КЫК РЕВОЛЮЦИЯ

Дас сизимӧд во... Тувсов кыаыскӧд зэв мичаа кыптіс миян Россияын Революция. Куслытӧм, югыдгӧрд тувсов кыа!.. Чуймӧдіс ставнымӧс, аслас югыдлуннас, долыдлуннас. Пемыдыс воши, пышйис. Сьӧлӧмысь личыда лолыштіс гӧрысь-кӧдзысь, ловзис салдат. Гажысла шензьӧны коньӧръяс. Ачыс, виччысьтӧг воис долыд олӧм, личыдлун!

“Со тай, му пыр муні капитал”, — сідз арталӧ заводын уджалысь. “Аттӧ дивӧ! Ӧні сэсся вотсьыд личавлам! Муыд, вӧрыд... мыйта колӧ!”, — шуӧ гӧрысь-кӧдзысь. “Ӧні сэсся ӧдйӧджык гортӧ. Воис косьлы пом!” — водзвыв нин гортас гижӧ салдат.

Кодлыкӧ колӧ, кодкӧ тай полӧ... “Кывзытӧ, мый сёрнитӧны куимӧн”, — весьӧпӧртӧдз повзьӧма озыр, шуӧ зарниа мошняа “другыслы”.

“Мый лоан ло! Ӧдйӧджык колӧ власьтсӧ босьтны ас кабырӧ”, — вочавидзӧ зарни мошняа морт. Шуӧма — вӧчӧма! Чужис Россияын дзоляник Гундыр эштіс. Ыджыд Гундырлӧн пи, — Временное Правительство. Мыйӧнкӧ виньді-ӧ, мый-ӧ шуны кӧ. Сы шӧрӧ буретш веськалі Керенскӧй. Пӧсьвылысь ёкмыльтіс зарниысь мӧдӧс, водзаысь дзоля Гундырлиӧс сідз со. Рочму вылын чужи мӧд Временное Правительство. Гундырлиӧс морӧс бердӧ топӧдӧмӧн Керенскӧй Ыджыд водзӧ сувтіс, кепкасӧ пӧрччис, кос выйӧныс копыртчис, юаліс: “Тшӧктан-ӧ косьтӧ, Ваше Сиятельство, водзӧ нуӧдны?” “Сідз! Сідз! Помыс ылын на, дерт на водзӧ”, — зэв пежа шпыньмуні Гундыр. Сьӧлӧм вылас воис Керенскӧй. “Да видзӧд, мед пабрикъяс, муяс некытчӧ абу вӧлі сетӧма!”

Сы костті быд му пельӧсӧ лэбӧ телеграмма: “Чӧламӧй косьысь, мӧда-мӧдлысь муяс мырддявтӧг, мӧда-мӧдлысь лотӧм деньга бергӧдтӧг!” Некод эз шыась. Кывъяс тӧв йылӧ вошины.

“Чӧлӧм” эз ло. Россия ӧдӧбтіс водзӧ, озыръяслы телепит вӧлі колӧ Дарданеллы, — сідзкӧ нӧ Дарданеллы мырддьыны. Сы бӧрӧн тшӧтш нин Армения курыштны...

“Сё мор! Тайӧ тай Керенскӧй миянлысь синнымӧс пӧртіс”, — потӧм вор дорын кылӧ муралӧны салдат-а, уджалысь-а, гӧрысь-а-кӧдзысь-а. “Кутшӧм мор сійӧс бара водзиас муннысӧ тойлӧ? Гортӧ, бӧрӧ пыдди пыр ӧтарӧ водзӧ!” — норасьӧ салдат. “Миянлы тай шуӧ, колӧ пӧ пабрикъястӧ, муястӧ мырддялӧмнад виччысьыштлыны Учредительнӧй Собранньӧӧдз. Сійӧ пӧ Ыджыдыс-а, мый шуас, сійӧ-й лоӧ”, — шогпырысь висьталӧны уджалысь-а, гӧрысь-а-кӧдзысь-а.

“Ми тай нӧ гӧльлы, коньӧръяслы гажйӧн Долыдлунсӧ перйим-а, лоӧма кӧ озыръяслы кивыв! Дыр-ӧ нӧ видзӧдам? Вай топӧдламӧй!” — куимнаныс ӧти кывйӧдз воисны.

Топӧдісны. Веськалісны кодыс тюрмаӧ, кодыс кытчӧ. Долыдлун пыдди гажйӧн Россия кутіс чужтыны выль Гундырлюкӧс: Учредительнӧй Собранньӧ.

Пӧсь петтӧдз мырсисны ставӧн-а, чужи кӧ-ӧ Гундырлюк шуй! Лун оліс-ӧ, эз-ӧ, сэсся черкмуні.

Мед му пыр мунӧ Капиталнас-ӧ ставнас озыр йӧз чукӧрыс! Тайӧ вӧлӧма озыръяслӧн революция. Найӧ тай абу миянкӧд, сідзкӧ нӧ миянлы паныд?

