МЫЛА ДА МЕЛІ
Грамотнӧй морт кужӧ гижны. Но оз быдӧнлӧн артмы мича гижӧд, сэтшӧм, мед лыддигас чужӧны син водзад яръюгыд серпасъяс, мед юргас пеляд мыла гор, сьӧлӧмад ломзяс мелілун да кыпыдлун. Миян республикаын уна нин мича кывбуръяссӧ гижысьыс. Чужӧны да быдмӧны том гижысьяс, збыльысь мастеръяс.
Ме водзын А. Мальцевлӧн кывбур чукӧр. Нимыс книгаыслӧн «Мелілун». Сэні 53 дженьыдик гижӧд. Авторыслӧн тайӧ медводдза кывбур чукӧр на. Лыддян книгасӧ да нимкодь лоӧ. Мыйла лыддигас любуйтчан, авторыслысь сьӧлӧм тіпкӧмсӧ кылан?
Со мый понда: А. Мальцев олӧм-вылӧмсӧ да мӧвпъяссӧ кужӧ мичаа серпасавны, сяммӧ корсьны кывбурсӧ мичмӧданторъяс: метафораяс, эпитетъяс, сравнениеяс, тыр-гора кывъяс, аслыссикас рифмаяс.
Вайӧда гоз-мӧд пример: «доддьыс сьылӧ дзур»; «ывлаыс лысваӧн мыссьӧ, сынасьӧ рытыв-лун тӧлӧн»; «му шебрасис лӧз сӧстӧм войӧн»; «алӧй борднас чышкыштіс войсӧ асъя кыа».
Гижӧдас ывлаыс быттьӧ морт моз жӧ олӧ, чӧскыда лолалӧ, мыла горӧн горалӧ.
Он вермы шензьыны мича эпитетъяс вылӧ: «эзысь зэрӧн сярӧктісны кыдзьяс»; «лӧз енэжлӧн муртавтӧм пыдӧс»; «гусьӧник кыйӧдам зарниа рассӧ».
А кутшӧм джуджыдӧсь да паметьӧ мӧрччанаӧсь сравнениеясыс! Со босьтам: «нывлӧн синъясыс — тыяс тырыс зарни гыч»; «нёровтчӧм шонді сэн, быттьӧкӧ потанын», «зарни бурысьыс шобді мулӧн».
Мальцевлӧн кывбуръясас зэв уна тыр-гора кывъяс, шуам море «лёк гӧлӧсӧн мурзӧ да авзӧ», «турдіс кок и ки», доддьыс сьылӧ — «дзур».
Книгаас помсяньыс помӧдзыс мыла да гора кывбуръяс, кодъясӧс баситӧма мича да лӧсьыд рифмаясӧн. Артмӧма тырвыйӧ бур поэзия:
Ме ветла горт дор вӧрӧд
И киася быд пукӧд.
И муслунлысь выль гӧрӧд
Сэн гӧрддзала ас мукӧд.
Со либӧ кыдзи авторыс серпасалӧ Выль во:
Кодзув дзирдъяссӧ Выль вося войыс
Ыджыд кӧш тырӧн ӧшиньӧ койӧ:
Петам, донаӧй, дзирд шӧрас сувтам, —
Татшӧм здукыслӧн казьтылӧм кувтӧм:
Войыс ловнымӧс йитас и топӧдас,
И, он кӧсйы кӧть, тӧдлытӧг окӧдас...
Сэк ме сывйышта тэнӧ и нуа
Локтан воясся мойд сяма муӧ.
Тайӧ ӧмӧй абу поэзия! Тайӧ ӧмӧй абу мича да мелі серпаса гижӧд, сӧстӧм да дзирыд кывбур! А татшӧм лӧсьыд гижӧдыс книгаас абу этша.
Збыль, А. Мальцевлӧн поэзияыс «уджын ышӧдысь тӧв, шойччигӧн — ыркӧдысь ёль».
Сьӧлӧмсянь сиам Александр Мальцевлы гижны уна выль кывбур! Виччысям сысянь мича, гора да джуджыд мӧвпа поэмаяс!
1971
