ВИДЗӦЙ СИКТЪЯСЫН МАМЪЯСЛЫСЬ ДА КАГАЯСЛЫСЬ ДЗОНЬВИДЗАЛУНСӦ!

Мамъяслысь да кагаяслысь дзоньвидзалун кутан удж позьӧ торйӧдны со мыйяс вылӧ: 1) дзоньвидзалун видзӧм нӧбасян нывбабаяслысь, 2) бура отсалӧм кага вайӧмыслы, 3) челядь кулӧмкӧд вермасьӧм, да 4) отсӧг сетӧм челядя-нывбабаяслы гожся удж дырйи.

Дзоньвидзалун кутӧм нӧбасян нывбабаяслысь.

Нӧбасигӧн нывбабалӧн ёна вежсьӧ гыркпытшкӧсыс. Миян сиктъясын нывбабаяс оз кужны кыдзи колӧ бура овны нӧбасигас, да сы вӧсна асьныс висьмывлӧны уна пӧлӧс нывбаба висьӧмъясӧн. Висьлывлӧны тшӧтш нӧбалан кагаясыс.

Сэсся мукӧддырйи нывбабаяс наросьнӧ торклывлӧны ассьыныс нӧбасьӧмсӧ, гӧльыс вӧсна, либӧ уна челядь вӧсна, либӧ яндзим вӧсна, сідзи водзӧ. Нӧбасьӧмсӧ торкӧм вӧсна нывбабаяс тшӧктӧны „тӧдысь“, „пывсьӧдчысь“ бабаясӧс ассьыныс нӧбалан кагасӧ шоймӧдны. „Тӧдысьясыд“, „пывсьӧдчысьясыд“ нывбабаяслы сетӧны юны быдсяматорсӧ: порок, коми истӧг юр, быдсяма сулӧдӧм турунъяс. Овлӧ весиг — мукӧд сюйӧны нывбаба яндзимас кагасӧ шоймӧдӧм могысь печкан чӧрссӧ.

Сідзи кага вӧтлӧм вӧсна нывбабаяс зэв ёна дыр кежлӧ висьмывлӧны, дай унаысь сыысь и кувлӧны.

Кага вайӧм.

Кага вайигӧн, кӧть ещӧ гӧгӧр быдлаті лючки, вермас лоны омӧльтор мамыслы дай чужан кагаыслы. Сэсся овлӧ ӧд торксьӧма кага вайӧм, кор доктор отсӧгтӧг кага оз вермы весиг чужнысӧ. Сэтшӧм кага вайӧмыд мамыслы дай кагаыслы вывті нин лоӧ омӧль. Мисьтӧминын (няйта-буса инын) доктор-бабка отсӧгтӧг кага вайӧмыс вӧсна вермас лоны вир пежасьӧм, сы вӧсна вермас мамыс кувны дай кувны чужан кагаыс, либӧ лоӧны мукӧд пӧлӧс висьӧмъяс. Крестьяна пӧвстын унджык нывбабаыс на кагасӧ вайӧ пӧрысь бабаяс отсӧгӧн сӧмын. Со, 1914 воын вӧлі 4.935.179 кага чужӧм. Сы пиысь доктор-бабка отсасьӧмнас вайӧма вӧлі сӧмын 709.363 кага. Сӧмын сизимӧд юкӧныс став кага вайӧмыслӧн! Дерт, сэсся абу дивӧ, быд во кӧ СССР пасьтаын 20–30 сюрс нывбаба челядясигӧн кулӧ.

Чужӧм мыстиыс кагаясыслы доктор-бабка синъясас лэдзӧны ляпис сора ва. Сійӧ видзӧ кагаыслысь синъяссӧ трипперӧн висьмӧмысь. Сиктъясын нывбабаяс, дерт, оз лэдзны чужӧм кагалы синмас ляпис ватӧ. Сы вӧсна унаыськодь чужӧм кагалӧн синъясыс висьмӧны триппер висьӧмӧн, дай сы вӧсна быд во синтӧммӧ Сӧвет Союз пасьтаын 20 сюрс чужӧм кага.

Челядьлӧн кулӧм.

Сӧвет Союзса сиктъясын, мукӧд государствояс серти, челядь медъёна кулӧны. Быд 100 чужӧм кагаысь арӧс тыртӧдз кулӧ: Швецияын — 9 кага, Францияын — 12, Англияын — 13, СССР — 27. Миян Коми муын кулӧ 33 кага. Сідзи кулӧмнад быд во СССР пасьтаын кулӧ нёньӧдан кага 1½–2 миллион кымын.

Сы мында кагаыд кулӧ миян нывбабаяс пемыдлун да велӧдчытӧм вӧсна. Сиктъясын нывбабаяс оз кужны бура вердны да дӧзьӧритны ассьыныс челядьяссӧ. Дай тшӧтш сьӧкыд уджыс вӧсна нывбабаясыд оз и эштывны бурасӧ дӧзьӧритны. Босьтам кӧть страда дыр. Нёньӧдан кагаясӧс мамъясыс сиктъясын эновтасны, кузь лун кежлӧ мунӧны видзьяс да муяс вылӧ. Кагаяс кольӧны пӧрысь да уджавны вермытӧм том челядьяс киын. Мам йӧв пыдди кагаяслы сетасны сакаралӧм рудзӧг няньысь вӧчӧм нёнь да, мый да. Сы вӧсна мам вердтӧг да дӧзьӧриттӧг кагаяс зэв ӧдйӧ висьмывлӧны мытъясӧн да мыйӧн, дай кувлӧны.

Кыдзи лӧсьӧдны дзоньвидзалун кутан удж нывбабаяслысь да челядьяслысь деревняясын.

