ТИМА ВЕНЬЛЫ ПИСЬМӦ (1929)


Бур лун тэныд, муса Тима Вень другӧй!

Письмӧясыд эськӧ важӧн волісны, талун и шайт сьӧмыд воис тшӧтш, да воча гижнысӧ век кыдзкӧ ог кыпав. Тӧрыт войнас лыдди «Ордым» мӧд номерысь тэнсьыд «Гортла доръясӧд» висьттӧ, талун сэсся кыпӧдчи аслыд гижны.

Зарни корсьысьяслы кутшӧм нимкодь овлӧ сё пуд лыа мыськӧм бӧрын зарнитор сюрӧм вылӧ, сэтшӧм жӧ нимкодь лои меным тэнсьыд «Гортла доръясӧдтӧ» лыддьӧм бӧрын. Сьӧлӧмлы долыд лои, мудзӧмӧй веськаліс — сэтшӧм мичаа, сьӧлӧмӧ йиджана сійӧс гижӧма.

Гежӧда, вывті гежӧда на паныдасьлӧ «Ордымад» збыль художествоа гижӧдыд. Лебедев чусалӧ (кыдз шуас Антус), Нёбдінса Виттор ваймис, том гижысьяс пӧвстысь би киньяс сӧмын на качласны, би сюръя оз на тыдав. Сӧмын тэ да Илля Вась бипурйӧн ӧзъяланныд, корсюрӧ (лӧдсалӧм бӧрын ли, тӧв нырӧн пӧльыштӧмла ли) ёна вылӧ качланныд (тэнад «Ленин гу дорын», «Гортла доръясӧд», мукӧдтор; сылӧн «Мунӧны». Тайӧс ковмас роч кыв вылӧ вуджӧдны да роч журналӧ ли, сборникӧ ли сетны).

Жаков йывсьыд Оботуров кокниасьӧма. Колӧ эськӧ гижны воча да ме ог тӧд, кор слӧйма. Дерт, оз позь сы моз дзикӧдз няйтӧ талявны. Жаковлӧн унатор миянлы оз шогмы, но унатор и бурыс эм. Сідз и колӧ гижны. Оз позь шуны орӧдӧмӧн: «К. Ф. Жаков — пемыд морт коми историяын. Вештам ылӧджык сылысь гижӧдъяссӧ». Тайӧ Оботуровлӧн сӧмын аслас мӧвпъяс.

Колӧ гижны и тэ йылысь. Колӧ гижны Жугыль йылысь (КАПП важӧн нин тшӧктӧ). Колӧ гижны Сидоров книга йылысь (Мартюшев тай шогмытӧм рецензия гижӧма-а). Уна колӧ гижны, а кадыс ӧні абу. Велӧдчӧмлы медбӧръя тӧлысьяс, и уджсӧ уна сетӧны. Ӧні сэсся нӧшта тӧлысь кежлӧ кольччи Представительствоӧ Муравьёв пыдди да. Велӧдчӧм помавтӧдз гижӧмъяс ӧдвакӧ нин лоӧ.

Тані миян эм КАПП-лӧн филиал. Чукӧртчывлам тӧлысьнас ӧтчыд. Лыддьывлӧны гижӧдъяссӧ, лыддьывлам коми гижысьяссянь воӧм письмӧяс. Сӧмын ВАПП-кӧд ёна йитчыны эг на вермӧй: ог эштывлӧй на ордӧ ветлыны, кӧть эськӧ тані ёна позьӧ роч гижысьяскӧд тӧдмасьны да. Аддзылі Анна Караваеваӧс (писательница), тшӧктӧ вӧлі гижны статья коми литература йылысь «Октябрӧ»; тӧдмаси Украинаса гижыськӧд (Иван Ле), корӧ жӧ статья Украинаса журналӧ. Кӧсйыся, а гижӧмыс оз ло.

«Красная нива» журналтӧ судзӧдлі во гӧгӧр кежлӧ, январсянь январӧдз. Мыйла нӧ сӧмын 7–8 номеръяс ыстісны? Оз кӧ во мукӧдыс — гижлы контораас. Ыста квитанциясӧ. Сьӧмсӧ тэ весь ыстін. Ме ӧд тэныд уджйӧза на. Учебникад тай корлі материалтӧ, ковмас сыысь мынтысьны на. Учебниксӧ эськӧ эштӧдлі, августын вайлі ОБОНО-ӧ видлавны да ӧнӧдз век на видлалӧны. Вынсьӧдтӧг тыр гонорарсӧ оз сетны. Вывті жӧ ньӧжмыдӧсь. Кӧкъямыс тӧлысь оз жӧ ков видлавны!

Ме велӧдча жӧ снимайтчыны. Оз на бура артмы. Передержка век лоӧ. Ассьым уджӧс коркӧ мӧдысь нин петкӧдла — мӧдӧда, ӧні аслам карточка кындзи, нинӧм абу. Миян эськӧ бура снимайтчыны позьӧ велӧдчыны да кадыс абу. ГИЖ-ын эм нарошнӧй фотолаборатория, нарошнӧй велӧдысьяс. Кодсюрӧ ёна бура велӧдчисны.

Ӧні петӧ «Литературная энциклопедия», ӧти книга петіс нин. Тэ нӧ судзӧдан он сійӧс? Он на кӧ судзӧд — гиж меным, ме гижся тэнад ним вылӧ. Сьӧмтӧ эн ысты, ме мынта. Мӧдысь артмӧдчам. Сэні лоӧны гижӧдъяс и национальнӧй литератураяс йылысь.

