МИЯН ЛЫДДЬЫСЯН КЕРКАЯСЛӦН УДЖ

(Конкурс вылӧ)

Тавося март тӧлыссянь Обполитпросвет (гырысь войтырӧс велӧдӧм йылысь тӧждысьысь обласьтувса учрежденньӧ) нуӧдӧ конкурс — тӧдмӧдӧ, кутшӧм лыддьысян керкаын медбура мунӧ уджыс. Этша на ӧнӧдз воисны гижӧдъяс конкурс вылӧ. Избачьяс оз тэрмасьны тӧдмӧдны асланыс уджӧн, кӧть и тшӧктӧма вӧлі ставныслы гижны, мед эськӧ быдӧнлӧн уджыс тыдаліс. Но и этшаник гижӧдъясыс уна висьталӧны, кутшӧм удж нуӧдӧны коми крестьяна пӧвстын лыддьысян керкаяс.

Ми босьтам куим уездысь морт ӧти лыддьысян керкаӧн да петкӧдлам налысь уджсӧ. Сыктыв уездысь некутшӧм гижӧд на эз во да сэтысь уджсӧ тӧдны ог вермӧ.

І. Проньдор вӧлӧсьтувса (Емдін уездын) лыддьысян керка.

Кодъяс пӧвстын уджалӧ лыддьысян керкаыс?

Вӧлӧсьтын кӧкъямыс сикт, 529 крестьяна овмӧс, олысь — 2500 морт саяс (мужик и нывбаба). На пиысь: гӧля олысьяс — 315 овмӧс, шӧркоддьӧма — 192, бура олысьяс — 15, озыра олысьяс — 3 овмӧс.

Вӧлӧсьтын кӧдза — 484 десятина, уджалӧны унджыкыс куим переменаӧн, ӧткымыныс уджалӧны уна переменаӧн (4, 5, 7), сэсся кымынкӧ крестьянин таво кӧсйӧны петны уна перемена вылӧ жӧ. Вӧдитӧны со кутшӧм кӧдзаяс: сю, ид, анькытш (вель уна — 25 десятин), зӧр, шабді, бобӧнянь да мукӧд пӧлӧс кӧдзан турун (5 десятин). Сэсся таво первойысь на, видлӧг пыдди, 14 крестьянин кӧдзӧмаӧсь люпин (веж куйӧд).

Гӧрӧны унджыкыс плугйӧн (345 плуг), мукӧдыс косуляӧн. Мукӧд пӧлӧс видз-му уджалан машина кӧть и этша да босьтчысь крестьяналӧн эм: „зигзаг“-пиня — 2, вартан машина — 3, тӧлӧдчан — 2, кӧйдыс весалан — 2, шабді няръялан — 6, идзас шыран — 13; эм вый вӧчан машина (сепаратор), кӧдзан машина, галан да сёркнияс (скӧтлы сёян) шыран машина, шабді кӧйдыс весалан машина, вӧлӧн куртан машина, вундан машина, ытшкан машина да мукӧд уна пӧлӧс.

Вӧлӧсьтын скӧт: вӧвъяс — 369, мӧс — 698, ыж — 1580, порсь — 60. Колян во вайӧмаӧсь романовскӧй пӧрӧда ыж 6 душ. Эм общественнӧй уж (вӧв). Скӧтлы вӧчалӧны шоныд картаяс, гырысь ӧшиньӧн, сынӧд (воздук) вежан трубаясӧн (вентилятор), бур вердчан дозъясӧн (кормушкаяс).

Овмӧс крестьяналӧн кыптӧ, вежӧр воссьӧ. Тайӧ уджас найӧс нуӧдӧ лыддьысян керка агрономкӧд.

Кутшӧм удж нуӧдӧ лыддьысян керка.

