МЫЙЛА КОЛӦНЫ МИЯНЛЫ ВИДЗ-МУ УДЖАЛАН КРУЖОКЪЯС

Мукӧд государствоса крестьяна видз-му овмӧснысӧ миян серти ёна бура нуӧдӧны. Босьтам му вӧдитӧмсӧ налысь. Куим переменаӧн му вӧдитӧм налысь зэв нин важӧн он аддзы. Кӧдза мунысӧ налӧн юкӧма квайтӧ, кӧкъямысӧ либӧ ещӧ на унджык торйӧ, да быдлаӧ кӧдзӧма аслыссикас быдтас. Эм сэні и няня быдтасъяс, мӧс сёркни, кӧдзӧм турунъяс. Нянь урожай налӧн локтӧ гектар вылысь^Гектар — десятинаысь неуна ичӧтджык, стӧчсӧ — 0,9153 десятина./^ 120–160 пуд. Мӧс сёркни гектар вылысь босьтӧны 5–6 сюрс пудйӧдз. Турун урожайяс овлӧны пуд 600 гӧгӧр.

Ыджыд-ӧ урожайяс босьтам ми важ ногӧн уджалігӧн? 50–60 пуд нянь гектар вылысь да неуна унджык идзас. Коймӧд юкӧн муыс миян коськӧм улын быд во тыртӧг куйлӧ. Сэсся миян му уджаланногыс зэв на лёк. Дерт, тадзинад, ыджыд урожай пыдди, муяс выланым унджыкысьсӧ ёг турун на быдмӧ.

Видзӧдлам кӧ скӧт видзӧм вылӧ, бара жӧ бурсӧ ми ог аддзӧй. Мукӧд государствоса крестьянинлӧн мӧскыс йӧвсӧ лысьтӧ ӧти вонас 200–250 пудйӧдз, эмӧсь и 400 пудйӧдз лысьтысьяс. Мӧсъяс налӧн гырысьӧсь, ёнӧсь, абу жугыльӧсь. Скӧт оланінъяс вӧчӧны сэні югыдӧс, шоныдӧс; скӧтӧс вердӧны бура. Видз-му уджалӧмысь да скӧт видзӧмысь ыджыд докодсӧ босьтӧны сэні овмӧснысӧ бура да кужӧмӧн нуӧдӧм вӧсна. Миян крестьяна мукӧдыс видзӧны куим-нёль мӧскӧдз, а йӧвныс сёйнысӧ абу. Тӧдӧмысь, кӧдзыд картаын видзигад да куш эжӧр турунӧн либӧ идзасӧн вердігад уна йӧвтӧ он босьт.

Дерт, ӧні и миян эмӧсь нин водзмӧстчысь крестьяна. Налӧн овмӧсныс кутісны быд боксянь бурмыны. Найӧ скӧт оланін понда да бура вердӧм понда кутӧмаӧсь тӧждысьны, нига-газетъяс серти да агрономъяс велӧдӧм серти овмӧснысӧ нуӧдны. Тыдалӧ, найӧ аддзӧны нин велӧдчӧмысь бурсӧ.

Медся ёна заводитісны кутчысьны овмӧс бурмӧдан удж бердӧ кӧні медводз воссисны видз-му уджалан обществояс, кӧні крестьяна ӧтувтчӧмӧн мӧдісны ёна лыддьыны нигаяс, газетъяс да тшӧкыдджыка агрономкӧд сёрнитны. Сэтшӧминъясас медвойдӧр вайисны плугъяс да мукӧд пӧлӧс видз-му уджалан машинаяс, медвойдӧр воис бурджык пӧрӧдаа скӧт.

