ОБЛИГАЦИЯ НЬӦБӦМӦН ЁНМӦДАМ СССР-лысь ВЫН.
ОБИСПОЛКОМЫН ЮРАЛЫСЬӦС ВЕЖЫСЬ А. В. НАХЛУПИНКӦД СЁРНИ.
Индустриализация коймӧд заём разӧдӧмӧн ӧддзӧдам индустриализация.
Индустриализация нуӧдӧм, сиктса видз-му овмӧс ёнмӧдӧм-паськӧдӧм крестьяна овмӧсъяссӧ ӧтувталӧмӧн, машинаяс вылӧ уджсӧ бергӧдӧмӧн, уджалысь йӧзлысь культурасӧ лэптӧм, государстволысь дорйысян вынсӧ содтӧм — талунъя могъяс.
Уджалысьяслы колӧ чорыда тӧдны, сӧмын индустриализация нуӧдӧм отсалас миянлы дзикӧдз петны капиталист государствоясӧн йӧрмӧмысь, сӧмын индустриализация пыр ми ӧддзӧдам сиктса овмӧс кыпӧдӧм, нянь содтӧм, унджык тӧвар лэдзӧм, государстволысь дорйысян вын кыпӧдӧм. Тайӧ могыс сувтӧ уна во кежлӧ да лоӧ пӧртӧма олӧмӧ рабочӧй да крестьяна зільӧмӧн, тӧждысьӧмӧн.
Индустриализация вылӧ, сійӧс ӧддзӧдӧм вылӧ сӧвет правительство пуктӧ ассьыс став вынсӧ. 1928-29ʼ воӧ правительство пуктӧ капитальнӧй стрӧительство 2 миллиард шайтысь уна. Сиктса овмӧс лэптӧм вылӧ мунӧ миллиард шайтӧдз. Сӧмын век на миян унатор оз тырмы.
Индустриализация удж вылӧ колӧ пыр ӧтарӧ выльысь-выль сьӧм. Куш государстволӧн средствоыс абу на тырмымӧн.
Медым унджык сьӧм чукӧртны индустриализация вылас, правительство лэдзис индустриализация коймӧд заём 750 миллион шайт вылӧ. Сійӧ заёмыс воддза заёмъясыс моз жӧ сетӧ государстволы дай заём кутысьясыслы ыджыд выгӧда. Заём разӧдӧмыс заводитчис тайӧ лунъяснас. Заём разӧдан донсьыс 10% кутас кольны местнӧй бюджетӧ коммунальнӧй, школьнӧй, больничнӧй да жилищнӧй стрӧительство вылӧ.
Миян обласьтлы тшӧктӧмаӧсь инны заёмсӧ 1.040 сюрс шайт вылӧ.
Индустриализация мӧд заём разӧдӧм серти тайӧ лоӧ куим пӧв унджык.
Мый нӧ индустриализация кузяыс лоӧ вӧчӧма Коми обласьтын? Медвойдӧр ми аддзам вӧр лэдзӧм паськалӧм. Миян медуна мунӧ вузалӧм вылӧ вӧр. Вӧр промышленносьтлӧн значенньӧыс зэв ыджыд. Вит вося планын индӧма пуктыны выль заводъяс, сэсся со ми заводитім нин вӧчны кӧрт туй Пинюгсянь Сыктывкарӧ да мукӧд уджъяс вит вося план серти.
Татысь тыдалӧ, тайӧ вывті гырысь уджъяссӧ нуны колӧ вывті уна сьӧм дай дыр кежлӧ.
Миянлы колӧ бура, паськыда тӧдмӧдны став уджалысь йӧзсӧ, кутшӧм пӧльза, выгӧда сетӧ заёмыс. Сідзнас заёмсӧ мукӧд заёмъясыс моз жӧ бура разӧдам.
Правительствоӧн миян обласьт вылӧ заём разӧдны сетӧма заданньӧсӧ олӧмӧ пӧртны позьӧ.
Став сӧветскӧй общественносьтыслы, став организацияыслы (партийнӧй, сӧветскӧй да общественнӧй) колӧ заём разӧдӧмас пуктыны вывті ыджыд мог пыдди да пуктыны сійӧ уджсӧ ыджыд водзмӧстчӧмӧн. Ыджыд удж усьӧ финансӧвӧй кредитнӧй аппарат вылӧ, райсӧветъяс вылӧ, нӧшта нин сельсӧветъяс вылӧ, оз позь мӧвпавны, мый найӧ ас кежаныс вермасны тайӧ могсӧ олӧмӧ пӧртны. Став общественносьтсӧ да организацияяс отсӧгӧн, тайӧ уджас участвуйтӧмӧн ми вермам бура разӧдны индустриализация коймӧд заём.