Дерт, крестьяна пӧвстын уджалігӧн медся войдӧр, медся ёна колӧ мырсьыны крестьяналысь овмӧссӧ кыпӧдны, бурджыка уджавны велӧдӧмӧн. Сійӧ уджсӧ лыддьысян керка вермӧма нуӧдны зэв паськыда. Уджалӧмаӧсь 3 видз-му уджавны велӧдчан кружок. Шленъяс уджалӧмаӧсь сьӧлӧмсянь, абу дышӧдчӧмаӧсь. Уджас отсалысь, велӧдысь вӧлӧма агроном, уджыс мунӧма нигаяс серти. Вӧлӧма гораа лыддьысьӧмъяс, беседаяс, лекцияяс. Кружокын велӧдӧмторъяс шленъяс вӧчӧмаӧсь асланыс видз-му бердын, скӧт бердын.

Тадзи удж нуӧдігӧн водзмӧстчысь крестьяналӧн ёна содӧма нигаяс, газетъяс. Лыддьысян керкаса да краснӧй уголокса (эм 3 краснӧй уголок) библиотекаясысь ёна лыддьӧны. Медся ёна лыддьӧны видз-му уджалӧм да скӧт вӧдитӧм йылысь нигаяс. Татшӧм нигаясыс оз тырмыны. Бура уна крестьяна асьныс судзӧдӧны журналъяс да газетъяс.

Нывбабаяскӧд уджавны эм горт гӧгӧр удж велӧдан кружок (кружок домоводства). Кружокын 13 нывбаба, олӧма арлыдаӧсь, уджалӧны зэв окотапырысь. Удж мунӧма тӧвнас кыкысь вежонын. Ӧні уджалӧны праздник лунъясӧ. Уджалӧмаӧсь кружокын: избач да школаын велӧдысь (учительнича). Лыддьывлӧмаӧсь лекцияяс: пельшӧр, акушерка, агроном. Скӧт вӧдитӧм, град выв пуктасъяс, керка пытшкӧс сӧстӧма видзӧм, висьӧмъяс, выль нога олӧм лӧсьӧдӧм, нывбаба праваяс, кооперация удж, сёян-юан лӧсьӧдӧм, пӧжасьӧм, вурсьӧм да мукӧдтор, — со кутшӧм сёрнияс мунӧма тайӧ кружокын.

„Нывбаба заводитчӧма кыссьыны тӧдӧмлань, олӧм бурмӧдӧмлань, кутчысьӧ нига да газет бердӧ“ — со мый шуӧ тайӧ удж кузя избач.

Том йӧзлы, дерт, гажӧдчӧм колӧ. Абу эновтӧма и гажӧдчан удж: эм спектакъяс вӧчалан кружок. Сэні 57 шлен, ставыс том крестьянин да крестьянка. Том войтыр окотапырысь босьтчӧны тайӧ удж бердас, мырдӧн тшӧктӧны спектак вылын ворсны лэдзны. 8 тӧлысьӧн вӧлӧма 48 спектак, ворслӧмаӧсь 5 сиктын.

Тадзнад став том йӧзыс локтӧма югдӧдчан удж бердӧ. Проньдор вӧлӧсьтын ёна паськалӧм кулиганство абу. Гожӧмын гажӧдчан удж мунӧ ывла вылын. Ёна кыссьӧны физкультура дінӧ, лӧсьӧдӧма футбол.

Эм газетӧ гижысьяслӧн кружок. Лэдзӧны стенӧ ӧшӧдан газет. Тӧвнас петӧма быд тӧлысьын. Кружокын ёнджыкасӧ уджалӧны том йӧз. Гижӧны и „Югыд туй“ да „Коми сикт“ газетъясӧ.

Ыджыд мог туйӧ ас водзас лыддьысян керка пуктӧ справка сеталан удж. Быдсяматор йывсьыс юасьӧны крестьяна: налогъяс йылысь, юксьӧмъяс йылысь, скӧт стракуйтӧм йылысь, газетъяс-журналъяс вылӧ гижсьӧм йылысь, челядьлы кӧрым (алимент) перйӧм йылысь, удждысьӧм (кредит босьтӧм) йылысь, кӧйдыс ньӧбӧм йылысь, велӧдчыны мунӧм йылысь, пленӧ сюрӧмъяс йылысь да мукӧдтор йылысь. Сетӧма ставсӧ 140 справка. Гижӧма крестьянасянь 200 шыӧдчӧм.

