КОМСОМОЛЛӦН ДА ТОМ ЙӦЗЛӦН ВЫЛЬ ВО КЕЖЛӦ ВЕЛӦДЧАН УДЖ
Коми том йӧз воысь воӧ унджыкӧн заводитӧны гӧгӧрвоны: велӧдчытӧг пӧ ладмӧдны ас олан му вылын кокни олӧм он вермы. Та йылысь В. И. Ленин ловъядырйи шуліс: „Став том йӧзлы велӧдчыны, велӧдчыны и велӧдчыны“.
Дерт, биысь моз жӧ вӧлі полӧ важ правительство уджалысь йӧзыдлысь велӧдчӧмсьыд. Кыдзи кутіс сюрны ӧні уджалысь том йӧзлы велӧдчан сюрӧсыс, сідзи и став том йӧзлӧн сьӧлӧмыс кутіс потны асланыс велӧдчытӧм понда. Ӧні воысь воӧ уськӧдчӧны нига дорӧ.
Сӧмын дас арӧса государствоыд эз на сэтшӧма озырмы да оз на вермы став том йӧзсӧ велӧдны аслас тшӧт вылӧ. Тавоӧдз коми мам-батьяслӧн челядьяс гырысь школаясын велӧдчисны вель унаӧн нин (ставыс велӧдчӧ кыксё мортысь унджык). Таво кежлӧ гырысь школаясӧ (ВУЗ-ясӧ) коми том йӧз пытшкысь вӧлі вӧзйысьӧны 97 морт. Обоноса комиссия видлалӧм да шуӧм серти лӧсьӧдчӧны ыстыны комын кык мортӧс. Рабфакӧ велӧдчыны вӧзйысьысьяс ставыс вӧлӧма 164 морт, велӧдчыны местасӧ комиссиялы сетӧма сӧмын 8 мортлы. Обоноса комиссия татчӧ шуӧма ыстыны 19 мортӧс. Сэсся мукӧд пӧлӧс школаясӧ вӧзйысьысьяс (институтъясӧ, техникумъясӧ, курсъяс вылӧ СПШ-ӧ, школа ІІ ст.) ӧти велӧдчан места вылӧ воӧны 5–6 мортӧн. Торъя уна школаяс (кыдзи ШКМ, с.-х. техникумъяс да с. в.) паськӧдны миян государство пырысь-пыр оз на вермы. Татысь тыдалӧ нин кутшӧм пӧся став коми том йӧз уськӧдчӧны велӧдчыны. Та понда лоӧ думыштлыны ас гортын велӧдчан удж йылысь. Ёнджыка ковмас паськӧдны том йӧзлы ассьыныс юр вежӧрсӧ.
Колян вося велӧдчан удж комсомоллӧн.
Дерт, велӧдчан удж нуӧмыд абу кокнитор. Сы понда колян воӧ вӧлі зэв гырысь бур дай омӧльторъяс уджлӧн. Медводз колӧ шуны: колян воӧ комсомол эз велӧдчыв пӧлитикаӧн, тшӧтш вӧлі мукӧд п.-школаясса программаас сюйӧма лыддьыны да гижны кужан удж (общеобразовательный уклон). Сэсся мед эськӧ йитны став комсомолечьяссӧ, п.-школаясын вӧлі лӧсьӧдӧма п.-читкаяс.
Сӧмын колян воӧ велӧдчан удж комсомол пытшкын заводитчис зэв сёрӧн (ноябр помын, декабр заводитігӧн), омӧлика вӧлі пуктӧма удж велӧдчан удж нуӧдысьяс пӧвстын (руководительяс пӧвстын). Найӧ эз вежласьлыны мӧда-мӧд уджнаныс, омӧлика комсомол ячейкаяс лӧсьӧдчылӧмаӧсь велӧдчан во кежлӧ. Медся ёна тайӧ тыдавліс велӧдчысьяс пӧвстын, налӧн гӧгӧрвоанлунныс торъявліс мӧда-мӧд велӧдчыссьыс ӧти полит. школаас. Велӧдчан удж водзӧ кежлӧ колӧ вӧчны сідз жӧ, кыдз корӧ унджык велӧдчысьыс, сэсся, мед эськӧн оласногыс велӧдчысьяслӧн, гӧгӧрвоӧмлунныс (вежӧртасыс) вӧлі ӧткодьджык.
Тадзиӧн лоӧ кокниджык велӧдчыны да унджык гӧгӧрвоны колян воӧ ӧткымын п.-шк. велӧдчысьяслы. Зэв омӧля вӧлі волӧны велӧдчысьясыс, татысь, дерт, мыжавны позьӧ зэв унаӧс: ӧти-кӧ, велӧдчысьясӧс бокыса уджыс найӧс оз вӧлі лэдз, мукӧдыс вӧлі дӧзмӧмаӧсь п.-школасьыс, мый велӧдісны найӧ сійӧс тӧдӧны нин вӧлі, мукӧдыс оз вӧлі удитны гӧгӧрвоны велӧдӧмсӧ, сэсся ёртъясыс вӧлі кольӧны. Уналаын на методыс вӧлі куш сёрни, эз вӧвны диаграммаяс, картограммаяс, с. в.
Таво кежлӧ комитет ячейкаяслы ковмас сюртыштлыны тайӧс, мед бурмас водзӧ вылӧ велӧдчан удж.
Кыдзи локтан воӧ лоӧ да мыйла вежсьӧ велӧдчан удж?
