ЭЖВА ВОЖСА ТӦВАРЫШЪЯСЛЫ
Тӧварышъяс, меным окота тіянлысь юавны: “Мыйла ми сёрнитам рочӧн, а огӧ комиӧн?” Али ми асьным асьнымӧс огӧ радейтӧ? Ме войдӧр уна пӧлӧс йӧз оланінӧд ветлывлі; овлі рочьяскӧд, полякъяскӧд, коколъяскӧд, ещӧ мукӧд олысьяскӧд, кодъяс олӧны Рочму вылын. Наысь ӧприч ме ещӧ волывлі Манчжурияӧ, Китайӧ, Кореяӧ, Японияӧ, ме некысь эг аддзыв сэтшӧм йӧзӧс, кӧні ассьыныс чужӧм кывсӧ лыддьӧны медомӧль сёрни пыдди, кӧть мукӧдлаас и кужӧны сёрнитны рочӧн миян дорысь бурджыка, но найӧ ассьыныс чужӧм кыв нинӧм вылӧ оз вежны йӧз кыв вылӧ, а шуӧны: миян пӧ сёрни абу ичиньпом, ми огӧ пӧ сійӧс тіян кыв понда кутӧ кедзовтны. Сідзи и эм, найӧ ёна ассьыныс сёрни радейтӧны, нинӧм вылӧ оз вежны. Ми комияс сы туйӧн бӧрӧн олам, ме весиг нинӧмтор эг куж гижны аслам чужӧм кылӧн. Ме гӧгӧр думайті да дажӧ аслым яндзим лои. Вот ми кутшӧм олысьяс, асьнымӧс кедзовтысьяс.
Вот неважӧн на чукӧртчылім быд сиктысь асланым карӧ. Ми наросьнӧ волім сёрнитны быд судзсьытӧмторъяс йылысь, мый вӧлі кар улын керӧны, и сёрнитны кыдз лучшӧ водзӧ вылӧ лӧсьӧдны, мед эськӧ бурджыкӧсь водзӧ лоӧ овмӧсъяс. Но ми сёрнитім рочӧн, кӧть и огӧ кужӧ рочнас. Миян сёрни кужтӧгыд нинӧм эз артмы торъя буртор. Ме висьталі рочӧн, — но ме рочнас омӧля кужа — менсьым рочыс ни комиыс эз гӧгӧрво. Да и комиӧн кӧ висьталі, быдтор эськӧ кужи висьтавны, и коми кывзысьясыс гӧгӧрвоисныджык. Сідзи и гортын скодъяс вылын мыйкӧ нума-нама рочӧн лыддясны, а ми кырымасям, и асьным огӧ тӧдӧ мый кырымалам, гашкӧ, миянӧс вузавны гижӧмаӧсь, а миянлы век кажитчӧ бур.
Ведь частӧ и сідз овлывлӧ. Мыйкӧ кутасны висьтавны — вот пӧ скод вылад мый гижӧмаӧсь, а ме и шуа:
— Кор нӧ сідзи лысьтлісны вӧчны нӧ, тай нӧ эг на весиг кывлы сэтшӧмторсӧ!?
Гижысьыд и шуӧ:
— Да чӧв, зонмӧ, мыля нӧ тэ суссьысян, ӧд видзӧдлы — ачыд тай тшӧтш жӧ кырымасьӧмыд!
Ме вензя, ог верит, мый ме татшӧм приговор вылӧ кырымаси. Петкӧдласны — збыль кырымавсьылӧма. Ме кута гижысьлы шуны:
— Тайӧ тай нӧ ме, зонмӧ, эг тӧдлы кор лыддьылінныд!
Гижысь шуӧ:
— Лыддьылім, зонмӧ, а тэ омӧля гӧгӧрвоан рочӧн и эн вермы тӧдны, ме сэсь абу виноват. Меям тай вӧлі лыддьӧма быдӧнлы ӧткодя, мед бурджыка кывзін, колӧкӧ и гӧгӧрвоин мыйсюрӧ кӧть.
Ме и шуа:
— Да кысь нӧ миянлы, Трипан Педӧрӧвич, тӧдны, ми ӧд эгӧ Сибыръясӧд ветлӧдлӧй, вот эськӧн коминад кӧ висьталін лыддьӧм бӧрад, сэк эськӧн вот гӧгӧрвоим ставным, и ме думайта, татшӧм дивӧтӧ кырымавныс некод эз кут!