Лыддьысян керка кутӧ йитӧд (связь) Емдінса Прокуроркӧд, „Крестьянскӧй газетса“ Юридическӧй консультациякӧд (сеталӧ суд делӧяс йылысь справкаяс).

Революция праздникъяс да кампанньӧяс нуӧдӧмысь лыддьысян керка абу жӧ вӧлӧма бокын. Урожай воан лунӧ кӧдза пуктасъяс да скӧт петкӧдлан выставка зэв бура мунӧма: 300 морт волӧма сетчӧ, уна ваявлӧмаӧсь петкӧдланторъяс. Тшӧктӧмаӧсь и водзӧ вӧчавлыны.

Лыддьысян керка, партъячейкакӧд тшӧтш, пуктӧмаӧсь зэв уна вын сӧветӧ бӧрйысян уджӧ. Сідзжӧ нуӧдӧмаӧсь общественнӧй лавкаӧ да удждысян тӧвариществоӧ бӧрйысян да мукӧд пӧлӧс (нигаяс-газетъяс вылӧ гижсьӧдан, том йӧзлӧн конференция нуӧдан, кер кылӧдан да кӧдзан) кампанньӧяс.

Гырысьясӧс велӧдан уджлы лыддьысян керка бура ёна жӧ отсалӧма: нуӧдалӧма сёрнияс грамота колӧм йылысь, вӧчӧма докладъяс, с. в.

Водзӧ кежлӧ уджъяс.

Уна пӧлӧс уджъяс прамӧя пуктыны вермӧма лыддьысян керка. Дерт, мыйсюрӧ абу на вӧлӧма: вӧралысьяскӧд да кустаръяскӧд удж, гӧльясӧс ас бердӧ кыскӧм, индустриализация (выль фабрик-заводъяс стрӧитӧм, машинаӧн, ӧтувтчӧмӧн видз-му уджалӧм) йылысь торъя тыдалана удж абу вӧлӧма; Сӧвет государство вылӧ войнаӧн уськӧдчӧм йылысь сёрни, война кежлӧ лӧсьӧдчӧм (военная пропаганда, подготовка к обороне страны) да Осоавиахим ёнмӧдӧм могысь удж вӧлӧма ёна омӧль.

Татшӧм уджъяс бердас водзӧ ковмас бурджыка босьтчыны, ас бердӧ топыдджыка отсасьысьясӧс (партияысь, комсомолысь, делегаткаясӧс, вежӧраджык крестьянаӧс, медвойдӧр гӧльясӧс) ӧтувтӧмӧн.

Ковмас сідзжӧ лыддьысян керкаса уджалан планӧ сюйны мукӧд учрежденньӧяслысь планса уджъяссӧ: ВИК-лысь, Кооперациялысь, Кресткомлысь да с. в., шуам кӧть: ВИК таво кӧсйӧ вӧчны вӧлӧсьтувса туйяс, пӧжарнӧй сарай да лӧсьӧдны кусӧдчан машинаяс. Лыддьысян керка аслас планас сюйӧ: сэтшӧм-сэтшӧм сиктъясын таво нуӧдны сымдатӧ сёрни (либӧ лекция, лыддьысьӧм, с. в.): вӧлӧсьтувса туйяс вӧчӧм йылысь, пӧжарнӧй сарай да машинаяс йылысь сідзжӧ. Сэсся ковлывлӧ библиотекаяслы ыставны нигаяс. Сійӧс тшӧтш колӧ сюйны планӧ.

ІІ. Висер вӧлӧсьтувса (Кулӧмдін уездын) лыддьысян керка.

Кутшӧма олӧны крестьяна.