Нывбабаяслысь да челядьяслысь дзоньвидзалун кутан удж колӧ лоны асланыс нывбабаяслӧн уджнас. Налы медвойдӧр колӧ кутчысьны тайӧ уджас.

Медвойдӧр Викын (Исполкомын) колӧ лӧсьӧдны комиссия. Сійӧ комиссияас колӧ ӧтувтны дзоньвидзалун кутан удж дінӧ делегаткаяссянь, Виксяньыс, мӧда-мӧдлы отсасян комитетсянь, женотделсянь ӧти мортӧн, сэсся больничаысь докторӧс, пельшӧрӧс либӧ бабкаӧс. Сійӧ комиссияыс мед сэсся и зіляс лӧсьӧдны нывбабаяслысь да челядьяслысь дзоньвидзалун кутан уджсӧ. Комиссиялы колӧ вӧчавлыны нывбабаяс собранньӧ. Собранньӧ вылын нывбабаяслы висьтавлыны, кыдзи колӧ овны налы нӧбасигӧн, кага вайигӧн, кага вайӧм бӧрас. Сэсся комиссия лӧсьӧдалас кагаяслы гожся яслияс, кага ваян приютъяс да консультация нывбабаяслы да челядьяслы.

Кага ваян приютъяс.

Мед кага вайӧм нывбабаяслы оз вай омӧльтор, колӧ видзны сӧстӧма быдлаті, дай вайигас мед отсасяс бабка либӧ доктор. Сідзтӧ вермӧ лоны сӧмын больничаын. Сы вӧсна комиссиялы колӧ корны, мед быд сиктса больничаясын вӧлі лӧсьӧдӧма кага ваян крӧватьяс, дерт, торъя вежӧсын. Больничаыс кӧ абу, сэні колӧ комиссиялы корны, мед быд нывбаба дінӧ вӧлі локтӧ бабка гортас кага вайиг дырйи. Бабка дӧзьӧритӧмӧн кага вайӧм, дерт, лоас бурджык пӧрысь бабаяс отсасьӧм дорысь.

Консультация челядьяслы да нывбабаяслы.

Консультация — коми ногӧн лоӧ сӧветуйтчӧм. Сійӧ лоӧ сэтшӧм учрежденньӧ, кӧні быд нывбаба вермас кывзыны бур велӧдӧм — кыдз вердны-дӧзьӧритны дай быдтыны дзоньвидзаӧн кагаясӧс. Сэсся быд мам сэні жӧ вермас сӧветуйтчӧмнас тӧдмавны кыдзи колӧ бура асьсӧ аслыс видзны нӧбасигӧн дай кага вайӧм бӧрас. Консультацияыд лоӧ мамъясыдлы школа кодь жӧ.

Оз кӧ сюр сьӧмыс сэтшӧм учрежденньӧсӧ лӧсьӧдны, позьӧ ӧтчыд вежонын корлывны докторӧс. Шуан лунас доктор мед сэсся видлалас сӧмын челядьӧс да нывбабаясӧс. Мамъяс докторлысь кывзасны челядьӧс да асьнысӧ бура видзӧм йылысь висьталӧмъяссӧ.

Сэтшӧм консультацияыд вайӧ зэв буртор. Сідзи вӧчӧмнад Н.-Новгородса губерняын сӧветуйтчысь нывбабаяслӧн вӧлі 10 пӧв этшаджык кулӧма челядьыс, сӧвет вылӧ волытӧм нывбабаяслӧн дорысь.

Миян Сыктывдінкарын 1925 воын вӧлі кулӧма быд 100 ӧти арӧса кага пиысь 23 кага. Сиктъясын кулӧма 33 кага. Мый вӧсна нӧ унджык кулӧма сиктъясас? Карын нывбабаяс сиктъясас дорысь велӧдчӧмаӧсьджык, на пӧвстын унаысьджык овлӧны сёрниясыс та йылысь, дай сэсся карса нывбабаяслӧн эм консультация, — да сы вӧсна.

Кыдзи лӧсьӧдны ясли сиктын.

Гожся кага яслилы медвойдӧр колӧ лӧсьӧдны олан керкасӧ. Сэсся паськӧм, сёян дозмук, сёян-юан дай керка пытшкӧс кӧлуй: пызанъяс, улӧсъяс, джекъяс, крӧватьяс, мукӧдтор. Ставсӧ сійӧ колӧ лӧсьӧдны водзвыв. Нёньӧдан кагаяслы позьӧ лӧсьӧдны вужйысь либӧ баддьысь кыӧм кӧрзинаяс. Новлан паськӧм да сёян дозмук яслиад вермасны вайны мамъясыс. Мый оз понды судзсьыны, сійӧ коланторъяссӧ лоас ньӧбны.

Мед эськӧ ясли вермас бура уджавны, да мед кагаясыс видзигӧн оз сэні висьмыны, колӧ яслиас ӧти велӧдчӧм сестра либӧ бабка. Найӧ тӧдӧны кыдзи колӧ вердны кагаясӧс да кыдзи колӧ бура найӧс дӧзьӧритны.

Дерт, ясли лӧсьӧдӧмӧ оз на уна мун сьӧмыд. Сы мында сьӧмыд зэв кокниа сюрас, бура кӧ лӧсьӧдас ассьыс уджсӧ комиссияыс. Дзоньвидзалун кутан юкӧдъяс, кооперативъяс, сӧветъяс, мӧда-мӧдлы отсасян комитетъяс, да мукӧд пӧлӧс сиктса ӧтувтчӧмъяслы колӧ отсавны сьӧмӧн да, мыйӧн да сэтшӧм колан бур уджлы.

Нывбабаяс! Пуксьӧ тувсов да гожся кад. Нырщикалӧй восьтавны кагаяс видзан яслияс.

Врач И. Коканин.