И. А. КУРАТОВЛЫСЬ КЫВБУРЪЯС ЙӦЗӦДӦМ ЙЫЛЫСЬ
А. С. Сидоров да сылӧн гӧтырыс Л. С. Куратова вӧчисны зэв ыджыд да бур удж: найӧ восьтісны ӧдзӧс И. А. Куратов поэзияӧ. Ветымын во чӧж поэтыслӧн мича гижӧдъясыс куйлісны томан сайын, Визинса священник Степан Куратов ордын. Коми йӧз нинӧм эз тӧдны кывбуръяс йывсьыс. Шыръяс сӧмын вӧлі оз пыдди пуктыны печать ни томан, но и найӧ неуна яндысисны да эз дзикӧдз керавны тайӧ дона гижӧдъяссӧ. А царскӧй правительство эз яндысь — сійӧ тӧдіс тайӧ гижӧдъяс йывсьыс, но нарошнӧ эз йӧзӧд, весиг эз гаравлы на йылысь.
Степан Куратов — поэт воклӧн пи. Поэт кулӧм бӧрын (1875 воын) Степан Куратовлӧн бать киӧ, а сэсся и сы киӧ веськалісны Иван Алексеевич Куратовлӧн гижӧдъясыс. Бур, мый Степан Куратов рукописьяссӧ абу шыбитӧма пачӧ.
Коми учёнӧй А. С. Сидоров 1920 воясӧ гӧтрасяс Степан Куратовлӧн ныв вылӧ да гӧгӧрвоӧдас тестьсӧ (Ст. Куратовӧс), мый Иван Куратовлӧн гижӧдъясыс зэв донаӧсь. Ст. Куратов дыр мысти нин, 1922–1923 воясӧ сетас зятьыслы ставсӧ, мый кольӧма Иван Куратовлӧн.
И. А. Куратовлысь гижӧдъяссӧ тыр-бура да научнӧя тӧдмавны босьтчӧ А. С. Сидоров. Тайӧ уджыс эз вӧв кокни. Куратов гижлӧма аслыснога орфографияӧн, гижӧдыс мукӧддырйиыс вушйӧма, мукӧд кывъясыс вӧліны гӧгӧрвотӧмӧсь, гижӧдъясыс разі-пели (торъя листъяс вылын да торъя тетрадьясын), мукӧд кывбурыслӧн вӧлі некымын вариант. Став кывбуръясыс — 6.000 строкаысь унджык. Колӧ вӧлі найӧс чукӧртны, сэсся вайӧдны практическӧй орфографияӧ, гӧгӧрвотӧминъяс йылысь вӧчны торъя гижӧдъяс. Тайӧ — зэв ыджыд, зэв кыв кутана удж!
А. С. Сидоров тайӧ ыджыд научно-исследовательскӧй уджсӧ вӧчис дас воысь дырджык. Помаліс сӧмын 1937 воын. Но тайӧ ыджыд да дона уджыс эз пет печатьысь. Таысь Сидоров эз вӧв мыжа.
1939 воын Сыктывкарын петіс книга «И. А. Куратов» — первой да мӧд томъяс, кодъясӧс вӧлі сиӧма И. А. Куратов чужан лунсянь 100 во тырӧмлы. Лӧсьӧдӧмаӧсь тайӧ книгаяссӧ зэв ёна тэрмасьӧмӧн, унджыксӧ босьтӧмаӧсь А. С. Сидоровлысь, но сы вылӧ ыстысьтӧг. Мед нин эськӧ босьтӧмаӧсь кӧ Сидоровлысь стӧча лыддьӧм местаяссӧ, но ӧд уналаті йӧзӧдӧмаӧсь сылысь дзугсьӧминъяссӧ, ӧшыбкаяссӧ.
Дерт, тайӧ артмӧма тэрмасьӧм вӧсна: редакцияыс ӧти воӧн либӧ воӧн-джынйӧнӧн (!) лӧсьӧдӧма 1939 вося изданиесӧ. Ме ог дивитӧм кузя тайӧс гиж, ме пӧся чолӧмала тайӧ изданиесӧ. Сэтысь ми лыддим И. А. Куратовлысь став кывбур чукӧрсӧ. Но ме дивита 1939 вося издание лӧсьӧдысьяссӧ да редакторъяссӧ сыысь, мыйла найӧ бӧръя 15 во чӧжнас ньӧтчыд эз казьтыштлыны А. С. Сидоровсӧ, кыв ни джын эз шуны сы йылысь, мый найӧ унатор босьтісны сылӧн рукописнӧй уджысь.
1939 вося книгаын А. С. Сидоровӧс сӧмын видӧны: Куратовлысь кывбуръяссӧ пӧ «сійӧ кутіс ас ордас зэв дыр и эз некытчӧ йӧзӧдлы на йылысь». Тайӧ абу сідз. Сидоров унаысь йӧзӧдліс Куратов йылысь статьяяс да сылысь мыйтакӧ кывбуръяс. 1939 вося издание лӧсьӧдысьяс асьнысӧ кутӧны сідзи, быттьӧ оз тӧдны Сидоровлысь ыджыд уджсӧ.
1939 вося издание лӧсьӧдігӧн Сидоровлысь расшифровкаяссӧ мукӧддырйиыс абу гӧгӧрвоӧмаӧсь. Вайӧда ӧти пример. Куратовлӧн торъя лист вылын эм кык басня: «Дзодзӧг, Сирпи да Рак» и «Кык шыр». Тайӧ кык басня ним улас гижӧма «Крыловлӧн». И. А. Куратовлӧн эмӧсь и мукӧд басняяс, но найӧ мӧд тетрадьын, и Куратовыс оз инды, кодлысь комиӧдӧма. Сидоров став басняяссӧ ӧтлаын вайӧдӧ. Кык баснясӧ, кодъясӧс пасйӧма, мый найӧ «Крыловлӧн», вайӧдӧ медводз, на бӧрын пуктӧ кузь черта, сэсся вайӧдӧ нӧшта сизим басня, но оз инды, кодлысь найӧс комиӧдӧма. 1939 вося издание лӧсьӧдысьяс гӧгӧрвоӧмаӧсь: «Крыловлӧн» индӧдыс инмӧ став 9 басняыслы и пукталӧмаӧсь быд басня ним улӧ индӧдъяс: «Крыловлӧн». Збыльысьсӧ тайӧ 9 баснясьыс куимыс («Понма-мӧска», «Руч да Кӧин», «Гут») абу Крыловлӧн.
Тайӧ примерыс петкӧдлӧ, мый книгасӧ лӧсьӧдысьяс да редакторъяс абу видзӧдлӧмаӧсь, эм-ӧ татшӧм басняясыс Крыловыслӧн.
Татшӧмторъясыс вель уна эм 1939 вося изданиеын. Ӧні Е. С. Гуляев выль пӧв лыддьӧма И. А. Куратовлысь рукописьяссӧ, и гӧгӧрбок арталӧмӧн да мӧвпалӧмӧн. Дзугӧминъяссӧ веськӧдӧма.
1971