Тайӧ мӧд ногаджык вӧлӧсьт: видз-му уджалӧм да скӧт видзӧм сетӧны крестьяналы докодсӧ джынсьыс этшаджык (45 прӧчент). Медся ыджыд нажӧтка — вӧр (сортовка) уджалӧмысь (50 прӧчент), сэсся вӧралӧмысь (5 прӧчент). Тайӧ воясӧ звер вӧлі омӧля — да вӧралӧм докод ёна уси (войдӧр вӧлі ыджыд). Надея вӧралӧм вылӧ крестьяналӧн абу на чинӧма: сійӧ бур воӧ регыдӧн сетӧ прамӧй нажӧтка. Нянь уджалӧмлы мешайтӧ нянь кынмалӧм. Турун эм бура: Висер юӧ усьӧны уна посньыдик юяс, видз места эм, скӧт видзӧм позьӧ паськӧдны. Скӧтыс сӧмын зэв омӧлик (рӧдсӧ оз бурмӧдны), докод сетӧ этша, видзӧны дзик куйӧд понда, а сійӧн оз весиг асьсӧ вешты.

Видз-му уджалан машинаяс абу, сӧмын таво вайӧмаӧсь 50 плуг, удж мунӧ важ ногӧн, видз-му уджалан кооперация абу. Весиг кӧйдыс оз весавны, эм эськӧ койдыс весалан машинаыс да.

Няньяссӧ омӧля уджалӧм понда йӧзыс олӧны быдсӧн ньӧбӧм помысь. Сы вӧсна найӧ ёна уджйӧзаӧсь потребобществолы (17.000 шайт): омӧля звер шедӧмнад вештысьны оз вермыны. Йӧз ёна пырӧмаӧсь кооперацияӧ (кооперативын шленыс 255 морт, — 81 прӧчент став вӧлӧсьтувса овмӧсъяслӧн). Став тӧварыс воӧ сӧмын кооперация пыр. Кооперативлӧн эм сир пуан завод.

Кутшӧм удж нуӧдіс лыддьысян керка да мый колӧ вӧчны водзӧ.

Югдӧдчан удж вӧлӧсьтын нуӧдӧны 4 школа, лыддьысян керка да 1 краснӧй уголок (лыддьысян керкасянь верст сайын). Эм пельшӧр, агроном абу (абу на и волывлӧма). Восьтылӧмаӧсь 2 ликпункт, сӧмын ӧтиас некод абу волӧма да лоӧма тупкыны.

Югдӧдчан уджнас юрнуӧдысь — Волполитпросветком, сэн 13 морт. Став уджыс мунӧма ВПП-ком индалӧмъяс серти. Быд шленлы сетӧма удж торъя сиктъясын. Найӧ сэтчӧ ветлывлӧмаӧсь да нуӧдӧмаӧсь кутшӧмсюрӧ уджъяс. Крестьяналӧн представительясыс дыша уджалӧмаӧсь: волывлӧмаӧсь заседанньӧяс вылӧ (да и сэн абу пыр), сэсся нинӧм. Сэтшӧм удж ошкыны оз позь.

Уджъяс вылӧ медся ёна волӧны шӧркоддьӧма олысь крестьяна, гӧльяс — омӧля. Крестьяналы колан удж — овмӧс кыпӧдны велӧдӧм — лыддьысян керка абу прамӧя вермӧма нуны (шуӧ избач). Сідз жӧ слаба нуӧдӧмаӧсь видз-му уджавны да скӧт видзны велӧдан удж; абу уджалӧмаӧсь сортовка лэдзӧм да вӧралӧм бурмӧдӧмлань. Эськӧ сы помын крестьяналӧн став олӧмыс. Тайӧ уджтӧг, дерт, ёна матыстчыны, бура отсавны крестьяналы лыддьысян керка оз вермы. Сытӧг крестьяна оз казявны лыддьысян керкалысь колӧмсӧ, оз кутны тӧждысьны лыддьысян керка понда.

Медся ыджыд мог туйӧ пуктӧма, прамӧя нуӧдӧма лыддьысян керка справка сеталан удж. Сӧмын тайӧ уджас избач вӧлӧма ӧтнас, некодӧс абу ӧтувтӧма тайӧ удж дінӧ (справбюро абу, абу йитӧд-связь судын уджалысьяскӧд, крестьянскӧй газеткӧд). Вӧлӧсьтын служитысьяс, учрежденньӧяс, комсомолечьяс избач уджлы отсасьӧмаӧсь.

