КОМИ КЫВ СӦВМӦ
Сӧветскӧй власть воясӧ миян артмис да сӧвмис коми литературнӧй кыв, кодӧс велӧдӧны школаын 57 во чӧж нин; тайӧ кыв вылас матӧ 60 во нин петӧ художественнӧй литература, публицистика. Литературнӧй кыв артмӧм — сійӧ культурнӧй революциялӧн ыджыд шедӧдӧмтор.
Литературнӧй кыв, дерт, эз енэжсянь усь, сійӧ артмис вочасӧн. Подув пуктысьясӧн лыддям Г. С. Лыткинӧс да И. А. Куратовӧс, кодъяс уджалісны ХІХ-ӧд нэм шӧрын. Коми литературнӧй кыв дзикӧдзсӧ артмис да сӧвмис сӧветскӧй власть воясӧ, сӧветскӧй национальнӧй политика олӧмӧ пӧртігӧн. Артмӧмыслӧн процессыс муніс кузя дай ӧні на мунӧ. Но ми этша на вӧчам тайӧ процессӧ тӧдмалӧм могысь, пӧшти нинӧм ог вӧчӧй художественнӧй литературалысь кывсӧ изучитӧм кузя. Тайӧ уджсӧ оз ков ӧтдортны.
Тайӧ статьяыслӧн могыс — петкӧдлыны, кыдзи озырмӧдӧ миянлысь кыв писатель Владимир Безносиков. Сійӧ кызь воысь нин дыр восьлалӧ художественнӧй литература туй кузя, петісны нин уна гижӧдъяс. Аслас гижӧдъясӧн сійӧ ёна озырмӧдӧ коми кывтӧ, вӧчӧ ёсьӧн, серпасаӧн, мӧрччысьӧн. Ме сувтла сӧмын «Вильыш Вӧръю» повесть вылӧ, кодӧс йӧзӧдӧма «Войвыв кодзув» журналын. Но Владимир Иванович быд гижӧдын озырмӧдӧ да лэчтӧ кывнымӧс.
Медъёна синмӧ шыбитчӧ ыджыд сямӧн сравнивайтӧм. Вайӧда примеръяс. «Пыжным ёсь ныра сир моз уйкнитіс»; «Игорыс ӧш юр кодь сапӧгъяса»; «Кӧсьталӧн синъясыс паськалісны чипан варышлӧн моз»; «Донтӧминик гач кок помъясыс сьӧд тар бӧж моз паськалӧны»; «Чӧвпан кодь ыджыд чужӧма нывбаба»; «Кӧвдум дорыш кодь пар»; «Керъяс дзуртӧны, ивгӧны топалӧм бӧжа кычанъяс моз, нявзӧны быттьӧ тшыг каньяс»; «Сир гаг кодь чиганка» да с. в.
Коми кывйыд зэв озыр ӧткодь формаа орчча глаголъясӧн, кӧні воддзаыс кутшӧмкӧ боксянь характеризуйтӧ мӧдсӧ, вӧчӧ сылысь вежӧртассӧ яръюгыдӧн. Татшӧм орчча глаголъясыд зэв ёна кывтӧ ёсьтӧны, лэчтӧны. Унджыкысьсӧ орчча глаголъясас первой кывйыс звукоподражательнӧй. В. Безносиков сяммӧ вӧдитчыны татшӧм глаголъяснас. Бара вайӧда примеръяс. «Пыльсъялӧ-сералӧ»; «вазӧбтіс-чегис»; «нярскӧ-зыралӧ»; «гольснитіс-лэдзис»; «шняпкис-пуктіс»; «дуньги-юи»; «шыньгӧ-кывтӧ»; «швичкисны-лэбисны»; «няръялам-сёям» да с. в.
В. Безносиков кужӧ вӧдитчыны и мукӧд кывъясӧн, кодъясӧс оз позь шуны орчча глаголъясӧн, босьтам кӧть: «мышкӧ шнёпкӧбтӧма»; «Кӧсьта шнёпсьӧдіс»; «гир-гир серӧктіс».
Писатель гижӧдъясын эм вель уна торъя экспрессивнӧй кывъяс, кыдзи, шуам, «шливгис шоныд зэр», «камгисны кык судта короминаяс»; «киясӧй-кокъясӧй лигышмунісны»; «Ардальон гажа ёльӧ нин шутёвтіс»; «бипур дорад дітшвидзны лӧсьыд».
В. Безносиков гижӧдъясын уна аслыссикас коми фразеологизм: «мустӧ абу зыртӧма»; «шемела песны»; «коскад оз сюй»; «Исаклы помӧчалам»; «быд гезлӧн пом эм» да с. в.
Мичмӧданторъясыс мукӧддырйиыс ӧта-мӧдыскӧд сулалӧны орччӧн да ёна баситӧны литературнӧй кывтӧ, вӧчӧны сійӧс мӧрччанаджыкӧн. Босьтам примеръяс: «Джыджъяс моз куткырвидзам» — пукалӧмсӧ сравнитӧма джыджъяскӧд, сэсся висьталӧма экспрессивнӧй кывйӧн — «куткырвидзам». «Пыжным ёсь ныра сир моз уйыштіс». «Ёсь ныра» — эпитет, «сир моз» — сравнение, «уйыштіс» — экспрессивнӧй кыв.
Владимир Иванович аслас повестьӧ сюйӧ вель уна выль либӧ шоча вӧдитчан кыв: пойгыны (жалитны), певкйысьны (ноксьыны), мальсъявны (шпыньявны), пытькырасьны (дзирнясьны, вежнясьны).
Дерт, В. И. Безносиков озырмӧдӧ да мичмӧдӧ коми поэтическӧй кывтӧ и мукӧд ногӧн. Но дженьыдик статьяын огӧ кутӧй сёрнитны та йылысь. Ми сӧмын пасъялім синмӧ шыбитчанторъяссӧ, кодъясӧн писатель ёсьтӧ да лэчтӧ литературнӧй кыв.
1975