Заём кузя лозунгъяссӧ пӧртам олӧмӧ — „мед ньӧти крестьяна керка эз коль индустриализация коймӧд заёмтӧг", „мед ӧтитӧг став рабочӧйясыс да служащӧйясыс гижсисны заём вылӧ этшапырысь тӧлысся уджалан дон вылӧ", „выль заём ньӧбалӧм мед оз мун важъяссӧ вузавлӧмӧн да закладуйтӧмӧн".
Кымын уна лоӧ разӧдӧма заёмсӧ обласьтын, сымын уна сьӧм воас местнӧй бюджетӧ, сымын ӧдйӧ кутас мунны индустриализация.
Индустриализация коймӧд заём лэдзан условиеясыс.
Индустриализация коймӧд заёмлӧн лоӧ прӧчента воана выпуск кузя 405.800 выигрыш, прӧченттӧм воана выпуск кузя 1.861.200 выигрыш. Срок чӧжнас 38 тираж.
СССР пытшса овмӧс кыпӧдан воана коймӧд заём лэдзсьӧ 750 миллион шайт дон 10 во кежлӧ, 1929ʼ воын декабр 1-а лунсянь 1939ʼ вося декабр 1-а лунӧдз. Выль заём разӧдӧм донысь 10% кольӧ местаяс вылын районувса бюджетӧ да видзсьӧ местнӧй бюджет кузя овмӧс да культура кыпӧдӧм вылӧ. Заёмыс кык выпуска: прӧчента-воана — 250 миллион шайт дон да прӧченттӧм-воана — 500 миллион шайт дон. Прӧчента-воана выпуск кузя сетнысӧ 6 прӧчент — 50 шайта облигация вылӧ 3 шайт быд воысь.
Доныс дзонь облигациялӧн 50 шайт. Быдса (50 шайта) облигацияяс кындзи эмӧсь джынъя (кык пельӧ юкана) облигацияяс — 25 шайтаӧсь да 10 пельӧ (5 шайтӧн) юксяна облигацияяс. Ӧти облигацияса часьтъяслӧн номерыс дзик ӧткодь. Облигациялӧн быд часьт сетӧ право выигрыш вылӧ, а прӧчента-воана выпусклӧн тшӧтш прӧчент вылӧ.
Выль заём кузя выигрышъясыс лоӧны 200 ш., 1000 ш., да 5000 шайтаӧсь.
Прӧчента-воана выпуск кузя дас во чӧжӧн, (сы дыра кежлӧ лэдзсьӧ заёмыс) лоӧ разыграйтӧма 405.800 воӧм — 84.512.000 шайт дон, либӧ ӧти выигрыш воӧ 12 облигация вылӧ. Прӧченттӧм-воана выпуск кузя лоӧ разыграйтӧма 1.861.200 воӧм — 380.096.000 шайт дон, либӧ ӧти выигрыш воӧ 5 облигация вылӧ.
Быд выпускын быд во лоӧ 4 тираж, а став срокнас 38 тираж.
Кутшӧм облигация вылӧ усьӧ выигрыш, погашайтчыссьӧ да мукӧд тиражъясын сійӧ облигацияыс оз нин участвуйт. Выигрыш сетігӧн тшӧтш сетчӧ облигациялӧн тыр доныс.
Прӧчента выпуск кузя таысь ӧприч сетчыссьӧны прӧчентъяс купон кузяыс.
Тираж лунсянь воӧм позьӧ босьтны кӧть кор срок тыртӧдз 10 воӧн.
Тиражнӧй облигациялӧн вося предъявитан срокыс лоӧ тираж лунсяньыс.
Облигацияяс, сідз жӧ сы кузя воӧм сьӧмыс оз сюйсьыны местнӧй ни государственнӧй налогъяс улӧ.
Заём разӧдӧм каръясын.
Сьӧм вылӧ заём вузавлӧм. Облигация ньӧбигӧн, ньӧбигас кӧ ставнас вештыссьӧ, сетчӧ скидка. Кымын водз ньӧбан облигациятӧ, сымын донтӧм сійӧ сулалӧ. 50 шайта облигация сентябр 1-а лунӧ вузассьӧ 47 шайт да 75 урысь, октябр 1-а лунӧ — 48 ш. да 50 урысь, а октябр 35 лунӧ — 49 ш. да 20 урысь нин.