Уджалан планас лыддьысян керкалӧн сюйӧма мог: отсавны мукӧд учрежденньӧяс уджлы, отсавны ВИК-лы да ККОВ-лы, крестьянаӧс ӧтувтны кооперация бердӧ (видз-му уджаланӧ), ККОВ-лысь видз пуктыны. Та йылысь лыддьысян керка нуӧдавлӧма сёрнияс. Крестьяна окотитчӧны видз-му уджалан машинаяс ӧтувтчӧмӧн лӧсьӧдны, сӧмын татшӧм товарищество лӧсьӧдны абу вермӧмаӧсь. Колӧ зільджыка уджавны та дінын.

Мукӧд пӧлӧс уджысь лыддьысян керка пырджык нуӧдӧма СССР-са да ставмувывса олӧм тӧдмӧдан удж. Тайӧ удж мунӧма ёна лӧсьыда (гораа лыддьысьӧмъяс, сёрнитӧмъяс, докладъяс). Революция праздникъяс да кампанньӧяс нуӧдӧмаӧсь лыддьысян керка заводитчӧмӧн жӧ. Гожся удж лыддьысян керка оз кӧсйы дугӧдны. Лӧсьӧдчӧны нуӧдны: лыддьысьӧмъяс, сёрнияс СССР-ын да став му вылын лоӧмторъяс йылысь, налог йылысь висьталӧм, призыв нуӧдӧм, сідзжӧ справочнӧй удж, сэсся том йӧзӧс прӧст кадӧ гажӧдан удж: футбол, кар (городки), сьылӧм-йӧктӧм.

Кружокъяс йылысь.

Вӧлӧсьтын вӧлӧма сӧмын ӧти военнӧй кружок. Сэні велӧдӧма Гӧрд армияысь локтӧм зводнӧй (Исполкомса председатель). Уджыс кружокса шленъяслы ёна сьӧлӧм вылас воӧма, ёна волывлӧмаӧсь и мукӧд крестьяна. Тӧдмасьӧмаӧсь кружокса шленъяс Краснӧй армия историяӧн, строевӧй, полевӧй да гарнизоннӧй службаӧн; тӧдӧны винтовка (сетӧма Уездвоенкомат). Тайӧ колан удж мунӧма тані бура, сӧмын оз ков эновтчыны, а колӧ ӧтувтны Осоавиахим ячейкакӧд, мед кружокыс лоӧ ячейкалӧн „лыйсьыны велӧдчан кружок“ нима.

Кружокъястӧ да уголокъястӧ эновтныд оз позь. Колӧ лӧсьӧдны медвойдӧр: видз-му уджавны да кооперация тӧдмавны (агрокооперативнӧй), йӧзкост оланног тӧдмалан (политзнание) кружокъяс. Сэсся, лоӧ кӧ уджалысьяс да литература, — вӧр да вӧралӧм бурмӧдны велӧдан кружок. Енлы эскӧмкӧд паныд мунан удж колӧ нуӧдны „Безбожник“ кружок пыр; дзоньвидзалун кутан удж тӧдмӧдны колӧ жӧ котыртны окотитысь войтырӧс. Пельшӧр босьтчас накӧд уджавны, а найӧ отсаласны пельшӧрлы крестьяна пӧвстын висьӧмъяскӧд вермасян удж нуны, лӧсьӧдны сӧстӧмджык олӧм крестьяна керкаясын. „Гӧрд войпукса“ уджтӧ, дерт, оз жӧ ков эновтны. Пыдӧджык колӧ нуӧдны нывбаба пӧвстын югдӧдчан удж, гажӧдчӧм сорӧн. Школаын велӧдысьяс (учительничаяс) да нывбаба костын удж нуӧдысьяс (организаторъяс) отсаласны тайӧ уджсӧ пуктыны.

