ТӦВАР ДОНТӦММӦДӦМ

Тавосянь ёна пондісны збыльысь сёрнитны тӧвар донтӧммӧдӧм йылысь. Да и колӧ сы йылысь гора сёрнитны: ӧнъя тӧвар доныд важ серти кык мында на вылын. Фабрикысь петӧмсяньыс да крестьянин дорӧдз, кооперативын вузалӧмӧдз тӧвар дон чорыда содӧ. Колӧ вӧлі чинтыны быдсяма рӧскод да донсӧ лэдзны тӧварлысь, мед крестьяна вермасныджык ньӧбасьны.

Вӧлі срок пуктӧма кооперативъяслы: юнь 1-й лун кежлӧ тӧвар донтӧммӧдны 10 прӧчент. Шуам, ӧти метр ситеч кӧ вӧлі сулалӧ январ тӧлысьын 50 ур, мед вит тӧлысь бӧрын сылӧн доныс лои 45 ур. Тӧвар дон чинтыны колӧ вӧлі сідз, мед убыткаӧ он во.

Ӧні срок коли. Позьӧ видзӧдлыны, кыдзи миян кооперативъяс донтӧммӧдісны тӧвар. Обсоюзын, кытчӧ воӧны став кооператив удж йылысь гижӧдъяс, тэчӧмаӧсь со мый: январ тӧлысь серти тӧвар донтӧммӧма дас прӧчент.

Кутшӧм тӧвар ёна-ӧ донтӧммӧма?

Гижӧдъяс тэчӧм серти, гӧгӧр, быд вӧлӧсьтысь дон арталӧмӧн тӧвар дон вӧлӧма:

Кутшӧм тӧвар.	Январын.	Юньын.	Кымын прӧчент донтӧммӧма.	Дона-ӧ тайӧ тӧвар СССР пасьта (майын).
Ситеч метр	46 ур.	41 ур.	10	—
Молескин „	78 „	72 „	7	69 ур.
Сунис трубича	17 „	15 „	9½	14 „
Колош гоз	4 ш. 11 „	4 ш 04 „	2	3 ш. 98 „
Пӧдӧшва кило	3 ш. 45 „	3 ш. 12 „	9½	3 ш —
Кӧрт шына „	28½ „	29 „	—	21 „
Листа кӧрт „	38 „	35 „	6½	29 „
Кӧрт тув „	48 „	42½ „	12	35 „
Чугун „	45 „	45 „	—	40 „
Стеклӧ лист	87 „	71 „	18	72 „
Карасин кило	19 „	19 „	—	13 „
Истӧг пачка	15 „	15 „	—	15 „
Макорка кило	1 ш. 46 „	1 ш. 36 „	6½	1 ш. 32 „
Майтӧг ядраа кило	64 „	64 „	—	59 „
„ мрамора „	57 „	57 „	—	52½ „
Сакар песок „	78 „	74 „	4½	66 „
Сакар (юра) „	89 „	82 „	7½	74 „
Тшай	6 ш. 80 „	6 ш. 75 „	0,8	6 ш. 81 „
Сов	8½ „	7 „	15	4½ „
Пызь рудзӧг	14½ „	14 „	1½	10½ „
„ шобді еджыд „	41½ „	32 „	23	27 „
Проса „	22 „	21 „	4	—

Гӧгӧр тэчӧмӧн, уна-ӧ ӧти да мӧд тӧвар мунӧ (оз ӧд ӧткодя, шуам нянь либо колоши), дон юль тӧлысь кежлӧ чинӧма 10,3 прӧчент.

Бура-ӧ уджалӧмаӧсь кооперативъяс?

