КУТШӦМДЖЫК ЛИТЕРАТУРА КОЛӦ КОМИ СИКТӦ

Ӧні огӧ нин мӧдӧй вензьыны коми гижӧд понда: ӧні Коми обласьтса велӧдчӧмджык йӧз оз нин паныд мунны коми гижӧдлы. Быдсӧн нин шуӧны: «Коми гижӧд колӧ. Зэв ёна колӧ!» Но кутшӧмджык гижӧд колӧ? Колӧны, дерт, ворсанторъяс (пьесаяс). Колӧны и школаӧ книгаяс. Колӧны, зэв ёна колӧны. Школа книгаястӧ лыддьӧны челядь. Ворсанторъястӧ ворсӧны спектак вылын. Спектакыс овлӧ сӧмын гырысь грездъясын, дай сійӧ оз быдлаын. Сэсся и бара жӧ спектак вылад сёӧд юкӧныс йӧзыд сӧмын волывлӧ. Дерт эськӧ бур, кӧні лыддьысян керка эм — сэні позьӧ лыддьыны быдсяма коми книга, газет. Сӧмын тай сэтшӧм керкаясыс этша на, абу на быдлаын.

Ме ӧні ветлӧдлі Луз юбердса коми деревняясті да волывлі сэтшӧм пемыд сиктъясӧ — быттьӧ сэні революцияыс абу на лоӧма. Нинӧм сэні абу вежсьӧма. Оз на и тыдав вежсьӧмыс. Со сэтшӧм сиктъясас кутшӧм коми гижӧд колӧ? Кыдзи сэтшӧм сиктъяссӧ кӧть ичӧтика да югдӧдыштны? Школа абу, клуб абу. Нинӧм абу... Тӧвся рытъясын том йӧз колльӧны пӧрасӧ войпукын. Сэні мичаа пукалӧны, сьылӧны, мойдасьӧны. Нывъяс печкӧны. Тайӧ том йӧзлӧн став гажлуныс. Войпук — сиктса театр, цирк, клуб.

Мый жӧ сьылӧны, мый жӧ мойдӧны войпукын? — Быдтор, мый кужӧны, мый тӧдӧны. Тӧдӧнысӧ зэв этша. Тӧднысӧ зэв эськӧ кӧсйӧны, да некысь... Кор ме куті тшӧктыны найӧс комиӧн сьывны, менӧ мырдӧн кутісны тшӧктыны коминас сьывныс велӧдны: тэ пӧ ӧд кужан, висьтав пӧ миянлы кутшӧмкӧ коми сьыланкывъяс.

Мӧдлаын бара топӧдісны нывъяс: он кӧ пӧ коми нига сет, огӧ и сьылӧ коминад. Коймӧдлаын гижисны менсьым мукӧдлаысь гижалӧм сьыланкывъяс. Со кутшӧма колӧны бур гӧгӧрвоана коми сьыланкывъясыд! Рочнас сьылӧмыс артмӧ сӧрӧм кодь, оз гӧгӧрвоны да. Со мый сьылӧны нывъяс Екшорын (Читаёв вӧлӧсьтын).

Уекали перекал

Секасанӧй пишика

О-ой, ой ли колика

У нас денежки кормам

По рублям и по мошням

Рубльӧвӧй мошняанӧй

Пӧлтара рубля пӧдругаӧй^став сьыланкывсӧ тайӧ статьяас кыдзи сьывсьӧ, сідзи и гижӧма, лӧсьӧдлытӧг./^

с. в.

Тайӧ сьылӧм бӧрын ме налы шуа: вайӧ, мися, кутшӧмкӧ коми сьыланкыв сьылӧй. — Комиӧс пӧ и сьылім да — меным шуӧны.

Меным Екшорын сьылісны 25 кымын коми сьыланкыв да, дерт, на пиын эм и бур сьыланкывъяс, сідз:

Том олӧмӧй кольӧма...

Том пӧра коллялӧмӧй, (2)

Кытчӧ сійӧ кольӧма? (2)

Гажа Екшор берегас.

Гажа Екшор береганӧй,

Кытчӧ сійӧ лотӧма? (2)

Сійӧ шорас сюйӧма, (2)

Арсёв йинас кынмӧма (2)

Тувсов ваыс разӧдӧм, (2)

Быд куръяӧ петкӧдӧм, (2)

Быд полойӧ сюйӧма (2)...

