КАНЬ

«Лавка-сь тюни каньлы босьті,

Праздник кежлӧ бура косьті».

(И. В.)

Морт оз вермы овны гортса пемӧсъястӧг: мӧстӧг, вӧвтӧг, ыжтӧг, курӧгтӧг... Велаліс сійӧ и пон-кань дінӧ. А важӧн-ӧ найӧ лоисны гортса пемӧсъяснас?

Куим сюрс гӧгӧр во сайын нин торъявлісны комияс мукӧд финн-угор кывъя йӧзысь, а пемӧс нимъяс тайӧ йӧз кывъясын матынӧсь мӧда-мӧд дінаныс: ыж — финскӧйын uuhi (коми ж-лы тані лӧсялӧ х), кутьӧ — венгерскӧйын kutуа (кутё), кыр — финскӧйын kоіrа (койра), пон — финскӧйын рenikka, венгерскӧйын fenе.

Медматысса рӧдвужъясысь — удмуртъясысь — комияс торъялісны 1200–1300 во сайын и сы бӧрын ёрта-ёртныскӧд йитӧдъяс эз кутны, а унджык гортса пемӧсыс удмурт да коми сёрниын шусьӧ ӧтмоз:

коми: мӧс, кукань, ӧш, вӧв, чань, курӧг, ыж, пон, шыр;

удмурт: мес, кунян, ош, вал, чиньы, курег, ыж, пуны, шыр.

А вот кань кыв оз бергав ни удмурт сёрниын (сэні каньсӧ нимтӧны коӵышӧн), ни мукӧд рӧдвуж кывъясын; венгръяс ног: macska (мочка), эстонечьяс ног: каss (кась), карелъяс ног — кяси.

Учёнӧйяс лыддьӧны, мый кань гортса пемӧсӧн лоис неважӧн на, некымын сё во сайын. Италияын пӧ XVI нэмын на лӧсьӧдлӧмаӧсь медводдза каньяссӧ. Сыктыв вожса, Луза да Летка бердса комияс каньсӧ шуӧны касьӧн, кыдзи и чудьяс (вепсъяс). Буракӧ, важъя чудьяскӧд волысигӧн на вуджис тайӧ кывйыс коми сёрниӧ. Кась кывсьыс и артмӧмаӧсь касьявны, касьясьны («гыжъявны» вежӧртаса) глаголъяс. И. А. Куратов сідз жӧ вӧдитчис тайӧ кывнас «Закар ордын» нима кывбурын:

Локтас Кась Вась, нинкӧм кыысь,

Кодлӧн мывкыд ӧти шыысь

Тӧдчӧ, вежӧр — кыв джынйысь.

Касев ов сідз жӧ артмӧма кась кывйысь. Кань ним вермис чужны сёрӧн нин каннявны — «надзӧник, кок шы лэдзлытӧг ветлӧдлыны» вежӧртаса глаголысь. Кань нимлы чужнысӧ отсаліс кань олӧм идиома, коді висьталӧ лӧнь, кокни удж йылысь, тӧждлунтӧг кад коллялӧм йылысь. Сідзкӧ, кань (кась) — медся том гортса пемӧс.