Позьӧ шуны: став кооперативыс дон чинтісны. Мый колӧ вӧлі — вӧчӧма. Кодсюрӧ унджык чинтӧмаӧсь, кӧнсюрӧ абу судзсьӧмаӧсь. Уналаын донтӧммӧдӧм лоӧма ас рӧскод чинтӧм понда, а уналаын и барыш чинтӧм понда. Кодсюрӧ убыткаӧ воӧмаӧсь, абу гӧгӧрвоӧмаӧсь бурджыка удж пуктыны, рӧскод чинтыны колӧмсӧ. Ӧнъя пӧраӧ омӧль, дыша уджалысь кооперативъяс ловйӧн оз кольны. Донӧн кӧ тӧргуйтан — убыткаӧ быть воан. Сы понда посни да лёка уджалысь кооперативъяс тупкысисны (шуам инвалиднӧйяс). Сідз жӧ вермас лоны мукӧдкӧд, оз кӧ ассьыныс рӧскодсӧ вермыны чинтыны буретшӧдз (шуам 8 прӧчент оборот серти).

Мед сійӧ оз ло — колӧ быд ногӧн ас кооперативыдлысь рӧскодсӧ чинтыны да водзӧ тӧвар донтӧммӧдны.

Колӧ оз водзӧ донтӧммӧдны?

Шуам кӧ: донтӧммӧма пӧ тӧвар — тайӧ абу на ставыс. Водзӧ кежлӧ ёна колӧ босьтчыны ещӧ на донтӧммӧдны. Сыысь оз ков повны. Кӧнсюрӧ ӧнъя тӧргуйтысьяслӧн слаб удж тӧдчӧ на. Он кӧ найӧс вӧрӧд да топӧд, ачыс тӧварыд оз донтӧммы.

Колӧ, зэв ёна на колӧ тӧвар дон уськӧдны. Сэсся мед эськӧ фабрикыс бурджык да ёнджык тӧвар лэдзӧ, мед кооперативъяс донтӧмджык туйяс корсясны тӧвар вайны, этшаджык содтасны сы вылӧ, водзӧ рӧскод чинтасны. Босьтасьысьлы, крестьяналы кокниджык лоӧ.

Кыдзи, кутшӧм ногӧн донтӧммӧдны?

Колӧ быд пайщиклы, кыт-мый сійӧ нелючки аддзӧ, ас сӧветӧн отсавны кооперативъяслы. Унаысь овлӧ — йӧз индалӧмӧн бур лад позьӧ пуктыны. Мед быд кооператив бердын вӧлі лавка комиссияӧ бӧрйӧм йӧз, висьтавлыны, индавны, йӧз син-пель пыдди, кыті да мый неладнӧ кооператив удж.

Правленньӧ кӧ сюсь да ладсӧ аддзӧ, уна ногӧн позьӧ дон чинтыны. Шуам: водзвыв висьтавны Обсоюзлы, уна-ӧ да кутшӧм тӧвар колӧ тӧвся пӧра кежлӧ, мед Обсоюз донтӧм, паракод туйӧн ваяс вӧлӧсьтӧдз сійӧ тӧварсӧ. Унатор позьӧ сідз вайны. Заявка кӧ абу, тӧлын кыскӧмӧн дон содӧ поводнӧя.

Овлывлӧ уджӧн ньӧбасьӧм. Деньга ас кооперативын этша да век лоӧ уджӧн босьтасьны. Лӧсьыд, ещӧ сетӧны кӧ, да ӧд уджӧн сетӧмысь прӧчент босьтӧны. Сы понда тӧвар дон бара содӧ. Колӧ ас сьӧм чукӧртны быд кооперативын. Мед быд морт пайсӧ пуктӧма сполна. Мед правленньӧ вермӧ босьтавны куш деньга вылӧ. Сэсся мед и вузалӧ бара жӧ куш деньга вылӧ, а оз уджӧн. Тадзнад донтӧммӧдны тӧвар ёна жӧ позьӧ.

Уна ногӧн позьӧ тӧвар донтӧммӧдны. Став йылысь он вермы висьтавны. Колӧ сӧмын, мед уджалысьясыс вӧліны правленньӧад сюсьӧсь да лючки уджалысьӧс. Мед сьӧлӧмсяньыс удж нуӧны да йӧз понда тӧждысьӧны. Мед налы быд пайщик отсалӧ, индалӧ, нелючки йылысь висьталӧ. Мед ас кооперативӧ сьӧм вӧлі чӧжсьӧ, содӧ. Сэки лад босьтас, тӧвар надейнӧ позьӧ водзӧ донтӧммӧдны.

Парма.