Водзын мунысьясӧс (актив), кодъяс эмӧсь лыддьысян керка бердын, колӧ кутны, содтыны да босьтны уджӧ, медвойдӧр гӧль йӧз пӧвстысь. Стеннӧй газеттӧ ӧти избачлы сьӧкыд лэдзны: колӧ регыдджыка лӧсьӧдны селькор кружок, сэсся „Правда“ газет редакцияысь, либӧ „Югыд туй“ газетлысь корны сэтчӧ литература.

Водзӧ кежлӧ кӧсйысьӧм могъяс лыддьысян керкалӧн бурӧсь, сӧмын колӧ сійӧ уджъяссӧ вӧчны.

ІІІ. Тшелляюрса (Изьва-Печӧра уездын) лыддьысян керка.

Кутшӧм йӧз пӧвстын да кыдзи уджалӧ лыддьысян керка.

Тайӧ вӧлӧсьт бара аслыспӧлӧс: тані паракод пристань, уна воӧм йӧз, уджъяс крестьяналӧн аслыспӧлӧсджык. Уджалӧны и видз-му бердын, бура позьӧ скӧт видзны (бур видзьяс). Крестьяна гожӧмын уджалӧны паракодъяс вылын, груз пыртӧны-петкӧдӧны да кыскалӧны. Эмӧсь кустаръяс — пельса вӧчысьяс (бондарничество).

Вӧлӧсьтын 265 овмӧс, 1743 морт. На пиысь 238 морт бокӧвӧй — паракодса. Гӧльяс — 174 овмӧс, шӧркоддьӧма олысь — 27, озыра олысьяс — 4 овмӧс. Эм школа, лыддьысян керка, ӧти краснӧй уголок (Пилегорын), гырысь йӧзӧс грамотаӧ велӧдан пункт, ва вылын уджалысьяслӧн местком (местком водников), налӧн жӧ, ва вылын уджалысьяслӧн, эм висьысь йӧзӧс лечитанін (врачебнӧй пункт).

Лыддьысян керкалы ёна отсалӧ месткомвод (мынтӧ лыддьысян керкаысь патернӧй, карасин ньӧбӧ, с. в.), сылӧн эм библиотека лыддьысян керкаас жӧ. Спектакъяс пуктан кружокын удж нуӧдӧ месткомводлӧн культработникыс.

Югдӧдчан уджын юрнуӧдысь — Волполитпросветком, сэні 18 морт, сӧмын уджыс омӧля мунӧма: шленъясыслӧн вӧлӧма уна мукӧд (бокиса) удж. Крестьянасянь представительяс ВПП-комын уджалӧны зіля.

Медся ёна пырӧмаӧсь лыддьысян керка удж бердӧ том йӧз, вежӧраджык крестьяна да делегаткаяс. Эм вель уна крестьяна (олӧмаяс), кодъяс оз гӧгӧрвоны лыддьысян керкалысь уджсӧ да видзӧдӧны лёка. Уджсӧ торкӧ енлы эскӧм. Сы понда енлы эскӧмкӧд паныд удж лоӧ нуны кужӧмӧн, видзчысьӧмӧн, мед дзикӧдз не лёкмӧдны олӧма крестьянаӧс. Томджык йӧз оз нин кыссьыны талань: гырысь праздник лунъясӧ (ыджыдлун, рӧштво) лыддьысян керкаын тыр йӧз.

Лыддьысян керкалӧн уджыс волӧсьтувса учрежденньӧяскӧд ӧтувъя. Найӧ мый вермӧны отсасьӧны. Лыддьысян керкаса план вӧчӧма ӧтвылысь.

Кутшӧм уджъяс нуӧдӧма лыддьысян керка?

План серти нуӧдӧма (вӧчӧма) со кутшӧм уджъяс: 1) налог чукӧртан кампанньӧ; 2) гырысьясӧс ликпунктӧ велӧдчыны чукӧртан; 3) газетъяс-журналъяс вылӧ гижсьӧдан (гижсьӧма да воӧ 80 газет да журнал); 4) сьӧм чӧжан кассаяс ёнмӧдан (пуктӧма чӧжны сьӧм 25 морт); 5) зэв бура мунӧма сӧветӧ бӧрйысьӧм: гӧльясӧс да шӧркоддьӧма олысьясӧс ӧтувтӧмӧн сюрӧма сӧветӧ 12 комсомолеч да коммунист, Исполкомас 3 комсомолеч. Бӧрйысян собранньӧяс вылын йӧз горзӧмаӧсь: „бӧръям сӧветӧ коммунистъясӧс да комсомолечьясӧс!“ Нуӧдӧмаӧсь гӧран-кӧдзан кампанньӧ. Сы понда таво кӧдзалӧмаӧсь турунъяс, мӧс сёркни (турнепс), унджык пуктӧмаӧсь картупель.