Вот ӧд миянӧс роч кылыд мый вӧчӧ! Мыйыськӧ ӧд, бур мортӧй, важ войтыр шулӧмаӧсь — рака гӧн сюйӧй, сійӧ век нин рака лоӧ. Ми рака гӧн вылӧ сюйим павлин гӧн — кӧсйим асьнымӧс мичаммӧдны. Да ещӧ кӧть Трипан Педӧрӧвич мӧсъясыд оз кужны серавны; ӧд татшӧм кужтӧм “мича” роч кывсьыд эськӧн найӧ нин вермисны миянӧс серавны.
Ме думайта да — ӧні ми став важ сісь модасӧ шыбитам, кыдзи коммунистъяс шуӧны, и выльысь бура заводитам овны, мед важ модасӧ бес нуас, да весиг не толькӧ аддзывны, а пельӧн не кывлыны.
Ӧд ми ӧнӧдз олім эг морт пыдди, миянӧс некод веськыд туй вылӧ эз индыв, а гӧгӧр вӧлі толькӧ пӧръялӧны. Му вылын эз лӧсьӧдлыны овны, век ӧд мӧдаръюгыдӧ лӧсьӧдчам мунны. А ӧні видзӧдам да, и тыдовтчыны кутіс, мый мӧдаръюгыдас туй гижысьясыс асьныс сэтчӧ оз кӧсйыны овмӧдчыны, а му вывсьыс жӧ мый вермӧны, быд ногыс пӧръялӧмӧн куралӧны. Вот видлам кыдзи миянлы лучшӧ лоӧ — ми попъясыдкӧд заводитлам ӧтулов уджавны, кыдзи мужик да ош шӧриӧн кӧдзлӧмаӧсь сёркни да шобді. Мед попъясыд шобдіыслысь вужъяссӧ сёясны, а ми шепъяссӧ, а сёркнилысь мед босьтасны корсӧ, а сёркнисӧ налы ми сетам водзӧссӧ райысь. Ми ёнджыка кутчысям му бердӧ, миянлы грека йӧзлы сісь пос вывті райӧ кайӧм дорысь, ещӧ вермас чегны, ми усям и вермам доймыны. Попъяс ӧд найӧ мастерӧсь, квайт бордсӧ паськӧдасны да тушатӧгыс куш кудриа юрнаныс лэбзясны, оз ков налы и посъяс.
Ми видлам му вылӧ рай вӧчны, чукӧртчам семья кызь кымын, видз да му вӧчам, скӧт кутам видзны, кутам машинаясӧн уджавны. Гашкӧ сэки и райтӧг позяс овны, ӧд миянлы мый медся колӧ? — Видз-му да уна скӧт. Сэки и нянь кутас тырмыны. Вот регыд кутасны кӧрт туй вӧчны Питир – Котлас – Сыктывкар – Кулӧмдін и водзӧ. Сэки ми аддзам, кӧні и кор бурджык олӧмыд лоӧ. Миянлы не толькӧ ассьыным чужӧм кыв юрӧ оз лок мустӧмтны, а сэки рочьяс и мукӧд му вылын олысьясыс кутасны миянлысь коми кывсӧ велӧдны. Миянын кодь озыр местаыс некӧн абу, медтыкӧ кӧрт туйтӧ вӧчлісны, сэки и Коми карув кутас быдлаын кывсьыны и коми йӧз ловзясны, коми кывйӧн кутасны ошйысьны и лыддьыны шуд пыдди, мый комиӧн кужӧны сёрнитны. Толькӧ ӧні, дерт, сьӧкыд овны, кор крестьяна правительствоыслы колисны важ вир юысьясыд ставсӧ куштӧм и рӧзӧритӧм бӧрас, куш киӧн. А ӧд ми асьным аддзам, мый лунысь лунӧ миян бур тӧварышъяс ыджыд бур мывкыднас миян понда, гӧль войтыр понда, старайтчӧны, да ещӧ ми огӧ на гӧгӧрвоӧ, отсалӧм местаӧ век на мунам мӧдарӧ, век на сісь палича поскӧд райӧ кайны лӧсьӧдчам. Сьӧлыштӧ ставсӧ важсӧ и заводитӧй топыдджыка му вылӧ овмӧдчыны!