Тадзи эг кӧсйы овны, (2)

Лёк йӧзанӧй сёйисны, (2)

Оланінысь орӧдісны. (2)

Кутшӧм жӧ нин сьӧлӧманӧй, (2)

Ачым ӧд тӧлкӧс тӧда. (2)

Биа ӧгырӧн сотӧ. (2)

Да сотӧ, да он босьт, (2)

Да босьтан, да абу. (2)

Изйысь^оригиналын "йӧзысь" — А.В./^ кӧ эськӧ вӧлі, (2)

Важӧн дзимбырӧ пӧри. (2)

Пуысь кӧ эськӧ вӧлі (2)

Важӧн сісь пуӧ пӧри. (2)

Нем жӧ нин эськӧ оз ло (2)

Яй сьӧлӧманӧй. (2)

Видлан кӧ пӧ — сьӧд шом кодь.

Мича коми сьыланкывъястӧ радейтӧны сиктса том йӧзыд. Сӧмын этша кольӧма важ коми сьыланкывйыс — рочӧ пӧртан политикаыд тӧкаритӧма ад горшас. Аджӧма тшӧтш и коми сьыланкыв лӧсьӧдлӧм модасӧ. Ӧні эськӧ бӧр нин босьтчӧны сиктса том йӧзыд коми сьыланкывъястӧ лӧсьӧдлыныд да. Юавны кутан, кысь тӧдӧны коми сьыланкывсӧ, да шуасны: важысянь пӧ сьывлісны тайӧс, либӧ роч вылысь пӧ лӧсьӧдлім, либӧ асьным пӧ тэчим. Со асьныс тэчӧмаӧсь Порубса (Спаспоруб. вол.) нывъяс:

Тіян Даръя, миян Даръя —

Вичкодорса бабаяс,

Вичкодорса бабаяс да

Картасайса лябӧяс.^Лябӧ — сплетница./^

Тайӧ сьыланкывсӧ сьылӧны и Екшорын (50 верст сайын). Поруб вылӧ уна сьыланкыв вайӧмаӧсь Лӧзымса нывъяс, кудель керны волӧмаӧсь да. Со шуам кӧть этійӧ, нигавывса сьыланкывсӧ.

Ӧсин вылын шонді водзын

Шӧлк тупылькӧд шань

Еджыд уска, гудыр синма

Муткырвидзӧ кань, с. в.

Екшорын частушка моз сьылӧны со кутшӧм сьыланкыв:

Коми муӧ, парма муӧ

Гажа гажӧн олімӧ,

Олігкості висян босьтіс,

Марпа менӧ лыддьӧдліс:

Мун жӧ Матвей, югыд шонді,

Улӧ-вылӧ райӧ кай с. в.

Тайӧ сьыланкывсӧ вайӧмаӧсь Кебраса нывъяс, кепысь керны волӧмаӧсь да. Аддзанныд, кодъяс разӧдӧны коми сьыланкывъяссӧ? Кепысь керысьяс да кудель керысьяс! Мыйла нӧ эськӧ оз разӧдны том велӧдчӧм йӧзыс революцияа сьыланкывъяс? Мыйла нӧ эськӧ абу войпукас ӧти революцияа сьыланкыв? Мыйла нӧ эськӧ абу гижысьыс, абу лыддьысьыс, абу сьывныс велӧдысьыс, разӧдысьыс?..

Коми гижысьяс, босьтчылӧй гижавны коми сьыланкывъяс! Став грамотаа йӧз, босьтчылӧй чукӧртны мый эм йӧзпытшса коми сьыланкывъяссӧ! Коми газет паськӧдас сьыланкывъяссӧ. Велӧдчысьяс, выль велӧдчысьяс, революция дор олысь велӧдчысьяс, войпукъясӧ лэдзӧй революцияа тӧврутор — велӧдалӧй сьывны коми сьыланкывъяс!

Коми сиктлы ӧні медъёна колӧны коми сьыланкывъяс. Ми, велӧдчӧм йӧз, вай сетамӧ сійӧ сьыланкывъяссӧ.