Тайӧ уджсӧ лыддьысян керка нуӧдӧма тӧвсяньыс: вӧчавлӧма сёрнияс агроном, сэсся ачыс избачыс. Ӧні видз-му уджалан туйсӧ пуктӧма бурджыка, сӧмын водзӧ оз ков эновтчыны. Пуктӧма мог — паськӧдны скӧт видзӧм. Дзоньвидзалун кутан удж нуӧдӧма Месткомводса пельшӧр: вӧвлӧма вель уна сёрнияс. Гожӧмын лӧсьӧдчӧны восьтыны челядьлы ясли.

Кружокъяс да уголокъяс. Налӧн уджыс.

Тӧвнас уджалӧмаӧсь кружокъяс: 1) политкружок; 2) видз-му удж тӧдмалан; 3) спектакъяс вӧчалан; 4) „Безбожник“. Эмӧсь кооператив да Ленин уголокъяс. Сэні, план серти, мунӧма сёрнияс да плакатъяс бердса удж (плакатъяс серти висьтавлӧм). Сэн жӧ лыддялӧмаӧсь нигаяс. Кружокъяслӧн да уголокъяслӧн удж лыддьысян керкаын мунӧма ёна бура. Кружокъяс уджалігӧн ёна волывлӧмаӧсь бокӧвӧй войтыр.

Ёна мунӧма гораа лыддьысьӧм (нигаяс, газетъяс). Лыддьысьӧм кузя нуӧдӧмаӧсь сёрнияс. Тадзи уджалігӧн нуӧдӧмаӧсь лыддьысьысьӧс тӧдмалан удж (изучение читательских интересов). Аддзӧмаӧсь: том войтыр ёнджыка лыддьӧны йӧзкост оланног йылысь (по обществоведению) нигаяс, крестьяна — видз-му уджалӧм да скӧт видзӧм йылысь, служитысьяс да рабочӧйяс — ӧнъя, выль беллетристика (висьтъяс), сӧмын татшӧм нигаясыс (висьтъясыс) этша.

Стенӧ ӧшӧдан газет петӧ быд тӧлысьын печатайтӧмӧн (паракодство контораын) 4 экземплярӧн. Газетъяссӧ ӧшлӧны учрежденньӧясӧ, кытчӧ ёнджыка волӧ йӧз. Гижысьяслӧн кружок абу, газетсӧ лэдзӧ редколлегия.

Справка сеталан удж слабиник: сетӧма сӧмын 25 справка да гижӧма 106 шыӧдчӧм. Тыдалӧ крестьяна омӧля на тӧдӧны тайӧ йылысь.

Гырысь войтырӧс велӧданінӧ (ликпунктӧ) велӧдчыны вайӧдӧм понда нуӧдалӧмаӧсь сёрнияс. Ликпунктын велӧдчӧм помалысьяс босьтчӧмаӧсь уджавны лыддьысян керкаын. Эм лыддьысян керкалӧн вын — ыджыд актив, коді зіля отсасьӧ уджавны. Ва воссьӧм бӧрын найӧ унджыкыс мунісны паракодъяс вылӧ уджавны.

Уджыс лыддьысян керкалӧн бур туй вылын, сӧмын ещӧ на колӧ босьтны мукӧдлаысь уджалан опытсӧ да бырӧдны нелючкияс.

Босьтӧй мӧда-мӧдныдлысь опытсӧ! — со мый ме кӧсйи шуны тайӧ гижӧднас.

Быд избачлы колӧ гижны конкурс вылӧ. Виччысям!