Мый нӧ эськӧ миян оз тырмы? Мыйла огӧ вермӧ бурмӧдны овмӧснымӧс? Миян велӧдчӧмным оз тырмы. Этша на ми тӧдам, кыдзи мукӧд государствоясын овмӧсъяснысӧ нуӧдӧны. Весиг огӧ на тӧдӧ, кутшӧмджыка миян Роч муын выль нога олӧмӧ кутчысьысь крестьяна уджалӧны. Ми этша на газетъяс да нигаяс лыддям, вывті на этшаысь овмӧс бурмӧдӧм понда сёрнитны чукӧртчылам. Ӧнӧдз на крестьянаыд уналаын став овмӧс бурмӧдан уджас велӧдӧмсӧ лэдзӧмаӧсь вӧлі агрономъяс вылӧ. Эськӧ оз кӧ крестьяниныд ачыс кутчысь тайӧ велӧдчан уджас, некутшӧм овмӧс бурмӧдӧм оз вермы лоны.

Миян правительство ёна зільӧ велӧдны крестьянаӧс ассьыныс овмӧснысӧ бурмӧдан уджӧ. Бӧръя вояснас уна восьтӧма лои видз-му уджӧ велӧдан школаяс, курсъяс, зэв ёна содісны агрономъяс. Медбӧръя куим-нёль вонас уналаын нин крестьяна сьӧлӧмсяньыс босьтчисны водзӧ мунны. Ӧні уналаын восьталӧны видз-му уджалан (сельскохозяйственные) кружокъяс. Сійӧ кружокас ӧтувтчӧмӧн велӧдчӧмӧн медся ӧдйӧ крестьяналы позьӧ овмӧснысӧ (видз-му уджалӧмсӧ да скӧт видзӧмсӧ) кыпӧдны.

Кружокӧ медся ёна пырӧны выль нога олӧмӧ кутчысьысь крестьяна да комсомол шленъяс. Удж нуӧдысяс бӧрйӧны агрономӧс, учительӧс либӧ мукӧд служащӧйӧс. Кӧні эм лыддьысян керка, кружок восьтӧны сы дінӧ. Кружок понда медъёна тӧждысьысьыс, дерт, лоӧ избач.

Кружок восьтігӧн избачлы ёна лоӧ уджавны. Медводз ковмас корсьны йӧзӧс да накӧд ёна сёрнитны кружокын уджалӧмысь пӧльза йылысь. Кор кружокӧ пырысь йӧз чукӧрмас тырмымӧн, ковмас бӧрйыны удж нуӧдысьясӧс: председательӧс, секретарӧс да туйдӧдысьӧс (руководительӧс). Председательӧс да секретарӧс колӧ бӧрйыны крестьяна пытшкысь, а туйдӧдысь вылӧ колӧ корны агрономӧс. Пырсӧ уджавны кӧ матын олысь агрономыс абу, туйдӧдысяс колӧ бӧрйыны кружокын медбура уджалысь шленӧс. Сӧмын кружок уджсӧ панігӧн (лӧсьӧдігӧн) медматын олысь агрономӧс дзик нин колӧ вайӧдлыны да тшӧктыны сылы лӧсьӧдны уджалан план. Плансӧ лӧсьӧдігӧн агроном индӧ, кутшӧм нигаяс колӧ заводитны лыддьыны, мыйӧ медводз велӧдчыны, кутшӧм докладъяс пуктыны, коді кутас тайӧ докладъяссӧ вӧчавны, кутшӧм мукӧд удж кружокын нуӧдны. Бура кӧ лоӧ пуктӧма кружок удж да бур кӧ лоӧ сэні туйдӧдысьыс, агрономлы быд доклад вылӧ оз и ков волыны, ковмас сӧмын коръясынкӧ видлывлыны сэтысь уджсӧ. Дерт, тӧлысь пытшкын ӧтчыдтӧ ковмас жӧ нин волыны.

Агрономысь кындзи кружоклы колӧ корлывлыны и мукӧд специалистъясӧс: землемеръясӧс, мелиораторъясӧс, скӧт докторъясӧс да пельшӧръясӧс. Сэки уджыс кутас мунны бурджыка.

Кутшӧм удж бердӧ ковмас медводз кутчысьны видз-му уджалан кружокъяслы, гижам локтан нумерын.

В. Исаков.