КОРДЖЫК КӦДЗНЫ СЮ
Сю кӧдзӧмӧн уналаын миян ёна сёрмӧны. Овлӧ — сёрмӧдчӧны сентябр тӧлысьӧдз, весиг зэртӧм гожӧмъясын.
Видзӧдлам, бур абу нӧ сёрмӧдчыны сю кӧдзаӧн. Быдсяма быдтас — нянь ли, пуктас ли, тодӧ ассьыс быдман строк. Сёрмӧдчӧм кӧдзаӧн сійӧ строкыс дженьдӧ, дай сы вӧсна тыр урожай оз во.
Сю — арся кӧдза, му вылын олӧ пӧшти быдса во. Бур урожай сылӧн ӧзим сайын: кутшӧмджык лоӧ сю ӧзим арсяньыс на, да кыдзи веськалас лым улӧ: лымйыс кынмӧм му вылӧ усьӧ, либӧ кынмытӧм вылӧ. Сэсся мукӧд аръясын кынмӧм бӧрын муыд бӧр сывлӧ да бара кынмӧ. Дыр кӧ лым оз усь да кӧдздӧдас, томиник ӧзимыд вермас кынмыны. Унджык тайӧ омӧльторъяссьыс ми мынтӧдчам, сютӧ кӧ водзджык кӧдзам.
Медвойдӧр, дерт, оз ков эновтчыны бурджыка кӧдза улӧ коськӧмтӧ лӧсьӧдӧмысь. Колӧ коськӧмтӧ куимысь гӧрны (медводдза пӧвстӧ бурджык гӧрны арсяньыс), да сы мындаысь жӧ пинёвтны. Ставсӧ тайӧ колӧ вӧчны лючки, аслас строкъясӧ. Сэки муыд бара вынсялӧ, небзьӧ да ёг турунысь мынӧ.
Торъя мича поводдя кӧдзалы нинӧмла виччысьны. Абу кӧ нин вывті зэра поводдя, колӧ кӧдзны: шӧр кад сю кӧдзалы миянын август 8–19ʼ лунъяс, сыысь сёрмыны оз шогмы. Оз туй сёрмыны со мый вӧсна. Сю ёна паськалӧ (кустится) да ёнмӧ арсянь (тулысын, шоныд да зэра поводдя кӧ, регыд пӧкъялӧ). Кымын ёна паськалӧ сю ӧзим арсянь, сымын унджык артмӧ шептыс. Сы вӧсна мӧд во гожӧмын урожайсӧ позьӧ виччысьны унджык. Сідзкӧ, мед ӧзим ёнджыка паськалӧ арын, колӧ сютӧ водзджык кӧдзны, мед дырджык шоныд поводдясӧ кватитас.
Арсяньыс ёнджыка быдмӧм сюыд озджык кынмӧмъясысь пов. Сэсся вель тшӧкыда аръясын муыд кынмывлӧ да бӧр сывлӧ. Тайӧ кынмывлӧмӧн да бӧр сывлӧмӧн мусьыс пыксьӧ (выпирается) ортсӧ самӧй быдманіныс сю быдтаслӧн — вуж діныс (узел кущения), да сійӧ кынмӧ кӧдзыдысь. Ёнджыка кӧ паськалӧма ӧзимыд, ёнджыка да крепыдджыка сійӧ вужъясьӧма. Сы вӧсна быдманіныслӧн му пытшкысь пыксьӧмыс озджык ло. Тӧдӧмысь, ёнджыка быдмӧм ӧзимыд оз пов и быдсяма гаг сёйӧмысь, кодъяс тай овлӧны нянь быдтасъяс вылын, вывті нин коді ёна тшыкӧдӧ сю ӧзимтӧ (озимовой червь). Сійӧ медъёна заводитӧ сёйны ӧзимтӧ сентябр тӧлысьын.
Мӧдарӧ кӧ шуны, вывті водз кӧдзӧмӧн ӧзимыд вермас вывті паськавны да кузя быдмыны, вермас весиг заводитны арсянь шептавны, ещӧ нин сулалӧ кӧ дыр мича шоныд зэра поводдя. Мед сэтшӧмторйыс оз ло, колӧ водз кӧдзигӧн сю кӧйдыстӧ кӧдзны этшаджык (шочджыка). Чайтан кӧ лым усьтӧдз вывті кузь тушаа да пашкыра ӧзим лоӧм, колӧ сійӧс ытшкыны. Оз позь сӧмын ытшкыны уліті. Сы вӧсна ытшкӧм дорысь бурджык вундыны.
Уналаын сиктъясын крестьяна коськӧм вылӧ кӧдзавлӧны турун вылӧ вика либӧ анькытш зӧр сорӧн. Мед сэки он сёрмы мутӧ лӧсьӧдны сю кӧдза кад кежлӧ, колӧ викасӧ либӧ анькытшсӧ кӧдзны тулысын кымын верман водзджык (налӧн быдтасыс оз пов тувсов асыв кынмылӧмъясысь). Сэки найӧ водзджык и воасны. Оз кӧ на тырӧдз воны турун ытшкан кадӧ (Петыр лун гӧгӧр), колӧ нин найӧс ытшкыны да идравны. Ытшкӧм бӧрын пырысь-пыр му вывсьыд эжасӧ колӧ гӧрны ляпкыдика (вершӧк 2½ суда). Кӧсъян кӧ коськӧм мутӧ куйӧдавны сэки жӧ, гӧригас, куйӧдтӧ колӧ петкӧдны да сюйны муад. Тадзиӧн вика эжаыс быдса тӧлысь на удитас му пытшкын сісьмыны (а сісьмӧмыс зэв колӧ), дай сю кӧдзаыд оз сёрмы.
Агроном Щекин.