Код абу миянкӧд — миянлы паныд-а!

Озырлы, Гундырлы петкӧдлам пом! Мед му пыр мунӧ капитал! Ставсӧ уджалысь-гӧрысь-салдатӧн арталӧм кипод улӧ! Шыбитӧй озырлысь кось! Чомъяс, мед ас костын чӧлӧм, сэк лэптамӧ озыркӧд кось! Мед кыптас мувыв Революция! Мед вошӧ Гундыр-капитал! Мед тыдовтчас югыд шонді — Социализм!

Кӧкъямыс тӧлысь ылӧдлісны озыръяс салдатъясӧс, гӧрысьясӧс, уджалысь йӧзӧс. Кӧкъямыс тӧлысь озыръяслы гажйӧн пасьйисны гӧль йӧзлысь овмӧс. Пыр виччысисны аслыныс му, пабрикъяс, заводъяс. Сы дыра кутісны озыръяс ас зарни кабыр улас мудз, тшыгъялысь йӧзӧс! Сы дыра тілисны аслыныс Дарданеллы, Константинополькӧд, Армениякӧд! Сы дыра озыръяс пӧжисны коліг-полігтырйи Учредительнӧй Собранньӧӧ лӧсьӧдысь йӧзӧс. Воис нин ар. Россияысь коли: пасьвартӧм, тшыг армияяс, жульмунӧм кӧрт туйяс, мутӧм гӧрысьяс, уджтӧм заводын уджалысьяс. Ставыс виччысьӧны косьлысь пом. Чӧлӧм пыдди озыръяс горзӧны ӧтарӧ: “Косясям сэтчӧдз, кытчӧдз немечӧс дзикӧдз ог пыдзыртӧй!” — горзӧны мӧдарӧ: “Озырлысь муяс, пабрикъяс Учредительнӧй Собранньӧӧдз энӧ лысьтӧ вӧрзьӧдны”.

Керенскӧй гӧльясӧс озырлы вузаліс. Вузаліс миянлысь Революция, Долыдлун. Став Россиясӧ мувыв Гундырлы-Капиталлы вильӧдны шыбитіс, горшас.

Воис октябр тӧлысь, сувтіс кызь витӧд лун. Кыпӧдчисны салдатъяс уджалысьяскӧд, крестьянакӧд. Пӧсьвылысь, ӧтвылысь гурскисны Гундырлы пӧтлытӧм рушкуас штык.

Чуймис, опӧстіс Гундыр-Капитал. Лёк ногӧн песовтчис-ӧ, гартыштчис Россия му гӧгӧр. Юрсӧ лэптіс, пиньяссӧ жергӧдіс. Сталя куль сювнас кутіс зэвтны, гӧгӧрбок топӧдны Октябрса Революцияӧс, Совет Республикаӧс. Кӧн мый эм, став мувыв озыръясыс, кырнышъяс моз, уськӧдчисны Россия вылӧ кыдз мерлина вылӧ моз, кутісны сизьдыны Россияса Социалист Федератива Республикаӧс. Чорыд лоӧмаӧсь озыръяслы миян крестьяна лыясным! Мувыв Гундырлӧн пиньыс оз мӧрччы, мувыв кырнышлӧн нырыс оз бертчы! Дзонь во нин Россия косясьӧ Гундыркӧд, важ дорысь чорыда сулалӧны уджалысь йӧз салдатъяскӧд, крестьянакӧд. Нӧйтӧны, вӧтлӧны озырлысь медаяссӧ.

Кылӧ чеччӧмаӧсь коньӧръяс Японияын, Германияын, Болгарияын, Турцияын. Шыблалӧны ассьыныс саръяссӧ, озыръяссӧ.

Найӧ миянкӧд ӧтвылысь кутісны Гундырӧс чишкавны. Шыбласьӧ, потласьӧ Гундыр, сылы мат, матын нин эштан кад...

Вокъясӧй, кыптӧ нин мувыв Социал Революция! Став коньӧръясыс регыд босьтчасны гӧльяскӧд пыркӧдны вир юысь озыр йӧзӧс... Бур шуд мед му пасьталаса Революциялы! Мед вошӧ-бырӧ Капитал! Озырлы, саръяслы пуктылам пом!

Мувыв коньӧръяс, ӧтвывтчӧй!

Социал Революциялӧн Гундыркӧд-Озыркӧд воӧ медбӧръя кось. Мый лоан ло: медбӧръя, медъён, медчорыд кось!

Мувывса Социал Революция пас улӧ ставныд! Водзӧ!

Бур сиам Сӧвет Республикалы, мувыв революцияводзса югыд кодзувлы!

Бур шуд став мувыв коньӧръяслы!

Кузь нэм мувыв коньӧръясӧс нуӧдысьлы, муса воклы, Ленинлы!

Мед кыптас югыд шонді — социализм!

Бур туй мед воссяс коньӧръяслы — коми йӧзлы!