Но тырмас кӧ талун кежлӧ-а (коймӧд час нин, водны кад).


17/ІІІ – 29. Москва. Тэнад Микол другыд.


Тэ нӧ тӧдан он на: Илля Васьыд ӧд гӧтыра (бабаыс сӧмын абу калляна, а коми монь).


Гижысь: 
Сандрик Микол
Гижӧд
Тима Веньлы письмӧ (1929)
Жанр: 
Письмӧ
Гижан кад: 
1929
Ӧшмӧс: 
Коми ёртъяс дінӧ (1992)
Пасйӧд: 

* Антус — тайӧ литературнӧй псевдоним Александр Степанович Забоевлӧн (1904–1980). Курсъяс помалӧм бӧрын велӧдӧ сиктса школаясын. 1930 воын Ленинградса политехническӧй институт помалӧм бӧрын уджалӧ Госбанклӧн Ижмаса райконтораын да Емдін леспромхозын, а сэсся Госбанклӧн Архангельскса контораын. Бӧръя кадас уджаліс «Комилес» трестлӧн урсын. 20–30-ӧд воясӧ печатайтіс литературно-критическӧй да историческӧй статьяяс.

* Каллистрат Фалалеевич Жаков (1866–1926) — коми учёнӧй да писатель. 1907 восянь — Петербургса психоневрологическӧй институтын профессор. 1917 во бӧрын уджаліс Тартуса да Ригаса университетъясын.

* Иван Иванович Оботуров (1903–1938) — историк, литературовед да критик. 1927 воын Москваса журналистика институт помалӧм бӧрын уджаліс партия обкомын, Коми издательствоын, а сэсся Коми пединститутын да коми кыв да литература кузя научно-исследовательскӧй институтын.

* Сидоров книга йылысь. Сёрниыс мунӧ тӧдса коми учёнӧй, этнограф да языковед Алексей Семёнович Сидоровлӧн (1892–1953) «Знахарство, колдовство и порча у народа коми» книга йылысь, коді петіс Ленинградын 1928 воын.

* А. М. Мартюшев — 1918 воын Усть-Сысольскӧй уисполкомса председатель, эсеровскӧй партияса член. 1920-ӧд воясӧ выступайтліс коми йӧзлӧн история йылысь газетъясын да журналъясын.

* Кольччи Представительствоӧ Муравьев пыдди. 20–30-ӧд воясӧ Москваын вӧлі ВЦИК президиум бердын Коми областьлӧн представительство. Разнӧй кадӧ сэні представительясӧн уджалісны — Д. А. Батиев, В. П. Юркин, И. И. Оплеснин. Мыйкӧ дыра кад вӧліс и Муравьев. Сылысь олан туйсӧ тӧдмавны эз удайтчы.

* ВАПП — пролетарскӧй писательяслӧн всероссийскӧй ассоциация. Котыртчис Россияса пролетарскӧй писательяслӧн 1-ой съезд вылын 1920 вося октябрын. Пролетарскӧй писательяслӧн 1-ой ставсоюзса съезд бӧрын вӧлі котыртӧма ВОАПП — пролетарскӧй писательяслӧн ассоциацияяслысь ставсоюзса объединение (1928 вося май), а сэні лоис Россияса ассоциация РАПП. 1932 воын ВОАПП и РАПП дугӧдісны уджсӧ «Литературно-художественнӧй организацияяс перестроитӧм йылысь» ВКП (б) ЦК-лӧн постановление серти.

* «Октябрь» — ӧні РСФСР-са писательяс союзлӧн быд тӧлысся литературно-художественнӧй да общественно-политическӧй журнал. Петӧ 1924 восянь.

* «Красная нива» — быд вежонся массӧвӧй литературно-художественнӧй иллюстрируйтӧм журнал. Петіс Москваын 1923–31-ӧд воясӧ.

* Учебникад тай корлі материалтӧ. Кутшӧм учебник йылысь сёрниыс — тӧдмавны эз удайтчы.

* ГИЖ — Государственный институт журналистики.

* «Литературная энциклопедия» — заводитіс петны 1929 воын. 1939 воӧдз петісны 1–9 да 11 -ӧд томъяс. 10-ӧд да 12-ӧд томъяс эз петны.

* Илля Васьыд ӧд гӧтыра (бабаыс сӧмын абу калляна, а коми монь). «Ачым бӧръя аслым ныв» кывбурын Илля Вась висьталӧ, кыдзи сылӧн другъясыс ышӧдлісны гӧтрасьны да вӧзйылісны «Москва карса мича нылӧс», «Еджыд юрсиа финн нылӧс», Будапештысь «зарни синма варов нылӧс». Вои пӧ гортӧ да мам бара тшӧктӧ гӧтрасьны, а кор пӧ эг воӧй ӧти кывйӧ, шуис: «Менсьым кылӧс кӧ он кыв, Вай жӧ кузь калляна ныв!» Но Илля Вась бӧрйис коми нылӧс, кодлӧн лӧз синъясас тӧдчис «Парма ёль и тувсов енэж». Тайӧ коми нылыс вӧлі Паль сиктса Даньдор грездысь Анна Афанасьевна Торлопова.

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1