Ӧтчыд кӧть кутлыны рад ме Аньыслысь гаддясьӧм ки, Казьтыштны кыв, кодӧс гусьӧн Сьӧлӧмын новлӧдла ме... Зумыштчис Маш: — Кыдзи уси... Пыр на эн висьтав тэ... мен... — Веськыда шуны кӧ, — дойдны Тэнӧ сэк зэв вӧлі жаль... Паметьын гымаліс-ойзіс Му весьтӧ вувзьысьӧм сталь. Дасысь атакаӧ мунлім, Дасысь жӧ бергӧдчим бӧр, Век кежлӧ садьмывтӧм унмӧн Рота джын кытчӧдз эз пӧр. Изъясӧн пасьтӧдӧм дотсянь Койисны пуля да би. Сашӧ сэк му бердӧ водсӧн Топыда шамыртліс ки, Шуис на: — Найӧс эн вунӧд... Кольӧны гӧтыр да пи... ... Машӧлӧн вывті нин уна Вӧлӧма юрас дзор си. Кад кывтӧ бӧрӧ, оз водзӧ, Некод оз ло мӧдысь том. — Морӧснас Саш миян водзын Тупкис сэк дотыслысь вом!.. Мортлӧн кор олӧмыс кусӧ, Некод оз тӧд сылысь дой, Кокньыдджык висьтавны: — Уси... Лолыслы мир да спокой!.. Ловъялы косясьны колӧ, Видзны Отчизна да шуд. Ӧти кыв содтыны полі, Кыв, коді некор оз чуж. Эжвалань бергӧдчис Машӧ, Сулаліс вӧрзьывтӧг, чӧв. Турункӧд гусьӧник вашкис Кысянькӧ усьласьысь тӧв. Тӧді, мый думайтіс сійӧ: Уна кӧть коли нин во, Код сылӧн сьӧлӧмысь виас Нэм кежлас йиджӧм любов? Стан дорын мыйкӧ на шуис Ме йылысь кутшӧмкӧ ныв. Морӧсад ставыс кор пуӧ, — Некутшӧм шутка он кыв. Сӧмын кор казьтісны Машӧс, Дона да вунлытӧм ним, — Сьӧлӧмӧдз, быттьӧкӧ, сатшис Косалӧн тӧчитӧм йыв.
V
Частӧ ме волывла ӧні Видлыны ас чужан сикт, Том кадсӧ колльӧдім кӧні Уна зон ӧтвылысь ми. Паметьын видзвывса вонйыс, Сы бердын пӧлыньтчӧм коз. Быдмисны мукӧдлӧн зонъяс Радейтны муса колхоз. Видзӧдны на вылӧ любӧ, Быдӧн зэв варов да збой. Гудӧкӧн ышмӧма клубас На моз жӧ палялӧм вой. Шондікӧд сувтӧны бара Шызьӧдны ыбъяслысь чӧв. Эз ӧмӧй на кодь жӧ ярӧн Вунлывтӧм Сашӧным вӧв? Казьтыштлӧ оз кодкӧ сійӧс? Сьӧлӧмлы долыд и шог... Нэм кутас кыскыны киӧд Таланьӧ кутшӧмкӧ мог. Маш ордӧ кежавны, гашкӧ? Дивитны некод оз кут. Мед нинӧм абусӧ вашкӧ Туйбердса нэриник пу! Неуна важмыштӧм керка, Важ мозыс дзуртыштӧ пос. Пиыс нин, тыдалӧ, вермӧ Лӧсьӧдны кок чышкан рос. Ывлаын дӧзмӧдчӧ гудӧк, Некодлы узьны оз сет. Бара кӧть важ мозыд лудйӧ Зонъяскӧд йӧктыны пет. Машӧлӧн серамыс гажа, Эз, быттьӧ, аддзывлы шог. — Фермаын уджала важӧн, Мӧсъясӧс вӧдита... Вот Пиуккӧд торъявны ковмис: Борд улад нэмтӧ он кут! Ме серти бурджыка овны Велӧдас ӧд институт. Овны... А кыдз сэсся овны? Висьтав тэ, чойысь бур чой, Му вылын коркӧ мӧй овліс Тэысьсӧ бурджык герой? Пӧрысь, а важкодь тэ пельк на, Быдӧнысь тэрыб да яр. Шуӧны, нывбаба пельпом Ас вылас кутӧ му шар. Ме кындзи гижасны мукӧд Сы йылысь зэв мича висьт. Олӧмлӧн медсьӧкыд здукӧ Кыдз лоин тэ коммунист. Чуймӧмӧн тэ вылӧ дзоргӧ Стенсянь пилоткаа морт... Гусьӧник казьтыштіс коркӧ Том кадсянь тӧдсакодь ёрт: — Машӧӧс коралысь вӧлі.. Ачыс тай сӧмын эз мун... ... Восьлала лӧнь Эжва пӧлӧн, Повзьӧдла лэбачлысь ун. Кыдз пуяс быдмисны. Кузьӧсь. Видзьяслӧн оз тыдав пом. Весиг и шорыс со узьӧ, Чӧскыда восьтӧма вом. Регыд нин воас сэзь луныс, Коді оз тӧд мортлысь дой. Гашкӧ, сэк уналӧн вунӧ Дӧвалӧн узьлывтӧм вой. Тышкасис сы вӧсна Сашным, Енэж мед пыр вӧлі лӧз. Машӧс эн вунӧдӧй, Машӧс, Ми бӧрын чужысь бур йӧз! Мортыд кор сотчыліс биын, Шулім сэк мир да спокой... Этша ми радейтлім сійӧс, Коді геройысь герой.
Гижӧд
Машук
Жанр: 
Гижан кад: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1