Ньӧбигӧн сетчыссьӧ тшӧтш и рассрочка куим тӧлысь кежлӧ. Сэки облигация вузассьӧ нин тыр (облигацияын индӧм) дон вылӧ.
Ӧтувйӧн заём ньӧбӧм. Рабочӧйяс, служащӧйяс, кустаръяс да карса мукӧд йӧз, кодъяслысь абу мырддьӧма бӧрйысян правасӧ, вермӧны коллективнӧй подпискаӧн заёмсӧ ньӧбны. Сэки налы сетчӧны кокньӧдъяс. Рабочӧйяс да служащӧйяс коллективнӧй подписка вӧчӧны отсасян комиссия пыр да асланыс предприяттьӧса либӧ учрежденньӧса администрация пыр. Котыртчӧм кустаръяс да свободнӧй профессияса йӧз вермӧны ньӧбны сійӧ организация пырыс, кӧні найӧ сулалӧны шленын. Неорганизованнӧй карса уджалысь йӧз подписка вӧчӧны асланыс жилищнӧй организацияяс пыр да домоуправленньӧяс пыр. Коллективъяс подпискаӧн сетчыссьӧ облигацияяссӧ дзоньнас вештыны 10 вося срок.
Медводдза взноссӧ кӧ вӧчӧма сентябр 1-а лун гӧгӧр август мӧд джынся уджалан донысь, сэки облигация дон вештыссьӧ 21 взносӧн дас тӧлысь чӧж да медводдза 16 взносыс мынтыссьӧ 2 шайт да 50 урӧн, быд взнос, а мукӧд вит взносыс 2 шайтӧн быд взнос — 50 шайта облигация вылӧ.
Медводдза взнос кӧ вӧчан сентябр тӧлысь шӧрын сентябр первой тӧлысь джынса уджалан донысь, сэки облигациялӧн вештыссьӧ 20 взносӧн 9 тӧлысь да джын чӧж. Сэки став взносыс мынтыссьӧ нин 50 шайта облигация вылӧ 2 шайт да 50 урӧн быд взнос. Медводдза взнос кӧ вӧчан октябр 1-а лун гӧгӧр сентябр мӧд джынса уджалан донысь, облигациялӧн доныс вештыссьӧ 19 взносӧн 9 тӧлысь чӧж, сэки нин медводдза вит взносыс лоӧны 3 шайтӧн, а мукӧд 14 взносыс 2 шайт да 50 урӧн. Медводдза взноссӧ кӧ мынтан октябр тӧлысь шӧрын, октябр тӧлысь джынся уджалан донысь, облигациялӧн доныс мынтыссьӧ нин 18 взносӧн 8 тӧлысь да джын чӧж 50 шайта облигация вылӧ медводдза 10 взносыс сэки босьтсьӧ 3 шайтӧн быд взнос, а мукӧд кӧкъямыс взносыс 2 шайт да 50 урӧн. Коллективнӧй подпискаӧн облигация ньӧбигӧн медводдза взнос мынтігӧн удждысян учрежденньӧ либӧ сьӧм чӧжан касса, кодныс коллективлысь оформитасны подпискасӧ коллективӧ сетасны рӧщӧт вӧчан квитанция, кытчӧ и кутасны пасъявны мукӧд взносъяссӧ мынтӧм йылысь. Мӧд взнос дырйи коллективлы сетчыссьӧ закрепительнӧй талонъяс, кытчӧ нин гижӧма облигациялысь номеръяссӧ да серияяссӧ. Талонъяссӧ коллективыс разӧдӧ заём вылӧ гижсьысь аслас шленъяс костӧ предприяттьӧясын да учрежденньӧясын. Сиктса рабочӧйяс да служащӧйяс пӧвстын да сідз жӧ совхозъясын коллективнӧй подпискаӧн взносъяс мынталӧмыс нуӧдсьӧ карын моз жӧ ӧтмоза.
Коллективнӧй подписчикъяслы кӧ уджалан доныс сетчӧ тӧлысьнас ӧтчыд, взнос лыдыс кык мында чинӧ, а взносыс кык пӧв содӧ, тӧлысьнас кык пӧрйӧ уджалан дон босьтысьяслӧн серти. Облигацияяс вузассьӧны быд банкын, сьӧм чӧжан кассаясын, пошта-телеграф учрежденньӧясын, сельсӧветъясын, удждысян тӧварышествоясын, вузасян кооперативъясын да мукӧд учрежденньӧясын.
Медводдза тиражыс лоӧ февраль 1-а лунӧ 1930-ӧд воын.