Таво кежлӧ велӧдчан удж колӧ лӧсьӧдны велӧдчысьяс олӧм серти: сиктъясын унджык том йӧзыс (дажӧ арсяньыс) уджалӧны сортовка бердын, мукӧд мунӧны Уралӧ. Эмӧсь ещӧ: медасьӧмаӧсь крестьяналы уджавны (батракъяс), уджалысь йӧз (рабочӧйяс), служащӧйяс, велӧдчысьяс, слугаяс, сэсся эмӧсь ещӧ уджтӧм йӧз (безработнӧйяс). Найӧс велӧдчӧм серти бара позьӧ торйӧдавны: лыддьыны-гижны кужтӧм йӧз, омӧлика кужысьяс, 1-й ступеня школа помалӧмаӧсь, мӧд ступеня школа помалӧмаӧсь дай вылӧджык. Пӧлитика велӧдӧм кузя тадзжӧ торъялӧны. Сэсся сідзжӧ позьӧ юкны сиктын йӧзкостса удж нуӧм серти.
Эмӧсь сӧмын на кутчысьӧны удж бердас, сідзжӧ эмӧсь уджалӧны нин дыр да, бӧрйӧмаӧсь гырысьджык удж вылӧ. Тадзикӧн зэв уна пельӧ торъялӧны велӧдчысьяс, сы понда ӧткымынлы ковмас велӧдчыны кокньыдиксянь да ас олан гӧгӧрысьджык, а унджык тӧдысьяслы пыдітіджык. Водзӧ кежлӧ велӧдчан уджсӧ колӧ вӧчны сідз, медым эськӧн босьтны сёрнияс медпосньыдикъяссяньыс, тӧдмавны, мый сэтшӧм комсомолыс да кутшӧм сылӧн туйдӧдыс, кыдз став му вылас войдӧр и ӧні олӧны, кыдзи позьӧ марксизм да ленинизм велӧдӧмӧн помавны, мед эськӧн поскысь поскӧ вылӧджык велӧдӧмыс кайис.
Сідзжӧ ӧткымын торъя йӧзлы позьӧ лӧсьӧдны торъя сёрнияс йӧзкостса олӧм йылысь (спец. вопросы об-ведения). Тайӧс бара асьсӧ позьӧ торйӧдлыны йӧз серти: омӧльджыка гӧгӧрвоысьяслы прӧстджыкпырысь, вынаджыкъяслы — пыдітіджык.
Сэсся кутшӧм п.-школаяс вӧліны колян воӧ, дерт, кольӧны таво кежлӧ. Мед эськӧ матыстны став комсомолечьяс бердӧ политика велӧдӧмсӧ да сетны мый налы колӧ, дерт, ставыс ӧти пӧлӧс школаӧн велӧдчыны оз вермыны. Вермас лоны: комсомолеч тӧдӧ нин, мый велӧдӧны стационарка нима школаын, либӧ передвижкаын. Сы понда сылы колӧ кутшӧмкӧ мӧд пӧлӧс велӧдчанін.
Выль пӧлӧс велӧдчанін позьӧ лӧсьӧдны тадзи: газетысь лыддьысьысь чукӧр, олӧм мунӧмсӧ велӧдысьяс (кружок текутшей политики), с. в. Кер лэдзысьяс мукӧддырйи оз вермыны помавны стационарка нима школасӧ; налы позьӧ лӧсьӧдны дженьыдика прӧстджык программаӧн (кружок со свободной программой). Позьӧ лӧсьӧдны чукӧр дажӧ ӧтка велӧдчысьяслы ас гортын велӧдчыны (самообразовательные формы). Медбӧрын, эмӧсь кӧ окочӧй йӧз, позьӧ заводитны велӧдны торъя предметъяс. Техникумысь карын вермасны лӧсьӧдны ещӧ на мукӧд пӧлӧс велӧдчанінъяс: рытъя партшкола, сэсся кружок, коді кутас велӧдны ставмувывса том йӧзлысь олӧмсӧ (юношеское движение) да озыр йӧзкӧд тышкасьӧмсӧ.
Сэсся таво лоӧ школаясӧ чукӧртӧма сӧмын сэтшӧм йӧзӧс, кодъяс асьныс кутшӧм школаын кӧсйӧны велӧдчыны. Комсомолечлы аслыс ӧнісянь колӧ бӧрйыны тӧлын велӧдчанін.
Кутшӧм уджъяс сувтӧны ячейкаяс водзын да быд комсомолеч водзын.
Велӧдчан удж заводитчытӧдз ячейкаяслы колӧ нин тӧдны быд комсомолечлысь думсӧ да коді кытӧн, кутшӧм п.-школаын кӧсйӧ велӧдчыны. Ӧнісянь колӧ заводитчыны сёрнитны та йылысь комсомолечьяскӧд, мӧвпавны кутшӧмджык школаяс позяс лӧсьӧдны ас комсомолечьяс серти. Дерт, татшӧм удж вермасны нуӧдны бурджыка кодъяс колян воӧ вӧліны нин тайӧ удж вылас. Ӧнісянь жӧ ячейкаяслы колӧ тӧдны да лӧсьӧдны во гӧгӧрся уджсӧ, медым эськӧн бура муніс ставнас велӧдчан уджыс.
Быд комсомолечлы колӧ тӧдны, мыйла сылы колӧ велӧдчыны да тшӧтш тӧждысьны велӧдчан удж йылысь.
Тит Паш Ив.
